"جىلقى" ءسابيت مۇقانوۆ
انا ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: "جىلقى" ءسابيت مۇقانوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ماتىندەگى نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: مانەرمەن وقۋ داعدىسىن، سوزدىك قورلارىن، ەسكە ءتۇسىرۋ قابىلەتتەرىن، ويلاۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن ءتورت تۇلىك مالمەن/جىلقى/ بايلانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ەڭبەكقورلىققا، بايقاعىشتىققا تاربيەلەۋ. ادەت - عۇرىپتى، سالت - ءداستۇردى دارىپتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: وي قوزعاۋ، توپپەن جۇمىس، ەسسە جازۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، انا ءتىلى
كورنەكىلىكتەرى: س. مۇقانوۆتىڭ سۋرەتى، كىتاپ كورمەلەرى، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جىلقىمەن تۇسكەن سۋرەتى، باتىرلاردىڭ سەرىگى اتتارىمەن، قوستىڭ سۋرەتى. «بوزجورعا» كۇيى.
كۇتىلەتىن ناتيجە: 1. وقۋشىلار جىلقى مالىنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىمەن جان - جاقتى تانىسۋى.
2. تەبىن، قوس ماعىناسىن ءتۇسىنۋى.
I - ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
II - ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1»ارا مەن شىبىن» مىسالىن مانەرلەپ وقۋ
/- اينەكشە سۇراق - جاۋاپ ارقىلى پىسىقتاۋ
10 شىبىن اراعا قانداي ءوتىنىش ايتتى؟
20 ارا نەلىكتەن بىردەن كەلىسپەدى؟
30 شىبىندار قوناق كۇتۋگە نەگە ازىرلەنبەگەن؟
40 وسى مىسالدان قانداي وي تۇيۋگە بولادى؟ /10 ۇپاي/
2. اينەكشە: ۆەنن دياگرامماسى /40 ۇپاي/
بۋناقدەنەلىلەر
ارا ---------------------------------- شىبىن
ەڭبەكقور ------------------------- ارام
تازا -------------------------------- لاس
بال جينايدى ------------------- اۋرۋ تاراتادى
ەمدىك قاسيەتى بار ------------- پايداسى جوق
3. قوناقتى قالاي كۇتۋ كەرەك؟ / 30 ۇپاي /
4. ماقال - ماتەل، باتا /20 ۇپاي/
III - جاڭا ساباق: 1. ءسابيت مۇقانوۆ 1900 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا، جامبىل اۋدانىندا تۋعان. قازاقتىڭ اسا كورنەكتى جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى. ونىڭ «ءومىر مەكتەبى»،»بوتاكوز»،»اق ايۋ»،»بالۋان شولاق» ت. ب. كوپتەگەن شىعارمالارى بار.
2. وقۋشىلار جىلقى تۋرالى ماعلۇماتتارىن ايتادى، تاقىرىپتى اشادى.
جىلقى - ءۇي جانۋارى، قىستا دالادا، ۇيىرىمەن جۇرەدى. ادامنىڭ كولىگى، ءسۇتى - قىمىز.
3. ماعىنانى اشۋ:
/- توپ. سۋرەتشىلەر
//- توپ. جازۋشىلار
///- توپ. شىعارماشىلىق
ءۇش توپ ءماتىندى بولىمدەرگە ءبولىپ وقىپ، توپباسشىلارى مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ. جاڭا سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ
جاڭا ءسوز. تەبىندە قاردى تەۋىپ، قار استىنداعى ءشوپتى جەۋ. قوس - كوشىپ قونۋعا ىڭعايلى، تىگۋى، جىعۋى وڭاي باسپانا.
/- توپ. تابيعات كورىنىسىن بەرەتىن جولداردى وقيدى.
//- توپ. جىلقىنىڭ انالىق مەيىرىمى ايتىلعان تۇستى وقۋى.
///- توپ. ماقان جىلقىشىنىڭ ءسوزىن تاۋىپ وقۋ.
ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ بارىسىندا:
/- توپ. جىلقى سۋرەتىن سالۋ
//- توپ. ءوز جىلقىسى تۋرالى جازۋ.
///- توپ. جىلقى تۋرالى ەسسە جازۋ
«ەر قاناتى - ات»- ماقالىنىڭ استارىن اشۋ. ءوز ويلارىن، بىلگەندەرىن ورتاعا سالۋ.
جىلقى تۋرالى تاعى نە بىلەمىز؟
1. ەڭ العاشقى جىلقىلار
2. ادامعا ءۇيىر جىلقى، شوشىنعان جىلقى ارەكەتى. قاۋىپسىزدىك شارالارى.
3. ءوزىڭ ۇيدە نە ءۇشىن پايدالاناسىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى: «جورعا ءبيى» باتىرلار جىرىنداعى سۋرەتتەلگەن اتتاردى ەسكە ءتۇسىرۋ: الپامىستىڭ بايشۇبارى، ەر - تارعىننىڭ – تارلانى، قامبار باتىردىڭ قارا قاسقاسى، قوبىلاندىنىڭ – تايبۇرىلى. بۇل اتتار ادامدى تۇسىنەدى، سويلەيدى، ءتىلىن بىلەدى.
ال قابانباي باتىر قۋباس اتىن 40 جىلداي وزىنە جولداس ەتەدى. قۋباس ات تا «كىسىنەپ»، «ەلەڭدەپ» جاۋدىڭ كەلە جاتقانىن بىلدىرەدى.
مەن كەلدىم 78 - گە،
سەن كەلدىڭ 38 - گە.
سەنەن باسقا ات مىنسەم،
مىنگەندەي بولدىم وگىزگە.
سەنى ءمىنىپ شاپقاندا،
تارتىنباي ءتۇستىم تەڭىزگە.
ەي، قۋباسىم، قۋباسىم،
قابانباي ءولدى دەگىزبە.
قۋباس اتتىڭ ەلىمىزدىڭ ءتورت بۇرىشىندا تۇياعى تيمەگەن جەرى جوق.
شىنقوجانىڭ شۇبار اتىنىڭ دا كوپ ەلدە ىزدەرى سايراپ جاتىر.
ور قويانداي جۇگىنتىپ،
اش كۇزەندەي بۇگىلتىپ.
جولبارىستاي شۇباردى،
تاڭداپ مىنەر مە ەكەنبىز - دەلىنگەن ەر قاناتى، ەر سەرىگى بولعان تۇلپارلار ءىزى تاريحتا قالعان.
سەن بىلەسىڭ بە؟
1870 جىلى سەمەي وبلىسىندا ءبىر كوتەرىلىس كەزىندە ارتتا قالعان جۇزدىككە حابار جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىر جىگىتتى جىبەرەدى. بالا جىگىت 29 ساعاتتا 300 شاقىرىم جولدى تىنباستان شاۋىپ بارىپ، قايتىپ كەلەدى. سوندا ساعاتىنا نەشە كيلومەتر شاۋىپ وتىرعان؟/10، 3/
IV - نەنى بىلدىك؟ دەنەسىنە تۇسكەن قۇرت ءولىپ قالادى، جىلان تەرى يىسىنە جولامايدى، ەتى سالقىندا قاتىپ قالمايدى.
نە بىلگىمىز كەلەدى؟ تازا قاندى، اسىل تۇقىمدى، تازا قاندى اتتار تۋرالى.
بىلەمىز - سۋىققا ءتوزىمدى، ءوت جوق، تازا، ءمولدىر سۋ ىشەدى، قۇنارلى ءشوپ جەيدى، كولىك، سۋسىن، تاماق، قىمىزى ەم.
وي - تولعاۋ: لوگيكالىق سۇراق:
1. ەسەك پەن ات اعايىندى ما؟ 2. زەبرا ات پا؟ تۇراعى قاي جەر؟ 3. ات جۇرگەندە، شاپقاندا اياق قوزعالىسى قانداي بولادى؟
V - ۇيگە تاپسىرما: س. مۇقانوۆ «جىلقى» اڭگىمەسى. 2. ەسسە جازىپ كەلۋ.
باعالاۋ. ماداقتاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: "جىلقى" ءسابيت مۇقانوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ماتىندەگى نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: مانەرمەن وقۋ داعدىسىن، سوزدىك قورلارىن، ەسكە ءتۇسىرۋ قابىلەتتەرىن، ويلاۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن ءتورت تۇلىك مالمەن/جىلقى/ بايلانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ەڭبەكقورلىققا، بايقاعىشتىققا تاربيەلەۋ. ادەت - عۇرىپتى، سالت - ءداستۇردى دارىپتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: وي قوزعاۋ، توپپەن جۇمىس، ەسسە جازۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، انا ءتىلى
كورنەكىلىكتەرى: س. مۇقانوۆتىڭ سۋرەتى، كىتاپ كورمەلەرى، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جىلقىمەن تۇسكەن سۋرەتى، باتىرلاردىڭ سەرىگى اتتارىمەن، قوستىڭ سۋرەتى. «بوزجورعا» كۇيى.
كۇتىلەتىن ناتيجە: 1. وقۋشىلار جىلقى مالىنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىمەن جان - جاقتى تانىسۋى.
2. تەبىن، قوس ماعىناسىن ءتۇسىنۋى.
I - ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
II - ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1»ارا مەن شىبىن» مىسالىن مانەرلەپ وقۋ
/- اينەكشە سۇراق - جاۋاپ ارقىلى پىسىقتاۋ
10 شىبىن اراعا قانداي ءوتىنىش ايتتى؟
20 ارا نەلىكتەن بىردەن كەلىسپەدى؟
30 شىبىندار قوناق كۇتۋگە نەگە ازىرلەنبەگەن؟
40 وسى مىسالدان قانداي وي تۇيۋگە بولادى؟ /10 ۇپاي/
2. اينەكشە: ۆەنن دياگرامماسى /40 ۇپاي/
بۋناقدەنەلىلەر
ارا ---------------------------------- شىبىن
ەڭبەكقور ------------------------- ارام
تازا -------------------------------- لاس
بال جينايدى ------------------- اۋرۋ تاراتادى
ەمدىك قاسيەتى بار ------------- پايداسى جوق
3. قوناقتى قالاي كۇتۋ كەرەك؟ / 30 ۇپاي /
4. ماقال - ماتەل، باتا /20 ۇپاي/
III - جاڭا ساباق: 1. ءسابيت مۇقانوۆ 1900 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا، جامبىل اۋدانىندا تۋعان. قازاقتىڭ اسا كورنەكتى جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى. ونىڭ «ءومىر مەكتەبى»،»بوتاكوز»،»اق ايۋ»،»بالۋان شولاق» ت. ب. كوپتەگەن شىعارمالارى بار.
2. وقۋشىلار جىلقى تۋرالى ماعلۇماتتارىن ايتادى، تاقىرىپتى اشادى.
جىلقى - ءۇي جانۋارى، قىستا دالادا، ۇيىرىمەن جۇرەدى. ادامنىڭ كولىگى، ءسۇتى - قىمىز.
3. ماعىنانى اشۋ:
/- توپ. سۋرەتشىلەر
//- توپ. جازۋشىلار
///- توپ. شىعارماشىلىق
ءۇش توپ ءماتىندى بولىمدەرگە ءبولىپ وقىپ، توپباسشىلارى مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ. جاڭا سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ
جاڭا ءسوز. تەبىندە قاردى تەۋىپ، قار استىنداعى ءشوپتى جەۋ. قوس - كوشىپ قونۋعا ىڭعايلى، تىگۋى، جىعۋى وڭاي باسپانا.
/- توپ. تابيعات كورىنىسىن بەرەتىن جولداردى وقيدى.
//- توپ. جىلقىنىڭ انالىق مەيىرىمى ايتىلعان تۇستى وقۋى.
///- توپ. ماقان جىلقىشىنىڭ ءسوزىن تاۋىپ وقۋ.
ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ بارىسىندا:
/- توپ. جىلقى سۋرەتىن سالۋ
//- توپ. ءوز جىلقىسى تۋرالى جازۋ.
///- توپ. جىلقى تۋرالى ەسسە جازۋ
«ەر قاناتى - ات»- ماقالىنىڭ استارىن اشۋ. ءوز ويلارىن، بىلگەندەرىن ورتاعا سالۋ.
جىلقى تۋرالى تاعى نە بىلەمىز؟
1. ەڭ العاشقى جىلقىلار
2. ادامعا ءۇيىر جىلقى، شوشىنعان جىلقى ارەكەتى. قاۋىپسىزدىك شارالارى.
3. ءوزىڭ ۇيدە نە ءۇشىن پايدالاناسىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى: «جورعا ءبيى» باتىرلار جىرىنداعى سۋرەتتەلگەن اتتاردى ەسكە ءتۇسىرۋ: الپامىستىڭ بايشۇبارى، ەر - تارعىننىڭ – تارلانى، قامبار باتىردىڭ قارا قاسقاسى، قوبىلاندىنىڭ – تايبۇرىلى. بۇل اتتار ادامدى تۇسىنەدى، سويلەيدى، ءتىلىن بىلەدى.
ال قابانباي باتىر قۋباس اتىن 40 جىلداي وزىنە جولداس ەتەدى. قۋباس ات تا «كىسىنەپ»، «ەلەڭدەپ» جاۋدىڭ كەلە جاتقانىن بىلدىرەدى.
مەن كەلدىم 78 - گە،
سەن كەلدىڭ 38 - گە.
سەنەن باسقا ات مىنسەم،
مىنگەندەي بولدىم وگىزگە.
سەنى ءمىنىپ شاپقاندا،
تارتىنباي ءتۇستىم تەڭىزگە.
ەي، قۋباسىم، قۋباسىم،
قابانباي ءولدى دەگىزبە.
قۋباس اتتىڭ ەلىمىزدىڭ ءتورت بۇرىشىندا تۇياعى تيمەگەن جەرى جوق.
شىنقوجانىڭ شۇبار اتىنىڭ دا كوپ ەلدە ىزدەرى سايراپ جاتىر.
ور قويانداي جۇگىنتىپ،
اش كۇزەندەي بۇگىلتىپ.
جولبارىستاي شۇباردى،
تاڭداپ مىنەر مە ەكەنبىز - دەلىنگەن ەر قاناتى، ەر سەرىگى بولعان تۇلپارلار ءىزى تاريحتا قالعان.
سەن بىلەسىڭ بە؟
1870 جىلى سەمەي وبلىسىندا ءبىر كوتەرىلىس كەزىندە ارتتا قالعان جۇزدىككە حابار جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىر جىگىتتى جىبەرەدى. بالا جىگىت 29 ساعاتتا 300 شاقىرىم جولدى تىنباستان شاۋىپ بارىپ، قايتىپ كەلەدى. سوندا ساعاتىنا نەشە كيلومەتر شاۋىپ وتىرعان؟/10، 3/
IV - نەنى بىلدىك؟ دەنەسىنە تۇسكەن قۇرت ءولىپ قالادى، جىلان تەرى يىسىنە جولامايدى، ەتى سالقىندا قاتىپ قالمايدى.
نە بىلگىمىز كەلەدى؟ تازا قاندى، اسىل تۇقىمدى، تازا قاندى اتتار تۋرالى.
بىلەمىز - سۋىققا ءتوزىمدى، ءوت جوق، تازا، ءمولدىر سۋ ىشەدى، قۇنارلى ءشوپ جەيدى، كولىك، سۋسىن، تاماق، قىمىزى ەم.
وي - تولعاۋ: لوگيكالىق سۇراق:
1. ەسەك پەن ات اعايىندى ما؟ 2. زەبرا ات پا؟ تۇراعى قاي جەر؟ 3. ات جۇرگەندە، شاپقاندا اياق قوزعالىسى قانداي بولادى؟
V - ۇيگە تاپسىرما: س. مۇقانوۆ «جىلقى» اڭگىمەسى. 2. ەسسە جازىپ كەلۋ.
باعالاۋ. ماداقتاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: لوگاريفمدىك تەڭدەۋلەر مەن ولاردىڭ جۇيەلەرى
