قوش كەلدىڭ، ناۋرىز تورىمە!
بۋراباي اۋدانىنىڭ تىلدەردى وقىتۋ
ورتالىعىنىڭ ادىسكەرى ماحمەتوۆا جانار قايرتاي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قوش كەلدىڭ، ناۋرىز تورىمە!
ساباقتى ماقساتى: ناۋرىز ءتول مەرەكەمىز تۋرالى مالىمەت بەرۋ، وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىن، ادەپ - عۇرپىن ءتۇسىندىرىپ، بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ، تىڭداۋشىلاردىڭ ولەڭدەر، ويىن ارقىلى قازاق تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس مەرەكەلىك ءىس - شارا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مەرەكەلىك داستارحان، سلايدتار، قالتا
ساباقتىق ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپتار، سايىس، ويىندار
ساباقتىڭ قاتىسۋشىلارى: اق اجە، كەلگەن قوناقتار، تىڭداۋشىلار، جۇرگىزۋشى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، كەلگەن قوناقتارمەن سالەمدەسۋ، داستارحان باسىنا وتىرعىزۋ.
(باياۋ مۋزىكا ءجۇرىپ تۇرادى)
جۇرگىزۋشى: داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز قۇتتى بولسىن! كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جەر الەمدى جايناتىپ، ءانشى قۇستاردى سايراتىپ، ناۋرىز تويىن تويلاتىپ جاڭا جىل كەلەدى. ەندەشە، توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! ۇلى مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن!
ناۋرىز كەلدى، جايراڭ قاقتى تاڭ كۇلىپ،
جاپ - جاسىل بولىپ كەتتى دۇنيە جاڭعىرىپ.
جاقسىلىققا جارشى بولعان ناۋرىزىم!
سەن ءومىردىڭ كوكتەمىسىڭ ماڭگىلىك!
1 سلايد. (ساباقتىڭ تاقىرىبى، ماقساتى)
جۇرگىزۋشى: جاڭا جىلدا قىزىر بابا ۇيگە كىرسە، ول ءۇي اۋرۋ - سىرقاۋدان، پالە - جالادان امان بولادى دەگەن سەنىممەن ناۋرىزعا دەيىن ادامدار ءۇيىن قاعىپ - سىلكىپ، تازارتىپ قوياتىن بولعان. ەل اراسىندا 21 ناۋرىز ءتۇنى دالانى قىزىر بابا ارالايدى دەگەن اڭىز بار. وسىعان سەنگەن حالىق داۋلەت دارىپ، ب ا ق قونسىن دەگەن ماقساتپەن ەسىكتەرىن اشىپ قويادى. بۇل كۇنى اۋىل بويجەتكەندەرى وزدەرى ۇناتقان جىگىتتەرىنە سوعىمنىڭ ەتىنەن پىسىرىلگەن «ۇيقىاشار» دەپ اتالاتىن ءدام دايىنداعان. ال جىگىتتەر قىزدارعا اينا، تاراق، ءيىسسۋدان تۇراتىن سىيلىقتار سىيلاعان. ونى «سەلتەتكىزەر» دەپ اتاعان.
2 سلايد. (قىزىر بابا سۋرەتى)
جۇرگىزۋشى: بۇل كۇنى ءار ۇيدە داستارحان جايىلىپ، داستارحانعا ءسۇت، نان تاعامدارى قويىلعان. ءبىز دە بۇگىن مەرەكەلىك داستارحان جايىپ، سىزدەردى وسى تويىمىزدىڭ ءقادىرلى قوناعى بولۋعا شاقىرامىز. تويىمىزدىڭ تاعى دا ءبىر اسا ءقادىرلى قوناعى - اق اجە. ەندەشە ورتامىزعا اق اجەنى شاقىرايىق. (اق اجە شىعىپ قۇتتىقتايدى، شاشۋ شاشادى، ناۋرىز كوجە ۇسىنادى)
3 سلايد.(ناۋرىز مەرەكەسىنەن كورىنىس)
اق اجە قۇتتىقتايدى، شاشۋ شاشادى
جۇرگىزۋشى:
قاشاندا قۇت – بەرەكە ورناسىن دەپ،
تويلاردا شاشۋ شاشۋ - سالتى ەلىمنىڭ.
ۋا، حالايىق! تەرىپ ال نەسىبىڭدى،
قابىل بولسىن، جاماعات، اق تىلەۋىڭ!
اق اجە: قۇرمەتتى قوناقتار!
ناۋرىز كۇنى، جەتى ءتۇرلى دامنەن: سوعىمنان قالعان ەت، قويدىڭ باسى، ءسۇت، تۇز، سۇزىلگەن قۇرت، بيداي، تارى، كۇرىش پياز جانە سابىزدەن قازان تولى ناۋرىز كوجە پىسىرىلگەن. جەتى ءتۇرلى دامنەن پىسىرىلگەن ناۋرىز كوجە اللانىڭ كوكتەگى نۇرىن كەمەلدەندىرگەن.
جەتى داريانىڭ بەلگىسى ىسپەتتەس. و باستاعى تۇسىنىك بويىنشا ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتقان كىسى، كوكتەگى جەتى دانالىقتىڭ دارياسىنان دا سۋسىندايتىن سەكىلدى. سول سەبەپتى ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتىڭىزدار.
(مۋزىكا، ناۋرىز كوجە تاراتىلادى)
كەزەكتى جاقسى انگە بەرەيىك.
ءان شاشۋ «ناۋرىز - دۋمان». ۆاگايەۆا ل. ن.
جۇرگىزۋشى:
قازاق حالقىنىڭ تاريحىمەن جاساسىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق ويىنداردىڭ نەگىزگىلەرى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز مەرەكەسىندە وينالادى. بۇل كۇنگى وينالاتىن ويىن - ساۋىقتى “ناۋرىزناما” دەپ اتاعان. ەل - جۇرت جينالاتىن تويدا ات جارىس، بالۋان كۇرەس، تۇيە جارىس جانە باسقا دا سپورت باسەكەسى وتكىزىلىپ، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار مەن ءان - جىرلار، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلار ايتىلادى. حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراعان “قىز قۋۋ”، “ارقان تارتىس”، “ايگولەك”، “كوكپار”، “التىباقان”، “اۋدارىسپاق” ويىندارىن ناۋرىز مەيرامىندا ويناۋ قالىپتاسقان. ەندەشە كەلەسى كەزەگىمىز ۇلتتىق ويىن ويناۋ.
(ءبىر تىڭداۋشى ويىن وتكىزەدى)
1-ويىن. «ورامال تاستاماق» ويىنى.
شارتى: تىڭداۋشىلار ورتاعا شىعىپ، شەڭبەر قۇرادى. ءبىر تىڭداۋشى شەڭبەردىڭ سىرتىندا ءجۇرىپ ورامالدى ءبىر ادامعا تاستايدى، ەگەر ول ورامالدى الماسا، وندا جۇرگىحۋشىنى قۋادى، جەتە الماعان جاعدايدا وعان كادە - سىي سۇرايدى نەمەسە تاپسىرما بەرەدى.
قازاق ءبيى «قاماجاي» (ءىىى - 4 توبىنىڭ قىزدارى)
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز مەيرامىندا قول كۇرەستەن جارىس وتكىزىلەدى. ال مەن سىزدەردىڭ بىلىمدەرىڭىزدى تەكسەرۋ ءۇشىن ءقازىر ءبىلىم كۇرەسىنەن جارىس وتكىزەمىن.
2-ويىن. «بىلگىر» (سۇراق - جاۋاپتار)
1. ۇلىس كۇنى جاۋعان قاردى قانداي قار دەيدى؟ (اقشا قار، نۇر جاۋدى)
2. ناۋرىز كوجەدەن اۋىز تيۋ قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟ (توقشىلىق)
3. ناۋرىز كوجەگە قىستىڭ تاماعىن قوسۋ قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟
(قىستىڭ تاعامىمەن قوشتاسۋ)
4. ەكى ويىنشى وينايتىن ۇلتتىق ويىنى ( توعىزقۇمالاق)
5. تۋىلماعان بەلدەگى بالاعا نيەت قىلعان قۇدالاردى كىم دەپ اتايدى؟
(بەل قۇدا)
6. ءۇش بايلىق (دەنساۋلىق، اق جاۋلىق، ون ساۋلىق)
7. ادامدارعا ب ا ق، داۋلەت قوندىراتىن اقساقال كەيىپىندەگى قيال - عاجايىپ بەينە (قىدىر اتا)
8. سۇيەكتى پايدالانىپ وينالاتىن ويىن (اقسۇيەك)
9. قازاقتىڭ ىشەكتى مۋزىكالىق اسپابى. (دومبىرا)
10. ناۋرىز ءسوزىنىڭ ماعىناسى (جاڭا جىل)
جۇرگىزۋشى: ويىنىمىز اياقتالدى، ءوز بىلىمدەرىڭىزدى كورسەتتىڭىزدەر. ەندى سىيلىق رەتىندە اجەمىز سىزدەرگە ءوزى ناۋرىز مەرەكەسىنە ارناپ جاساعان مىنا قالتاسىن ۇسىنادى.
(اجە قالتانى كەلگەن قوناقتارعا تاراتادى)
جۇرگىزۋشى: جايناپ مەرەكە اجارى،
قايناپ بەرەكە قازانى،
توي بوپ جارمەڭكە، بازارى،
كەلدى ناۋرىزىم.
ەلىم جوعىن تاپقانداي،
وشكەن وتىن جاققانداي،
الەم شالقىپ جاتقانداي،
بۇگىن شاتتىق دۋمان بەرەكە
شىرقا، ناۋرىز مەرەكە!
ءبارىمىز قوسىلىپ «قازاقتىڭ داستارحانى» ءانىن ورىندايىق.
قورىتىندى ءسوز:
قۇرمەتتى قوناقتار! وسىمەن مەرەكەلىك ءىس - شارامىز ءتامام. سىزدەردى ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ەلىمىزگە تىنىشتىق، بەرەكەلى بىرلىك، سانالى دا سالاۋاتتى ۇرپاق، ءاربىر وتباسىنا ىنتىماعى جاراسقان باياندى باقىت، دەنساۋلىق، ماعىنالى عۇمىر تىلەيمىز. ءاربiر شاڭىراققا قىدىر دارىپ، ب ا ق قونسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنi قۇتتى بولسىن، اعايىن.
سلايدىن جۇكتەۋ
ورتالىعىنىڭ ادىسكەرى ماحمەتوۆا جانار قايرتاي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قوش كەلدىڭ، ناۋرىز تورىمە!
ساباقتى ماقساتى: ناۋرىز ءتول مەرەكەمىز تۋرالى مالىمەت بەرۋ، وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىن، ادەپ - عۇرپىن ءتۇسىندىرىپ، بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ، تىڭداۋشىلاردىڭ ولەڭدەر، ويىن ارقىلى قازاق تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس مەرەكەلىك ءىس - شارا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مەرەكەلىك داستارحان، سلايدتار، قالتا
ساباقتىق ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپتار، سايىس، ويىندار
ساباقتىڭ قاتىسۋشىلارى: اق اجە، كەلگەن قوناقتار، تىڭداۋشىلار، جۇرگىزۋشى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، كەلگەن قوناقتارمەن سالەمدەسۋ، داستارحان باسىنا وتىرعىزۋ.
(باياۋ مۋزىكا ءجۇرىپ تۇرادى)
جۇرگىزۋشى: داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز قۇتتى بولسىن! كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جەر الەمدى جايناتىپ، ءانشى قۇستاردى سايراتىپ، ناۋرىز تويىن تويلاتىپ جاڭا جىل كەلەدى. ەندەشە، توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! ۇلى مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن!
ناۋرىز كەلدى، جايراڭ قاقتى تاڭ كۇلىپ،
جاپ - جاسىل بولىپ كەتتى دۇنيە جاڭعىرىپ.
جاقسىلىققا جارشى بولعان ناۋرىزىم!
سەن ءومىردىڭ كوكتەمىسىڭ ماڭگىلىك!
1 سلايد. (ساباقتىڭ تاقىرىبى، ماقساتى)
جۇرگىزۋشى: جاڭا جىلدا قىزىر بابا ۇيگە كىرسە، ول ءۇي اۋرۋ - سىرقاۋدان، پالە - جالادان امان بولادى دەگەن سەنىممەن ناۋرىزعا دەيىن ادامدار ءۇيىن قاعىپ - سىلكىپ، تازارتىپ قوياتىن بولعان. ەل اراسىندا 21 ناۋرىز ءتۇنى دالانى قىزىر بابا ارالايدى دەگەن اڭىز بار. وسىعان سەنگەن حالىق داۋلەت دارىپ، ب ا ق قونسىن دەگەن ماقساتپەن ەسىكتەرىن اشىپ قويادى. بۇل كۇنى اۋىل بويجەتكەندەرى وزدەرى ۇناتقان جىگىتتەرىنە سوعىمنىڭ ەتىنەن پىسىرىلگەن «ۇيقىاشار» دەپ اتالاتىن ءدام دايىنداعان. ال جىگىتتەر قىزدارعا اينا، تاراق، ءيىسسۋدان تۇراتىن سىيلىقتار سىيلاعان. ونى «سەلتەتكىزەر» دەپ اتاعان.
2 سلايد. (قىزىر بابا سۋرەتى)
جۇرگىزۋشى: بۇل كۇنى ءار ۇيدە داستارحان جايىلىپ، داستارحانعا ءسۇت، نان تاعامدارى قويىلعان. ءبىز دە بۇگىن مەرەكەلىك داستارحان جايىپ، سىزدەردى وسى تويىمىزدىڭ ءقادىرلى قوناعى بولۋعا شاقىرامىز. تويىمىزدىڭ تاعى دا ءبىر اسا ءقادىرلى قوناعى - اق اجە. ەندەشە ورتامىزعا اق اجەنى شاقىرايىق. (اق اجە شىعىپ قۇتتىقتايدى، شاشۋ شاشادى، ناۋرىز كوجە ۇسىنادى)
3 سلايد.(ناۋرىز مەرەكەسىنەن كورىنىس)
اق اجە قۇتتىقتايدى، شاشۋ شاشادى
جۇرگىزۋشى:
قاشاندا قۇت – بەرەكە ورناسىن دەپ،
تويلاردا شاشۋ شاشۋ - سالتى ەلىمنىڭ.
ۋا، حالايىق! تەرىپ ال نەسىبىڭدى،
قابىل بولسىن، جاماعات، اق تىلەۋىڭ!
اق اجە: قۇرمەتتى قوناقتار!
ناۋرىز كۇنى، جەتى ءتۇرلى دامنەن: سوعىمنان قالعان ەت، قويدىڭ باسى، ءسۇت، تۇز، سۇزىلگەن قۇرت، بيداي، تارى، كۇرىش پياز جانە سابىزدەن قازان تولى ناۋرىز كوجە پىسىرىلگەن. جەتى ءتۇرلى دامنەن پىسىرىلگەن ناۋرىز كوجە اللانىڭ كوكتەگى نۇرىن كەمەلدەندىرگەن.
جەتى داريانىڭ بەلگىسى ىسپەتتەس. و باستاعى تۇسىنىك بويىنشا ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتقان كىسى، كوكتەگى جەتى دانالىقتىڭ دارياسىنان دا سۋسىندايتىن سەكىلدى. سول سەبەپتى ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتىڭىزدار.
(مۋزىكا، ناۋرىز كوجە تاراتىلادى)
كەزەكتى جاقسى انگە بەرەيىك.
ءان شاشۋ «ناۋرىز - دۋمان». ۆاگايەۆا ل. ن.
جۇرگىزۋشى:
قازاق حالقىنىڭ تاريحىمەن جاساسىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق ويىنداردىڭ نەگىزگىلەرى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز مەرەكەسىندە وينالادى. بۇل كۇنگى وينالاتىن ويىن - ساۋىقتى “ناۋرىزناما” دەپ اتاعان. ەل - جۇرت جينالاتىن تويدا ات جارىس، بالۋان كۇرەس، تۇيە جارىس جانە باسقا دا سپورت باسەكەسى وتكىزىلىپ، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار مەن ءان - جىرلار، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلار ايتىلادى. حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراعان “قىز قۋۋ”، “ارقان تارتىس”، “ايگولەك”، “كوكپار”، “التىباقان”، “اۋدارىسپاق” ويىندارىن ناۋرىز مەيرامىندا ويناۋ قالىپتاسقان. ەندەشە كەلەسى كەزەگىمىز ۇلتتىق ويىن ويناۋ.
(ءبىر تىڭداۋشى ويىن وتكىزەدى)
1-ويىن. «ورامال تاستاماق» ويىنى.
شارتى: تىڭداۋشىلار ورتاعا شىعىپ، شەڭبەر قۇرادى. ءبىر تىڭداۋشى شەڭبەردىڭ سىرتىندا ءجۇرىپ ورامالدى ءبىر ادامعا تاستايدى، ەگەر ول ورامالدى الماسا، وندا جۇرگىحۋشىنى قۋادى، جەتە الماعان جاعدايدا وعان كادە - سىي سۇرايدى نەمەسە تاپسىرما بەرەدى.
قازاق ءبيى «قاماجاي» (ءىىى - 4 توبىنىڭ قىزدارى)
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز مەيرامىندا قول كۇرەستەن جارىس وتكىزىلەدى. ال مەن سىزدەردىڭ بىلىمدەرىڭىزدى تەكسەرۋ ءۇشىن ءقازىر ءبىلىم كۇرەسىنەن جارىس وتكىزەمىن.
2-ويىن. «بىلگىر» (سۇراق - جاۋاپتار)
1. ۇلىس كۇنى جاۋعان قاردى قانداي قار دەيدى؟ (اقشا قار، نۇر جاۋدى)
2. ناۋرىز كوجەدەن اۋىز تيۋ قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟ (توقشىلىق)
3. ناۋرىز كوجەگە قىستىڭ تاماعىن قوسۋ قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟
(قىستىڭ تاعامىمەن قوشتاسۋ)
4. ەكى ويىنشى وينايتىن ۇلتتىق ويىنى ( توعىزقۇمالاق)
5. تۋىلماعان بەلدەگى بالاعا نيەت قىلعان قۇدالاردى كىم دەپ اتايدى؟
(بەل قۇدا)
6. ءۇش بايلىق (دەنساۋلىق، اق جاۋلىق، ون ساۋلىق)
7. ادامدارعا ب ا ق، داۋلەت قوندىراتىن اقساقال كەيىپىندەگى قيال - عاجايىپ بەينە (قىدىر اتا)
8. سۇيەكتى پايدالانىپ وينالاتىن ويىن (اقسۇيەك)
9. قازاقتىڭ ىشەكتى مۋزىكالىق اسپابى. (دومبىرا)
10. ناۋرىز ءسوزىنىڭ ماعىناسى (جاڭا جىل)
جۇرگىزۋشى: ويىنىمىز اياقتالدى، ءوز بىلىمدەرىڭىزدى كورسەتتىڭىزدەر. ەندى سىيلىق رەتىندە اجەمىز سىزدەرگە ءوزى ناۋرىز مەرەكەسىنە ارناپ جاساعان مىنا قالتاسىن ۇسىنادى.
(اجە قالتانى كەلگەن قوناقتارعا تاراتادى)
جۇرگىزۋشى: جايناپ مەرەكە اجارى،
قايناپ بەرەكە قازانى،
توي بوپ جارمەڭكە، بازارى،
كەلدى ناۋرىزىم.
ەلىم جوعىن تاپقانداي،
وشكەن وتىن جاققانداي،
الەم شالقىپ جاتقانداي،
بۇگىن شاتتىق دۋمان بەرەكە
شىرقا، ناۋرىز مەرەكە!
ءبارىمىز قوسىلىپ «قازاقتىڭ داستارحانى» ءانىن ورىندايىق.
قورىتىندى ءسوز:
قۇرمەتتى قوناقتار! وسىمەن مەرەكەلىك ءىس - شارامىز ءتامام. سىزدەردى ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ەلىمىزگە تىنىشتىق، بەرەكەلى بىرلىك، سانالى دا سالاۋاتتى ۇرپاق، ءاربىر وتباسىنا ىنتىماعى جاراسقان باياندى باقىت، دەنساۋلىق، ماعىنالى عۇمىر تىلەيمىز. ءاربiر شاڭىراققا قىدىر دارىپ، ب ا ق قونسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنi قۇتتى بولسىن، اعايىن.
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى: يلياسوۆا ەلميرا امانگەلدى قىزى
