قوش كەلدىڭ ، ءاز ناۋرىز!
تاقىرىبى: قوش كەلدىڭ، ءاز ناۋرىز!
ماقساتى: قازاقتىڭ ۇلتتىق مەيرامى ناۋرىزدى تاربيەلەنۋشىلەرگە كەڭىنەن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ۇلتجاندى، مەيىرىمدى، حالىقتىق ءداستۇردى دارىپتەۋگە باۋلۋ.
ءتۇرى: ادەبي كومپوزيسيالىق، تانىمدىق
كورنەكىلىگى: سالت - داستۇرگە بايلانىستى زاتتار، ۇلتتىق تاعامدار
ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. كىرىسپە ءسوزى
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ۇستازدار، اتا – انالار، قوناقتار! ءبارىمىزدىڭ اسىعا كۇتكەن ناۋرىز تويىمىز دا كەلىپ جەتتى. تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز – «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. بۇل كۇن – ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىز، ارعى تەگىمىز مىڭداعان جىلداردان بەرى تويلاپ كەلە جاتقان جىل باسى مەرەكەسى. ناۋرىز تويىمىز قۇتتى بولسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ اتالعان ناۋرىزدا دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا جىلدىڭ العاشقى ايى ەسەبىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتەن ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
"ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!"
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق (شاشۋ شاشىلادى)
سۋ جىلتىراپ بۇرشىك اشقان جاس تالدان،
بۋ بۇرقىراپ قاتىپ قالعان تاستاردان.
كۇن كۇركىرەپ، جاسىن ويناپ اسپاننان،
بار تىرشىلىك ناۋرىزدان باستالعان!
ناۋرىز كەلدى ال تويلاڭدار، جاراڭدار،
كەلگەن مىنا مەرەكەگە قاراڭدار.
شاشۋ شاشىپ اق جاۋلىقتا اجەلەر،
تويدا بۇگىن ويناپ - كۇلىپ تاراڭدار.
ال، حالايىق، تۇرمايىق،
اندەتەيىك جىرلايىق!
ورتامىزدى اشايىق،
ىرىس تىلەپ بۇل جىلعا،
جىردان شاشۋ شاشايىق!
ەندى بۇگىنگى بايقاۋدىڭ شارتتارىمەن تانىس بولايىق
1. ءار اۋىل ءوز اۋىلىن تانىستىرادى؛
2. ءۇي تاپسىرماسى "مەنىڭ سۇيىكتى تاعامىم" ءار اۋىل ءوز قولىمەن دايىنداپ اكەلگەن تاعامىن تۇسىندىرەدى؛
3. سۇراق - جاۋاپ؛
4. سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋ؛
5. ءوز ونەرىن كورسەتۋ:
گۇل كوڭىلدەر قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە، ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىستىرشى ءوزىڭدى - دەپ كەلەسى كەزەكتى تانىستىرۋعا بەرەيىك.
ال ەندى ەكىنشى سايىسىمىزعا كەلسەك ءۇي تاپسىرماسى. ءار اۋىلدان ءبىر ادام شىعىپ ءوز قولىنان دايىنداعان تاعامىن ءتۇسىندىرسىن.
كەلەسى سايىس سۇراق - جاۋاپ. مىنا جاسىرىن قاعازدىڭ ىشىندە سۇراق بەرىلگەن سونى ءبارىمىز اقىلداسا وتىرىپ جاۋاپ بەرەمىز.
سۇراقتار:
1. ەرۋلىك بەرۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
ەرۋلىك - باسقا جەردەن كوشىپ كەلگەن كورشىلەرگە سول جەردەن بۇرىننان تۇراتىندار ەرۋلىك بەرەدى، قوناق شاقىرادى.
2. قۇدايى قوناق دەگەنىمىز نە؟
قۇدايى قوناق دەگەنىمىز - بەيتانىس، شالعاي ەل، الىس جەردەن جولاۋشىلاپ جۇرگەن توسىن قوناق. ولار ناعىز ساۋابى تيەتىن قوناق.
3. مايەك دەگەنىمىز نە؟
مايەك دەگەنىمىز - جاس قوزىنىڭ ۇلتابارى. ونى ىرىمشىكتى ۇيىتۋ ءۇشىن پايدالانادى.
4. قىمىزمۇرىندىق دەگەنىمىز نە؟
قىمىزمۇرىندىق دەگەنىمىز - بۇل جاز تويى، مامىر ايىنان باستالىپ، ماۋسىم ايىنا دەيىن سوزىلاتىن ۇلكەن توي. وسى كۇنى بيەلەر جەلىگە بايلانىپ اعايىن جەكجات بىرىگىپ قىمىزعا شاقىرادى.
5. توقىمقاعار دەگەنىمىز نە؟
توقىمقاعار دەگەنىمىز - جاس جىگىت العاشقى ساپارعا شىققاندا ونىڭ اتا - اناسى توقىمقاعار جاساپ، مال سويىلىپ، ۇلكەن كىشىنى شاقىرىپ قوناق ەتەدى.
6. ەڭ كوپ ساقتالاتىن ۇلتتىق تاعام؟
ەڭ كوپ ساقتالاتىن ۇلتتىق تاعام - قۇرت
7. باستاڭعى دەگەنىمىز نە؟
باستاڭعى دەگەنىمىز - ۇلكەندەر جوق كەزدە ۇيدە قالعان جاستار جينالىپ دوستارىنا تاماق بەرەدى.
8. سوعىم سويعاندا الىستاعى ۇلكەندەرگە بەرىپ جىبەرەتىن ۇلتتىق كادە؟
سوعىم سويعاندا الىستاعى ۇلكەندەرگە بەرىپ جىبەرەتىن ۇلتتىق كادە - ول سىباعا.
9. ارنايى قوناق دەگەنىمىز نە؟
ارنايى قوناق دەگەنىمىز - الىستان ادەيى ىزدەپ كەلگەن تۋما - تۋىستار، جولداستار. بۇلار ناعىز سىيلى، ساعىنا كۇتكەن قوناقتار.
10. ءۇش ارسىزدى اتا؟
ءۇش ارسىز - تاماق، ۇيقى، كۇلكى.
11. جەتى جوقتى اتا؟
جەتى جوق -
اسپاندا - تىرەۋىش جوق
جەردە - ولشەۋىش جوق
اققۋدا - ءسۇت جوق
جىلقىدا - ءوت جوق
تاسباقا دا - تالاق جوق
تاستا - تامىر جوق
بالىقتا ءتىل جوق
12. بەتاشار دەگەنىمىز نە؟
بەتاشار دەگەنىمىز - جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ بەتىن اشۋ.
ماقال - ماتەلدەردى جالعاستىرۋ:
1. بي بولماساڭ دا -..........
2. التاۋ الا بولسا -...........
تورتەۋ تۇگەل بولسا -.........
3. دۇنيەسىز قىز بولسا دا -.......
4. ايداعانى بەس ەشكى -..........
جاۋاپتارى:
1. بي بولماساڭ دا - بي تۇسەتىن ءۇي بول.
2. التاۋ الا بولسا - اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا - توبەدەگى كەلەدى.
3. دۇنيەسىز قىز بولسا دا - كادەسىز قىز بولمايدى.
4. ايداعانى بەس ەشكى - ىسقىرىعى جەر جارادى.
اۋىلدارىمىز دايىن بولعانشا ورتادا "بيپىل" ءانى قابىل الىڭىزدار
سالت - ءداستۇرىم جاراسسا،
قايتا تۇلەپ جاڭاشا.
جارىسا ونەر كورسەتىپ،
توي تويلايىق تاماشا - دەپ كەلەسى كەزەكتى سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋ.
كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا.
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتىر جولىندا.
سايىستا ءان سالايىق، بي بيلەيىك،
ونەرمەن ورگە باسىپ كىدىرمەيىك.
(ءار جۇپ ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.)
ەل دە تىنىش! جەر دە تىنىش – بۇل كۇنى،
كورەمىز تەك قۋانىش پەن كۇلكىنى.
تابىسقان جۇرت تانىس تاۋىپ جاتادى،
جامالعانداي جۇرەكتەردىڭ جىرتىعى!
ب ا ق دارىسىن بارىڭە!
وي قوسىلىپ ويىڭا،
بوي قوسىلسىن بويىڭا!
امان – ەسەن جەتەيىك.
كەلەر ناۋرىز تويىنا!
التىن كۇنى شۋاق شاشىپ اسپاننان،
جاڭا جىلىم جىر دۋماننان باستالعان.
اق داستارحان جايىپ قازاق تورىنە،
اق نيەتپەن ۇلكەندەردەن باتا العان - دەپ اق باتا الايىق.
قۇرمەتتى قوناقتار. اتا - انالار بۇگىنگى "قوش كەلدىڭ، ءاز ناۋرىز" اتتى مەرەكەلىك كونسەرتىمىز اياقتالدى. كەلەسى كەزەكتى ءادىل قازى مۇشەلەرىنە بەرەيىك.
ماقساتى: قازاقتىڭ ۇلتتىق مەيرامى ناۋرىزدى تاربيەلەنۋشىلەرگە كەڭىنەن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ۇلتجاندى، مەيىرىمدى، حالىقتىق ءداستۇردى دارىپتەۋگە باۋلۋ.
ءتۇرى: ادەبي كومپوزيسيالىق، تانىمدىق
كورنەكىلىگى: سالت - داستۇرگە بايلانىستى زاتتار، ۇلتتىق تاعامدار
ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. كىرىسپە ءسوزى
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ۇستازدار، اتا – انالار، قوناقتار! ءبارىمىزدىڭ اسىعا كۇتكەن ناۋرىز تويىمىز دا كەلىپ جەتتى. تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز – «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. بۇل كۇن – ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىز، ارعى تەگىمىز مىڭداعان جىلداردان بەرى تويلاپ كەلە جاتقان جىل باسى مەرەكەسى. ناۋرىز تويىمىز قۇتتى بولسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ اتالعان ناۋرىزدا دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا جىلدىڭ العاشقى ايى ەسەبىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتەن ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
"ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!"
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق (شاشۋ شاشىلادى)
سۋ جىلتىراپ بۇرشىك اشقان جاس تالدان،
بۋ بۇرقىراپ قاتىپ قالعان تاستاردان.
كۇن كۇركىرەپ، جاسىن ويناپ اسپاننان،
بار تىرشىلىك ناۋرىزدان باستالعان!
ناۋرىز كەلدى ال تويلاڭدار، جاراڭدار،
كەلگەن مىنا مەرەكەگە قاراڭدار.
شاشۋ شاشىپ اق جاۋلىقتا اجەلەر،
تويدا بۇگىن ويناپ - كۇلىپ تاراڭدار.
ال، حالايىق، تۇرمايىق،
اندەتەيىك جىرلايىق!
ورتامىزدى اشايىق،
ىرىس تىلەپ بۇل جىلعا،
جىردان شاشۋ شاشايىق!
ەندى بۇگىنگى بايقاۋدىڭ شارتتارىمەن تانىس بولايىق
1. ءار اۋىل ءوز اۋىلىن تانىستىرادى؛
2. ءۇي تاپسىرماسى "مەنىڭ سۇيىكتى تاعامىم" ءار اۋىل ءوز قولىمەن دايىنداپ اكەلگەن تاعامىن تۇسىندىرەدى؛
3. سۇراق - جاۋاپ؛
4. سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋ؛
5. ءوز ونەرىن كورسەتۋ:
گۇل كوڭىلدەر قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە، ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىستىرشى ءوزىڭدى - دەپ كەلەسى كەزەكتى تانىستىرۋعا بەرەيىك.
ال ەندى ەكىنشى سايىسىمىزعا كەلسەك ءۇي تاپسىرماسى. ءار اۋىلدان ءبىر ادام شىعىپ ءوز قولىنان دايىنداعان تاعامىن ءتۇسىندىرسىن.
كەلەسى سايىس سۇراق - جاۋاپ. مىنا جاسىرىن قاعازدىڭ ىشىندە سۇراق بەرىلگەن سونى ءبارىمىز اقىلداسا وتىرىپ جاۋاپ بەرەمىز.
سۇراقتار:
1. ەرۋلىك بەرۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
ەرۋلىك - باسقا جەردەن كوشىپ كەلگەن كورشىلەرگە سول جەردەن بۇرىننان تۇراتىندار ەرۋلىك بەرەدى، قوناق شاقىرادى.
2. قۇدايى قوناق دەگەنىمىز نە؟
قۇدايى قوناق دەگەنىمىز - بەيتانىس، شالعاي ەل، الىس جەردەن جولاۋشىلاپ جۇرگەن توسىن قوناق. ولار ناعىز ساۋابى تيەتىن قوناق.
3. مايەك دەگەنىمىز نە؟
مايەك دەگەنىمىز - جاس قوزىنىڭ ۇلتابارى. ونى ىرىمشىكتى ۇيىتۋ ءۇشىن پايدالانادى.
4. قىمىزمۇرىندىق دەگەنىمىز نە؟
قىمىزمۇرىندىق دەگەنىمىز - بۇل جاز تويى، مامىر ايىنان باستالىپ، ماۋسىم ايىنا دەيىن سوزىلاتىن ۇلكەن توي. وسى كۇنى بيەلەر جەلىگە بايلانىپ اعايىن جەكجات بىرىگىپ قىمىزعا شاقىرادى.
5. توقىمقاعار دەگەنىمىز نە؟
توقىمقاعار دەگەنىمىز - جاس جىگىت العاشقى ساپارعا شىققاندا ونىڭ اتا - اناسى توقىمقاعار جاساپ، مال سويىلىپ، ۇلكەن كىشىنى شاقىرىپ قوناق ەتەدى.
6. ەڭ كوپ ساقتالاتىن ۇلتتىق تاعام؟
ەڭ كوپ ساقتالاتىن ۇلتتىق تاعام - قۇرت
7. باستاڭعى دەگەنىمىز نە؟
باستاڭعى دەگەنىمىز - ۇلكەندەر جوق كەزدە ۇيدە قالعان جاستار جينالىپ دوستارىنا تاماق بەرەدى.
8. سوعىم سويعاندا الىستاعى ۇلكەندەرگە بەرىپ جىبەرەتىن ۇلتتىق كادە؟
سوعىم سويعاندا الىستاعى ۇلكەندەرگە بەرىپ جىبەرەتىن ۇلتتىق كادە - ول سىباعا.
9. ارنايى قوناق دەگەنىمىز نە؟
ارنايى قوناق دەگەنىمىز - الىستان ادەيى ىزدەپ كەلگەن تۋما - تۋىستار، جولداستار. بۇلار ناعىز سىيلى، ساعىنا كۇتكەن قوناقتار.
10. ءۇش ارسىزدى اتا؟
ءۇش ارسىز - تاماق، ۇيقى، كۇلكى.
11. جەتى جوقتى اتا؟
جەتى جوق -
اسپاندا - تىرەۋىش جوق
جەردە - ولشەۋىش جوق
اققۋدا - ءسۇت جوق
جىلقىدا - ءوت جوق
تاسباقا دا - تالاق جوق
تاستا - تامىر جوق
بالىقتا ءتىل جوق
12. بەتاشار دەگەنىمىز نە؟
بەتاشار دەگەنىمىز - جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ بەتىن اشۋ.
ماقال - ماتەلدەردى جالعاستىرۋ:
1. بي بولماساڭ دا -..........
2. التاۋ الا بولسا -...........
تورتەۋ تۇگەل بولسا -.........
3. دۇنيەسىز قىز بولسا دا -.......
4. ايداعانى بەس ەشكى -..........
جاۋاپتارى:
1. بي بولماساڭ دا - بي تۇسەتىن ءۇي بول.
2. التاۋ الا بولسا - اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا - توبەدەگى كەلەدى.
3. دۇنيەسىز قىز بولسا دا - كادەسىز قىز بولمايدى.
4. ايداعانى بەس ەشكى - ىسقىرىعى جەر جارادى.
اۋىلدارىمىز دايىن بولعانشا ورتادا "بيپىل" ءانى قابىل الىڭىزدار
سالت - ءداستۇرىم جاراسسا،
قايتا تۇلەپ جاڭاشا.
جارىسا ونەر كورسەتىپ،
توي تويلايىق تاماشا - دەپ كەلەسى كەزەكتى سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋ.
كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا.
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتىر جولىندا.
سايىستا ءان سالايىق، بي بيلەيىك،
ونەرمەن ورگە باسىپ كىدىرمەيىك.
(ءار جۇپ ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.)
ەل دە تىنىش! جەر دە تىنىش – بۇل كۇنى،
كورەمىز تەك قۋانىش پەن كۇلكىنى.
تابىسقان جۇرت تانىس تاۋىپ جاتادى،
جامالعانداي جۇرەكتەردىڭ جىرتىعى!
ب ا ق دارىسىن بارىڭە!
وي قوسىلىپ ويىڭا،
بوي قوسىلسىن بويىڭا!
امان – ەسەن جەتەيىك.
كەلەر ناۋرىز تويىنا!
التىن كۇنى شۋاق شاشىپ اسپاننان،
جاڭا جىلىم جىر دۋماننان باستالعان.
اق داستارحان جايىپ قازاق تورىنە،
اق نيەتپەن ۇلكەندەردەن باتا العان - دەپ اق باتا الايىق.
قۇرمەتتى قوناقتار. اتا - انالار بۇگىنگى "قوش كەلدىڭ، ءاز ناۋرىز" اتتى مەرەكەلىك كونسەرتىمىز اياقتالدى. كەلەسى كەزەكتى ءادىل قازى مۇشەلەرىنە بەرەيىك.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: استانا گەومەترياسى - ەلوردا جانە ەلباسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
