InfoHub Logo

بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدە تىنىس جولدارى اۋرۋلارىنا شالدىققاندار سانى جىلدان-جىلعا وسۋدە. سولاردىڭ ءبىرى —  قولقا دەمىكپەسى. بۇل دەرت كوبىنە اۋا-رايىنىڭ وزگەرۋىنەن، ەكولوگيانىڭ بۇزىلۋىنان تۋىندايدى.

دەمىكپە القىنۋ، تۇنشىعۋ دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل — ادام مەن مالدا كەڭىردەك تارامدارىنىڭ تارىلۋىنان نەمەسە جۇرەكتىڭ قىسىلۋىنان  بولاتىن تۇنشىعۋ. دەمىكپە اۋىر دەنە ەڭبەگىن اتقارعاندا، جۇگىرىپ كەلگەندە، قورىققاندا، قۋانعاندا قالىپتى فيزيولوگيالىق ۇدەرىس رەتىندە بايقالادى دا، كوپ كەشىكپەي باسىلىپ، تىنىس الۋ قىزمەتى باستاپقى قالپىنا كەلەدى.

دەمىكپەنىڭ سەبەپتەرى مەن پاتوگەنەزىنە قاراي وكپە دەمىكپەسى جانە جۇرەك دەمىكپەسى اللەرگيالىق (باكتەريا، ۆيرۋس جانە ميكروبتار اسەرىنەن بولاتىن) اۋرۋعا جاتادى. وكپە دەمىكپەسىنىڭ سوزىلمالى ءتۇرى برونحيت، برونحوەكتازا، وكپەنىڭ قابىنۋىنان نەمەسە اعزاعا سۋىق تيگەننەن بولاتىن اۋرۋلاردىڭ (گايموريت، فرونتيت) سالدارىنان ءجيى كەزدەسەدى.

دەمىكپە قىس پەن كوكتەمدە، جەلدى كۇنى، اۋا-رايى كۇرت وزگەرگەندە ۇدەيدى. ناۋقاس ادامعا، كوبىنە تۇنگە قاراي، اۋا جەتپەيدى، تىنىسى تارىلادى، قاقىرىعى تۇسپەيدى، كەۋدەسى سىرىلدايدى. تىنىس الۋ جولى، تاماعى ءىسىنىپ، تارىلادى.

كەيدە مۇلدەم بىتەلىپ، اعزاسى تۇنشىعا باستاعاندىقتان، ەنتىگىپ، ءجيى-جيى تىنىستاۋعا ءماجبۇر بولادى. دەمىكپەمەن اۋىرعان ادام جاتا المايدى، كوبىنەسە تۇرەگەلىپ وتىرادى، اۋزىن اشىپ تىنىس الادى.

بۇل سىرقات كەيدە جىل مەزگىلىنىڭ، اۋا-رايىنىڭ وزگەرۋىنەن تۋىندايدى. مىسالى، دىمقىل جانە جىلى اۋا-رايى، اۋانىڭ لاستىعى دەمىكپەنىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى. اۋاسى تازا، بيىك تاۋلى ايماقتاردا بۇل كەسەل از كەزدەسەدى، ءتىپتى ۇشىراسپاۋى مۇمكىن.

جالپى، قولقا دەمىكپەسىن تۋدىراتىن العىشارتتار ءۇش توپقا  بولىنەدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى — اتوپيا، تۇقىمقۋالاۋشىلىق، گيپەربەلسەندىلىك، ەكىنشىسى سەنسيبيليزدەۋشىلىك (شاڭ، ساڭىراۋقۇلاق، جانۋاردىڭ اللەرگەنى، اسپيرين، توزاڭ اسەرى، لاس ەكولوگيا...)، ءۇشىنشى قوزدىرعىش — ۆيرۋستىق جۇقپالار، تەمەكى  شەگۋ. سونداي-اق بۇل سىرقاتقا سۋىق اۋا، وتكىر ءيىس، كوڭىل-كۇيدىڭ وزگەرۋى دە قوزعاۋ سالادى.

قولقالاردىڭ سوزىلمالى اللەرگيالىق قابىنۋىنا كەلسەك، ونى تۋعىزاتىن اللەرگەندەردىڭ ەكى توبى بار: ءبىرىنشى، ەكزوگەندى — سىرتقى ورتادان كەلەتىن، ەكىنشى، ەندوگەندى اعزادا، ياعني بەلگىلى ءبىر مۇشەدە، تىندە پايدا بولاتىن.

اۋرۋدىڭ بەلگىلەرى تۇندە جانە تاڭەرتەڭگى ۋاقىتتا كۇشەيەدى. دەمىكپە كەزىندەگى اللەرگەندەر توبىن انىقتاۋ ءۇشىن تەرىگە تەست جاسالادى. مۇنىڭ سىرتىندا جاڭاشا تەكسەرۋ ادىستەرى — راديويممۋندىق، يممۋنوفەرمەنتتىك تاسىلدەر بار.

قولقا دەمىكپەسىنىڭ ۇستاماسى ءارتۇرلى اللەرگەندەردىڭ اسەرىنەن باستالادى. مىسالى، اتوپيالىق قولقا دەمىكپەسى تۇرمىستاعى اللەرگەننىڭ تەرىگە اسەرىنەن، ال كەنەگە قاتىستى قولقا دەمىكپەسىنىڭ ۇستاماسى كوبىنە تۇنگى ۋاقىتتا ماڭايدا كەنەنىڭ كوبەيۋى سالدارىنان ۇستايدى. ال ساڭىراۋقۇلاقتىق قولقا دەمىكپەسىنىڭ ۇستاۋىنا سىز ۇيدە تۇرۋ، تاماققا ساڭىراۋقۇلاق، ىرىمشىك، اشىعان ءسۇت، اشىعان قامىردان دايارلانعان نان پايدالانۋ اسەر ەتەدى.

تاماقتان بولاتىن قولقا دەمىكپەسى سيىر ءسۇتىن ىشكەندە، سيترۋس تەكتى جەمىس، جۇمىرتقا، بالىق جەگەندە قوزىپ، قايتالانادى. شاڭ-توزاڭ تۋعىزعان قولقا دەمىكپەسى وسىمدىكتەر گۇلدەگەندە، قۇرعاق جانە جەلدى كۇندەردە ءجيى ۇستايدى. ناۋقاستىڭ بۇل تۇرىنە ۇشىراۋعا كوبىنە كونيۋنكتيۆيت پەن اللەرگيالىق رينيت سەبەپشى بولادى.

ەگەر قولقا وبسترۋكسياسى ءبىر جىلدا ءۇش رەت قايتالانسا، بارا-بارا ونىڭ قولقا دەمىكپەسىنە ۇلاسۋى ىقتيمال. بۇل سىرقات سيپاتىنا قاراي جەڭىل، ورتاشا، اۋىر دەپ بولىنەدى. جەڭىل قولقا دەپىكپەسى سيرەك ۇستايدى (شامامەن ايىنا ءبىر رەت)، ەم تەز اسەر ەتەدى. ورتاشا ءتۇرى ءبىر ايدا ءۇش رەت شاماسىندا قايتالانادى. اۋىر ۇستاما كۇندەلىكتى نەمەسە اپتا سايىن قايتانالادى. وعان تاحيكارديا ارالاسادى. تەرى بوزارىپ، اۋىز-مۇرىن، قۇلاق، قول ۇشتارى كوگەرەدى. اۋرۋ اعىمىندا ەكى كەزەڭ بار: I كەزەڭ — ۇدەۋ، ءورشۋ؛ II — رەميسسيا، باسەندەۋ، ۇستاما ارالىق كەزەڭ.

دەمىكپەنى ەمدەۋ ءۇشىن الدىمەن ونىڭ سەبەبىن انىقتاپ، اۋرۋ تۇرىنە بايلانىستى تەك دارىگەردىڭ كەڭەسىمەن عانا ەم قولدانىلادى. دەمىكپە شۇعىل مەديسينالىق جاردەم تالاپ ەتەتىن اۋرۋعا جاتادى. قولقا دەمىكپەسىن ەمدەۋدەگى نەگىزگى جول — ءبازيستى، ياعني نەگىزگى تەراپيا. بۇل — قابىنۋعا قارسى ەم. وعان ارنايى دارى-دارمەك قابىلداۋ، ينگالياسيا، ارنايى يممۋندىق ەم جاتادى.

ب. سارىشيەۆا، پۋلمونولوگ-دارىگەر

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

اۋانىڭ لاستانۋى دەنساۋلىققا قالاي اسەر ەتەدى

قولقا دەمىكپەسى جانە سەبەپتەرى

اۋانىڭ لاستانۋى دەنساۋلىققا قالاي اسەر ەتەدى

PM2.5 بولشەكتەرى دەگەن نە؟

---