قوش كەلدىڭ، ءاز ناۋرىز!
قوش كەلدىڭ، ءاز ناۋرىز!
ماقساتى: قازاقتىڭ سال - ءداستۇرىن جاڭعىرتا وتىرىپ، اتا - بابا سالتىن ساقتاۋ، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛
حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىن دامىتۋ، تابيعاتپەن ۇندەستىككە تاربيەلەۋ؛
وقۋشى: سالەم بەردىك!
جاس ناۋرىز جىلدىڭ باسى!
جۇرتتىڭ كۇتكەن مىنەكەي ىقىلاسى.
كوجەسىن قىپ كۇيبەڭدەپ، باسىن اسىپ،
بەرمەك اركىم بارشاعا قوناقاسى.
كەلگەندەردىڭ قۇتتىقتاپ ءبىرىن - ءبىرى،
قۋانىشتا كورىسىپ كارى - جاسى.
كوڭىل تۇگىل ادامنىڭ سەن كەلگەن سوڭ،
سامارقاننىڭ ەلجىرەپ تۇر كوك تاسى.
كۇيىن كورىپ قۋانعان مۇڭسىز دەمى،
تولىپ جاتقان كوبىنىڭ بار مۇددەسى.
تاباق تارتىپ، «ءامين» دەپ قول جايدى جۇرت،
باتاڭدى بەر، جارىلقا، جىل مىرزاسى.
جۇرگىزۋشى: ناۋرىز – اي اتى. كونە تۇركى تايپالارىنىڭ ەسەبىندە ناۋرىز ايىنىڭ ءبىرىنى كۇنى (2 ساعات بويىنشا 9 - ناۋرىز، جاڭا ساعات بويىنشا 22 - ناۋرىز)، ياعني كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەتىن كۇن - جىل باسى. ناۋرىز ايىنىڭ جىلدىڭ باسى اتالۋىنا وسى استرونوميالىق ۇرىمتال فاكتور سەبەپشى بولعان. ناۋرىز پارسى تىلىندە فەرۆەردين ايىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى. وسىعان وراي ناۋرىز ءسوزى سوعدا مەن حورەزم ارقىلى قازاق تىلىنە كونە پارسى تىلىنەن ەنگەن دەمەكپىز. 5 مىڭ جىلدىق تاريحى بار اتاۋدىڭ العاشقى بۋىنى «ناۋ» ءۇندى ەۋروپالىق ءتىل تارماعىنا ءتان.
جۇرگىزۋشى: ال ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 46 جىلعا دەيىن ريملياندار جاڭا جىلدى ءبىرىنششى ناۋرىزدا قارسى الىپ وتىرعان ەكەن. الايدا ريم يمپەراتورى يۋليي سەزار بۇل ءداستۇردى وزگەرتىپ ەگيپەتتىك استرونوم سوزيگەننىڭ كەڭەسى بويىنشا جاڭا جىلدى ءبىرىنشى قاڭتاردان باستاۋعا جارلىق بەرگەن. كونە ايعاقتارعا قاراعاندا اتى اڭىزعا بولىنگەن ءجامشى (دجەپشيد) پاتشا يرانداردىڭ جاڭا جىلعى مەرەكەسى پاش ەتىپ، پارسىدا جاڭا جىل الاۋىن ءبىرىنشى بولىپ جاققان كورىنەدى. سودان بەرى ادام جانىن تازارتاتىن كۇش بار دەپ سەنىپ، قاسيەتتى الاۋ ۇستىنەن الەمىش كيىنگەندەر سەكىرەتىن
بولعان، ال يراندىقتار مەرەكەلىك كىلەم ۇستىنە جايعاسا وتىرىپ «ناۋرىزدى» قىزىقتايتىن بولعان. سول سياقتى اۋعاندار دا ناۋرىزدا جاڭا جىلدى مەيلىنشە شاتتىق قۇرمەتپەن قارسى العان.
جۇرگىزۋشى: ءيا - بۇل كەزىندە باعزى زامانداردا ورتا ازيا اكىمدەرى زاماندارىندا قاماۋدا جاتقان تەلى - تەنتەكتەردى، قىلمىسكەرلەردى بوستاندىققا جىبەرىپ وتىرعان. ءسويتىپ، ناۋرىزدى قازاق، وزبەك، قاراقالپاق، چۋۆاش، تۇركىمەن ت. ب. تۇركى حالىقتارى ءبىر مەزگىلدە، بىردەي دەرلىك ۇلان-اسىر شاتتىقپەن اتاپ وتكەن. توي كۇندەرى كارى – جاس بىردەي اۋىل – اۋىلدى ارالاپ ءجۇرىپ، ءبىر – بىرلەرىن قۇتتىقتاسادى. قارتتارعا ەل اعالارىنا وگىزدىڭ شەكەسى تارتىلىپ، جىگىت - جەلەڭدە «ناۋرىز كوجە» ىشەتىن. توي تاماشاسىندا ءتۇرلى – ءتۇرلى ويىن – ساۋىقتار ۇيىمداستىرعان ەكەن. قازاق جەرىندە «ناۋرىز» مەيرامى 1926 جىلعا دەيىن وتكىزىلىپ تۇرعان. ودان كەيىن بەلگىسىز ءبىر سەبەپتەرمەن ۇمىت قالعان. ال ورتا ازيا رەسپۋبليكاسىندا «ناۋرىز» كوكتەم، ەڭبەك مەيرامى رەتىندە الپىسىنشى جىلداردىڭ باسىنان بەرى تويلانىپ كەلەدى ەكەن.
1 - جۇرگىزۋشى: مالدار تولدەپ، قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ،
باستالىپتى ناۋرىزدان،
قاشاندا قۇت – بەرەكە ورناسىن دەپ،
تويلاردا شاشۋ سالتى ەلىمنىڭ.
ۋا، حالايىق، تەرىپ ال ءمامپاسيدى،
قابىل قىلسىن حالقىمنىڭ اق تىلەۋىن.
شاشۋ شاشۋ. كوپ شاشايىق شاشۋدى،
جاۋعانداي كوك اسپاننان نوسەر جاڭبىر.
ۋا جاماعات، جيناپ ال نەسىبەڭدى،
ريزاشىلىق بولسىن كول – كوسىر.
(وسى سوزدەردەن سوڭ قازاق كيىم كيگەن قىزدار تويباستار ءانىن ايتىپ كەلەدى دە ءان سوڭىندا شاشۋ شاشىلادى).
ماقساتى: قازاقتىڭ سال - ءداستۇرىن جاڭعىرتا وتىرىپ، اتا - بابا سالتىن ساقتاۋ، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛
حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىن دامىتۋ، تابيعاتپەن ۇندەستىككە تاربيەلەۋ؛
وقۋشى: سالەم بەردىك!
جاس ناۋرىز جىلدىڭ باسى!
جۇرتتىڭ كۇتكەن مىنەكەي ىقىلاسى.
كوجەسىن قىپ كۇيبەڭدەپ، باسىن اسىپ،
بەرمەك اركىم بارشاعا قوناقاسى.
كەلگەندەردىڭ قۇتتىقتاپ ءبىرىن - ءبىرى،
قۋانىشتا كورىسىپ كارى - جاسى.
كوڭىل تۇگىل ادامنىڭ سەن كەلگەن سوڭ،
سامارقاننىڭ ەلجىرەپ تۇر كوك تاسى.
كۇيىن كورىپ قۋانعان مۇڭسىز دەمى،
تولىپ جاتقان كوبىنىڭ بار مۇددەسى.
تاباق تارتىپ، «ءامين» دەپ قول جايدى جۇرت،
باتاڭدى بەر، جارىلقا، جىل مىرزاسى.
جۇرگىزۋشى: ناۋرىز – اي اتى. كونە تۇركى تايپالارىنىڭ ەسەبىندە ناۋرىز ايىنىڭ ءبىرىنى كۇنى (2 ساعات بويىنشا 9 - ناۋرىز، جاڭا ساعات بويىنشا 22 - ناۋرىز)، ياعني كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەتىن كۇن - جىل باسى. ناۋرىز ايىنىڭ جىلدىڭ باسى اتالۋىنا وسى استرونوميالىق ۇرىمتال فاكتور سەبەپشى بولعان. ناۋرىز پارسى تىلىندە فەرۆەردين ايىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى. وسىعان وراي ناۋرىز ءسوزى سوعدا مەن حورەزم ارقىلى قازاق تىلىنە كونە پارسى تىلىنەن ەنگەن دەمەكپىز. 5 مىڭ جىلدىق تاريحى بار اتاۋدىڭ العاشقى بۋىنى «ناۋ» ءۇندى ەۋروپالىق ءتىل تارماعىنا ءتان.
جۇرگىزۋشى: ال ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 46 جىلعا دەيىن ريملياندار جاڭا جىلدى ءبىرىنششى ناۋرىزدا قارسى الىپ وتىرعان ەكەن. الايدا ريم يمپەراتورى يۋليي سەزار بۇل ءداستۇردى وزگەرتىپ ەگيپەتتىك استرونوم سوزيگەننىڭ كەڭەسى بويىنشا جاڭا جىلدى ءبىرىنشى قاڭتاردان باستاۋعا جارلىق بەرگەن. كونە ايعاقتارعا قاراعاندا اتى اڭىزعا بولىنگەن ءجامشى (دجەپشيد) پاتشا يرانداردىڭ جاڭا جىلعى مەرەكەسى پاش ەتىپ، پارسىدا جاڭا جىل الاۋىن ءبىرىنشى بولىپ جاققان كورىنەدى. سودان بەرى ادام جانىن تازارتاتىن كۇش بار دەپ سەنىپ، قاسيەتتى الاۋ ۇستىنەن الەمىش كيىنگەندەر سەكىرەتىن
بولعان، ال يراندىقتار مەرەكەلىك كىلەم ۇستىنە جايعاسا وتىرىپ «ناۋرىزدى» قىزىقتايتىن بولعان. سول سياقتى اۋعاندار دا ناۋرىزدا جاڭا جىلدى مەيلىنشە شاتتىق قۇرمەتپەن قارسى العان.
جۇرگىزۋشى: ءيا - بۇل كەزىندە باعزى زامانداردا ورتا ازيا اكىمدەرى زاماندارىندا قاماۋدا جاتقان تەلى - تەنتەكتەردى، قىلمىسكەرلەردى بوستاندىققا جىبەرىپ وتىرعان. ءسويتىپ، ناۋرىزدى قازاق، وزبەك، قاراقالپاق، چۋۆاش، تۇركىمەن ت. ب. تۇركى حالىقتارى ءبىر مەزگىلدە، بىردەي دەرلىك ۇلان-اسىر شاتتىقپەن اتاپ وتكەن. توي كۇندەرى كارى – جاس بىردەي اۋىل – اۋىلدى ارالاپ ءجۇرىپ، ءبىر – بىرلەرىن قۇتتىقتاسادى. قارتتارعا ەل اعالارىنا وگىزدىڭ شەكەسى تارتىلىپ، جىگىت - جەلەڭدە «ناۋرىز كوجە» ىشەتىن. توي تاماشاسىندا ءتۇرلى – ءتۇرلى ويىن – ساۋىقتار ۇيىمداستىرعان ەكەن. قازاق جەرىندە «ناۋرىز» مەيرامى 1926 جىلعا دەيىن وتكىزىلىپ تۇرعان. ودان كەيىن بەلگىسىز ءبىر سەبەپتەرمەن ۇمىت قالعان. ال ورتا ازيا رەسپۋبليكاسىندا «ناۋرىز» كوكتەم، ەڭبەك مەيرامى رەتىندە الپىسىنشى جىلداردىڭ باسىنان بەرى تويلانىپ كەلەدى ەكەن.
1 - جۇرگىزۋشى: مالدار تولدەپ، قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ،
باستالىپتى ناۋرىزدان،
قاشاندا قۇت – بەرەكە ورناسىن دەپ،
تويلاردا شاشۋ سالتى ەلىمنىڭ.
ۋا، حالايىق، تەرىپ ال ءمامپاسيدى،
قابىل قىلسىن حالقىمنىڭ اق تىلەۋىن.
شاشۋ شاشۋ. كوپ شاشايىق شاشۋدى،
جاۋعانداي كوك اسپاننان نوسەر جاڭبىر.
ۋا جاماعات، جيناپ ال نەسىبەڭدى،
ريزاشىلىق بولسىن كول – كوسىر.
(وسى سوزدەردەن سوڭ قازاق كيىم كيگەن قىزدار تويباستار ءانىن ايتىپ كەلەدى دە ءان سوڭىندا شاشۋ شاشىلادى).
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
