ساكەن سەيفۋللين ولەڭدەرى
اشىق ساباق دايەكتەمەسى
قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساكەن سەيفۋللين ولەڭدەرى
ساباقتىڭ ماقساتتارى
بىلىمدىك: ساكەن سەيفۋللين ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن، ولەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، تاقىرىپتىق، يدەيالىق مازمۇنىن اشۋ. كوركەمدىك ەرەكشەلىگىنە تالداۋ جاساۋ
تاربيەلىك: ەستەتيكالىق سەزىمگە تاربيەلەۋ
اۆتور كوتەرگەن يدەيا ارقىلى جاس ۇرپاقتى قايىرىمدىلىققا، جاناشىرلىققا، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ، جامان ادەتتەن جيرەندىرۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ.
ءار وقۋشىنىڭ وي - قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىققا، مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ ارەكەتتەرىن قوزعالىسقا ءتۇسىرۋ، ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ءادىس - تاسىلدەرى سىن تۇرعىسىنان وقۋ مەن جازۋدى دامىتۋ ستراتەگيالارى، تەست تۇرلەرى، سەمانتيكالىق كارتا، «التىن قاقپا» ويىنى
كورنەكىلىكتەر كەسپە قاعازدار، س. سەيفۋللين پورترەتى، سۋرەتتەر، مۋلتيمەديالىق قۇرىلعى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ساكەن سەيفۋللين شىعارمالار جيناعى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. امانداسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسى
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«جۇمباق ساندار»
بۇل كىم؟
ونى فيلوسوف، تاريحشى، ويشىل رەتىندە دە تانىتاتىن «ءۇش انىق»، «مۇسىلساندىق شارتى» اتتى تۋىندىلارى، الەۋمەتتىك - اعارتۋشىلىق ارناداعى «جولسىز جازا»، «قالقامان — مامىر»، «ءلايلى — ءماجنۇن» ت. ب. جىر جيناقتارى مەن پوەمالارى باسىلىپ شىققان. (شاكارىم)
ول ادەبيەتتىڭ ءار ءتۇرلى جانرىنا قالام تارتقان قالامگەر. العاشقى كىتابى – "ويان، قازاق!" دەگەن اتپەن پەتەربۋرگ قالاسىنداعى جارىق كورگەن ولەڭ جيناعى. ودان كەيىن 1913 جىلى ورىنبوردا "ازامات"، ال 1915 جىلى "تەرمە" اتتى ولەڭدەر كىتاپتارى باسىلىپ شىعادى. (ءمىرجاقىپ)
1913 - 1918 جىلدارى ءوزى ۇيىمداستىرعان "قازاق" گازەتىنىڭ رەداكتورى بولا ءجۇرىپ، كەڭ اۋقىمدى الەۋمەتتىك ىستەر اتقارادى. گازەت بەتىندە حالىق ءومىرىنىڭ اسا كۇردەلى ماسەلەلەرىن كوتەرەدى. ەلدى وقۋ - بىلىمگە، ىلگەرى ۇمتىلۋعا شاقىرادى. (ماعجان)
ونىڭ ىشىندە كوپتەگەن ولەڭدەر، "قارتقوجا"، "اقبىلەك" روماندارى، "كۇنىكەيدىڭ جازىعى" حيكاياتى مەن "ءانشى" سەكىلدى ءبىرقاتار كوركەم اڭگىمەلەرى، "ءرابيعا"، "مانساپقورلار"، "قاناپيا مەن ءشاربانۋ"، "ەل قورعانى"، "شەرنياز" پەسالارى، "نۇر كۇيى" پوەماسى، سونداي - اق ءبىرسىپىرا سىن ماقالالار مەن اۋدارمالارى بار. (جۇسىپبەك)
ول – ليريكالىق ولەڭدەرمەن قاتار بىرنەشە كوركەم پوەمالار جازعان اقىن. اتاپ ايتقاندا، "قويلىبايدىڭ قوبىزى"، "باتىر بايان"، "قورقىت"، ت. ب. پوەمالارى اقىن تالانتىنىڭ ەرەكشە قىرىن تانىتادى. (ماعجان)
ءۇش بايتەرەك
قالىڭ قارا قازاققا
ءۇش بايتەرەك اتاندىڭ.
جانىڭ مالىنىپ ازاپقا
ۇرپاق ءۇشىن ءسوز الدىڭ.
كەيدە كۇيىپ، كەيدە مۇڭ
كوڭىلگە جاقتى قارانى.
ارتتا مىنا ۇرپاقتىڭ
بولدىڭ مىنە ۇرانى.
اقىلمەنەن تەرەڭ وي
ءتىپتى جانعا سىيماعان.
ءىلياس، بەيىمبەت، ساكەن عوي
ەلىمە باقىت سىيلاعان.
بىزگە مۇرا، ءسىزدىڭ ەڭبەگىڭىز
بىزگە اڭىز، ءسىزدىڭ كورگەنىڭىز.
حالىق جاۋى اتانىپ كەتسەڭىز دە
ساقتايمىز ءسىزدى ماڭگى ەسىمىزدە.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
سەيفۋللين ساكەن (سادۋاقاس، 1894 - 1938) - قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، قازاق ادەبيەتىن قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. تۋىپ - وسكەن جەرى - قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانىنا (بۇرىنعى جاڭاارقا اۋدانىنا) قاراستى ورتاۋ كەڭشارىنىڭ قاراشىلىك قىستاعى. ساياسي رەپرەسسيانىڭ قۇربانى بولعان. نىلدىدەگى ورىس - قازاق جانە اقمولاداعى باستاۋىش پريحود مەكتەبىندە (1905 - 1908)، ءۇش كلاسستىق قالالىق ۋچيليششەدە (1908 - 1913)، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا (1913 - 1916) وقىعان. ومبىدا قازاق جاستارىنىڭ بىرلىك قاۋىمىن، اقمولادا جاس قازاق ۇيىمىن اشىپ، تىرشىلىك گازەتىن شىعارۋدى ۇيىمداستىرعان.
ساكەننىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى وتكەن كۇندەر دەگەن اتپەن 1914 جىلى جارىق كوردى. پوەزيالىق تۋىندىلارىنىڭ ىشىندە ساكەننىڭ شىعارماشىلىق ەرەكشەلىگى مەن يدەيالىق - ساياسي ۇستانىمىن بەدەرلى ايعاقتايتىن تۋىندىلارى – «كەل جىگىتتەر»، «جاس قازاق مارسەلەزاسى»، «جۇمىسكەرلەرگە»، «جولداستار» سياقتى ساياسي ليريكالارى، سونداي - اق «سوۆەتستان»، «كوكشەتاۋ»، «الباتروس»، «سوسياليستان»، «قىزىل ات» پوەمالارى. پروزا سالاسىندا «جەر قازعاندار»، «ايشا»، «ءبىزدىڭ تۇرمىس»، «سول جىلداردا»، «جەمىستەر» پوۆەستەرى مەن «تار جول تايعاق كەشۋ» مەمۋارلىق رومان جازعان. «باقىت جولىندا»، «قىزىل سۇڭقارلار» درامالارى ءوز زامانىنىڭ رۋحىن تانىتاتىن ەلەۋلى شىعارمالار.
ساكەن شىعارعان اندەر حالىقتىق ءداستۇردى تۇعىر ەتە وتىرىپ، دۇنيەگە وزىندىك دارالىق سيپاتتارمەن ەرەكشەلەنەدى.
ساكەن قازاق ماڭدايىنا بىتكەن ءبىرتۋار دارا تۇلعالاردىڭ ءبىرى. ول ءوز ۇلتىن قالتقىسىز ءسۇيىپ، حالقىنا ەڭبەك ءسىڭىردى.
قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساكەن سەيفۋللين ولەڭدەرى
ساباقتىڭ ماقساتتارى
بىلىمدىك: ساكەن سەيفۋللين ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن، ولەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، تاقىرىپتىق، يدەيالىق مازمۇنىن اشۋ. كوركەمدىك ەرەكشەلىگىنە تالداۋ جاساۋ
تاربيەلىك: ەستەتيكالىق سەزىمگە تاربيەلەۋ
اۆتور كوتەرگەن يدەيا ارقىلى جاس ۇرپاقتى قايىرىمدىلىققا، جاناشىرلىققا، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ، جامان ادەتتەن جيرەندىرۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ.
ءار وقۋشىنىڭ وي - قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىققا، مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ ارەكەتتەرىن قوزعالىسقا ءتۇسىرۋ، ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ءادىس - تاسىلدەرى سىن تۇرعىسىنان وقۋ مەن جازۋدى دامىتۋ ستراتەگيالارى، تەست تۇرلەرى، سەمانتيكالىق كارتا، «التىن قاقپا» ويىنى
كورنەكىلىكتەر كەسپە قاعازدار، س. سەيفۋللين پورترەتى، سۋرەتتەر، مۋلتيمەديالىق قۇرىلعى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ساكەن سەيفۋللين شىعارمالار جيناعى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. امانداسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسى
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«جۇمباق ساندار»
بۇل كىم؟
ونى فيلوسوف، تاريحشى، ويشىل رەتىندە دە تانىتاتىن «ءۇش انىق»، «مۇسىلساندىق شارتى» اتتى تۋىندىلارى، الەۋمەتتىك - اعارتۋشىلىق ارناداعى «جولسىز جازا»، «قالقامان — مامىر»، «ءلايلى — ءماجنۇن» ت. ب. جىر جيناقتارى مەن پوەمالارى باسىلىپ شىققان. (شاكارىم)
ول ادەبيەتتىڭ ءار ءتۇرلى جانرىنا قالام تارتقان قالامگەر. العاشقى كىتابى – "ويان، قازاق!" دەگەن اتپەن پەتەربۋرگ قالاسىنداعى جارىق كورگەن ولەڭ جيناعى. ودان كەيىن 1913 جىلى ورىنبوردا "ازامات"، ال 1915 جىلى "تەرمە" اتتى ولەڭدەر كىتاپتارى باسىلىپ شىعادى. (ءمىرجاقىپ)
1913 - 1918 جىلدارى ءوزى ۇيىمداستىرعان "قازاق" گازەتىنىڭ رەداكتورى بولا ءجۇرىپ، كەڭ اۋقىمدى الەۋمەتتىك ىستەر اتقارادى. گازەت بەتىندە حالىق ءومىرىنىڭ اسا كۇردەلى ماسەلەلەرىن كوتەرەدى. ەلدى وقۋ - بىلىمگە، ىلگەرى ۇمتىلۋعا شاقىرادى. (ماعجان)
ونىڭ ىشىندە كوپتەگەن ولەڭدەر، "قارتقوجا"، "اقبىلەك" روماندارى، "كۇنىكەيدىڭ جازىعى" حيكاياتى مەن "ءانشى" سەكىلدى ءبىرقاتار كوركەم اڭگىمەلەرى، "ءرابيعا"، "مانساپقورلار"، "قاناپيا مەن ءشاربانۋ"، "ەل قورعانى"، "شەرنياز" پەسالارى، "نۇر كۇيى" پوەماسى، سونداي - اق ءبىرسىپىرا سىن ماقالالار مەن اۋدارمالارى بار. (جۇسىپبەك)
ول – ليريكالىق ولەڭدەرمەن قاتار بىرنەشە كوركەم پوەمالار جازعان اقىن. اتاپ ايتقاندا، "قويلىبايدىڭ قوبىزى"، "باتىر بايان"، "قورقىت"، ت. ب. پوەمالارى اقىن تالانتىنىڭ ەرەكشە قىرىن تانىتادى. (ماعجان)
ءۇش بايتەرەك
قالىڭ قارا قازاققا
ءۇش بايتەرەك اتاندىڭ.
جانىڭ مالىنىپ ازاپقا
ۇرپاق ءۇشىن ءسوز الدىڭ.
كەيدە كۇيىپ، كەيدە مۇڭ
كوڭىلگە جاقتى قارانى.
ارتتا مىنا ۇرپاقتىڭ
بولدىڭ مىنە ۇرانى.
اقىلمەنەن تەرەڭ وي
ءتىپتى جانعا سىيماعان.
ءىلياس، بەيىمبەت، ساكەن عوي
ەلىمە باقىت سىيلاعان.
بىزگە مۇرا، ءسىزدىڭ ەڭبەگىڭىز
بىزگە اڭىز، ءسىزدىڭ كورگەنىڭىز.
حالىق جاۋى اتانىپ كەتسەڭىز دە
ساقتايمىز ءسىزدى ماڭگى ەسىمىزدە.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
سەيفۋللين ساكەن (سادۋاقاس، 1894 - 1938) - قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، قازاق ادەبيەتىن قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. تۋىپ - وسكەن جەرى - قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانىنا (بۇرىنعى جاڭاارقا اۋدانىنا) قاراستى ورتاۋ كەڭشارىنىڭ قاراشىلىك قىستاعى. ساياسي رەپرەسسيانىڭ قۇربانى بولعان. نىلدىدەگى ورىس - قازاق جانە اقمولاداعى باستاۋىش پريحود مەكتەبىندە (1905 - 1908)، ءۇش كلاسستىق قالالىق ۋچيليششەدە (1908 - 1913)، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا (1913 - 1916) وقىعان. ومبىدا قازاق جاستارىنىڭ بىرلىك قاۋىمىن، اقمولادا جاس قازاق ۇيىمىن اشىپ، تىرشىلىك گازەتىن شىعارۋدى ۇيىمداستىرعان.
ساكەننىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى وتكەن كۇندەر دەگەن اتپەن 1914 جىلى جارىق كوردى. پوەزيالىق تۋىندىلارىنىڭ ىشىندە ساكەننىڭ شىعارماشىلىق ەرەكشەلىگى مەن يدەيالىق - ساياسي ۇستانىمىن بەدەرلى ايعاقتايتىن تۋىندىلارى – «كەل جىگىتتەر»، «جاس قازاق مارسەلەزاسى»، «جۇمىسكەرلەرگە»، «جولداستار» سياقتى ساياسي ليريكالارى، سونداي - اق «سوۆەتستان»، «كوكشەتاۋ»، «الباتروس»، «سوسياليستان»، «قىزىل ات» پوەمالارى. پروزا سالاسىندا «جەر قازعاندار»، «ايشا»، «ءبىزدىڭ تۇرمىس»، «سول جىلداردا»، «جەمىستەر» پوۆەستەرى مەن «تار جول تايعاق كەشۋ» مەمۋارلىق رومان جازعان. «باقىت جولىندا»، «قىزىل سۇڭقارلار» درامالارى ءوز زامانىنىڭ رۋحىن تانىتاتىن ەلەۋلى شىعارمالار.
ساكەن شىعارعان اندەر حالىقتىق ءداستۇردى تۇعىر ەتە وتىرىپ، دۇنيەگە وزىندىك دارالىق سيپاتتارمەن ەرەكشەلەنەدى.
ساكەن قازاق ماڭدايىنا بىتكەن ءبىرتۋار دارا تۇلعالاردىڭ ءبىرى. ول ءوز ۇلتىن قالتقىسىز ءسۇيىپ، حالقىنا ەڭبەك ءسىڭىردى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
