قىزىل جالاۋ. 1934 جىل
(روماننان ءۇزىندى، 1934 جىل)
قويشىعارا جۇرە كەلە قاراعاندى ومىرىمەن قايناپ، كوپ جۇمىسشىنىڭ ءبىرى بولىپ كەتتى. جۇمىسقا ۇيرەندى. جولداستارى كوبەيدى. كۇن سايىن مىڭ ءتۇرلى جاڭالىق كورىپ، سوعان ەلىگىپ، تۇسىنگەنشە قۇمارتتى.
كولحوزدا جۇرگەندە: «قاتىن-قالاشپەن بىرگە كىم وقىسىن...» دەپ وقۋعا موينى جار بەرمەيتىن ەدى، مۇندا كەلگەن سوڭ وقۋعا دىلگەرلىك كۇشەيىپ، قويشىعارا بىردەن باس قويدى. قويشىعاراعا تەزىرەك حات تانىتۋ ءۇشىن — ءمۇسىرالىنىڭ ايەلى بيكەن كەلىن دە جان سالىپ كىرىسكەن سەكىلدى.
— زەرەك ەكەنسىز، اعاي، — دەپ بيكەن ماقتاپ تا قويادى. قويشىعارا ودان ءارى قۇشتارلانادى وقۋعا.
وقتا-ساندا ەل ەسكە تۇسەدى. ەلدى ويلاعاندا — الدىمەن امينە، ودان كەيىن دۇيسەباي، ودان كەيىن الدەنەگە قالامباي دا قاباتتاسىپ كوز الدىنا كەلە قالعانداي بولادى... قويشىعارا كۇرسىنەدى. ءسۇيتىپ وتىرىپ اقتىعىندا ماقپال كوز الدىنا كەلەدى دە، قويشىعارا باسقانىڭ ءبارىن ۇمىتىپ، جالعىز سول تۋرالى عانا ويلاعان ادامنىڭ پىشىنىنا كىرەدى.
— شىنىمەن كەشپەس پە ەكەن؟.. شىنىمەن كورمەي كەتەر مە ەكەن مەنى؟... — دەيدى قويشىعارا اۋىر كۇرسىنىپ...
...دەمالىس كۇنى بوراباي مەن ءمۇسىرالى مۇنى دۇكەنگە ەرتىپ باردى دا، الدىمەن ءبىر كوستيۋمدى كيگىزىپ كوردى، ودان پالتو الىپ كيگىزدى، كيمەيمىن دەپ قارىسپادى قويشىعارا.
— ءتاۋىرىن العان ەكەنسىز، وزىڭىزگە ولشەپ قويعانداي ەكەن، اعاي، — قويشىعارانىڭ كيىمدەرىن بيكەن دە ماقتادى.
جاڭا كيىمدى كيگىزىپ بولىپ الگى ەكەۋى قويشىعارانى شاش الاتىن ۇيگە اپاردى. ايناسى نە دەگەن ۇلكەن، ادامدارى مۇنداي كىشىپەيىلدى بولار ما، «پاجالىستالاپ» ۇستەلىن ۇسىندى. ۇستەلگە وتىرىپ، ايناعا قاراپ قويشىعارا ءوزىن انىقتاپ ەندى كوردى. سۇلۋلاپ تىككەن قارا پالتو، اشىق جاعالى كوستيۋم، كەنتشە تىگىلگەن قارا ساتەن كويلەك... يىقتان تومەنگى جاعى اينىما قاتەر وقىعان ادامدار پىشىندەس. ال باس جاعى ءالى باياعى كۇيىندە. اسىرەسە، ساقال جاعى قايىرۋسىز، وسپادارسىز تىم بەتىمەن كەتكەندىككە سالىنىپتى: ەلدە جۇرگەندە دۇيسەنبايدىڭ ۇستاراسىن قايراتتىرىپ، ايىنا ءبىر ىقشامداتاتىن ەدى، ەندى بەت-اۋىزى تۇگەلىمەن ۇيىسقان ساقالعا اينالىپ كەتىپتى. ازىراق ىقشامداتسا بولار ەدى-اۋ... جىلماڭداعان سارى جىگىت قويشىعارانىڭ وسى ويىن ايتپاي سەزگەندەي، اق شۇبەرەكپەن موينىن ورادى. سابىننىڭ كوبىگىن ساقالعا جاعىپ جاتىر، جاعىپ جاتىر... «مەنىڭ ساقالىما كوبىك جەتكىزە الساڭ، كورەرمىن» دەپ قويشىعارا ىشىنەن كۇلىپ تە الدى. ۇستاراسىن جالاڭداتىپ شاشتاراز كوسىلتە ءبىر سىلتەگەندە، شىقشىتتان اسىپ-اق كەتكەنى. دۇيسەنباي ومىرگە شىقشىتتان اسىرىپ المايتىن عوي. وسى ويىن ايتىپ ۇلگەرگەنشە، شاشتاراز ۇستارانى ەكىنشى رەت سىلتەپ، يەكتەن اپارىپ ءبىر-اق شىعاردى.
— ءوي... — دەپ قويشىعارا شوشىنىپ يەگىن ۇستاي الدى.
— ىشتو، ىشتو؟.. — دەدى شاشتاراز تۇسىنە الماي اڭ-تاڭ بوپ.
— ۋاي، اۋ... بوراباي-اۋ، مىناۋ ءيتىڭ ءبۇلدىردى...
بوراباي ىشەك-سىلەسى قاتىپ كۇلۋمەن بولدى. ءمۇسىرالى كۇلمەي، سالقىن عانا:
— ەندى بولماي قالدى، باستا ايتۋ كەرەك ەدى، — دەدى.
— قاپ، اتتەگەن-اي... — دەپ يەگىن سيپاپ، جابىرلەنگەن تۇرمەن قويشىعارا ءبىرسىپىرا وتىردى: باتىر-اۋ، ەلگە بارعاندا نە بەتىمدى ايتام، ا؟..
سوزگە تۇسىنبەگەنمەن، ىڭعايدان بايقاپ، ايىبىن موينىنا العان پىشىنمەن شاشتاراز تۇردى.
— قوي، الدىرىپ تاستا، پەرىشتەڭ قاشار دەپ قورقامىسىڭ؟ — دەپ بوراباي سويلەپ كەلە جاتىر ەدى، قويشىعارا ونى سويلەتپەي:
— ءاي، وڭباعان يت، تىلەگىڭ وسى ەدى، ىستەتىپ تىندىڭ... الدىرامىن دا ەندى، ءا؟ — دەدى مۇسىرالىگە بۇرىلىپ.
ساقال تەگىس سىپىرىلىپ، ەبەدەيسىز وسكەن مۇرتتىڭ دا ەتەك جەڭى جينالعاندا، قويشىعارا ەكىنشى تۇرگە كىرگەن سياقتاندى...
ىمىرت جابىلىپ بارادى. ساقىلداعان اياز. جەل تۋرا قاراتپايدى. كەشەگى جاۋعان ۇلپا قار بۇگىن سىقىرلاپ، سىرەسە قالىپتى. كوشە بويىنداعى ادامداردىڭ بەتتەرى دۋىلداپ، ساقال-مۇرتتارىنا قىراۋ سىرەسىپ، ەنتىگە باسىپ كوبى قۇلىپقا (كلۋبقا — س. ب.) بەتتەپ بارادى. قۇلىپ ماڭى جۇلدىزداي سامساعان ەلەكتر شامى. بۇگىن ەكپىندى شاحتەرلەردىڭ سۇلەتى (سلەگى — س. ب.) قاراعاندى پۇرىلتارياتى بۇگىن تەگىس باس قوسىپ، ەكپىندى شاحتەرلەر جۇمىس تاجىريبەسىن كوپشىلىك ورتاسىنا سالماق؛ كەمشىلىكتى كوپ بوپ جويىپ، تابىستان تابىسقا ورلەمەك...
قۇلىپ زالىنداعى سىڭسىعان قالىڭ كوپشىلىكتى كورگەندە قويشىعارا اڭىرىپ تۇرىپ قالدى. كوبى جات — تانىمايتىن ادامدارى، ايەلدەر دە ءجۇر. سىپا كيىنگەن جاستار دا ءجۇر... كەنەت، سونشا كوپتىڭ ىشىنەن ءبىر تانىس ءجۇز قويشىعارانىڭ كوزىنە شالىنعانداي بولدى. قويشىعارا سوعان قاراپ ۇمتىلا ءتۇستى: كەنتشە وڭدى كيىنگەن، تالدىرماش، اققۇبا قازاق ايەلى ەدى... قويشىعارانىڭ كەلگەنىن و دا سەزىپ، كەنەت ءجۇزىن كۇلىمسىرەتتى. اق قۇبا اجارىنا
نۇر توگىلىپ، مۇينەتىندە (مينۋتىندا–س. ب.) مىڭ قۇبىلعانداي بولدى... اقىرىن باسىپ قويشىعارانىڭ قاسىنا كەلدى. قويشىعارا بۇل كەزدە سەلتيىپ، ءوزىن-وزى ۇمىتقان ادام سەكىلدى ەدى.
— امانداسپايسىڭ؟ نەگە بەرمەيسىڭ قولىڭدى؟ — دەدى الگى ايەل. بۇل — جوعارعى «مەحسەحتا» قويشىعاراعا كەزدەسەتىن ماقپال ەدى.
...ماقپال قويشىعارانى قولتىقتاپ، قالىڭ كوپتىڭ ىشىنە كىرىپ، زالدى كەزدى. ءوزىنىڭ قاراعاندىعا قالاي كەلگەنىن، جۇمىسقا قالاي ورنالاسقانىن، حات تانىعانىن، پارتيا قاتارىنا كىرگەنىن، وسى كۇنى «مەحسەحتاعى» مامان ىسكەردىڭ ءبىرى ەكەنىن قىسقا تۇردە عانا ايتىپ شىقتى. ودان بۇرىنعى ومىرگە قاقتىقپادى. بالكىم، قويشىعارا ايتىپ قويار ما دەپ قاۋىپسىنگەندەي، كۇن بۇرىن سودان ساقتاندىرايىن دەگەندەي:
— مەن دەيتىن بولساڭ، وتكەندەگىنى ۇمىت. ول تۋرالى جۇمعان اۋزىڭدى اشۋشى بولما ماعان... ورىندايمىسىڭ وسى تىلەگىمدى، — دەدى ماقپال قويشىعارانىڭ قولىن ۇستاپ.
— ورىندايىن... ءبىراق، سەن كەشىرەمىسىڭ؟
ماقپال قويشىعارانىڭ قولتىعىنا جابىسىپ، باسىن ونىڭ يىعىنا تامان سۇيەپ، ءبىرسىپىراعا شەيىن تەرەڭ ويعا باتقان ادام سەكىلدەنىپ ءجۇردى.
— كەشىرەم... مەن ۇمىتقام ونى... تەك سەنى كورگەن سوڭ... — دەپ ءسوزىن اياقتاماي توقتادى.
كەڭ زالدا ءيىن تىرەسىپ وتىرعان جۇرت الاقان ۇرعاندا، زال كۇڭىرەنىپ، سىلكىنگەن تارىزدەندى، ويتكەنى — تاپ وسى كەزدە، ءسوز سويلەۋ ءۇشىن ءپۇرزيدىم (پرەزيديۋم — س. ب.) قاسىنا بوراباي شىققان ەدى. قويشىعارا باسقالاردان اسىرا الاقان ۇرماقشى بولىپ ەدى، قولى بوسامادى — وڭ قولىن ماقپال ۇستاپ قىسىپ وتىر ەدى...
قاراعاندىنىڭ قارى ەرىپ، بەلەس باسىندا ساعىم وينادى. ۇرپەك باستانىپ جەر كوكتەدى.
شوعىرماقتانىپ بۇلت شىعىپ، وقتىن-وقتىن قارا نوسەر قۇيدى. تىربيعان كوك جەلكىلدەپ ءوسىپ، بەلەس باستارى الا كۇرەڭدەنىپ، قىزعالداقتان مانەر سالىپ، مينۋت سايىن قۇبىلىپ كوز تارتتى. وندىرىسكە جاڭا ارالاسقان ەل قازاقتارى كەڭ قونىشتى ەتىكتەرىن كۇرپىلدەتە باسىپ، قىر سۋرەتىن كورىپ كۇرسىنىستى. كيىز ۇيلەرى بارلارى كەرەگەسىن سۇيرەپ، باسىن بايلاپ قوس ىستەپ، سوناۋ قۇلپىرعان كوكتىڭ ۇستىندە جاتىپ اۋناعانشا اسىقتى...
ءبىرازدان بەرى قويشىعارادا وزگەرىس بار سەكىلدى. بۇرىنعىداي جۇمىستان كەلە كىتابىنا جابىسپاي، ءۇي جانىنداعى ورىندىققا وتىرىپ، ەكى كوزىن سوناۋ كۇرەڭدەنگەن بەلەستەن ايىرمايتىن بولدى. قاراعان سايىن ىنتىعا تۇسەدى. ىنتىققان سايىن كۇرسىنەدى... اۋىلى وسى كۇنى وزەننىڭ قاباعىندا وتىرعان شىعار-اۋ. الدە كولحوزشىلاردىڭ جالپى جينالىسىنىڭ قاۋلىسىن ورىنداماق بوپ، كەڭ الاپتىڭ ورتاسىنان ويىپ قالا سالىپ جاتىر ما ەكەن؟ سولاي بولار. ەل سىڭايى سوعان اۋعان. جۇسىپتەر بىلتىر كۇز كيىز ءۇيىن جاماپ جاتىپ: «وسى جارىقتىق ەندى وكپەلەمەس، قوش ايتىسساق تا بولار ەندى» دەپ ەدى.
بۇگىن مايدىڭ بەسى. امينە قانداي جۇمىستا ەكەن؟ بىلتىر پەرمە (فەرما — س.ب.) سيىرىنىڭ ءسۇتىن باسقارىپ ەدى؟ بىلتىرعى تاۋىقتارى جۇمىرتقا سالدى ما ەكەن؟ ءيا، باسسا جارار ەدى... ەگىستەرى نە كۇيدە ەكەن؟ Eگic كولەمىن بىلتىرعىدان بيىل ءبىر جارىم ەسە وسىرمەكشى ەدى. كولىكتەرى كۇشتى بولسا جارادى-اۋ.
بىلتىر كولىك كۇتۋ تۋرالى باسەكە جاريالانىپ، دۇيسەباي وزىنە تيگەن ەكى اتتى تۇلىپتاي قىپ سەمىرتىپ ەدى-اۋ. داۋىلبايدىڭ بريگاداسىنداعىلار كولىكتى كۇتپەيمىز دەپ سوقانى مويىندارىمەن سۇيرەگەندەي بولعان... قىزىق ەدى-اۋ، كولحوز جۇمىسى... جۇمىسپەن قايناپ ءجۇرىپ ادام سەزبەي قالادى، بىلتىر سوقا كەزىندە قويشىعارا بىرەر كۇن اۋىرىپ، قوستا جاتىپ بايقاعان عوي. سونداعى سۋرەت كوز الدىنان ءالى كەتپەيدى...
...وزەنگە قۇلايتىن تايپاقتاۋ سايعا وزدەرى قار توقتاتقان بولاتىن، سونىڭ سۋى كەمەرىنەن اسىپ شالقىپ، اياق استىنان ايدىن كول تاپقانداي قىر قۇستارى ۇيمەلەگەن باسىنا.
«قويشىەكەڭە جاس سورپا ىشكىزەم» دەپ قىيماش كومسومول قوس اۋىز مىلتىعىن سۇيرەپ سونىڭ باسىندا ەڭبەكتەۋمەن ءجۇر. ءبىر ۇيرەكتى اتىپ ءتۇسىرىپ ەدى، سونى الۋعا بارعاندا سۋ كەڭىردەگىنەن كەلدى. نە دەگەن تەرەڭ سۋ. بۇرىن بۇل كەزدە تاپ سول جەرلەردە اتتىڭ شاشاسىن كومەتىن سۋ زورعا تابىلۋشى ەدى... سايدىڭ ەكى جاق قاباعى تۇتاسقان ەگىس. كۇركىرەپ جۇرگەن تراكتور. تراكتوردان قالىسپايمىن دەپ ەكى سوقانى قاتار سالىپ جان ۇشىرىپ جۇرگەن مەدەۋدىڭ بريگاداسى. اركىم ءوز ورنىندا. قوس باسىندا ازداعان ادام. ونىڭ ءبىرسىپىراسى تۇنگى ىسمەنەدە (سمەنادا — س.ب.) ىستەيتىن تراكتورشىلەر. قوستا جاتىپ ەرىگىپ كەيبىرەۋلەرى جاستىقتىڭ جالىندى قيالىنا بەرىلىپ، كورگەن-بىلگەنىن جىر قىلۋعا كىرىسەدى. بىرەۋلەرى گازەت وقىپ، سودان ەسىتكەنىن ءسوز قىلىسادى...
— قولىنىڭ جىلپ-جىلپ ەتۋىن... وسىنى كورگەندە قانىم قايناپ كەتەدى... — دەيدى ءبىر جىگىت جەروشاق جاققا قادالىپ. جەروشاق باسىندا تاي ەتى سيارلىق ۇلكەن قازاندى بۇرقىلداتىپ قايناتىپ، تاماق ازىرلەپ دامەلى ءجۇر. كۇن ەڭكەيىپ ەكىندىلىككە باردى. جۇمىسشىلاردىڭ الدى ۇزاماي تاماقتانادى. دامەلى سونى ويلاپ اسىعىپ، ءالسىن-الى قازاننىڭ بەتىن اشىپ تۇزدىعىن تاتىپ قاراپ، جەروشاق وتىن كەيىن ىسىرا تۇسەدى.
— دامەلى-اۋ، جۇمات ساعان عاشىقپىن دەيدى.
— قويا تۇرسىن، قولىم تيەتىن ەمەس، — دەيدى دامەلى كۇلىپ.
جىگىتتەر كۇلىپ، قوستى باسىنا كوتەرەدى.
شەلەكتەرىن سالدىرلاتىپ قارىنا ءىلىپ الىستاعى بريگادانىڭ ادامدارى تاماق الۋعا كەلدى.
— كانە، دامەلى، قۇيىپ كور.
ۇزىن ساپتى ءشومىشتى قوس قولداپ ۇستاپ، دامەلى شەلەككە قۇيىپ جاتىر.
— بولدى، بولدى، — دەپ تاماق الۋشى شەلەگىن تارتىپ ەدى، دامەلى وعان بولماي ۇستەپ قۇيدى:
— نەشە ءشومىش قۇياتىنىمدى بىلەم.
— ءا...ءتۇسىندىم...
ۇيىسقان ساقالدى قارا كىسى قاباعى كىرجيە ءتۇسىپ، شەلەگىن و دا ۇسىنا تۇسەدى.
— بۇگىن كوڭىلدى كۇنىڭ ەكەن، قاراعىم، بىزگە دە باسا قۇيعايسىڭ، — دەيدى ول كەكەتكەندەي بولىپ.
دامەلى وعان ۇناتپاي قارايدى:
— بىرەۋدىڭ اجارىنا قاراپ ارتىق قۇيىپ جاتىر دەپ پە ەڭ؟
— قايدام... قۇلمىرزانىڭ بريگاداسىنا اس ىلعي ارتىق بەرىلەدى، — دەپ جۇرت شۋلايدى.
— انىعىن ءبىلىپ شۋلاسىن. ارتىق ەڭبەك سىڭىرگەن ادام تاماقتى دا ارتىق ىشەر بولار. ارتىڭا قاراشى، قىزىل تاقتادا تۇرعان كىم؟ قارا تاقتادا تۇرعان كىم؟.. سەندەردەي بوپ ءومىرى قارا تاقتادان شىقپاسام، وسىندا كەپ تاماق الۋعا ارلانار ەم...
بەتى قارا كىسى ۇيالمايدى دەگەنمەن دە، تاپ وسى جولى سو كىسىنىڭ بەتى كۇرەڭدەندى. قوستا جاتقان قويشىعارا بۇل كورىنىسكە شىداي الماي باسىن كوتەرىپ:
— قۇداي اتسىن، مولداش، مۇنى ەسىتكەنشە ولسەيشى، — دەدى.
قوستىڭ الدىنداعى جاقىندا تاقتايدان ىستەلگەن لاروك بار.
سونى قورشاپ 4-5 كىسى تۇر.
— زيبا قايدا؟ ۋا، زيبا، نان بەر بىزگە.
كومسومول كيىمىندەگى ايەل بالا قىيماشتىڭ قاسىنان شىعىپ، لاروكتىڭ اۋزىن اشتى، بۇل وزىنشە كىشكەنە دۇكەن بولىپ شىقتى: اينا، تاراق، سابىن، تەمەكى، وتتىق، تاعى سونداي تولىپ جاتقان مەلىش (مەلوچ — س. ب.)، كۇمپيىپ پىسكەن اق ناندى ۇزىن قارا پىشاق وراي باۋىزداپ، كىرگە سالادى.
— وتەبايدىڭ بريگاداسى ما؟ سەندەرگە بۇگىن ءبىر كيلودان نان تيەدى.
— ءوي، اينالىپ كەتەيىن، قارىنداسىم.
— زيبا، زيبا، بىزگە شە؟
— سىقاقتىڭ بريگاداسى ما؟ سەندەرگە 700 گرامنان.
— نەگە؟ نەگە؟
— ارتىنداعى تاقتايعا قارا، جوسپارلارىڭ نەشە پۇرسەنت (پروسەنت — سب.) ەكەن...
دۇيسەمباي سىرتتان قاراپ مىرس-مىرس كۇلەدى. كورپەدەي جالپاق قاعازدى سۇيرەپ قىيماش قوسىنان شىقتى.
— زيبا، گازەتتى ىلەمىن تاقتايعا.
— الگى جالقاۋلاردىڭ سۇگىرەتىن سالدىڭ با؟
— سالدىم.
قىيماش گازەتتى ىلە باستاعاننان-اق قوستا جاتقان تراكتورشىلار قاپتاي شىعىپ گازەتكە ءۇڭىلدى. ءشومىشىن كوتەرىپ دامەلى دە كەلدى:
— دامەلى، سەنى دە جازىپ قويىپتى.
— نە دەپ، بايعۇس-اۋ.
— كەشەگى تاماقتى كەشىكتىرىپ ءپىسىردى دەپ.
— ونىسى راس.
— سقاقتىڭ سۇگىرەتىن قارا. قى-قى-قى... مولداش، كورىپ كەت مىنانى، ايتا باراسىڭ.
مولداش ىسقىرا قاراپ زىتىپ بارادى...
قوس سىرتىندا ءابجان ۇستانىڭ كوشپەلى كورىگى. كورىكتى سىقىرلاتىپ اياعىمەن باسادى. قىپ-قىزىل بوپ بالقىعان تەمىردى توسكە سالىپ بالعامەن توپەيدى كەلىپ. ەداۋىر ەنتىگەدى. ەنتىككەنىنە قاراماي وقتا-ساندا ىڭىلداپ ەنتەرناتسيانال (ينتەرناسيونال — س. ب.) كۇيىن جىرلايدى:
«ورنەك» كولحوزىنىڭ بۇل ءبىر كۇنگى عانا كورىنىسى ەمەس، قاشانعىسى وسى. ءبىراق وسىنىڭ ءبارىن قويشىعارا تاپ سول قوستا جاتقان كۇنى سەزگەن سەكىلدەنىپ، سودان بەرى وسىلار ويىنان كەتپەيتىن. اسىرەسە، بۇگىن ەلەستەپ، كەڭىپ، تارماقتالىپ، قويشىعارانىڭ قيالىن تولىق بيلەگەن سەكىلدەندى...
قويشىعارا كۇرسىندى. باسىن كوتەرىپ تاعى بەلەسكە قارادى: الا كۇرەڭدەنىپ جاتقان بەلەس ادەيى قۇبىلىپ كوركەمدەنە ءتۇستى. ونىڭ ىلديىندا — ءوز الدىنا ءبىر دۇنيە بون جاتقان 18-شاحتىمەن ورتالىق ەلەكتر (ەلەكتر — س.ب.) ستانساسى. سوناۋ كورىنىسكە مىنانىڭ سايكەس كەلە قاپ، قولمەن قويعانداي بولۋىن...
كۇن كوزىن ۇشپالى قارا بۇلت بۇركەپ، جەر ءجۇزى قوڭىر كورپەسىن جامىلدى. جەل ەكپىنى شىعىپ، كوشەنىڭ شاڭىمەن وينادى. جاڭبىر سىركىرەپ، تاقىر جەرگە تەڭبىلدەپ ءىز سالدى. بيكەن كەلىننىڭ تەرەزە الدىنا ەككەن جاس اعاشتارى جاڭبىرمەن جۋىنىپ، كۇرەڭدەنىپ كۇلىم قاقتى...
قويشىعارا ۇيگە كىرىپ ۇستەلگە وتىرعاندا، كۇن كوزى بۇلتتان شىعىپ، اعاش جاپىراعىنداعى جاڭبىر سۋىن كۇمىستەي جىلتىراتۋعا كىرىسىپ ەدى...
«ءقادىرلى جولداسىم دۇيسەباي نۇرماعامبەتوۆ جانە سۇيىكتى ايەلىم امينەگە دۇعاي سالەم...» — دەپ باستاپ قويشىعارا حات جازۋعا كىرىستى جازۋعا جاڭا ۇيرەنىپ كەلە جاتقان ەبەدەيسىز ساۋساق وڭايلىقپەن يكەمگە كونبەي دۇيسەبايدىڭ (قويشىعارانىڭ بولۋعا كەرەك، ماتىندە وسىلاي جازىلىپتى — س. ب.) تاسقىنداعان ويىن قاعاز بەتىنە تۇگەل ءتۇسىرىپ بەرە المادى.
بۇل جازىلىپ جاتقاندار سول ويدىڭ ءار جەرىنەن الىنعان ءۇزىندى ەسەبىندە ەدى. باس-اياعىن جيعاندا مىناداي ءسوز بولىپ شىقتى:
«زابويشىكپىن، ەكپىندىمىن. 1-مايدا بايگى الدىم. ساۋاتىم اشىلدى. ءوندىرىس جوسپارىن ارتىعىمەن ورىندايمىز دەپ سەرتكە مىندىك. سەندەر شە؟ ەگىستەرىڭ نە بوپ جاتىر؟ كولىكتەرىڭ كۇيلى مە ەدى؟ جوسپارلارىڭدى قانشا وسىردىڭدەر؟.. بۇگىن كۇن ۇزاققا سەندەردى ويلاعانىم... امينە... «قاتىن» دەپ اتاۋىم قازاقشىلىق بولار، جولداسىمسىڭ عوي. مەنى ويلاپ جۇدەگەن جوقسىڭ با؟ تاۋىقتارىڭ نە بولدى؟ ءوسىر، كوبەيت، باسقالارعا ۇلگى بول. وتبەسكە (وتپۋسك — س. ب.) الىپ، از ۋاقىتقا بارىپ قايتام... تۇپكىلىكتى وسىندا بولام... سەبەبىن كەيىن ايتارمىن... قاراعاندىنىڭ جالپى جۇمىسشىلارىنا سالەم. بىزگە تارتقان سىيلارىڭ سول بولسىن: ەگىستەرىڭدى ساپالى عىپ ەگىڭدەر. قوش. جولداسىڭ: قويشىعارا قوشقاربايەۆ».
— مەن ساعان مەشايت (مەشات — س. ب.) ەتپەس پە ەكەم؟ — دەگەن داۋىسقا باسىن كوتەرىپ، قويشىعارا قارسى الدىندا كۇلىمدەپ تۇرعان ماقپالدى كوردى.
مايدىڭ كۇنى قانداي قۇلپىرسا، ەڭبەككە شىنىققان ماقپال دا سونداي قۇلپىرىپ، قۋناپ، تۇلەپ بارا جاتقان سەكىلدى.
— مۇنىڭ نە، حات پا؟ كىمگە جازدىڭ؟
— ەلگە...
— ايەلىمە دە.
ماقپال قارسى وتىرىپ كۇلىمسىرەپ، قويشىعاراعا قاراۋمەن بولدى. ءبىر كەزدە ءتۇسىن وزگەرتىپ:
— بىلاي، جولداس، دونباس تۋرالى ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ قاۋلىسى شىعىپتى، مەن وقيىن، تىڭدايمىسىڭ؟
— تىڭدايمىسىڭىڭ نە؟ وقى. قانە... «سق» گازەتىن ۇستەل ۇستىنە جايىپ سالىپ ماقپال وقۋعا كىرىستى. قويشىعارا ورىندىعىن جاقىنداتىپ گازەتكە تونە ءتۇستى. كۇن تەرەزەدەن سىعالاپ كۇلىمدەپ، كۇمىستەي شاعىلدىرىپ بۇل ەكەۋىنىڭ بەتىنە نۇرىن توكتى.
1934 جىل
You Might Also Like
-
— جول بولسىن، قاينىم! اۋىلدان قاشان شىقتىڭىزدار؟ جول ۇشى قاي جەر؟ — دەپ باقالاۋ كەلگەن قارا قاتىن كۇلشارا جەڭگەي سويلەپ ءولىپ بارادى. سوزشەڭ ادام ەكەن، قايداعى-جايداعىنى ايتىپ، قاراتىپ و...
