قوينىندا حالىق ەر جەتكەن، قازاقى بەسىك ءان بەسىك
قوينىندا حالىق ەر جەتكەن
قازاقى بەسىك ءان بەسىك
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا بەسىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە جاسالۋ جولدارىن، بەسىك ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. بەسىككە سالۋ ءراسىمىنىڭ سالت – سانالىق، تاربيەلىك تالىمدىك ەرەجەلەرىن، ۇلاعاتتى قاسيەتتەرىنىڭ ءمانىن ۇيرەتۋ. قىز بالالارعا انا مىندەتى، نارەستە كيىمىن تىگۋ ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
2. ۇلتتىق سالت – داستۇردەگى ىزگىلىكتەر مەن جاقسىلىقتاردى جاڭعىرتىپ، جالعاستىرۋعا، باردى باعالاۋعا ۇيرەتۋ. بالا دۇنيەگە كەلگەندەگى ىرىمدار مەن تىيىمداردى ۇيرەتە وتىرىپ، بالالاردى حالىق مۇرالارىن بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
3. وقۋشىلاردى شەبەرلىك، ۇستالىق قولونەرى داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ. ۇقىپتىلىق، ەپتىلىك، قاسيەتتەرىن دامىتۋ. ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: كىرىكتىرىلگەن
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى وقىتۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بەسىك، جاساۋى، جابدىعى، سۋرەتى، نارەستە كيىمىنىڭ تىگىلۋ ادىستەرى، قاناتتى سوزدەر، بەسىك جىرى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ وقۋ – قۇرالى دايىندىعىن، ساباققا قاتىسۋىن تەكسەرۋ. نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىV. ساباقتىڭ ماقساتى: بەسىكتىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسۋ، نارەستەنى بەسىككە بولەۋ
V. جاڭا ساباق.
«بەسىكسىز ۇيدە بەرەكە جوق» دەگەندەي، بالا ءومىردىڭ جالعاسى، وتباسىنىڭ جەمىس بەرەر گ ۇلى ەرلى – زايىپتىلاردىڭ تىرەۋ – دىڭگەگى.
قازاق بالاسىن بەسىككە سالىپ اسىرايدى. اعاش بەسىك كوشپەلى ومىرگە وتە قولايلى. بەسىك ءيىپ كەپتىرىلگەن تالدان جاسالادى. جورگەگى تارتپالارى استىنداعى تەسىگى، شۇمەشەگى تۇبەگىمەن بالانىڭ تازا، جيناق جاتۋىنا سەبەپشى. ەكى باسىن قايىڭ اعاشتان شاۋىپ جاسايدى. كيىزدەن تۇبەك جاسايدى، وعان ورتا بەلىنە دەيىن كۇل سالادى. بالانى ورايتىن كەۋدەشە، اياق جاقتى قىمتايتىن كورپەشەمەن (ونى جورگەك دەپ اتايدى) وراپ تاڭىپ، باسىنا جاستىق سالادى. بالانى بولەگەن بەسىكتىڭ ۇستىنە جەتى نارسە جابادى. ماسەلەن: بەسىك كورپە، شاپان، كەبەنەك، جۇگەن، قامشى، تون جابۋ كەرەك.
بەسىكتىڭ بالا تاربيەسىنە ىڭعايلىعى: بىرىنشىدەن كوشىپ قونعاندا تۇيەگە ارتىپ جۇرۋگە قولايلى، ەكىنشىدەن بالانى ەمىزگەندە وتە قولايلى، ۇشىنشىدەن بەسىك بالانىڭ دەنەسىنىڭ تازالىعىنا، ۇيىقتاۋىنا قولايلى. بالانىڭ دەنەسى قۇرعاق بولىپ، جايلى ۇيىقتايدى. بالا كۇنىگە 40 كۇنگە دەيىن 22 – 23 ساعات، 6 ايعا دەيىن 20 – 21 ساعات، ال 1 جاسقا دەيىن 20 – 21 ساعات ۇيىقتاۋى كەرەك.
بالانى بەسىككە سالۋدى ءۇرىم – بۇتاعى وسكەن، بەدەلدى قاريالاردىڭ بىرىنە تاپسىرىلعان. انا بەسىكتىڭ جاساۋ – جابدىقتارىن ۇيىنە جاساپ اكەلىپ، اعاش بەسىككە سالارىندا نارەستەدەن شىن – شايتان اۋلاق بولسىن دەگەن نيەتپەن بەسىكتى وتپەن الاستايدى. بۇل بىرىنشىدەن ءدىني ۇعىمعا بايلانىستى، ەكىنشىدەن ميكروبتاردى ءولتىرۋ، ۇشىنشىدەن ءيىس – قونىستى كەتىرۋ، ياعني گيگيەنالىق تازالىق كوزدەلگەن. ال نارەستەنىڭ كيىمى 40 - ىنان شىققانشا كويلەگى يت جەيدە ماقتادان يىرىلگەن ماتادان تىگىلىپ، تەگىس بۇيىمىنىڭ سىرتىنا قاراي تىگىلەدى. جەيدەگە تۇيمە سالىنبايدى. ءپىشۋ ادىستەرى تاقتادا سىزبادا كورسەتىلگەن
بەسىك جىرى انانىڭ بالاسىنا دەگەن ماحاببات ءان ۇرانى. ول بىرىنشىدەن اسەم اۋەنمەن ءسابيدى ءتاتتى ۇيقىعا بولەۋدە، ەكىنشىدەن انانىڭ ءۇمىت – ساۋلەسى بالاسىنا تىلەك باتاسى.
بەسىك جىرىنان حالىقتىڭ بالا تاربيەسىندەگى وي ارمانى انىق كورىنگەن. مال ب ا ق، كاسىپ ەت، ەل – جۇرتىڭدى جاۋدان قورعا دەگەن ويىن حالىق بەسىكتە جاتقان نارەستەگە اقىل كەڭەس تىلەك ەتىپ بىلدىرگەن. بالانى جاستايىنان ەل نامىسىن قورعاۋشى ازامات بولۋعا باۋلۋ، ونى انا اماناتى رەتىندە كەلەر ۇرپاقتىڭ قۇلاعىنا ءسىڭىرۋ ەجەلگى ەل ءداستۇرىنىڭ وزىق ءتۇرى بولعان.
ساراماندىق جۇمىس.
وقۋشىلار تاقتاداعى بەسىكتىڭ قۇرىلىسى جانە جاس نارەستە كيىمىنىڭ تىگۋ ادىستەرىنىڭ سىزباسىن داپتەرگە ءتۇسىرىپ، جازىپ الۋ. ەر بالالار بەسىكتى اعاشتان قۇراستىرۋ جۇمىستارىن توكارلىق ستانوك، اعاش جونۋ ستانوگى، بالعا، جەلىم كومەگىمەن ورىندايدى. قىزدار بالا باس كيىمى مەن جيدەنىڭ ۇلگىسىن قاعازدان ءپىشىپ، دايىندايدى. بەسىك جابدىعى، جاساۋىنىڭ اتتارى مەن تىگىلۋ جۇمىستارىمەن تانىسىپ، بالانى بولەۋ كەزىندەگى ىرىمدار مەن تىيىمداردى ايتىپ وتەدى. قۋىرشاقتى پايدالانىپ بالانى بەسىككە بولەۋدى ۇيرەنەدى.
وقۋشىلار سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
1. ءسابي دۇنيەگە كەلگەندەگى تاعى قانداي داستۇرلەردى بىلەسىڭدەر؟
2. ءسۇيىنشى بەرۋ...
3. كورىمدىك الۋ...
4. بالاعا ات قويۋ...
5. نارەستەنى 40 - ان شىعارۋ...
6. باتا الۋ...
7. ىرىمدار...
8. تيىمدار...
9. بالانى شومىلدىرۋ... بەسىككە سالۋ
10. بەسىكتى الاستاۋ
ساباقتى بەكىتۋ.
ورتاعا بەسىكتى جابدىعىمەن قويىپ، جاساۋ، جورگەكتەرىن ولەڭمەن جاساۋ.
اشەكەيلى اق بەسىك،
الديىمە ب ا ق بەسىك.
شۇمەگىڭدى تابايىن،
تۇبەگىڭدى سالايىن.
سىلدىرماعىڭدى تاعايىن،
جىبەك كورپە تابايىن.
باۋىن بارقىت پۇلىشتەن،
بالداقتارىڭ كۇمىستەن،
جابدىعىڭمەن سىيلىسىڭ،
جاتسا بوپەم جايلىسىڭ.
بوپەم سەنەن وسەدى،
قۇتتى بولسىن توسەگىڭ.
تۇبەكتەن «تىشتى ما» تاراتۋ.
بەسىك دايىن بولعان سوڭ، بەسىكتى الاستاۋ
الاس، الاس، بالادان الاس
يەسى كەلدى، پالەدەن كوش!
الاس، الاس، پالەدەن الاس
كوزى جاماننىڭ كوزىنەن الاس
ءتىلى جاماننىڭ تىلىنەن الاس
قىرىق قابىرعاسىنان الاس،
وتىز ومىرتقاسىنان الاس
الاس، الاس، الاس
بەسىك الاستالعاننان كەيىن تەمىرمەن تاڭبا باسىلادى.
انا بوبەگىن بەسىككە بولەيدى. بۇدان سوڭ بالانى تەربەتىپ بەسىك جىرىن بالا ۇيىقتاعانشا ورىندايدى.
ماقال – ماتەل ايتۋ.
بەسىكتەگى بالانىڭ كۇلگەنىن كورگەن ءبىر مۇرات،
الدىنا ءتۇسىپ انانىڭ جۇرگەنىن كورگەن ءبىر مۇرات.
ادام بولاتىن بالا الىسقا قارايدى. ت. ب
1. بەسىكتىڭ ماڭىزى قانداي؟
2. بەسىكتىڭ قۇرىلىسىن اتا؟
3. بەسىكتى الاستاۋدىڭ ءمانى نەدە؟
4. بەسىك جىرىنىڭ تاربيەلىك ءمانى نەدە؟
5. جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ كيىمىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟
ۇيگە تاپسىرما:
1. بەسىك سىزباسىن سىزۋ
2. نارەستە كيىمىن تىگۋ
3. بەسىك جىرىن جاتتاۋ
4. بەسىك باۋدى قۇراق قۇراۋ ادىسىمەن تىگۋ
قازاقى بەسىك ءان بەسىك
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا بەسىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە جاسالۋ جولدارىن، بەسىك ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. بەسىككە سالۋ ءراسىمىنىڭ سالت – سانالىق، تاربيەلىك تالىمدىك ەرەجەلەرىن، ۇلاعاتتى قاسيەتتەرىنىڭ ءمانىن ۇيرەتۋ. قىز بالالارعا انا مىندەتى، نارەستە كيىمىن تىگۋ ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
2. ۇلتتىق سالت – داستۇردەگى ىزگىلىكتەر مەن جاقسىلىقتاردى جاڭعىرتىپ، جالعاستىرۋعا، باردى باعالاۋعا ۇيرەتۋ. بالا دۇنيەگە كەلگەندەگى ىرىمدار مەن تىيىمداردى ۇيرەتە وتىرىپ، بالالاردى حالىق مۇرالارىن بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
3. وقۋشىلاردى شەبەرلىك، ۇستالىق قولونەرى داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ. ۇقىپتىلىق، ەپتىلىك، قاسيەتتەرىن دامىتۋ. ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: كىرىكتىرىلگەن
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى وقىتۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بەسىك، جاساۋى، جابدىعى، سۋرەتى، نارەستە كيىمىنىڭ تىگىلۋ ادىستەرى، قاناتتى سوزدەر، بەسىك جىرى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ وقۋ – قۇرالى دايىندىعىن، ساباققا قاتىسۋىن تەكسەرۋ. نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىV. ساباقتىڭ ماقساتى: بەسىكتىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسۋ، نارەستەنى بەسىككە بولەۋ
V. جاڭا ساباق.
«بەسىكسىز ۇيدە بەرەكە جوق» دەگەندەي، بالا ءومىردىڭ جالعاسى، وتباسىنىڭ جەمىس بەرەر گ ۇلى ەرلى – زايىپتىلاردىڭ تىرەۋ – دىڭگەگى.
قازاق بالاسىن بەسىككە سالىپ اسىرايدى. اعاش بەسىك كوشپەلى ومىرگە وتە قولايلى. بەسىك ءيىپ كەپتىرىلگەن تالدان جاسالادى. جورگەگى تارتپالارى استىنداعى تەسىگى، شۇمەشەگى تۇبەگىمەن بالانىڭ تازا، جيناق جاتۋىنا سەبەپشى. ەكى باسىن قايىڭ اعاشتان شاۋىپ جاسايدى. كيىزدەن تۇبەك جاسايدى، وعان ورتا بەلىنە دەيىن كۇل سالادى. بالانى ورايتىن كەۋدەشە، اياق جاقتى قىمتايتىن كورپەشەمەن (ونى جورگەك دەپ اتايدى) وراپ تاڭىپ، باسىنا جاستىق سالادى. بالانى بولەگەن بەسىكتىڭ ۇستىنە جەتى نارسە جابادى. ماسەلەن: بەسىك كورپە، شاپان، كەبەنەك، جۇگەن، قامشى، تون جابۋ كەرەك.
بەسىكتىڭ بالا تاربيەسىنە ىڭعايلىعى: بىرىنشىدەن كوشىپ قونعاندا تۇيەگە ارتىپ جۇرۋگە قولايلى، ەكىنشىدەن بالانى ەمىزگەندە وتە قولايلى، ۇشىنشىدەن بەسىك بالانىڭ دەنەسىنىڭ تازالىعىنا، ۇيىقتاۋىنا قولايلى. بالانىڭ دەنەسى قۇرعاق بولىپ، جايلى ۇيىقتايدى. بالا كۇنىگە 40 كۇنگە دەيىن 22 – 23 ساعات، 6 ايعا دەيىن 20 – 21 ساعات، ال 1 جاسقا دەيىن 20 – 21 ساعات ۇيىقتاۋى كەرەك.
بالانى بەسىككە سالۋدى ءۇرىم – بۇتاعى وسكەن، بەدەلدى قاريالاردىڭ بىرىنە تاپسىرىلعان. انا بەسىكتىڭ جاساۋ – جابدىقتارىن ۇيىنە جاساپ اكەلىپ، اعاش بەسىككە سالارىندا نارەستەدەن شىن – شايتان اۋلاق بولسىن دەگەن نيەتپەن بەسىكتى وتپەن الاستايدى. بۇل بىرىنشىدەن ءدىني ۇعىمعا بايلانىستى، ەكىنشىدەن ميكروبتاردى ءولتىرۋ، ۇشىنشىدەن ءيىس – قونىستى كەتىرۋ، ياعني گيگيەنالىق تازالىق كوزدەلگەن. ال نارەستەنىڭ كيىمى 40 - ىنان شىققانشا كويلەگى يت جەيدە ماقتادان يىرىلگەن ماتادان تىگىلىپ، تەگىس بۇيىمىنىڭ سىرتىنا قاراي تىگىلەدى. جەيدەگە تۇيمە سالىنبايدى. ءپىشۋ ادىستەرى تاقتادا سىزبادا كورسەتىلگەن
بەسىك جىرى انانىڭ بالاسىنا دەگەن ماحاببات ءان ۇرانى. ول بىرىنشىدەن اسەم اۋەنمەن ءسابيدى ءتاتتى ۇيقىعا بولەۋدە، ەكىنشىدەن انانىڭ ءۇمىت – ساۋلەسى بالاسىنا تىلەك باتاسى.
بەسىك جىرىنان حالىقتىڭ بالا تاربيەسىندەگى وي ارمانى انىق كورىنگەن. مال ب ا ق، كاسىپ ەت، ەل – جۇرتىڭدى جاۋدان قورعا دەگەن ويىن حالىق بەسىكتە جاتقان نارەستەگە اقىل كەڭەس تىلەك ەتىپ بىلدىرگەن. بالانى جاستايىنان ەل نامىسىن قورعاۋشى ازامات بولۋعا باۋلۋ، ونى انا اماناتى رەتىندە كەلەر ۇرپاقتىڭ قۇلاعىنا ءسىڭىرۋ ەجەلگى ەل ءداستۇرىنىڭ وزىق ءتۇرى بولعان.
ساراماندىق جۇمىس.
وقۋشىلار تاقتاداعى بەسىكتىڭ قۇرىلىسى جانە جاس نارەستە كيىمىنىڭ تىگۋ ادىستەرىنىڭ سىزباسىن داپتەرگە ءتۇسىرىپ، جازىپ الۋ. ەر بالالار بەسىكتى اعاشتان قۇراستىرۋ جۇمىستارىن توكارلىق ستانوك، اعاش جونۋ ستانوگى، بالعا، جەلىم كومەگىمەن ورىندايدى. قىزدار بالا باس كيىمى مەن جيدەنىڭ ۇلگىسىن قاعازدان ءپىشىپ، دايىندايدى. بەسىك جابدىعى، جاساۋىنىڭ اتتارى مەن تىگىلۋ جۇمىستارىمەن تانىسىپ، بالانى بولەۋ كەزىندەگى ىرىمدار مەن تىيىمداردى ايتىپ وتەدى. قۋىرشاقتى پايدالانىپ بالانى بەسىككە بولەۋدى ۇيرەنەدى.
وقۋشىلار سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
1. ءسابي دۇنيەگە كەلگەندەگى تاعى قانداي داستۇرلەردى بىلەسىڭدەر؟
2. ءسۇيىنشى بەرۋ...
3. كورىمدىك الۋ...
4. بالاعا ات قويۋ...
5. نارەستەنى 40 - ان شىعارۋ...
6. باتا الۋ...
7. ىرىمدار...
8. تيىمدار...
9. بالانى شومىلدىرۋ... بەسىككە سالۋ
10. بەسىكتى الاستاۋ
ساباقتى بەكىتۋ.
ورتاعا بەسىكتى جابدىعىمەن قويىپ، جاساۋ، جورگەكتەرىن ولەڭمەن جاساۋ.
اشەكەيلى اق بەسىك،
الديىمە ب ا ق بەسىك.
شۇمەگىڭدى تابايىن،
تۇبەگىڭدى سالايىن.
سىلدىرماعىڭدى تاعايىن،
جىبەك كورپە تابايىن.
باۋىن بارقىت پۇلىشتەن،
بالداقتارىڭ كۇمىستەن،
جابدىعىڭمەن سىيلىسىڭ،
جاتسا بوپەم جايلىسىڭ.
بوپەم سەنەن وسەدى،
قۇتتى بولسىن توسەگىڭ.
تۇبەكتەن «تىشتى ما» تاراتۋ.
بەسىك دايىن بولعان سوڭ، بەسىكتى الاستاۋ
الاس، الاس، بالادان الاس
يەسى كەلدى، پالەدەن كوش!
الاس، الاس، پالەدەن الاس
كوزى جاماننىڭ كوزىنەن الاس
ءتىلى جاماننىڭ تىلىنەن الاس
قىرىق قابىرعاسىنان الاس،
وتىز ومىرتقاسىنان الاس
الاس، الاس، الاس
بەسىك الاستالعاننان كەيىن تەمىرمەن تاڭبا باسىلادى.
انا بوبەگىن بەسىككە بولەيدى. بۇدان سوڭ بالانى تەربەتىپ بەسىك جىرىن بالا ۇيىقتاعانشا ورىندايدى.
ماقال – ماتەل ايتۋ.
بەسىكتەگى بالانىڭ كۇلگەنىن كورگەن ءبىر مۇرات،
الدىنا ءتۇسىپ انانىڭ جۇرگەنىن كورگەن ءبىر مۇرات.
ادام بولاتىن بالا الىسقا قارايدى. ت. ب
1. بەسىكتىڭ ماڭىزى قانداي؟
2. بەسىكتىڭ قۇرىلىسىن اتا؟
3. بەسىكتى الاستاۋدىڭ ءمانى نەدە؟
4. بەسىك جىرىنىڭ تاربيەلىك ءمانى نەدە؟
5. جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ كيىمىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟
ۇيگە تاپسىرما:
1. بەسىك سىزباسىن سىزۋ
2. نارەستە كيىمىن تىگۋ
3. بەسىك جىرىن جاتتاۋ
4. بەسىك باۋدى قۇراق قۇراۋ ادىسىمەن تىگۋ
You Might Also Like
