قوزعالىس تاراۋىن قايتالاۋ (7 سىنىپ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قوزعالىس تاراۋىن قايتالاۋ - 7 سىنىپ
[b]ساباقتىڭ ماقساتى:[/b]
بىلىمدىلىك:[/b] قوزعالىس تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن تياناقتاۋ. ستو تەحنولوگياسىن پايدالانا وتىرىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ.
[b]دامىتۋشىلىق: [/b] وقۋشىنىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ
[b]تاربيەلىلىك:[/b] ۇجىمدىق قارىم - قاتىناس، ىنتىماقتاستىق بىرلىككە تاربيەلەۋ. حالىقتىق پەداگوگيكانى پايدالانا وتىرىپ، ۇلتىن سۇيۋگە، سالتىن قاستەرلەۋگە جەتەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاراتپالار، كەستەلەر، كوشىپ قونۋ سىزباسى، تۇيە ماكەتى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
ءادىسى: سۋرەتپەن جۇمىس، توپتىق جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: حالىقتىق پەداگوگيكا، پسيحولوگيا، ادەبيەت، ەكولوگيا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ساياحات ساباقتى باستاۋ. «جۇرت - قىستاۋ»ساياحاتى
- بالالار ءبىز بۇگىن ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن ساياحات جاساۋعا، ياعني قىستاۋدان جايلاۋعا كوشەتىن ۋاقىت بولدى، كوشۋگە دايىندالايىق. الدىمەن «جۇرتتا» ەشكىم قالىپ قويماسىن تۇگەندەلىپ الايىق. سىنىپ تۇگەل مە؟
- ساباق باستالار الدىنداعى كوڭىل – كۇيلەرىڭىزدى انىقتاۋ ءۇشىن «كوڭىل – كۇي كۇندەلىگىن» تولتىرايىق
جايلاۋعا كوشۋ كەزىندەگى ساياحاتىمىزدى باستايىق كوشىپ كەلە جاتىپ، جول بويىنداعى شىڭىراۋدان سۋ ءىشىپ، كۇل - قوقىستان اينالاسىن تازارتىپ كەتەيىك.
1. قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ:
قاۋعا: مەحانيكالىق قوزعالىس دەگەنىمىز قانداي قوزعالىس؟
شىڭىراۋ: ءبىرقالىپتى قوزعالىس دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
استاۋ: ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىسقا مىسال كەلتىر.
-«قاس - قاعىمدا» «اۋدەم جەرگە» جەتتىك.
2. ماعىنانى تانۋ.
- ەندى وتكەن تاراۋعا توقتالىپ، ەسىمىزگە تۇسىرەيىك. ول ءۇشىن ءار وقۋشى وسى تاراۋعا بايلانىستىرىپ، ءوز قوزعالىسىن، ارەكەتىن، ويىن قاتىستىرىپ، «5 مينۋتتىق ەسسە»، ياعني قىسقاشا اڭگىمە جازىپ، ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
«اۋدەم جەردەن» شىعىپ، «ءشايى ورامال كەپكەنشە» «بەلاسارعا» جەتتىك.
- تابيعات انانىڭ تازالىعى، جاس ۇرپاق، سەنىڭ قولىڭدا! سوندىقتان كوشى – قون كەزىندە كەزدەسكەن مىنا قۇتى - قالبىرلاردان جولىمىزدى تازارتىپ وتىرايىق. ول ءۇشىن:
قۇتى:-(ەسەپ) 8م/س جىلدامدىقپەن قوزعالىپ كەلە جاتقان تۇيە 20 مين ىشىندە قانداي ارالىقتى ءجۇرىپ ءوتتى؟
قالبىر: «ۇقساستىق پەن دارالىق»
ا) جىلدامدىق --------- ۇقساستىق ---------- ورىن اۋىستىرۋ
ب) ءبىرقالىپتى قوزعالىس -------- ۇقساستىق --------- ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىس
«ءاپ، دەگەنشە» «بەلاساردان»اسىپ، «بەكەتكە» دە جەتتىك. وسى جەردە كوشتى توقتاتىپ، تىنىعىپ الايىق.
3. سەرگىتۋ
- «بەكەتتەن» «قوزىكوشكە» «ءسۇت ءپىسىرىم» ۋاقىتتا كەلىپ تە قالدىق. قوزىلارىمىزدى شارشاتپاي، كوشتى توقتاتپاي جۇرە بەرۋىمىز ءۇشىن «كىلتتى ءسوز» دەپ اتالاتىن كەلەسى تاپسىرمانى ورىندايىق. سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
«كىلتتى ءسوز»
ا) ەنەرگيا
ب) پلانەتا
ۆ) كوپەرنيك.
4. وي - تولعانىس
-«كوزدى اشىپ - جۇمعانشا» «قوزىكوشتەن» «اسۋعا» جەتتىك
ساپالى ءبىلىم العان سىزدەردەي سانالى ۇرپاققا اسۋ بەرمەس اسقار جوق. ولاي بولسا، بۇگىنگى ساباقتان العان بىلىمدەرىڭىزدى، اسەرلەرىڭىزدى «شىعۋ پاراعى» ارقىلى پايىمدايىق
«شىعۋ پاراعى»
مەن ءۇشىن جاڭا اقپارات
مەنى تاڭ قالدىرعانى
ءىىى. قورىتىندى
- بالالار، ساباق سوڭىنداعى كوڭىل - كۇيىمىزدى ساباق باستالار الدىنداعى كوڭىل – كۇيىڭىزبەن سالىستىرۋ ءۇشىن «كوڭىل - كۇي كۇندەلىگىن» تولتىرامىز.
- «قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا» «اسۋدان» «جاڭا قونىسقا» كەلىپ قونىستاندىق. وقۋشىلار، قوزعالىس تاراۋىن وسىلايشا قايتالاپ ءوتتى. ۋاقىت ولشەمدەرىنە، جەر اتاۋلارىنا ءمان بەرەتىن بولساق، ولاردىڭ اتتارىنان - اق اراقاشىقتىقتارىنىڭ ءارتۇرلى ەكەنى بەلگىلى. ولاي بولسا، تەڭ ۋاقىت ارالىعىندا ءارتۇرلى جول ءجۇرىپ وتسە، ونداي قوزعالىستى ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىس دەيدى. ال، «جۇرت» پەن «جاڭا قونىس» اراسىن قوساتىن ءتۇزۋ كەسىندىنى ورىن اۋىستىرۋ دەپ اتايدى. ال، تۇيەنىڭ ۋاقىت وتۋىنە قاراي باسقا دەنەلەرمەن سالىستىرعانداعى ورنىنىڭ وزگەرۋى مەحانيكالىق قوزعالىس دەپ اتايدى. جول بويىنداعى كەزدەسكەن شىڭىراۋ، قاۋعا، استاۋ، قۇتى، قالبىر، تاۋ، تاس، جەر ت. ب ساناق دەنەسى بولىپ تابىلادى. قوزعالىستىڭ قاراستىرىلىپ وتىرعان جاعدايىندا ولشەمى ەلەمەۋگە بولاتىن دەنە، ياعني تۇيە ماتەريالىق نۇكتە بولا الادى. ال، قوزعالىس كەزىندە سىزىق تۇرىندە قالدىرعان كوش ءىزى قوزعالىس تراەكتورياسى دەپ اتالادى. بۇل تۇيەنىڭ قوزعالىسىنا ەسەپ تە قۇراستىرۋعا بولادى. ءبىز جول بويىنداعى كەزدەسكەن لاس قۇتى، قالبىرلاردى جيناپ كەلدىك. ەگەر بۇتا شوپتەر ولاردى تىرەپ، كەدەرگى كەلتىرىپ توقتاتپاعاندا بىزگە كەزدەسپەگەن بولار ەدى. ەگەر دومالاپ كەلە جاتقان قۇتىعا شوپتەر ارەكەت ەتپەگەندە ولار جىلدامدىعىن ساقتاپ كەتە بەرەر ەدى. بۇل ينەرسيا زاڭىنا تاعى ءبىر مىسال.
ءىۇ. ۇيگە تاپسىرما.
تاراۋدى قايتالاۋ. فورمۋلالارعا بايلانىستى ەسەپتەر قۇراستىرىپ، شىعارۋ.
ءۇ. باعالاۋ.
[b]ساباقتىڭ ماقساتى:[/b]
بىلىمدىلىك:[/b] قوزعالىس تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن تياناقتاۋ. ستو تەحنولوگياسىن پايدالانا وتىرىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ.
[b]دامىتۋشىلىق: [/b] وقۋشىنىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ
[b]تاربيەلىلىك:[/b] ۇجىمدىق قارىم - قاتىناس، ىنتىماقتاستىق بىرلىككە تاربيەلەۋ. حالىقتىق پەداگوگيكانى پايدالانا وتىرىپ، ۇلتىن سۇيۋگە، سالتىن قاستەرلەۋگە جەتەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاراتپالار، كەستەلەر، كوشىپ قونۋ سىزباسى، تۇيە ماكەتى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
ءادىسى: سۋرەتپەن جۇمىس، توپتىق جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: حالىقتىق پەداگوگيكا، پسيحولوگيا، ادەبيەت، ەكولوگيا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ساياحات ساباقتى باستاۋ. «جۇرت - قىستاۋ»ساياحاتى
- بالالار ءبىز بۇگىن ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن ساياحات جاساۋعا، ياعني قىستاۋدان جايلاۋعا كوشەتىن ۋاقىت بولدى، كوشۋگە دايىندالايىق. الدىمەن «جۇرتتا» ەشكىم قالىپ قويماسىن تۇگەندەلىپ الايىق. سىنىپ تۇگەل مە؟
- ساباق باستالار الدىنداعى كوڭىل – كۇيلەرىڭىزدى انىقتاۋ ءۇشىن «كوڭىل – كۇي كۇندەلىگىن» تولتىرايىق
جايلاۋعا كوشۋ كەزىندەگى ساياحاتىمىزدى باستايىق كوشىپ كەلە جاتىپ، جول بويىنداعى شىڭىراۋدان سۋ ءىشىپ، كۇل - قوقىستان اينالاسىن تازارتىپ كەتەيىك.
1. قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ:
قاۋعا: مەحانيكالىق قوزعالىس دەگەنىمىز قانداي قوزعالىس؟
شىڭىراۋ: ءبىرقالىپتى قوزعالىس دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
استاۋ: ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىسقا مىسال كەلتىر.
-«قاس - قاعىمدا» «اۋدەم جەرگە» جەتتىك.
2. ماعىنانى تانۋ.
- ەندى وتكەن تاراۋعا توقتالىپ، ەسىمىزگە تۇسىرەيىك. ول ءۇشىن ءار وقۋشى وسى تاراۋعا بايلانىستىرىپ، ءوز قوزعالىسىن، ارەكەتىن، ويىن قاتىستىرىپ، «5 مينۋتتىق ەسسە»، ياعني قىسقاشا اڭگىمە جازىپ، ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
«اۋدەم جەردەن» شىعىپ، «ءشايى ورامال كەپكەنشە» «بەلاسارعا» جەتتىك.
- تابيعات انانىڭ تازالىعى، جاس ۇرپاق، سەنىڭ قولىڭدا! سوندىقتان كوشى – قون كەزىندە كەزدەسكەن مىنا قۇتى - قالبىرلاردان جولىمىزدى تازارتىپ وتىرايىق. ول ءۇشىن:
قۇتى:-(ەسەپ) 8م/س جىلدامدىقپەن قوزعالىپ كەلە جاتقان تۇيە 20 مين ىشىندە قانداي ارالىقتى ءجۇرىپ ءوتتى؟
قالبىر: «ۇقساستىق پەن دارالىق»
ا) جىلدامدىق --------- ۇقساستىق ---------- ورىن اۋىستىرۋ
ب) ءبىرقالىپتى قوزعالىس -------- ۇقساستىق --------- ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىس
«ءاپ، دەگەنشە» «بەلاساردان»اسىپ، «بەكەتكە» دە جەتتىك. وسى جەردە كوشتى توقتاتىپ، تىنىعىپ الايىق.
3. سەرگىتۋ
- «بەكەتتەن» «قوزىكوشكە» «ءسۇت ءپىسىرىم» ۋاقىتتا كەلىپ تە قالدىق. قوزىلارىمىزدى شارشاتپاي، كوشتى توقتاتپاي جۇرە بەرۋىمىز ءۇشىن «كىلتتى ءسوز» دەپ اتالاتىن كەلەسى تاپسىرمانى ورىندايىق. سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
«كىلتتى ءسوز»
ا) ەنەرگيا
ب) پلانەتا
ۆ) كوپەرنيك.
4. وي - تولعانىس
-«كوزدى اشىپ - جۇمعانشا» «قوزىكوشتەن» «اسۋعا» جەتتىك
ساپالى ءبىلىم العان سىزدەردەي سانالى ۇرپاققا اسۋ بەرمەس اسقار جوق. ولاي بولسا، بۇگىنگى ساباقتان العان بىلىمدەرىڭىزدى، اسەرلەرىڭىزدى «شىعۋ پاراعى» ارقىلى پايىمدايىق
«شىعۋ پاراعى»
مەن ءۇشىن جاڭا اقپارات
مەنى تاڭ قالدىرعانى
ءىىى. قورىتىندى
- بالالار، ساباق سوڭىنداعى كوڭىل - كۇيىمىزدى ساباق باستالار الدىنداعى كوڭىل – كۇيىڭىزبەن سالىستىرۋ ءۇشىن «كوڭىل - كۇي كۇندەلىگىن» تولتىرامىز.
- «قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا» «اسۋدان» «جاڭا قونىسقا» كەلىپ قونىستاندىق. وقۋشىلار، قوزعالىس تاراۋىن وسىلايشا قايتالاپ ءوتتى. ۋاقىت ولشەمدەرىنە، جەر اتاۋلارىنا ءمان بەرەتىن بولساق، ولاردىڭ اتتارىنان - اق اراقاشىقتىقتارىنىڭ ءارتۇرلى ەكەنى بەلگىلى. ولاي بولسا، تەڭ ۋاقىت ارالىعىندا ءارتۇرلى جول ءجۇرىپ وتسە، ونداي قوزعالىستى ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىس دەيدى. ال، «جۇرت» پەن «جاڭا قونىس» اراسىن قوساتىن ءتۇزۋ كەسىندىنى ورىن اۋىستىرۋ دەپ اتايدى. ال، تۇيەنىڭ ۋاقىت وتۋىنە قاراي باسقا دەنەلەرمەن سالىستىرعانداعى ورنىنىڭ وزگەرۋى مەحانيكالىق قوزعالىس دەپ اتايدى. جول بويىنداعى كەزدەسكەن شىڭىراۋ، قاۋعا، استاۋ، قۇتى، قالبىر، تاۋ، تاس، جەر ت. ب ساناق دەنەسى بولىپ تابىلادى. قوزعالىستىڭ قاراستىرىلىپ وتىرعان جاعدايىندا ولشەمى ەلەمەۋگە بولاتىن دەنە، ياعني تۇيە ماتەريالىق نۇكتە بولا الادى. ال، قوزعالىس كەزىندە سىزىق تۇرىندە قالدىرعان كوش ءىزى قوزعالىس تراەكتورياسى دەپ اتالادى. بۇل تۇيەنىڭ قوزعالىسىنا ەسەپ تە قۇراستىرۋعا بولادى. ءبىز جول بويىنداعى كەزدەسكەن لاس قۇتى، قالبىرلاردى جيناپ كەلدىك. ەگەر بۇتا شوپتەر ولاردى تىرەپ، كەدەرگى كەلتىرىپ توقتاتپاعاندا بىزگە كەزدەسپەگەن بولار ەدى. ەگەر دومالاپ كەلە جاتقان قۇتىعا شوپتەر ارەكەت ەتپەگەندە ولار جىلدامدىعىن ساقتاپ كەتە بەرەر ەدى. بۇل ينەرسيا زاڭىنا تاعى ءبىر مىسال.
ءىۇ. ۇيگە تاپسىرما.
تاراۋدى قايتالاۋ. فورمۋلالارعا بايلانىستى ەسەپتەر قۇراستىرىپ، شىعارۋ.
ءۇ. باعالاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جۇلدىزدى ءسات» ينتەللەكتۋالدىق ويىنى
