"قازاق ەلى-550 جىل"
قۇرمەتتى ۇستازدارمەن ستۋدەنتتەر قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي وپجد - 9/15 - 02، وپجد - 11/15 - 01، ەير - 9/15 - 01 توبىنىڭ ستۋدەنتتەرىنىڭ دايىنداعان "بەس بەلەس" اتتى شىعارماشىلىق كورىنىسىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
(اسىعىس كەتىپ بارا جاتقان بوزبالانىڭ الدىنان قولتىعىنا ۇلكەن كىتاپتى قىستىرعان ءبىر اقساقال شىعادى.)
* (بالا) اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
* (اتا) ۋاعالەيكۋم اسسالام، بالام! ءبىر جەرگە
* (بالا) ءاۋمين، اتا. تاريح ۇيىرمەسىنە كەتىپ بارا جاتىرمىن. ءوز وتانىمىزدىڭ وتكەنىنەن حابارىم از ەكەنىن مويىنداعانان سوڭ، ونىڭ ورنىن وسى جولمەن تولتىرعىم كەلەدى. اسىعىپ بارا جاتقانىڭ كورىنىپ تۇر. جول بولسىن!
* (اتا) دۇرىس بولعان. تاريح دەگەن – قاتپارى كوپ قالىڭ كىتاپ. قاجەت بەتىن اش تا ساناڭا سىڭىرە بەر.
* (بالا) بۇل ايتۋعا عانا وڭاي. ونداي كىتاپ تابۋ قايدا؟! اتا، قولىڭىزداعى نە كىتاپ؟
* (اتا) بۇل – «تاريح كىتابى»، كۇنىم. ءبىر بەتىن اشساڭ، سول بەتىنە سايكەس تاريحي وقيعاعا كۋا بولاسىڭ...
* (بالا) ءماسساعان! بۇل مەنىڭ ارمانىم عوي! تاريح قويناۋىنا ءۇڭىلىپ، تۇلعالارمەن تىلدەسۋدى، ءتىپتى كەيبىر قاتەلەردەن ساقتاندىرۋدى ارماندايتىنمىن.
* (اتا) جۇزدەسۋدىڭ بالكي تىلدەسۋدىڭ دە ءساتى تۇسەر. ءبىراق ۋاقىت كوشىن توقتاتا المايسىڭ. ال «ءبىر نارسەنى وزگەرتەمىن»- ءدى مۇلدە ۇمىت، كوكەم. ال ۋاقىت جوعالتىپ نە قىلامىز؟ كانەكي، ءبىر پاراعىن اشايىق.
ءى كورىنىس
(ءبىر كوش كەلە جاتىر. بالا كوشكە قاراي جاقىندايدى)
* (بالا) جول بولسىن!
* (كەرەي حان) الەي بولسىن! وسىدان ون ەكى جىل بۇرىن شۋ مەن تالاستىڭ جاعاسىنا، جەتىسۋ ماڭىنا كوشىپ كەلىپ ەدىك. ەندى مىنە دەشتى قىپشاققا قايتىپ كەلەمىز.
* (بالا) نە ءۇشىن كوشىپ كەتىپ ەدىڭىز اتا؟
* (كەرەي حان) ەل ءۇشىن! ءوز الدىمىزعا بولەك ەل بولۋ ءۇشىن! ۇركەردەي عانا ەل ەدىك، وسى ون ەكى جىلدىڭ ىشىندە قارامىز كوبەيىپ، ەكى ءجۇز مىڭعا جەتتىك.
* (بالا) نەگە شۋ مەن تالاسقا؟ نەگە دەشتى قىپشاققا؟ نەگە وردانى اپارىپ سارىارقاعا تىكپەيسىز؟
* (كەرەي حان) ۋاقىتى كەلگەن كەزدە ەڭسەسى بيىك اق وردانى سارىارقاعا دا تىگەرمىز، جارقىنىم. اۋەلى، ءوسىپ – ءونىپ بويىمىزدى تىكتەپ الايىق.
* (بالا) نىپسىڭىز كىم الديار؟
*(كەرەي حان) بۇرىن كەرەي سۇلتان ەدىم، قارامىز كوبەيىپ، قاتارىمىز تولىققان بيىلدان باستاپ مەنى كەرەي حان دەپ، ال ەلدى «قازاق حاندىعى» دەپ اتاي باستادى. شىنى دا سول! ال ار بولىڭىزدار!
*(بالا) اتا قاسىنداعى كەلبەتى كەلىسكەن، جۇزىنەن نۇرى تامعان ازامات كىم؟
* (اتا) ول جانىبەك سۇلتان، قالقام. ارتىنان ءاز - جانىبەك دەگەن اتاق العان قازاقتىڭ داڭقتى حانى وسى...
* (بالا) اتتەگەن - اي! مەن ونى تانىماي قالدىم. توقتاتىپ تىلدەسىپ...
*(اتا) تۇرا تۇر بالام. بۇل كىتاپقا قول تيگىزگەن ادام، تاريحتىڭ تەك بەس ساتىنەن عانا ماعلۇمات الۋعا مۇمكىندىگى بار. باسقاشا ايتقاندا قازاق ەلىنىڭ تاريحىنىڭ تەك بەس بەلىسىمەن عانا تانىسا الامىز. جاڭا ءبىر بەلەسىمەن جۇزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ءبىراق جانىبەك – كەرەيدىڭ كوشى ۇزاڭقىراپ كەتتى. تاريح كىتابىنىڭ كەلەسى پاراعىن اش.
ءىى كورىنىس
(ۇرىس دالاسى. شايقاس ءجۇرىپ جاتىر.)
* ءابىلقايىر قولباسشى!
* ءارۋاق!
* بوگەنباي!
* ەسەت!
* (بالا) اتا، بۇل اڭىراقاي عوي!
* (اتا) ءيا، قۇلىنىم جازباي تانىدى. بۇل سول شايقاستىڭ ءبىر ءساتى.
*ساۋرىق باتىر! ساداقشىلار!
*جاۋ قاشتى!
*جاۋ اڭىراپ قاشىپ بارادى!
* اڭىراقاي دەسەڭشى!
* ءيا، بۇل شايقاستى ەندى اڭىراقاي - دەپ اتايتىن بولامىز.
*(بالا) ءابىلقايىر قولباسشى! نەگە وكشەلەپ قۋىپ جەتىپ، ءبارىن تۇگەل قۇرتىپ جىبەرمەيسىز؟! مەن ءقازىر بولاشاقتانمىن. ولار ەرتەڭ ەسىن جيعاسىن قايتا شابادى.
*(ءابىلقايىر حان) بالام، بۇلار جاۋ بولسا دا ءبىر ەل. ءتۇپ - تامىرىمەن قۇرتۋ ءبىزدىڭ ءدىل - دىنىمىزگە جات. قايتا شاپا، ونى كورەمىز. ونىڭ ۇستىنە ەلدىڭ ىرگەسىنە ورىس، باشقۇر ءقاۋىپ توندىرە باستاپتى. مەن سوعان اسىعىپ بارامىن! حوش!
ءىىى كورىنىس
(ءبىر توپ ادام قورشاۋعا ءتۇسىپ قالىپ، جان – جاعىنان انتالاعان جاۋدان قورعانىپ – اق جاتىر. قيان – كەسكى قايقاستان كەيىن قاۋمالاعان قول ءبىر ساتكە شەگىنەدى.)
*(بالا سىبىرلاپ) اتا، ءبىز تاعى ءبىر الاساپرانعا تاپ بولدىق.
*(اتا) قازاق تاريحى – ۇرىس تاريحى بالام. سابىر.
* (ناۋرىزباي سۇلتان) كەنە اعا، ماعان ەكى ءجۇز جىگىت بەرىڭىز، جاۋدىڭ شەبىن جارىپ وتەيىك. ارعىنباي، يمان، بۇقارباي، بۇعىباي باتىرلار دا وسى اقىلدى قۇپ كورىپ وتىر.
* (كەنەسارى حان) جاۋدىڭ شەبىن جارىپ ءوتىپ اتى جۇيرىكتەرىمىز قۇتىلامىز، ال قالعاندار قايتەدى؟ قىرىلادى عوي! سوڭىما ەرگەن ەلىمدى جاۋعا تاستاپ، ءوز باسىمدى قۇتقارسام مەنىڭ كىم بولعانىم؟! جوق، ولسەك تە ءبارىمىز بىرگە ولەمىز، قۇتىلساق تا بىرگە قۇتىلامىز.
* (ناۋرىزباي سۇلتان) از سوعىسقان جوقپىز عوي، اعەكە رەسەي، حيۋا، قوقان ەندى مىنە رەسەيگە دە قارسى بىرىكپەدىڭ دەپ قىرعىزبەن دە قىرىلىسىپ جاتىرمىز.
* (كەنەسارى حان) مەن سەن ايتقان ەلدەردىڭ وزبىر بيلەۋشىلەرىمەن عانا سوعىستىم. قاراپايىم حالىقتا ەش ءوش – قاسىم جوق! ايتپەسە قول استىمدا قىرعىزدار، قاراقالپاقتار، تۇركىمەندەر، وزبەكتەر مەن ورىستار دا بولار ما ەدى؟ باشقۇرلار كەلىپ زەڭبىرەك قۇيىسار ما ەدى؟ جەكە حاتشىمنىڭ ورىس ۇلتىنان ەكەنىن بىلەسىڭ. ورىس بىتكەندى جاراتپايتىن بولسام قاسىمدا ورىس پولكوۆنيگى ارجانۋحين، نەعىپ ءجۇر؟ سىبىردەن قاشىپ كەلىپ قوسىلعان 100 پولياكتى مەن شەتتەتىپ بە ەكەم؟! جوق! مەن جەكەلەگەن ۇلت - ۇلىستارمەن ەمەس، قازاق ەلىنىڭ ناقتى جاۋلارىمەن سوعىسامىن...
*(ناۋرىزباي سۇلتان) اعا كەلىپ قالدى!
*(شايقاس باستالادى. كەنەسارى حاننىڭ اسكەرىنىڭ ءانۇرانى شىرقالادى.)
«قول ءۇزىپ ساعىنامىن وسكەن جەرىم،
كىرىم جۋىپ، كىندىگىم كەسكەن جەرىم.
امان بول، كورەمىن بە كورمەيمىن بە،
اتىعاي، قاراۋىل مەن قايران ەلىم»
ءىV كورىنىس
(30 - شى جىلداردىڭ ينتەلەگەنسياسىنا ءتان كيىنگەن قازاقتىڭ ءبىر توپ ازاماتى اڭگىمە – دۇكەن قۇرىپ وتىر)
* (بالا) ايتەۋىر ءبىر جايباراقات وتىرىستىڭ ۇستىنەن تۇستىكاۋ اتا.
* (اتا) اڭگىمەلەرىنە قۇلاق ءتۇر سوندا بۇلاردىڭ كىم ەكەنىن ۇعاسىڭ.
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) اق بولسىن، قىزىل بولسىن ءبارىبىر. مەن قازاق حالقىنا پايداسى تيەتىن ۇكىمەتتە قىزمەت ەتەمىن...
* (بالا) قاستارىنا جاقىندايىقشى اتا.
* (اتا) ەل تاعدىرىن ءسوز قىلىپ جاتىر، سوزدەرىن بولمەيىك.
* (بالا) اتاجان – اۋ، بۇلار الاشوردانىڭ ارداقتىلارى ەمەس پە؟! ەرتەڭ بۇلاردىڭ ءبارىن تۇگەل قىرىپ تاستايدى عوي! ەڭ بولماسا، ەسكەرتەيىك!
* (اتا) تۇك وزگەرتە المايسىڭ.
* (بالا) اعاتايلار - اۋ! قۇداي ءۇشىن ەلدەن قاشىڭىزدارشى! ايتپەسە! ەرتەڭ تاعدىرلارىڭىز قيىن بولادى.
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) كىمسىڭ ءوزىڭ جارقىنىم؟
* (بالا) مەن بولاشاقتانمىن. اتتەڭ ۋاقىت تىعىز. ايتپەسە، ءبارىن ايتىپ تۇسىندىرەر ەدىم...
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) ءبىز ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى ءۇشىن قولدان كەلگەنشە قىزمەت ەتىپ ءجۇرمىز. بۇل جولدا قانداي قيىندىق كەزىگىپ، ءقاۋىپ تونسە دە توزۋگە بەكىنگەن جاستارمىز. «ءبىز بولماساق، ءسىز بارسىز، ءۇمىت ەتكەن جاستارىم» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي ءبىز بىتىرمەگەن، ۇلگەرە الماعان ءىستى سىزدەر جالعاستىراسىزدار. ءبىز سىزدەرگە سەنەمىز. ماعجان باۋىرىمىزدىڭ مىنا ولەڭىن بىلەتىن شىعارسىزدار:
ارىستانداي ايباتتى،
جولبارىستاي قايراتتى -
قىرانداي كۇشتى قاناتتى.
مەن جاستارعا سەنەمىن!
كوزدەرىندە وت وينار.
سوزدەرىندە جىلان بار،
جاننان قىمبات ولارعا ار،
مەن جاستارعا سەنەمىن!
جاس قىراندار - بالاپان،
جايىپ قانات ۇمتىلعان.
كوزدەگەنى كوك اسپان
مەن جاستارعا سەنەمىن!
جۇمساق مىنەز جىبەكتەر.
سۇتتەي تازا جۇرەكتەر،
قاسيەتتى تىلەكتەر -
مەن جاستارعا سەنەمىن! - دەمەي مە؟ ءبىز جاستارعا، بولاشاققا سەندەرگە سەنەمىز.
* (بالا) اعا، دەيمىن
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) ءقازىر ءىنىم، تۇرا تۇر. جۇپ بولۋى ءۇشىن جانە بارلىق سۇراقتاردىڭ جاۋابى رەتىندە ومىردەن ەرتە ءوتىپ كەتكەن باۋىرىمىز سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «الاش ۇرانى»- ن وقىپ بەرەيىن:
الاش تۋى استىندا
ءبىز الاشتىڭ بالاسى.
كۇنىمىز تۋىپ كورگەندى،
سارىارقانىڭ دالاسى.
قۇرت اۋرۋداي جايلاعان،
قۇرتپاققا ءبىزدى ويلاعان
قانىمىزعا تويماعان،
قولىمىزدى بايلاعان،
ەرىمىزدى ايداعان،
ەلىمىزدى لايلاعان
جەرىمىزدى شيمايلاعان،
ءوشتى زالىم قاراسى.
جاساسىن الاش، جاساسىن!
الاش تۋى استىندا
قولدايتىن الاش بابامىز.
"تۋىسقاندىق" "تەڭدىك"دەپ،
تۋىن قولعا اپ شابامىز.
بەرىلگەنگە تىلەكتەر،
جارىلماي ما جۇرەكتەر؟!
زاڭ جاسايتىن ورىنعا
جۇرتپەن بىرگە بارامىز!
قاتاردان ورىن الامىز!
جاساسىن الاش، جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
كۋا بولسىن ارىمىز.
كوركەيتۋگە الاشتى،
قۇرباندىق ءبىزدىڭ جانىمىز!
بىلاي تۇرسىن مالىمىز،
الاش دەگەن ەل ءۇشىن،
بوستاندىق بەرگەن ەر ءۇشىن،
توگىلسىن ءبىزدىڭ قانىمىز!
ايالماسىن جانىمىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
ولسەك بىرگە ولدىك ءبىز.
نە جاقسىلىق، نە قايعى،
كورسەك بىرگە كوردىك ءبىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
كۇن سونگەنشە سونبەيمىز.
ەندى ەشكىمنىڭ الاشتى،
قورلىعىنا بەرمەيمىز!
ادامدىقتىڭ جولىندا،
باستاعان ەرلەر سوڭىندا،
باسقاعا كوڭىل بولمەيمىز،
قانداي شايتان كەلسە دە،
الداۋىنا كونبەيمىز.
ولەر جەردەن كەتتىك ءبىز،
بۇل زامانعا جەتتىك ءبىز!
جاسايدى الاش ولمەيمىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!"
* (بالا) اتا ەشكىمگە تۇك كومەگىم بولمادى، الدارىنان كۇتىپ تۇرعان اجالدان قۇتقارا المادىم.
* (اتا) بالام، ەلىنە قىزمەت ەتكەن ەرلەر ەشقاشان ولمەدى. ءبىز ولاردى ەسكە الىپ دارىپتەپ، قۇرمەتتەپ جاتقان كەزدە، ولار ماڭگى ءتىرى. الداعى قازاق حاندىعىنىڭ 550 - جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ دە - قازاق ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا كۇرەسكەن ەرلەردى ۇلىقتاۋدىڭ ءبىر كورىنىسى.
* (بالا) اتا، باتىرلاردىڭ ءبارى بۇرىنعى زاماندا ءوتىپ كەتكەن عوي ءيا؟
* (اتا) نەگە، قۇلىنىم، كۇنى كەشە 86 دا ءوزىڭ سياقتى ورىمدەي جاستار ادىلەتسىزدىككە توزبەي الاڭعا شىقتى.
* (بالا) ولار دا باتىر ما، سوندا؟
*(اتا) ارينە، جاستار كەڭەس يمپەريالىق ساياساتىنا قارسىلىق ءبىلدىردى. الايدا، كادر جانە ءتىل ساياساتىنداعى قياناتتارعا توزىمسىزدىك تانىتقان بۇل تولقۋ اياۋسىز باسىلىپ - جانىشتالدى. قۋدالاۋدىڭ ءوزى بىرنەشە جىلعا سوزىلدى.
* (بالا) وندا بۇنى دا قازاق تاريحىنىڭ ءبىر بەلەسى دەپ تانۋعا بولادى عوي.
* (اتا) البەتتە كۇنىم!
* (بالا) سول پاراقتى دا ءبىر اشايىق اتا.
V كورىنىس
(سوت زالى)
* (ايىپتاۋشى) ايىپتالۋشى، سونىمەن، سوڭعى رەت سۇرايمىن: الاڭعا نە ءۇشىن شىقتىڭ؟
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ) مەنىڭ تۇسىنىگىمشە، ەر ادامدار تۇرماق، اڭ ەكەش اڭدار دا ۇرعاشىسىنا ءمۇيىز يا بولماسا تۇياعىن كوتەرمەيدى. ال ءبىز ءبارىمىز اڭ ەمەس ادامزاتتىڭ ۇلى – ادامبىز، سوندىقتان ەر ادام ايەل زاتىنا قول كوتەرىپ، قول جۇمساۋعا ءتيىس ەمەس، اۋەلى ەش پراۆاسى جوق. مىنە، قىسقاشا ايتقاندا، وسىنداي تۇسىنىكپەن، ايەل زاتىنا ەر بولىپ ءوز قول ۇشىمدى بەرىپ، كومەكتەسۋ ءۇشىن بارعانىم راس. سول جەردە قولىمنان كەلگەنىنشە كومەكتەسكەنىم دە راس. ول ءۇشىن ءالى كۇنگە دەيىن وكىنبەيمىن، كەرىسىنشە ۇلكەن ماقتانىش تۇتامىن. ءبىراق، ءبىر قۇداي ءوزى كۋا، ادام بالاسىن ەشقاشان ولتىرگەنىم جوق. مۇنداي ايۋاندىق جاساۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى. ەشقاشان... ەشۋاقىتتا!... ال ايەل زاتىنا ايۋاندىقپەن قول كوتەرىپ، شاشىنان تارتىپ، كوكپارشا سۇيرەگەنى ءۇشىن ءبىر ميليسيانى ۇرىپ سوققانىم دا راس. ول ادام كۇنى بۇگىنگە دەيىن امان - ەسەن زىر جۇگىرىپ ءجۇر. ءوز قولىممەن جاساعان بار تەرىس قىلىق، بار قىلمىسىم وسى عانا!
*(ايىپتاۋشى) سەن قاسارىسىپ قىلمىسىڭدى مويىنداماي وتىرسىڭ! اتىلاسىڭ!
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ)
"كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار
بوزتورعايداي جانىم بار.
الام دەسەڭ الىڭدار.
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
ەركەك توقتى قۇرباندىق،
اتام دەسەڭ اتىڭدار!"
* (بالا) اتا، مەن وعان قازاق حالقى ونى ەشقاشان ۇمىتپايتىنىن ايتسام قايتەدى؟
* (اتا) كەرەگى جوق، ول ءوزىنىڭ ۇمىتىلمايتىنىنا سەنىمدى. سوت زالىندا ءوزىن وسىلاي ۇستاۋىنا كۇش بەرىپ تۇرعان دا سول سەنىم. ادام ءوز ءىسىنىڭ دۇرىستىعىنا بەك سەنىمدى بولعان كەزدە وعان ەش نارسە كەدەرگى بولا المايدى.
* (بالا) اتا، مەن بۇگىن تاريح ۇيىرمەسىنەن قالىپ قويدىم. ءبىراق بۇعان ەش وكىنبەيمىن. قانشاما عالامات ساتتەرگە كۋا بولدىم. كۋا بولعان بۇل بەس بەلەستى مەن ىلعي ماقتانىشپەن ايتىپ جۇرەتىن بولامىن.
* (اتا) سەن ۇيىرمەگە ءالى ۇلگەرەسىڭ، كوكەم. ساعاتىڭا قاراشى، ءبىز ەش ۋاقىت جوعالتقان جوقپىز. تاريح قويناۋىنا سۇڭگىپ، ودان عيبرات الۋعا كەتكەن ۋاقىت جوعالعان ۋاقىت بولىپ سانالمايدى.
* (بالا) عاجاپ! ءبىز جاڭاعى وقيعالاردىڭ ءبارىن قاس قاعىم ساتتە كورىپ شىقتىق. بەس بەلەس!
* (اتا) بۇنداي بەلەستەر قازاق تاريحىندا بەسەۋ ەمەس سان مىڭداپ تابىلادى، قاراعىم.
* (بالا) اتا – بابالارىمىز، اعا اپالارىم كورسەتكەن ۇلگى - ءبىز ءۇشىن كۇرەس توقتاماق ەمەس جالعاسا بەرەدى، سوندىقتان قىم - قۋىت زاماندا بىزدەر ءبىلىمدى ءارى باتىل بولۋىمىز كەرەك ءيا اتا؟ اتا قايداسىز؟! اتا!
* (اتا) وتكەن تاريحىڭدى ۇمىتپا قاراعىم! ەل ءۇشىن وت كەشكەن ەرلەردى قادىرلە! قازاقتىڭ حانى بار، باتىر ءبيى، اقىن – عالىمى بار بارلىعى وسى ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە ەڭبەگىن ءسىڭىرىپ ءارى قاراي وركەندەۋىن سىزدەرگە تاپسىردى. الدارىڭدا تالاي - تالاي اسۋلارمەن بەلەستەر تۇر!
(قويىلىم كەيىپكەلەرى كەرەي حان، ءابىلقايىر حان، كەنەسارى حان، ناۋرىزباي سۇلتان، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، قايرات رىسقۇلبەكوۆ بىرىنەن سوڭ ءبىرى ساحناعا وتە باستايدى)
* (كەرەي حان) مەن ءارقاشان "ەل بولام" دەگەن ازاماتتاردىڭ قاسىنان تابىلامىن! اۋىزبىرشىلىك مىقتى بولسىن! ەل بىرلىگى امانات!
*(ءابىلقايىر حان) ۇرپاعىم مەنى ۇمىتپاسا جەلبىرەگەن جالاۋىن بىرگە ۇستاسىپ ەشبىر دۇشپانعا باسىندىرماي ماڭگى قاسىندا جۇرەمىن! جەرىم ساعان امانات!
*(كەنەسارى حان ناۋرىزباي سۇلتان) ءبىز قاشاندا نامىستى قازاقتىڭ قاسىنان تابىلامىز. رۋحتارىڭ بيىك نايزالارىڭىز ۇشتى بولسىن! ءور رۋح ساعان امانات!
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) مەنىڭ جۇرەگىم "قازاق" دەپ سوققان ءاربىر جۇرەكپەن بىرگە سوعاتىن بولادى. الاش امان بولسىن! زامان كوشىندە الدا بولىڭدار! الاش ساعان امانات!
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ) مەن ءارقاشان "وتان ءۇشىن وتقا تۇسۋگە ءازىر" جاستاردىڭ سابىندامىن. ەشكىمگە تاۋەلدى بولماڭدار! تاۋەلسىزدىك جاساسىن ەگەمەندىك امانات!
(اسىعىس كەتىپ بارا جاتقان بوزبالانىڭ الدىنان قولتىعىنا ۇلكەن كىتاپتى قىستىرعان ءبىر اقساقال شىعادى.)
* (بالا) اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
* (اتا) ۋاعالەيكۋم اسسالام، بالام! ءبىر جەرگە
* (بالا) ءاۋمين، اتا. تاريح ۇيىرمەسىنە كەتىپ بارا جاتىرمىن. ءوز وتانىمىزدىڭ وتكەنىنەن حابارىم از ەكەنىن مويىنداعانان سوڭ، ونىڭ ورنىن وسى جولمەن تولتىرعىم كەلەدى. اسىعىپ بارا جاتقانىڭ كورىنىپ تۇر. جول بولسىن!
* (اتا) دۇرىس بولعان. تاريح دەگەن – قاتپارى كوپ قالىڭ كىتاپ. قاجەت بەتىن اش تا ساناڭا سىڭىرە بەر.
* (بالا) بۇل ايتۋعا عانا وڭاي. ونداي كىتاپ تابۋ قايدا؟! اتا، قولىڭىزداعى نە كىتاپ؟
* (اتا) بۇل – «تاريح كىتابى»، كۇنىم. ءبىر بەتىن اشساڭ، سول بەتىنە سايكەس تاريحي وقيعاعا كۋا بولاسىڭ...
* (بالا) ءماسساعان! بۇل مەنىڭ ارمانىم عوي! تاريح قويناۋىنا ءۇڭىلىپ، تۇلعالارمەن تىلدەسۋدى، ءتىپتى كەيبىر قاتەلەردەن ساقتاندىرۋدى ارماندايتىنمىن.
* (اتا) جۇزدەسۋدىڭ بالكي تىلدەسۋدىڭ دە ءساتى تۇسەر. ءبىراق ۋاقىت كوشىن توقتاتا المايسىڭ. ال «ءبىر نارسەنى وزگەرتەمىن»- ءدى مۇلدە ۇمىت، كوكەم. ال ۋاقىت جوعالتىپ نە قىلامىز؟ كانەكي، ءبىر پاراعىن اشايىق.
ءى كورىنىس
(ءبىر كوش كەلە جاتىر. بالا كوشكە قاراي جاقىندايدى)
* (بالا) جول بولسىن!
* (كەرەي حان) الەي بولسىن! وسىدان ون ەكى جىل بۇرىن شۋ مەن تالاستىڭ جاعاسىنا، جەتىسۋ ماڭىنا كوشىپ كەلىپ ەدىك. ەندى مىنە دەشتى قىپشاققا قايتىپ كەلەمىز.
* (بالا) نە ءۇشىن كوشىپ كەتىپ ەدىڭىز اتا؟
* (كەرەي حان) ەل ءۇشىن! ءوز الدىمىزعا بولەك ەل بولۋ ءۇشىن! ۇركەردەي عانا ەل ەدىك، وسى ون ەكى جىلدىڭ ىشىندە قارامىز كوبەيىپ، ەكى ءجۇز مىڭعا جەتتىك.
* (بالا) نەگە شۋ مەن تالاسقا؟ نەگە دەشتى قىپشاققا؟ نەگە وردانى اپارىپ سارىارقاعا تىكپەيسىز؟
* (كەرەي حان) ۋاقىتى كەلگەن كەزدە ەڭسەسى بيىك اق وردانى سارىارقاعا دا تىگەرمىز، جارقىنىم. اۋەلى، ءوسىپ – ءونىپ بويىمىزدى تىكتەپ الايىق.
* (بالا) نىپسىڭىز كىم الديار؟
*(كەرەي حان) بۇرىن كەرەي سۇلتان ەدىم، قارامىز كوبەيىپ، قاتارىمىز تولىققان بيىلدان باستاپ مەنى كەرەي حان دەپ، ال ەلدى «قازاق حاندىعى» دەپ اتاي باستادى. شىنى دا سول! ال ار بولىڭىزدار!
*(بالا) اتا قاسىنداعى كەلبەتى كەلىسكەن، جۇزىنەن نۇرى تامعان ازامات كىم؟
* (اتا) ول جانىبەك سۇلتان، قالقام. ارتىنان ءاز - جانىبەك دەگەن اتاق العان قازاقتىڭ داڭقتى حانى وسى...
* (بالا) اتتەگەن - اي! مەن ونى تانىماي قالدىم. توقتاتىپ تىلدەسىپ...
*(اتا) تۇرا تۇر بالام. بۇل كىتاپقا قول تيگىزگەن ادام، تاريحتىڭ تەك بەس ساتىنەن عانا ماعلۇمات الۋعا مۇمكىندىگى بار. باسقاشا ايتقاندا قازاق ەلىنىڭ تاريحىنىڭ تەك بەس بەلىسىمەن عانا تانىسا الامىز. جاڭا ءبىر بەلەسىمەن جۇزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ءبىراق جانىبەك – كەرەيدىڭ كوشى ۇزاڭقىراپ كەتتى. تاريح كىتابىنىڭ كەلەسى پاراعىن اش.
ءىى كورىنىس
(ۇرىس دالاسى. شايقاس ءجۇرىپ جاتىر.)
* ءابىلقايىر قولباسشى!
* ءارۋاق!
* بوگەنباي!
* ەسەت!
* (بالا) اتا، بۇل اڭىراقاي عوي!
* (اتا) ءيا، قۇلىنىم جازباي تانىدى. بۇل سول شايقاستىڭ ءبىر ءساتى.
*ساۋرىق باتىر! ساداقشىلار!
*جاۋ قاشتى!
*جاۋ اڭىراپ قاشىپ بارادى!
* اڭىراقاي دەسەڭشى!
* ءيا، بۇل شايقاستى ەندى اڭىراقاي - دەپ اتايتىن بولامىز.
*(بالا) ءابىلقايىر قولباسشى! نەگە وكشەلەپ قۋىپ جەتىپ، ءبارىن تۇگەل قۇرتىپ جىبەرمەيسىز؟! مەن ءقازىر بولاشاقتانمىن. ولار ەرتەڭ ەسىن جيعاسىن قايتا شابادى.
*(ءابىلقايىر حان) بالام، بۇلار جاۋ بولسا دا ءبىر ەل. ءتۇپ - تامىرىمەن قۇرتۋ ءبىزدىڭ ءدىل - دىنىمىزگە جات. قايتا شاپا، ونى كورەمىز. ونىڭ ۇستىنە ەلدىڭ ىرگەسىنە ورىس، باشقۇر ءقاۋىپ توندىرە باستاپتى. مەن سوعان اسىعىپ بارامىن! حوش!
ءىىى كورىنىس
(ءبىر توپ ادام قورشاۋعا ءتۇسىپ قالىپ، جان – جاعىنان انتالاعان جاۋدان قورعانىپ – اق جاتىر. قيان – كەسكى قايقاستان كەيىن قاۋمالاعان قول ءبىر ساتكە شەگىنەدى.)
*(بالا سىبىرلاپ) اتا، ءبىز تاعى ءبىر الاساپرانعا تاپ بولدىق.
*(اتا) قازاق تاريحى – ۇرىس تاريحى بالام. سابىر.
* (ناۋرىزباي سۇلتان) كەنە اعا، ماعان ەكى ءجۇز جىگىت بەرىڭىز، جاۋدىڭ شەبىن جارىپ وتەيىك. ارعىنباي، يمان، بۇقارباي، بۇعىباي باتىرلار دا وسى اقىلدى قۇپ كورىپ وتىر.
* (كەنەسارى حان) جاۋدىڭ شەبىن جارىپ ءوتىپ اتى جۇيرىكتەرىمىز قۇتىلامىز، ال قالعاندار قايتەدى؟ قىرىلادى عوي! سوڭىما ەرگەن ەلىمدى جاۋعا تاستاپ، ءوز باسىمدى قۇتقارسام مەنىڭ كىم بولعانىم؟! جوق، ولسەك تە ءبارىمىز بىرگە ولەمىز، قۇتىلساق تا بىرگە قۇتىلامىز.
* (ناۋرىزباي سۇلتان) از سوعىسقان جوقپىز عوي، اعەكە رەسەي، حيۋا، قوقان ەندى مىنە رەسەيگە دە قارسى بىرىكپەدىڭ دەپ قىرعىزبەن دە قىرىلىسىپ جاتىرمىز.
* (كەنەسارى حان) مەن سەن ايتقان ەلدەردىڭ وزبىر بيلەۋشىلەرىمەن عانا سوعىستىم. قاراپايىم حالىقتا ەش ءوش – قاسىم جوق! ايتپەسە قول استىمدا قىرعىزدار، قاراقالپاقتار، تۇركىمەندەر، وزبەكتەر مەن ورىستار دا بولار ما ەدى؟ باشقۇرلار كەلىپ زەڭبىرەك قۇيىسار ما ەدى؟ جەكە حاتشىمنىڭ ورىس ۇلتىنان ەكەنىن بىلەسىڭ. ورىس بىتكەندى جاراتپايتىن بولسام قاسىمدا ورىس پولكوۆنيگى ارجانۋحين، نەعىپ ءجۇر؟ سىبىردەن قاشىپ كەلىپ قوسىلعان 100 پولياكتى مەن شەتتەتىپ بە ەكەم؟! جوق! مەن جەكەلەگەن ۇلت - ۇلىستارمەن ەمەس، قازاق ەلىنىڭ ناقتى جاۋلارىمەن سوعىسامىن...
*(ناۋرىزباي سۇلتان) اعا كەلىپ قالدى!
*(شايقاس باستالادى. كەنەسارى حاننىڭ اسكەرىنىڭ ءانۇرانى شىرقالادى.)
«قول ءۇزىپ ساعىنامىن وسكەن جەرىم،
كىرىم جۋىپ، كىندىگىم كەسكەن جەرىم.
امان بول، كورەمىن بە كورمەيمىن بە،
اتىعاي، قاراۋىل مەن قايران ەلىم»
ءىV كورىنىس
(30 - شى جىلداردىڭ ينتەلەگەنسياسىنا ءتان كيىنگەن قازاقتىڭ ءبىر توپ ازاماتى اڭگىمە – دۇكەن قۇرىپ وتىر)
* (بالا) ايتەۋىر ءبىر جايباراقات وتىرىستىڭ ۇستىنەن تۇستىكاۋ اتا.
* (اتا) اڭگىمەلەرىنە قۇلاق ءتۇر سوندا بۇلاردىڭ كىم ەكەنىن ۇعاسىڭ.
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) اق بولسىن، قىزىل بولسىن ءبارىبىر. مەن قازاق حالقىنا پايداسى تيەتىن ۇكىمەتتە قىزمەت ەتەمىن...
* (بالا) قاستارىنا جاقىندايىقشى اتا.
* (اتا) ەل تاعدىرىن ءسوز قىلىپ جاتىر، سوزدەرىن بولمەيىك.
* (بالا) اتاجان – اۋ، بۇلار الاشوردانىڭ ارداقتىلارى ەمەس پە؟! ەرتەڭ بۇلاردىڭ ءبارىن تۇگەل قىرىپ تاستايدى عوي! ەڭ بولماسا، ەسكەرتەيىك!
* (اتا) تۇك وزگەرتە المايسىڭ.
* (بالا) اعاتايلار - اۋ! قۇداي ءۇشىن ەلدەن قاشىڭىزدارشى! ايتپەسە! ەرتەڭ تاعدىرلارىڭىز قيىن بولادى.
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) كىمسىڭ ءوزىڭ جارقىنىم؟
* (بالا) مەن بولاشاقتانمىن. اتتەڭ ۋاقىت تىعىز. ايتپەسە، ءبارىن ايتىپ تۇسىندىرەر ەدىم...
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) ءبىز ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى ءۇشىن قولدان كەلگەنشە قىزمەت ەتىپ ءجۇرمىز. بۇل جولدا قانداي قيىندىق كەزىگىپ، ءقاۋىپ تونسە دە توزۋگە بەكىنگەن جاستارمىز. «ءبىز بولماساق، ءسىز بارسىز، ءۇمىت ەتكەن جاستارىم» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي ءبىز بىتىرمەگەن، ۇلگەرە الماعان ءىستى سىزدەر جالعاستىراسىزدار. ءبىز سىزدەرگە سەنەمىز. ماعجان باۋىرىمىزدىڭ مىنا ولەڭىن بىلەتىن شىعارسىزدار:
ارىستانداي ايباتتى،
جولبارىستاي قايراتتى -
قىرانداي كۇشتى قاناتتى.
مەن جاستارعا سەنەمىن!
كوزدەرىندە وت وينار.
سوزدەرىندە جىلان بار،
جاننان قىمبات ولارعا ار،
مەن جاستارعا سەنەمىن!
جاس قىراندار - بالاپان،
جايىپ قانات ۇمتىلعان.
كوزدەگەنى كوك اسپان
مەن جاستارعا سەنەمىن!
جۇمساق مىنەز جىبەكتەر.
سۇتتەي تازا جۇرەكتەر،
قاسيەتتى تىلەكتەر -
مەن جاستارعا سەنەمىن! - دەمەي مە؟ ءبىز جاستارعا، بولاشاققا سەندەرگە سەنەمىز.
* (بالا) اعا، دەيمىن
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) ءقازىر ءىنىم، تۇرا تۇر. جۇپ بولۋى ءۇشىن جانە بارلىق سۇراقتاردىڭ جاۋابى رەتىندە ومىردەن ەرتە ءوتىپ كەتكەن باۋىرىمىز سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «الاش ۇرانى»- ن وقىپ بەرەيىن:
الاش تۋى استىندا
ءبىز الاشتىڭ بالاسى.
كۇنىمىز تۋىپ كورگەندى،
سارىارقانىڭ دالاسى.
قۇرت اۋرۋداي جايلاعان،
قۇرتپاققا ءبىزدى ويلاعان
قانىمىزعا تويماعان،
قولىمىزدى بايلاعان،
ەرىمىزدى ايداعان،
ەلىمىزدى لايلاعان
جەرىمىزدى شيمايلاعان،
ءوشتى زالىم قاراسى.
جاساسىن الاش، جاساسىن!
الاش تۋى استىندا
قولدايتىن الاش بابامىز.
"تۋىسقاندىق" "تەڭدىك"دەپ،
تۋىن قولعا اپ شابامىز.
بەرىلگەنگە تىلەكتەر،
جارىلماي ما جۇرەكتەر؟!
زاڭ جاسايتىن ورىنعا
جۇرتپەن بىرگە بارامىز!
قاتاردان ورىن الامىز!
جاساسىن الاش، جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
كۋا بولسىن ارىمىز.
كوركەيتۋگە الاشتى،
قۇرباندىق ءبىزدىڭ جانىمىز!
بىلاي تۇرسىن مالىمىز،
الاش دەگەن ەل ءۇشىن،
بوستاندىق بەرگەن ەر ءۇشىن،
توگىلسىن ءبىزدىڭ قانىمىز!
ايالماسىن جانىمىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
ولسەك بىرگە ولدىك ءبىز.
نە جاقسىلىق، نە قايعى،
كورسەك بىرگە كوردىك ءبىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!
الاش تۋى استىندا،
كۇن سونگەنشە سونبەيمىز.
ەندى ەشكىمنىڭ الاشتى،
قورلىعىنا بەرمەيمىز!
ادامدىقتىڭ جولىندا،
باستاعان ەرلەر سوڭىندا،
باسقاعا كوڭىل بولمەيمىز،
قانداي شايتان كەلسە دە،
الداۋىنا كونبەيمىز.
ولەر جەردەن كەتتىك ءبىز،
بۇل زامانعا جەتتىك ءبىز!
جاسايدى الاش ولمەيمىز!
جاساسىن الاش جاساسىن!"
* (بالا) اتا ەشكىمگە تۇك كومەگىم بولمادى، الدارىنان كۇتىپ تۇرعان اجالدان قۇتقارا المادىم.
* (اتا) بالام، ەلىنە قىزمەت ەتكەن ەرلەر ەشقاشان ولمەدى. ءبىز ولاردى ەسكە الىپ دارىپتەپ، قۇرمەتتەپ جاتقان كەزدە، ولار ماڭگى ءتىرى. الداعى قازاق حاندىعىنىڭ 550 - جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ دە - قازاق ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا كۇرەسكەن ەرلەردى ۇلىقتاۋدىڭ ءبىر كورىنىسى.
* (بالا) اتا، باتىرلاردىڭ ءبارى بۇرىنعى زاماندا ءوتىپ كەتكەن عوي ءيا؟
* (اتا) نەگە، قۇلىنىم، كۇنى كەشە 86 دا ءوزىڭ سياقتى ورىمدەي جاستار ادىلەتسىزدىككە توزبەي الاڭعا شىقتى.
* (بالا) ولار دا باتىر ما، سوندا؟
*(اتا) ارينە، جاستار كەڭەس يمپەريالىق ساياساتىنا قارسىلىق ءبىلدىردى. الايدا، كادر جانە ءتىل ساياساتىنداعى قياناتتارعا توزىمسىزدىك تانىتقان بۇل تولقۋ اياۋسىز باسىلىپ - جانىشتالدى. قۋدالاۋدىڭ ءوزى بىرنەشە جىلعا سوزىلدى.
* (بالا) وندا بۇنى دا قازاق تاريحىنىڭ ءبىر بەلەسى دەپ تانۋعا بولادى عوي.
* (اتا) البەتتە كۇنىم!
* (بالا) سول پاراقتى دا ءبىر اشايىق اتا.
V كورىنىس
(سوت زالى)
* (ايىپتاۋشى) ايىپتالۋشى، سونىمەن، سوڭعى رەت سۇرايمىن: الاڭعا نە ءۇشىن شىقتىڭ؟
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ) مەنىڭ تۇسىنىگىمشە، ەر ادامدار تۇرماق، اڭ ەكەش اڭدار دا ۇرعاشىسىنا ءمۇيىز يا بولماسا تۇياعىن كوتەرمەيدى. ال ءبىز ءبارىمىز اڭ ەمەس ادامزاتتىڭ ۇلى – ادامبىز، سوندىقتان ەر ادام ايەل زاتىنا قول كوتەرىپ، قول جۇمساۋعا ءتيىس ەمەس، اۋەلى ەش پراۆاسى جوق. مىنە، قىسقاشا ايتقاندا، وسىنداي تۇسىنىكپەن، ايەل زاتىنا ەر بولىپ ءوز قول ۇشىمدى بەرىپ، كومەكتەسۋ ءۇشىن بارعانىم راس. سول جەردە قولىمنان كەلگەنىنشە كومەكتەسكەنىم دە راس. ول ءۇشىن ءالى كۇنگە دەيىن وكىنبەيمىن، كەرىسىنشە ۇلكەن ماقتانىش تۇتامىن. ءبىراق، ءبىر قۇداي ءوزى كۋا، ادام بالاسىن ەشقاشان ولتىرگەنىم جوق. مۇنداي ايۋاندىق جاساۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى. ەشقاشان... ەشۋاقىتتا!... ال ايەل زاتىنا ايۋاندىقپەن قول كوتەرىپ، شاشىنان تارتىپ، كوكپارشا سۇيرەگەنى ءۇشىن ءبىر ميليسيانى ۇرىپ سوققانىم دا راس. ول ادام كۇنى بۇگىنگە دەيىن امان - ەسەن زىر جۇگىرىپ ءجۇر. ءوز قولىممەن جاساعان بار تەرىس قىلىق، بار قىلمىسىم وسى عانا!
*(ايىپتاۋشى) سەن قاسارىسىپ قىلمىسىڭدى مويىنداماي وتىرسىڭ! اتىلاسىڭ!
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ)
"كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار
بوزتورعايداي جانىم بار.
الام دەسەڭ الىڭدار.
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
ەركەك توقتى قۇرباندىق،
اتام دەسەڭ اتىڭدار!"
* (بالا) اتا، مەن وعان قازاق حالقى ونى ەشقاشان ۇمىتپايتىنىن ايتسام قايتەدى؟
* (اتا) كەرەگى جوق، ول ءوزىنىڭ ۇمىتىلمايتىنىنا سەنىمدى. سوت زالىندا ءوزىن وسىلاي ۇستاۋىنا كۇش بەرىپ تۇرعان دا سول سەنىم. ادام ءوز ءىسىنىڭ دۇرىستىعىنا بەك سەنىمدى بولعان كەزدە وعان ەش نارسە كەدەرگى بولا المايدى.
* (بالا) اتا، مەن بۇگىن تاريح ۇيىرمەسىنەن قالىپ قويدىم. ءبىراق بۇعان ەش وكىنبەيمىن. قانشاما عالامات ساتتەرگە كۋا بولدىم. كۋا بولعان بۇل بەس بەلەستى مەن ىلعي ماقتانىشپەن ايتىپ جۇرەتىن بولامىن.
* (اتا) سەن ۇيىرمەگە ءالى ۇلگەرەسىڭ، كوكەم. ساعاتىڭا قاراشى، ءبىز ەش ۋاقىت جوعالتقان جوقپىز. تاريح قويناۋىنا سۇڭگىپ، ودان عيبرات الۋعا كەتكەن ۋاقىت جوعالعان ۋاقىت بولىپ سانالمايدى.
* (بالا) عاجاپ! ءبىز جاڭاعى وقيعالاردىڭ ءبارىن قاس قاعىم ساتتە كورىپ شىقتىق. بەس بەلەس!
* (اتا) بۇنداي بەلەستەر قازاق تاريحىندا بەسەۋ ەمەس سان مىڭداپ تابىلادى، قاراعىم.
* (بالا) اتا – بابالارىمىز، اعا اپالارىم كورسەتكەن ۇلگى - ءبىز ءۇشىن كۇرەس توقتاماق ەمەس جالعاسا بەرەدى، سوندىقتان قىم - قۋىت زاماندا بىزدەر ءبىلىمدى ءارى باتىل بولۋىمىز كەرەك ءيا اتا؟ اتا قايداسىز؟! اتا!
* (اتا) وتكەن تاريحىڭدى ۇمىتپا قاراعىم! ەل ءۇشىن وت كەشكەن ەرلەردى قادىرلە! قازاقتىڭ حانى بار، باتىر ءبيى، اقىن – عالىمى بار بارلىعى وسى ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە ەڭبەگىن ءسىڭىرىپ ءارى قاراي وركەندەۋىن سىزدەرگە تاپسىردى. الدارىڭدا تالاي - تالاي اسۋلارمەن بەلەستەر تۇر!
(قويىلىم كەيىپكەلەرى كەرەي حان، ءابىلقايىر حان، كەنەسارى حان، ناۋرىزباي سۇلتان، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، قايرات رىسقۇلبەكوۆ بىرىنەن سوڭ ءبىرى ساحناعا وتە باستايدى)
* (كەرەي حان) مەن ءارقاشان "ەل بولام" دەگەن ازاماتتاردىڭ قاسىنان تابىلامىن! اۋىزبىرشىلىك مىقتى بولسىن! ەل بىرلىگى امانات!
*(ءابىلقايىر حان) ۇرپاعىم مەنى ۇمىتپاسا جەلبىرەگەن جالاۋىن بىرگە ۇستاسىپ ەشبىر دۇشپانعا باسىندىرماي ماڭگى قاسىندا جۇرەمىن! جەرىم ساعان امانات!
*(كەنەسارى حان ناۋرىزباي سۇلتان) ءبىز قاشاندا نامىستى قازاقتىڭ قاسىنان تابىلامىز. رۋحتارىڭ بيىك نايزالارىڭىز ۇشتى بولسىن! ءور رۋح ساعان امانات!
* (احمەت بايتۇرسىن ۇلى) مەنىڭ جۇرەگىم "قازاق" دەپ سوققان ءاربىر جۇرەكپەن بىرگە سوعاتىن بولادى. الاش امان بولسىن! زامان كوشىندە الدا بولىڭدار! الاش ساعان امانات!
* (قايرات رىسقۇلبەكوۆ) مەن ءارقاشان "وتان ءۇشىن وتقا تۇسۋگە ءازىر" جاستاردىڭ سابىندامىن. ەشكىمگە تاۋەلدى بولماڭدار! تاۋەلسىزدىك جاساسىن ەگەمەندىك امانات!
You Might Also Like
