"كوكشەتاۋ" ءىلياس جانسۇگىروۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كوكشەتاۋ (ءى. جانسۇگىروۆ)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك. قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى، جازۋشى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تەرەڭىرەك تانىستىرۋ. ولەڭدى ءتۇسىنىپ وقۋعا ۇيرەتە وتىرىپ تۋعان ەل تابيعاتى، اسەمدىلىگىمەن تانىستىرۋ ولەڭنىڭ يدەياسىن، مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسىن، وي - ءورىسىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ.
3. تاربيەلىك: وتاندى، تۋعان جەردى، تۋعان ەلدى سۇيۋگە، قادىرلەپ - قاستەرلەپ قاراۋعا باۋلۋ، ۇلتتىق ماقتانىشىنا قورعاۋعا باۋلۋ، ۇلتتىق ماقتانىشتارىمىزدى بىلۋگە، ماقتان تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: سلايدتار، ءى. جانسۇگىروۆ پورترەتى، شىعارمالارى، قيما قاعازدار.
ساباق ءتۇرى: ساياحات ساباق.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (ستو بويىنشا)
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
انا ءتىلى - كۇشىم مەنىڭ، قۋاتىم،
جىرىم سەندىك جۇرەگىمنەن تۋاتىن
تاۋىسارما ىرىسىڭدى، قورىڭدى
تىزەلەسىپ قاتار جازسا مىڭ اقىن! (ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ)
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) ق. ساپاربايەۆ. تۋعان جەردىڭ ىستىعى – اي.
ءا) مازمۇنىن اڭگىمەلەۋ
ب) تۇيەنى اساۋ تەڭىز تولقىندارى دا، الىس جول دا توقتاتا المادى. بۇل قانداي كۇش؟ قانداي سيقىر؟
ۆ) وقۋشىلاردىڭ ءوز تۋعان جەرىنە ارناعان ولەڭدەرىن وقىتۋ. (شىعارماشىلىق جۇمىسىن تەكسەرۋ.)
1. گ) ماڭعىستاۋ - مىڭ قىستاۋ ەلى، مىڭداعان جولدار ولكەسى، مىڭداعان شىڭ قۇزدار مەن شىڭىراۋ قۇدىقتار ايماعى. (پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ)
جاڭا ساباق:
التايدان اتىراۋعا دەيىن كوسىلىپ جاتقان قازاق دالاسىنا ءتان قاي قاسيەت، قاي سيپات تىڭ ءبارىن وسى جەردەن تاباسىڭ، قۇدىرەتتىڭ ءوزى اسپان استى الەمنىڭ بارلىق سىر، بارلىق قاسيەتىن قاز قالپىندا بەينەلەيتىن ارنايى كورمە زالىن اكەپ ادەيى ورناتقانداي.(قوسىمشا تەوريالىق ءبىلىم)
اقىن بولسىن، جازۋشى بولسىن ءوز تۋعان جەرىن، ءوز وتانىن جانىنداي سۇيەدى. ونى ءوز شىعارمالارىندا جىرلاعان. وسىنداي اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى – ءىلياس جانسۇگىروۆ. ول كوز ءى تىرىسىندە اقىندىقتىڭ قۇلاگەرى اتانعان. ال ەندى وسى اقىن تۋرالى نە بىلەمىز ورتاعا سالايىق
سۋرەتتە كىمدەردى كورىپ تۇرمىز؟ (ءى. جانسۇگىروۆ، س. سەيفۋللين، ب. مايلين )
اۆتور تۋرالى تۇسىنىك.
توپتاستىرۋ
1894 - 1938
بۇلت»،
«تىلەك»، «جەل»،
«قىس»، «جاز»، «ارمان»،«قىرمان»
«كۇي»،«دالا»
اقىن، جازۋشى
«كۇيشى»، «قۇلاگەر»
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «قۇلاگەر»
- پوەما دەگەنىمىز نە؟
- ولەڭ دەگەنىمىز نە؟
كوكشەتاۋ «تالاي رەت ات تاعاسىنىڭ دۇبىرىنە كۋا بولعان جەر» - بۋراباي شاتقالىندا ورنالاسقان. ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا وسى ولكەگە ساياحاتقا شىعاتىن بولامىز. مەن سەندەرگە كوكشەتاۋدىڭ تاماشا تابيعاتىمەن تانىستىراتىن گيد بولامىن، سەندەر ساياحاتشى بولاسىڭدار. ساباقتا كوكشەتاۋ تۋرالى بىلەتىندەرىڭىزدى قوسىپ، ماعان كومەكشى بولاسىڭدار. (وي - قيالىن دامىتۋ)
بۋراباي شاتقالى ەرەكشە كوز تارتىپ تۇراتىن كۇشكە يە. مۇندا ءبارى ويىنشىق ءتارىزدى، تاۋلار – الاسا، كولدەرى - شاعىن، ورماندارى اسا قالىڭ ەمەس. ءبىراق مۇنىڭ ءوزى سونداي كورىكتى، قايتالانباس سۇلۋ ءارى قۇپيالى. جۇمباق كوكشەتاۋ ءوزىنىڭ اڭعارلارىنا يىققا سومكەنى اسىنىپ الىپ جاياۋ شىعا العاندارعا عانا قۇپيالارىن اشادى. (پەيزاج ۇعىمى ارقىلى بەينەلەۋ ونەرى ساباعىمەن بايلانىستىرۋ)
بۋرابايدىڭ ەڭ ۇلكەن قۇپياسى – ونىڭ قۇبىلمالىلىعىندا، جەلدىڭ باعىتى ۇنەمى اۋىسىپ، كوكتە اقشا بۇلتتار جوڭكيدى، كۇن نۇرى جاستارعا ەرەكشە توگىلەدى، اينا كولدە كۇن ساۋلەسىمەن قۇلپىرا شاعىلىسادى
بۋراباي - كەزدەيسوق ەمەس سايكەستىكتەر ولكەسى. ونىڭ اتاۋى دا تىلسىم ميستيكاعا نەگىزدەلگەن. ورىس قونىستانۋشىلارى شاتقالدى بوروۆوە دەپ، ال ءوز ستانيساسىن قاراعاي ورمانىنىڭ قۇرمەتىنە بوروۆسكايا دەپ اتاعان. ال بايىرعى قازاقتار بۇل جەردى بۋراباي دەپ اتادى،»بۋرا» - تۇيە سوزىنەن شىققان.
(سوزدىك جۇمىس)
«وراماندى جول» تاپسىرماسى. ولەڭدى وقىپ تانىسۋ.
ولاي بولسا ءبارىمىز مۇقيات تىڭداپ، ولەڭ مازمۇنىمەن تانىسايىق.
«جۇمباقتاس» تاپسىرماسى. سوزدىك جۇمىسى. (ءتىل بايلىعىن دامىتۋ)
ماۋجىراعان – تىپ - تىنىش، تىلسىم،
مالتا تاس – تەڭىز تولقىنى، سۋ اعىنىمەن مۇجىلىپ، جۇمىرلانىپ قالعان مايدا تاس.
مارجان – اشىق قىزىل، قىزعىلت نە اق ءتۇستى تاس.
اقىق – اشەكەي ءۇشىن پايدالانىلاتىن، ءتۇسى اقشىل باعالى تاس.
مەرۋەرت – اسەمدىك، ساندىك ءۇشىن قولدانىلاتىن قىمبات باعالى اسىل تاس.
جومارت – قولى اشىق، بەرەگەن، مىرزا.
ماساتى – جۇمساق تۇكتى جىبەك ماتا، بارقىت.
موماقان – مومىن، جۋاس.
جاقپار – قاتپار - قاتپار.
«وقجەتپەس جارتاسى» تاپسىرماسى. ولەڭدى تالداۋ.
(شۋماق، تارماق، بۋناق، بۋىن، ۇيقاستى تابۋ، ءماتىندى تالداۋ
- قارا ولەڭ ۇيقاسىن تابۋ.
سەرگىتۋ ءساتى:«كوكشەتاۋ» ولەڭىن تىڭداتۋ
«ءۇش اپكە جارتاسى» تاپسىرماسى.
ولەڭدى تىزبەكتەپ وقۋ، ولەڭدى قارا سوزگە اينالدىرۋ
تۋريستتەردىڭ قاجىلىق ورنى «ابىلاي حان داڭعىلى» تاپسىرماسى.
سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ.
ساباقتى بەكىتۋ.
تاريحي ەسكەرتكىش «ابىلاي حان تاعى» تاپسىرماسى.
داپتەرمەن جۇمىس. (ادەمى، ساۋاتتى جازۋعا ۇيرەتۋ)
جومارت تاۋ، موماقان تاۋ، شيپالى تاۋ.
مالتا تاس، مارجان تاس، اقىپ تاس، مەرۋەرت تاس. (تەوريالىق ءبىلىم بەرۋ)
توسىن سىيلارعا تولى «يماناي بۇلاعى» تاپسىرماسى.
كوركەم بەينەلى سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك. (ادەبي كوركەم سوزدەردى تانىپ بىلۋگە ۇيرەتۋ)
شىعارماشىلىق جۇمىس.
كونسەپتۋالدى كەستەمەن جۇمىس.(وي قورىتۋ)
------------------ نۋ ورمان -------- ءشول دالا ------- مۇناي --------- تاۋ، تاس ------- سىرلى ولكە
كوكشەتاۋ
ماڭعىستاۋ
نە ءبىلدىم؟
نە ۇيرەندىم؟
نە ۇيرەنگىم كەلەدى؟(ءبۇۇ)(ستو تەحنولوگياسى بويىنشا)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك. قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى، جازۋشى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تەرەڭىرەك تانىستىرۋ. ولەڭدى ءتۇسىنىپ وقۋعا ۇيرەتە وتىرىپ تۋعان ەل تابيعاتى، اسەمدىلىگىمەن تانىستىرۋ ولەڭنىڭ يدەياسىن، مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسىن، وي - ءورىسىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ.
3. تاربيەلىك: وتاندى، تۋعان جەردى، تۋعان ەلدى سۇيۋگە، قادىرلەپ - قاستەرلەپ قاراۋعا باۋلۋ، ۇلتتىق ماقتانىشىنا قورعاۋعا باۋلۋ، ۇلتتىق ماقتانىشتارىمىزدى بىلۋگە، ماقتان تۇتۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: سلايدتار، ءى. جانسۇگىروۆ پورترەتى، شىعارمالارى، قيما قاعازدار.
ساباق ءتۇرى: ساياحات ساباق.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (ستو بويىنشا)
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
انا ءتىلى - كۇشىم مەنىڭ، قۋاتىم،
جىرىم سەندىك جۇرەگىمنەن تۋاتىن
تاۋىسارما ىرىسىڭدى، قورىڭدى
تىزەلەسىپ قاتار جازسا مىڭ اقىن! (ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ)
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) ق. ساپاربايەۆ. تۋعان جەردىڭ ىستىعى – اي.
ءا) مازمۇنىن اڭگىمەلەۋ
ب) تۇيەنى اساۋ تەڭىز تولقىندارى دا، الىس جول دا توقتاتا المادى. بۇل قانداي كۇش؟ قانداي سيقىر؟
ۆ) وقۋشىلاردىڭ ءوز تۋعان جەرىنە ارناعان ولەڭدەرىن وقىتۋ. (شىعارماشىلىق جۇمىسىن تەكسەرۋ.)
1. گ) ماڭعىستاۋ - مىڭ قىستاۋ ەلى، مىڭداعان جولدار ولكەسى، مىڭداعان شىڭ قۇزدار مەن شىڭىراۋ قۇدىقتار ايماعى. (پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ)
جاڭا ساباق:
التايدان اتىراۋعا دەيىن كوسىلىپ جاتقان قازاق دالاسىنا ءتان قاي قاسيەت، قاي سيپات تىڭ ءبارىن وسى جەردەن تاباسىڭ، قۇدىرەتتىڭ ءوزى اسپان استى الەمنىڭ بارلىق سىر، بارلىق قاسيەتىن قاز قالپىندا بەينەلەيتىن ارنايى كورمە زالىن اكەپ ادەيى ورناتقانداي.(قوسىمشا تەوريالىق ءبىلىم)
اقىن بولسىن، جازۋشى بولسىن ءوز تۋعان جەرىن، ءوز وتانىن جانىنداي سۇيەدى. ونى ءوز شىعارمالارىندا جىرلاعان. وسىنداي اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى – ءىلياس جانسۇگىروۆ. ول كوز ءى تىرىسىندە اقىندىقتىڭ قۇلاگەرى اتانعان. ال ەندى وسى اقىن تۋرالى نە بىلەمىز ورتاعا سالايىق
سۋرەتتە كىمدەردى كورىپ تۇرمىز؟ (ءى. جانسۇگىروۆ، س. سەيفۋللين، ب. مايلين )
اۆتور تۋرالى تۇسىنىك.
توپتاستىرۋ
1894 - 1938
بۇلت»،
«تىلەك»، «جەل»،
«قىس»، «جاز»، «ارمان»،«قىرمان»
«كۇي»،«دالا»
اقىن، جازۋشى
«كۇيشى»، «قۇلاگەر»
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «قۇلاگەر»
- پوەما دەگەنىمىز نە؟
- ولەڭ دەگەنىمىز نە؟
كوكشەتاۋ «تالاي رەت ات تاعاسىنىڭ دۇبىرىنە كۋا بولعان جەر» - بۋراباي شاتقالىندا ورنالاسقان. ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا وسى ولكەگە ساياحاتقا شىعاتىن بولامىز. مەن سەندەرگە كوكشەتاۋدىڭ تاماشا تابيعاتىمەن تانىستىراتىن گيد بولامىن، سەندەر ساياحاتشى بولاسىڭدار. ساباقتا كوكشەتاۋ تۋرالى بىلەتىندەرىڭىزدى قوسىپ، ماعان كومەكشى بولاسىڭدار. (وي - قيالىن دامىتۋ)
بۋراباي شاتقالى ەرەكشە كوز تارتىپ تۇراتىن كۇشكە يە. مۇندا ءبارى ويىنشىق ءتارىزدى، تاۋلار – الاسا، كولدەرى - شاعىن، ورماندارى اسا قالىڭ ەمەس. ءبىراق مۇنىڭ ءوزى سونداي كورىكتى، قايتالانباس سۇلۋ ءارى قۇپيالى. جۇمباق كوكشەتاۋ ءوزىنىڭ اڭعارلارىنا يىققا سومكەنى اسىنىپ الىپ جاياۋ شىعا العاندارعا عانا قۇپيالارىن اشادى. (پەيزاج ۇعىمى ارقىلى بەينەلەۋ ونەرى ساباعىمەن بايلانىستىرۋ)
بۋرابايدىڭ ەڭ ۇلكەن قۇپياسى – ونىڭ قۇبىلمالىلىعىندا، جەلدىڭ باعىتى ۇنەمى اۋىسىپ، كوكتە اقشا بۇلتتار جوڭكيدى، كۇن نۇرى جاستارعا ەرەكشە توگىلەدى، اينا كولدە كۇن ساۋلەسىمەن قۇلپىرا شاعىلىسادى
بۋراباي - كەزدەيسوق ەمەس سايكەستىكتەر ولكەسى. ونىڭ اتاۋى دا تىلسىم ميستيكاعا نەگىزدەلگەن. ورىس قونىستانۋشىلارى شاتقالدى بوروۆوە دەپ، ال ءوز ستانيساسىن قاراعاي ورمانىنىڭ قۇرمەتىنە بوروۆسكايا دەپ اتاعان. ال بايىرعى قازاقتار بۇل جەردى بۋراباي دەپ اتادى،»بۋرا» - تۇيە سوزىنەن شىققان.
(سوزدىك جۇمىس)
«وراماندى جول» تاپسىرماسى. ولەڭدى وقىپ تانىسۋ.
ولاي بولسا ءبارىمىز مۇقيات تىڭداپ، ولەڭ مازمۇنىمەن تانىسايىق.
«جۇمباقتاس» تاپسىرماسى. سوزدىك جۇمىسى. (ءتىل بايلىعىن دامىتۋ)
ماۋجىراعان – تىپ - تىنىش، تىلسىم،
مالتا تاس – تەڭىز تولقىنى، سۋ اعىنىمەن مۇجىلىپ، جۇمىرلانىپ قالعان مايدا تاس.
مارجان – اشىق قىزىل، قىزعىلت نە اق ءتۇستى تاس.
اقىق – اشەكەي ءۇشىن پايدالانىلاتىن، ءتۇسى اقشىل باعالى تاس.
مەرۋەرت – اسەمدىك، ساندىك ءۇشىن قولدانىلاتىن قىمبات باعالى اسىل تاس.
جومارت – قولى اشىق، بەرەگەن، مىرزا.
ماساتى – جۇمساق تۇكتى جىبەك ماتا، بارقىت.
موماقان – مومىن، جۋاس.
جاقپار – قاتپار - قاتپار.
«وقجەتپەس جارتاسى» تاپسىرماسى. ولەڭدى تالداۋ.
(شۋماق، تارماق، بۋناق، بۋىن، ۇيقاستى تابۋ، ءماتىندى تالداۋ
- قارا ولەڭ ۇيقاسىن تابۋ.
سەرگىتۋ ءساتى:«كوكشەتاۋ» ولەڭىن تىڭداتۋ
«ءۇش اپكە جارتاسى» تاپسىرماسى.
ولەڭدى تىزبەكتەپ وقۋ، ولەڭدى قارا سوزگە اينالدىرۋ
تۋريستتەردىڭ قاجىلىق ورنى «ابىلاي حان داڭعىلى» تاپسىرماسى.
سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ.
ساباقتى بەكىتۋ.
تاريحي ەسكەرتكىش «ابىلاي حان تاعى» تاپسىرماسى.
داپتەرمەن جۇمىس. (ادەمى، ساۋاتتى جازۋعا ۇيرەتۋ)
جومارت تاۋ، موماقان تاۋ، شيپالى تاۋ.
مالتا تاس، مارجان تاس، اقىپ تاس، مەرۋەرت تاس. (تەوريالىق ءبىلىم بەرۋ)
توسىن سىيلارعا تولى «يماناي بۇلاعى» تاپسىرماسى.
كوركەم بەينەلى سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك. (ادەبي كوركەم سوزدەردى تانىپ بىلۋگە ۇيرەتۋ)
شىعارماشىلىق جۇمىس.
كونسەپتۋالدى كەستەمەن جۇمىس.(وي قورىتۋ)
------------------ نۋ ورمان -------- ءشول دالا ------- مۇناي --------- تاۋ، تاس ------- سىرلى ولكە
كوكشەتاۋ
ماڭعىستاۋ
نە ءبىلدىم؟
نە ۇيرەندىم؟
نە ۇيرەنگىم كەلەدى؟(ءبۇۇ)(ستو تەحنولوگياسى بويىنشا)
You Might Also Like
