قۇلاق
— اۋىلناي، شاقشاڭدى تاستاشى! — دەدى قايرانباي.
ءۇي ىشىندە 5-6 ادام بار: اۋىلنايدىڭ حاتشىسى، جالشىلار كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى مەن ءبىر مۇشەسى. ءۇي يەسى، قويباعار، مەكتەپ ءمۇعالىمى جانە 1-2 قىدىرما. شىنتاقتاپ جاتقان اۋىلناي باسىن كوتەرىپ، قالىڭ قاعازدى قالتاسىنان شىعاردى.
— شاقشامدى رىسكەلدى الىپ، كارىپ قىلىپ قويعانىن كوردىڭ بە؟ قاعازدان ناسىباي كەۋىپ كەتە بەرەدى ەكەن،— دەپ الاقانىن تولتىرىپ اۋىزعا قاعىپ قالدى. ناسىباي كورىنگەن سوڭ، شىنتاقتاپ جاتقانداردىڭ ءبىرازى-اق باسىن كوتەردى. بۇكتەۋمەنەن جالبالانعان ەسكى گازەتتى ءارقايسىسى ءبىر بۇرىشىنان تارتا باستادى. تالقىعا تۇسكەن سورلى قاعازدى شەتتە وتىرعان ءمۇعالىمنىڭ كوزى شالدى.
— مىناۋىڭىز گازەت پە؟
— گازەت.
— بەرى اكەلىڭىزشى، كورىپ بەرەيىن.
— ە، ناسىبايدى قايتەمىز؟
— مىناعان سالىڭىز،— دەپ ءمۇعالىم ءبىر جازعان قاعازدى ۇستاتىپ، گازەتتى بوساتىپ الدى. "اۋىل" گازەتىنىڭ فيەۆرال ىشىندە شىققان ءنومىرى، 1-بەتتىڭ شەت پۇشپاعى شىلىمعا جىرتىلىپ، جۇلمالانعان. بۇكتەۋمەنەن جازۋىنىڭ كوپ جەرى كوشىپ تە كەتكەن. ايتسە دە، كوپتەن گازەت كورمەگەندىكتەن ءمۇعالىم تەسە قاراپ، وقۋعا كىرىستى.
ناسىبايدى اتقان سوڭ جۇرتتىڭ كوبى ماۋجىراۋدى قويىپ، ءبىرىن-بىرى ءىلىپ-شالىپ سوزگە باستادى. اڭگىمە اياعى گازەتكە تىرەلدى.
— گازەتىڭنىڭ ءوزى پالە كورىنەدى. جانبايدىڭ ەكى قاتىن العانىن بىرەۋ گازەتكە جازعان ەكەن، وسى كۇنى سودان ەكى كۇننىڭ بىرىندە جاۋاپ الىپ، قىسىپ جاتىر،— دەدى اۋىلناي.
— مولدا-اۋ، ءوزىڭ عانا ءبىلىپ قويماي، اشىپ وقىساڭشى، ءبىز دە ەستيىك،— دەدى كولبەپ جاتقاننىڭ ءبىرى.
ءمۇعالىم گازەتتىڭ كەرەكتى جەرىنىڭ كوبى جىرتىلعاندىعىن، جازۋى كوشىپ كەتكەندىگىن، بىرەن-ساران ساقتالعان جەرلەرىن عانا وقىپ شىعاتىندىعىن ءبىلدىرىپ ءوتتى. سالعاننان ءوزارا جاردەم كوميتەتى تۋرالى سوزدەن باستادى:
"جاز جاقىنداپ قالدى. ەلدە كەدەي كوپ. سولارعا تۇقىم، كولىك تاۋىپ بەرۋ — جالشىلار كوميتەتىنىڭ مىندەتى".
— نەمەنە؟— دەپ ەسىك جاقتا بۇك ءتۇسىپ جاتقان ىسقاق باسىن كوتەرىپ الدى — قاراعىم، قايتا وقىشى!
ءمۇعالىم قايتا وقىپ شىقتى.
— ول قايدا بولادى؟
— نەنى ايتاسىڭ؟
— جاردەم بەرەتىن كوميتەت؟
— ە، مىنا جاتقان قايرانباي ەمەس پە؟
— ال، قايرانباي، ىسقاق سوڭىڭا ءتۇستى،—دەدى اۋىلناي.
جۇرت دۋ كۇلدى. ىسقاق كۇلمەدى. بىرەر كۇرسىنىپ الىپ، مۇعالىمنەن ەكشەلەپ سۇراي باستادى:
— قاراعىم، جاردەم بەرەتىنى راس پا؟
— راس بولعاندا قانداي! سول ءۇشىن سايلاپ وتىر عوي.
— ەندەشە، ماعان نەگە بەرمەيدى؟
— ارىز بەرىپ سۇرا. بەرمەي امالى جوق.
— مەنىڭ قولىم جازۋ بىلمەيدى، ارىزىمدى اۋىزىممەن ايتام،— دەدى ول. — وسى كۇنى ءبىر ءتۇيىر استىعىم جوق. بىلتىر جۇرتتان تىلەنىپ ءجۇرىپ ءبىر جەر بيداي سالىپ ەدىم ونىمدى پارفەرەي دەيتىن ورىس باسىپ جىرتىپ، سوتقا بەرىپ، داۋلاسام دەپ جۇرگەندە، ءدانىن جەل قۋىپ كەتىپ، ورىسقا دا، وزىمە دە جوق بولدى. كۇزدەن بەرى كورىنگەنگە كوز ءسۇزىپ كەلە جاتىرمىن. كەدەيدى اسىرايتىن بولسا، ماعان ءبىر كوز سالۋى كەرەك ەمەس پە؟ بۇيتە بەرسەم، مەن ولمەيمىن بە؟ قايرانباي، جارىعىم-اۋ، بىردەڭە قىلسايشى جامان جەزدەڭە، ولتىرەسىڭ بە؟
— ءاي، كاپىر-اي، ەندى زارلاپ مازامدى الاسىڭ-اۋ، — دەدى قايرانباي.
— قاراعىم-اۋ، ءولىپ بارا جاتىرمىن عوي.
— ولمەسەڭ ءبىر ءجونى بولار، — دەدى.
اڭگىمە باياۋلاي باستادى... جالاڭاياق قارا بالا سۋ قۇيىپ، داستارقان جايىپ، قوناقتاردىڭ الدىنا ۇلكەن قارا تاباقتى اكەلىپ قويدى. تاباق ءىشى قارا قوشقىل بۋى شىققان بورتپەمەن تولعان. بىر-ەكى جاپىراق ەت ورتادا كورىنەر-كورىنبەس بولىپ جاتىر. اۋىلناي دا، قايرانباي دا كوڭىلدەرى تولماعان ءتارىزدى، جاراتپاي قارادى.
— كەلىڭدەر، جىگىتتەر، اساتۋعا جەتپەس، ءبولىپ جەيىك، — دەدى اۋىلناي.
ءۇي قوجاسى جاي ايتا باستادى:
— اۋىز تيگەندەرىڭە ريزا بولماساڭدار، جىگىتتەر، ەتتىڭ ءمانى جوق شىعار. بىرەر قارانىڭ ەتىن تاۋىسىپ الدىق. جەڭگەلەرىن سەندەردەن اياپ وتىرعان جوق، قيمىلدارلىق جايى بولمادى بىلەم.
— قارساقتاعى قۇدا كەلىپ قالا ما دەپ ساقتاعان ەتىم ەدى، قايىندارىم كەلگەن سوڭ، امالسىزدان اسىپ وتىرمىن،— دەدى بايبىشە.
از ۋاقىتتىڭ ىشىندە مىرزالاردىڭ ساۋساعى قارا تاباقتىڭ ءتۇبىن تۇرتە باستادى.
اس ارتىنان اكىمدەر جۇمىسقا كىرىسپەك بولدى. اۋىلنايدىڭ حاتشىسى جازۋعا كىرىستى.
— قانە، بۇل اۋىلدا ولمەلى كەدەي كىم؟
— مەن، — دەدى ىسقاق.
— اتىڭ بار ما؟
— جوق.
— سيىرىڭ بار ما؟
— جوق.
— ازىعىڭ بار ما؟
— جوق.
— تاعى كىم بار؟
— كەمەلباي، ايرانباي، وتكەلباي، جىپىلىق، تاسقارا.
ەسەپ الىندى. اكىمدەر جۇرەتىن بولدى.
— قاراقتارىم، مەنى قايتەسىڭ؟— دەدى ىسقاق.
— مىنانى زارلاتپاي بىردەڭە قىلساڭدارشى، — دەپ اۋىلناي كۇڭك ەتە قالدى.
— بۇعان قايدان تاۋىپ بەرەمىز؟
— بىرەر بايدان ال دا بەر.
— ەڭ تابا الماساڭ، وسى ۇيدەن اپەر.
— ويباي، ايتا كورمەڭدەر، ىسقاقتى اسىراۋىم جەتكەن، — دەدى ءۇي قوجاسى بەكەن.
— تاعى اسىرا.
— ە، ول نەنىڭ اقىسى؟
— ول — قۇلاق بولعانىڭنىڭ اقىسى، — دەدى اۋىلناي شيقىلداي كۇلىپ.
— قوي، شىراقتارىم، ەلدەگى جالعىز قۇلاق مەن ەمەس قوي.
— باسقاسىنان دا الىنار.
— جۇرتپەن بىرگە بەرەرمىن.
— ءسوزدى قويىڭىز، وتاعاسى. مىنا ىسقاققا 10 پۇت بيداي بەر،— دەدى قايرانباي.
— اكىرەڭدەمە، شىراعىم، 10 قاراسى بار جالعىز مەن ەمەس قوي...
— بەرەسىڭ بە، بەرمەيسىڭ بە؟
— بەرمەگەندە قايتەسىڭ؟
— پروتوكول جاساپ، سوتقا بەرەم.
— جاز پروتوكولىڭدى، قولىمنان بەرگەنشە تۇرمەڭدە ءشىريىن.
حاتشى جازا باستادى.
قايرانباي بەكەندى سىرتقا شىعارىپ اكەتتى.
— سورلى-اۋ، كىمگە سەنىپ ەرەگىسەسىڭ؟ سوتقا بەرسە، اپارىپ جاۋىپ قويادى. وسى ەلدە ساعان دوس جوق قوي.
ودان دا ىسقاق السا، دالاعا كەتپەس، سۇراعانىن بەرسەيشى.
بەكەن كۇيىپ كەتتى.
— مەن بەرمەيىن دەپ وتىرمىن با، ەتتىڭ ازعانتاي اسىلعانىنا ەرەگىسىپ سالعان سوڭ، مەنىڭ دە جىنىم كەلىپ وتىر. ايتپەسە، ءوزىم سەكىلدى 10 قاراسى بارلاردىڭ باسىن قوسسا، كوپپەن بىردەي سالسا، ءبىر قارا بەر دەسە دە بەرەمىن عوي. ماعان تىزە كورسەتكەندىگى ءوتىپ وتىر.
— ەرەگىسىڭدى قوي، سورىڭدى قايناتار.
— ءوزىم دە سونى ويلاپ وتىرمىن...
قوناقتار كەتتى. بەكەن ۇيدە جالعىز قالدى.
اس ۇيدەن قاتىنى كەلدى:
— الگىلەردىڭ "قۇلاق" دەپ جاتقانى كىم ەدى؟
— مەنى ايتادى.
— سەن قۇلاق پا ەدىڭ؟ قارا شەشەي اشۋلانعاندا: "قاڭعىرعان تەلەۋ" دەيتىنى قايدا؟ وسى سەنىڭ رۋىڭ كۇنىنە ءبىر وزگەرە مە؟
بەكەن مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى.
— ايت-اۋ، "قۇلاق" دەگەن رۋ ەمەس، "باي" دەگەن ءسوزى.
— سولاي ما ەدى؟ "قاڭعىرعان تەلەۋ" دەگەن ءسوزىن تاستاي بەرىپ، قارا شەشەي "قۇلاق" دەپ مازامىزدى الا ما دەپ قورقىپ ەدىم.
You Might Also Like
-
قويشىقارا دۇنيەگە كەلگەندە قۇلماننىڭ ۇيىندە ەشبىر وزگەرىس بولعان ەمەس. اكەسى — قۇلمان جەتپىستىڭ "قۇلاقكەستى" ق ۇلى، ماڭگى باقي قويشىسى ەدى. شەشەسى — ورىنبيكە جەتپىستىڭ وتىن جاع...
-
ەرماعامبەتتىڭ سۇلتانى دەيتىن بار ەدى. بازاردان بازارعا شاپقىلاپ، تەرى سۇيرەپ، مال جەتەلەپ، ساۋدا قىلاتىن دا جۇرەتىن. "جۇرگەن اياققا جورگەم ىلىگەدى" دەپ، پايدانى مولىراق ىستەگەن جولى ميىعىن...
