ءسالت-داستۇر-اسىل قازىنا
قىزىلوردا وبلىسى، ارال اۋدانى
№2 مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ
تاربيەشىسى بالمانوۆا عازيزا
تاقىرىبى: ءسالت-داستۇر-اسىل قازىنا
ماقساتى: وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ ءسالت-داستۇرى مەن ادەت-عۇرپىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن ۇعىندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك، يماندىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، حالىق ونەگەسىن ۇيرەتۋ.
ءادىسى: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى. بەس جولدى ولەڭ، رافت.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، كورمەلەر.
بارىسى. ءار ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بولاتىنى بەلگىلى. ءبىزدىڭ تاربيەمىز انانىڭ اق سۇتىنەن، انا الديىنەن، اتانىڭ قاسيەتتى سوزدەرىنەن باستاۋ الادى. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تاربيە تاسىلدەرى مەن تاجىريبەلەرى وتە كوپ. حالقىمىزدىڭ ادەت-عۇرپىن، ءداستۇرىن، تاريحىن ءبىلۋ، ونى قاستەرلەۋ- ءارقايسىسىمىزدىڭ بورىشىمىز. سالاماتسىزدارما، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
«سالەم ء-سوزدىڭ اناسى، ءسوز- ساراسى» . قازاق حالقىنىڭ ۇعىمى بويىنشا سالەم بەرۋ- تاربيەلىك پەن ادامگەرشىلىك بەلگىسى.«اۋىلدان التى جاسار بالا كەلسە، الپىستاعى شال كەلىپ سالەم بەرەدى» دەگەندەي سالەم بەرۋ قالىپتاسقان ۇلتتىق ءداستۇرىمىز. وي-شاقىرۋ: بالالار، اتادان بالاعا مۇرا بولىپ قالاتىن ءۇيدى نە دەپ اتايدى؟
قاراشاڭىراق (ءداستۇر، ۇعىم) اتادان بالاعا مۇرا بولىپ قالعان ءۇي «كيەلى ءۇي» دەپ سانالادى. ونى ەل، اعايىن - تۋىستارى « قاراشاڭىراق» دەپ قۇرمەت تۇتادى التىن وردا،ءبىلىم مەكەنى ءبىزدىڭ قاسيەتتى قاسيەتتى قاراشاڭىراعىمىزدا ۇلتتىق سالت-داستۇرگە بايلانىستى وتەتىن «سالت – ءداستۇر - اسىل قازىنا » اتتى تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
كيىز ءۇي تۋرالى نە بىلەسىزدەر؟ «جۇمباق سىرى» تانىمدىق ويىن جاڭا شاڭىراققا كىرەردە بوساعا مايلار دەگەن ىرىم بار. ءداستۇرىمىزدىڭ تاعى قانداي سالت، ىرىمدارىن بىلەسىزدەر؟ الاستاۋ(سالت،ىرىم) «الاس،الاس،پالە-جالادان الاس». الاستاۋ عۇرپى وت تۇتاتىپ ونىمەن بەسىكتى، بوساعانى، تاعى باسقا جەرلەردى ارالاتا دۇعالاپ،»الاس، اۋرۋ-سىرقاۋدان الاس»، دەگەن سياقتى تىلەك سوزدەرمەن جاسالادى. الاستاۋ سونىمەن بىرگە تازالىق پەن اماندىقتىڭ دا كەپىلى رەتىندە قولدانىلادى.
كورىنىس. حالىقتىڭ اتادان بالاعا كوشىپ، جالعاسىپ جانە دامىپ وتىراتىن تاريحي الەۋمەتتىك، مادەني-تۇرمىستىق، كاسىپتىك، سالت-سانا، ادەت-عۇرىپ، مىنەز-قۇلىق، تالىم-تاربيە جانە رۋحاني ىس-ارەكەتىنىڭ كورىنىسى ءسالت-داستۇر ارقىلى تانىلادى.
1-وقۋشى: سالت - حالىقتىڭ ءدىنى مەن سەنىمىنە، تۇرمىس-تىرشىلىگىنە سايكەس عاسىرلار بويى جيناقتالىپ، ءومىردىڭ ءوزى تۋعىزعان عۇرىپتار تۇعىرىنىڭ نەگىزى. مىسالى، ناۋرىز كوجە، قىز ۇزاتۋ، قوناقاسى، شاشۋ، ەرۋلىك اتا سالتىمىز بولىپ سانالادى. قازاقتىڭ ءومىر سالتى، ونەر سالتى - تاريحي مادەني مۇرا. 2- وقۋشى: ءداستۇر - مادەنيەتتىلىك بەلگىسى. مىسالى، اتا-انانى، ۇلكەندى قۇرمەتتەۋ، بايعازى، كورىمدىك، ءسۇيىنشى، كادە سۇراۋ، قۇرداستىق قالجىڭ، سالەم بەرۋ، ات تەرگەۋ ت.ب داستۇرگە جاتادى. ءبىر تاڭقالارلىق جاي قازاق حالقى سالت پەن داستۇرگە وتە باي. ادەت، عۇرىپ، يشارا، ىرىم، تيىم، داعدى، ىم ءبارى دە وسى ءسالت-داستۇر مۇحيتىنىڭ سالالارى مەن تارماق تامشىلارى بولىپ سانالادى.
3-وقۋشى: ادەپ (ءداستۇر، تاربيە) « ادەپتى دەگەنشە، ادەمى دەسەيشى» (ماتەل) ۇلكەن-كىشى بولسىن ادەپ ساقتاۋ حالىقتىڭ تالىم-تاربيەنىڭ اسا ۇلگىلى، تاربيە ىسىندەگى قالىپتاسقان زاڭى، جولى بار ەرەكشە قاسيەتتى تالىمدىك ءداستۇرى. مىسالى ۇلكەننىڭ جولىن كەسپەۋ، بۇرىن سويلەمەۋ، اتا الدىنداعى يبا، حالىق ورتاسىنداعى ينابات، مەشىت ىشىندەگى ادەپتىلىك، سالەم بەرۋ، سالەم الۋ جولى تاعى سول سياقتى ادامگەرشىلىك،، سىيلاۋ، سىيلاسۋ، حالقىمىزدىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ادەت ءارى عۇرپى.
قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىستىق جاعدايىنا بايلانىستى قالىپتاسقان قاستەرلى ءداستۇردىڭ ءبىر ءتۇرى - قوناقجايلىلىق. قوناق دەسە،قوڭ ەتىن كەسىپ بەرەتىن قازاقپىز. كورىنىس.
4-وقۋشى: قازان شەگەلەۋ (سالت) وزدەرى جاقسى تانيتىن، ءازىل-قالجىڭى جاراسقان ادامدار ءبىر-بىرىنىڭ ۇيىنە باس قوسىپ بارىپ، « وسى ءۇيدىڭ قازانىن شەگەلەي كەلدىك» -دەيدى. ءۇي يەسى ازىلمەن جاۋاپ قايىرىپ»جاقسى بولدى عوي، قازان شەگەلەگىش شەبەر ىزدەپ وتىر ەدىك» دەپ قوناقجايلىق تانىتىپ، ولارعا قوناقاسى بەرەدى. دەمەك «قازان شەگەلەۋ» قوناق بولا كەلدىك دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى
وقۋشى: قوناقاسى (ءداستۇر) قازاقتىڭ تاريحي اڭىز-اڭگىمەلەرىندە الاش اتامىز ءوزىنىڭ اقارىس،، بەكارىس، جانارىس اتتى ءۇش ۇلىنا ەنشى ءبولىپ بەرگەندە وزىنە ءتيىستى ەنشىسىن «بۇل بۇكىل ءيىسى قازاقتىڭ بولىنبەگەن ەنشىسى بولسىن مۇنى دا سەندەرگە ءبولىپ بەرەيىن. بۇل ءۇرىم-بۇتاقتارىڭا جالعاسسىن. ءبىر - بىرىڭە قايىرىمدى بولىڭدار. الىستان شارشاپ-شالدىعىپ كەلگەن قوناقتىڭ ەنشىسى - قوناقاسى بولسىن» دەپ ءارۋاقتى اتامىز باتاسىن بەرگەن ەكەن..
وقۋشى: اۋىز تيۋ(ءداستۇر،ىرىم). اق داستارحان ۇستىنە كەلگەن دامنەن اۋىز تيۋگە ءتيىس. ال تاڭەرتەڭگى استان مىندەتتى تۇردە، اۋىز تيەدى.
ءان:«قازاقى داستارحانىم». بالالار، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ويىندارى بار. قانداي ويىندارىن بىلەسىزدەر، جانە ول ويىن قالاي وينالادى؟
5ء-وقۋىشى: اتويناق-ەرلى-ەرسىز ات ۇستىندە قامشى، سويىل، شوقپار، نايزا، سۇڭگى، سەرە، قايتىپكەل، قىلىش، سياقتىلارمەن ۇرۋ، سوعۋ، ءىلۋ، سۇڭگۋ، شانشۋ، تۇيرەۋ، شابۋ، سەرتە كەزەۋ، سىلتەۋ، سەرمەۋ، لاقتىرۋ كەزىندە دالدىك پەن شەبەرلىكتى دە ات ۇستىندە كورسەتۋ.
6-وقۋشى:تاعان ويىنى-ات ۇستىندە وينالاتىن فۋتبولعا كەلىڭكىرەيتىن سپورت ءتۇرى. دوپتى اتپەن قۋالاپ ءجۇرىپ وينايدى. بۇل ويىن ءقازىر ءازىربايجان جاقتا جاقسى دامىعان. بىزدە توقتاپ قالدى.
ويۋ-ورنەك-ۇلتتىق مۇراعا قوسىلعان اسىل قازىنالاردىڭ ءبىرى. قازاقتا ورنەك ناقىشتارى كەزدەسپەيتىن بىردە-بىر بۇيىم جوق. زامان العا جىلجىعان سايىن جاڭاشا سيپات الىپ، حالقىمەن بىرگە جاساپ كەلەدى.. ال ەندى قوناقتارعا حالقىمىزدىڭ سان الۋان ونەرىنىڭ ىشىندەگى ويۋ ونەرى جايلى بىلگەندەرىمىزدى كورسەتەيىك.
-بالالار، ويۋ دەگەنىمىز نە؟ ويۋدى تۇرمىستا قانداي زاتتاردى بەزەندىرۋگە قولدانىلادى؟
7- وقۋشى: ويۋ-ورنەكتىڭ ءبىر ءتۇرى. لاتىنشا «ورنامەنت» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ماعىناسى ساندەۋ، اسەمدەۋ دەگەن ءسوز. ويۋدىڭ ءاربىر ەلەمەنتىندە، كوركەم ءورىسى مەن قۇرىلىمىندا تەرەڭ ماعىنا، ۇلكەن ءمان بار. ولاردى قالاي بولسا سولاي قيۋلاستىرا سالعاننان تاماشا ويۋ شىقپايدى. ءار ويۋ كومپوزيسياسى بەلگىلى ءبىر ماقساتقا، ماعىنا، مازمۇنعا قۇرىلادى. قىزداردىڭ كيىمىنە سالىناتىن ويۋ ءبىر باسقا دا، جىگىتتەر شاپانىنىڭ جيەگىن كوركەمدەيتىن ويۋ ودان وزگەشە. ۇزاتىلاتىن قىزعا ارنالىپ باسىلعان تەكەمەت پەن سىرىلعان سىرماق، تىگىلگەن كورپە تۇرلەرى، ولاردىڭ بوياۋلارى دا وزگەشە بولىپ كەلەدى. مىسالى، ءقوشقارمۇيىز ەلەمەنتىنەن قۇرالعان ءتورتقۇلاق ويۋى تەكەمەت، سىرماق ورتاسىن، كەبەجە، ساندىق، جۇكاياق بەتتەرىن ، باتىرلار ساۋىتىنىڭ جوتاسىن، قالقاندارىنىڭ سىرتىن، كەيدە شالباردىڭ تىزە تۇسىن اسەمدەۋگە قولدانىلادى.
8- وقۋشى: «قوشقار ءمۇيىز» ورنەگىنىڭ ماعىناسى تۋعان جەر ءتوسىن تولتىرعان وتار-وتار قوي دەگەن حالىقتىڭ ارمان تىلەگىن، مولشىلىقتى بىلدىرەدى. «قوس ءمۇيىز» ويۋى ومىردە جۇبى جازىلماسىن دەگەندى ۇقتىرادى. «سۇڭقار ءمۇيىز» ويۋى قوناقجايلىلىقتى بىلدىرەدى.
9- وقۋشى: تۇيە ويۋى. كيسەك كيىمىمىز، ساۆتساق اقشا، جەسەك تاعامىمىز، ەڭ اقىرى باسپانا ىسكەرلىك ەڭبەگىندە (تەكەمەت،سىرماق،كيىز، كىلەم بەتىندە ونەر تۋىندىسىنا اينالدىرا بىلگەن. تۇيىق ويۋى قازاق حالقىنىڭ بەلگىسى. اق نايزاسى بولماسا، ەردى قايدان تانىرسىڭ، ەن تاڭباسى بولماسا، مالدى قايدان تانىرسىڭ. دەگەندەي ەلىمىزدىڭ كوك بايراعىندا، ەل قورعاعان باتىردىڭ يىعى مەن قالقانىنا، دۋالى اۋىز بيلەردىڭ جاۋىرىن تۇسىنا سالىنعان. «تۇيىق ويۋى» باقىتتىڭ، دوستىقتىڭ، ماڭگىلىكتىڭ ايعاعى.
«دومبىرا-قازاقتىڭ قاسيەتتى دۇنيەسى، ءوزىڭ تارتا الماساڭ دا، قادىرلەي ءبىل! سەبەبى، بالانىڭ بويىندا حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعىن ءسىڭىرۋ دومبىرادان باستالادى. دومبىرانىڭ سىرلى سازىنا اۋىزدانباعان بالا ۋىزىنا جارىماعان كوتەرەم قوزىداي بولادى. ونى قاستەرلەمەگەن قازاقتىڭ بالاسى تۋعان حالقىنىڭ جانىن تۇسىنبەيتىن ، تامىرى شابىلعان اعاشپەن تەڭ. ونداي اعاش جاپىراق جايىپ سايا دا بولمايدى، جەمىس تە بەرمەيدى. ەندەشە، ىزگىلىككە بارار جول باستاۋى- حالىق مۋزىكاسى»، دەگەن ەكەن ب. مومىش ۇلى. قازاق مۋزىكاسىن اۋەندەتىپ جۇرگەن ۇلتتىق اسپاپتارىمىزعا توقتالا كەتەيىك.
10- وقۋشى: قازاقتا بىرنەشە ۇلتتىق اسپاپ بار. ولاردىڭ ەڭ كونەسى - قارا قۇرايدان جاسالعان سىبىزعى. ودان ءارى دومبىرا، قىلقوبىز، شاڭقوبىز بولىپ جالعاسا بەرەدى. كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا ۇلتتىق اسپاپتار شەتكە قاعىلدى. قىلقوبىزدىڭ ءوزى مۇلدە ساحناعا شىعارىلمادى. ونىڭ ورنىنا ءتورت تەمىرلى شەكتى قوبىزدار اكەلىندى. دومبىرانىڭ ىشەگى مالدىڭ ىشەگىنەن جاسالۋشى ەدى. بۇرىن ويما شاناقتى دومبىرا بولۋشى ەدى، ونىڭ ورنىن قيما شاناقتى دومبىرا باستى.
-بالالار، سىزدەردىڭ جاستارىڭىز نەشەدە؟ دەمەك سىزدەر العاشقى مۇشەل 13- جاستاسىزدار. قازاقتىڭ ۇلتتىق ۇعىمىندا جاس سانى مۇشەلمەن ەسەپتەلەدى. 1-مۇشەل-بالالىق، 2-مۇشەل-جىگىتتىك شاق، دەپ ءار مۇشەل سايىن 12 جىل قوسىپ وتىرادى ەكەن. ەندى ساندار سىرىنا توقتالا كەتەيىك.
11-وقۋشى – ءۇش سانىنا بايلانىستى: ءۇش ءجۇز - ۇلى ءجۇز، ورتا ءجۇز، كىشى ءجۇز. ءۇش ارسىز -كۇلكى، ۇيقى، تاماق. ءۇش توقتام - وي، اقىل، شەشىم، ءۇش ءىز-بالا، بايلىق، باقىت. ءۇش قاسيەت - ولىدە ارۋاق، مالدا كيە، استا كەپيەت. ءۇش ءقادىرسىز - جاستىق، دەنساۋلىق، جاقسى جار. ءۇش ءقادىرلى - ىرىس، ب ا ق، داۋلەت. ءۇش ءتاتتى - جان، مال، جار. ءۇش قۋات - اقىل، جۇرەك، ءتىل.
12-وقۋشى: ءتورت سانىنا بايلانىستى: ءتورت تۇلىك-تۇيە، جىلقى، قارامال، قوي-ەشكى. الەمنىڭ ءتورت نەگىزى- وت، سۋ، اۋا، توپىراق. ءتورت قۇبىلا- باتىس، شىعىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك. ءتورت مۇحمت- ءۇندى، اتلانت؛ تىنىق، مۇزدى. ءتورت توقسان- كوكتەم، جاز، كۇز، قىس.
13-وقۋشى: التى سانىنا قاتىستى؛ التى الاش، التى ايلىق، التى ارىس، التى قۇلاش، التى قانات، التى باتپان، ازۋى التى قارىس،
14-وقۋشى: جەتى سانىنا بايلانىستى بىرنەشە اتاۋلار بار.ءۇ جەتى جۇرت- ءۇرىم، قىرىم، جۇڭگو، تۇران، شام، مىسىر، شىن - ماشىن، . جەتى قازىنا - ەر جىگىت، سۇلۋ ايەل، ءىلىم ء-بىلىم، جۇيرىك ات. قۇماي تازى، قىران بۇركىت، ءتۇزۋ مىلتىق. جەتى جەتىم- تىڭدالماعان ءسوز، يەسىز جەر، كيۋسىز كيىم، باسشىسىز ەل، جەرىنەن ايرىلعان ەر، زامانداسى جوق ادام، اققۋ-قازسىز كول. جەتى اتا - اكە، بالا، نەمەرە شوبەرە، شوپشەك، نەمەنە، تۋاجات. جەتى قات جەر - تۇڭعيىق، جىلان، سۋ، قوس بالىق، قارا تاس، كوك وگىز، جەر. جەتى قات كوك - اي، كۇن، مەركۋريي، شولپان، ساتۋرن. جەتى جۇت - قۇرعاقشىلىق، مال قىرىلۋى، ءورت، وبا اۋرۋى، سوعىس، توپان سۋ.، ءزىلزالا. جەتى جوق - جەردە ءولشۋىش، اسپاندا تۇيرەۋىش، تاسباقادا تالاق، اللادا باۋىر، جىلقىدا ءوت، تاستا تامىر، قۇستا ءسۇت جوق. جەتى جاستا بالانىڭ ءتىسىنىڭ ءتۇسۋى،، بالا جەتىگە كەلگەنشە جەردەن تاياق جەيدى. تابيعاتتاعى جەتى قازىنا: كوك اسپان، كۇن، وت، سۋ، يت، جەر.، اي.
15-وقۋشى: بەس سانىنا قاتىستى: بەس قارۋ- ساداق، نايزا، قىلىش، ايبالتا، شوقپار. بەس ساۋساق- باسبارماق، سۇق ساۋساق، ورتان ساۋساق، اتى جوق ساۋساق، شىناشاق.
16-وقۋشى: توعىز سانىنا قاتىستى. ۇيلەنۋ سالتىنداعى توعىز بەرۋ سالتى، توعىز – باس بايگەگە تىگىلەدى، توعىز - ايىپقا تولەنەدى
17-وقۋشى: 40-سانىنا بايلانىس تى نارەستە ومىرگە كەلگەندە قىرقىنان شىعارۋ، ادام ومىردەن كەتكەننەن كەيىن قىرقىن بەرۋ دەگەن داستۇرلەر بار.قازاق حالقى تۇرمىس-تىرشىلىگىنە بايلانىستى ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەردە دە يسلامنىڭ ءرولى ەرەكشە. قازاق حالقى وت پەن ءۇي وشاعىن قۇرمەت تۇتادى. جاڭا جىلدىق ءداستۇرلى اندەر «جاراپازان» سەكىلدى مۇسىلماندىق جاڭا اۋەن شىعارىلدى. قازاق حالقى اللاعا سىيىنادى، تابىنادى. سولاردىڭ ءبىرى - تابىنۋ. ادامدار وسى تابىنۋ ارقىلى ءدىني ۇعىمنىڭ تانىم-تۇسىنىگىن، ونىڭ قۇدىرەتتى كۇشىن دارىپتەيدى. تابىنۋدىڭ تاساتتىق بەرۋ، قۇرباندىق شالۋ، قايىر-ساداقا بەرۋ تاعى باسقا ءجون-جوسىقتارى مەن ىرىم - تىيىمدارى، وزگەشە كورىنىستەرى دە بار.
18-وقۋشى: قازاقتار اراسىندا جاڭبىر شاقىرۋ ءۇشىن تاساتتىق جاساۋ ءداستۇرى بار. بۇل ءداستۇر قۇرعاقشىلىق ادەتتە مامىر ايىندا وتكىزىلەدى. بۇل شارا دا ادامدار قۇرباندىققا مال شالىپ، 10-12 جاستاعى كۇناسىز بالالار اللا تاعالادان «جاۋىن جاۋ، جاۋىن جاۋ» دەگەن تىلەكتەر تىلەيدى. قۇرباندىققا شالىناتىن مالدىڭ بەتى قۇبىلاعا قاراتىلىپ، قانى سۋعا اعىزىلادى.. قۇرباندىق شالۋ كەزىندە: جۇگىرگەن ءجۇي»رىك، ۇشقان قۇس، قۇرت-قۇمىرسقا تىلەگەن، اللا نۇرىڭدى بەر! دەپ تىلەك بىلدىرگەن. ءسۇيىنشى قاي كەزدە سۇرالادى؟
19-وقۋشى بالالارعا قاتىستى سالت-جورالارى: نارەستە ومىرگە كەلگەن كۇنى قالجا ءۇشىن سويىلعان قويدىڭ مويىن ومىرتقالارى قايناتىلىپ پىسىرىلەدى. سونان سوڭ، جينالعان ايەلدەر ومىرتقا ەتتەرىن تىستەرىمەن ەمەس، ساۋساقتارىمەن جۇلىپ جەگەننەن كەيىن ومىرتقا سۇيەگىن كىرە بەرىستەگى ەسىكتىڭ، ماڭدايشاسىنا ءىلىپ، «بالانىڭ موينى قاتسىن»، دەيدى. وسى ومىرتقا نارەستە موينى قاتقانعا دەيىن تۇرادى.
20-وقۋشى: جاڭا تۋعان سابيگە ات قويۋ-ەرەكشە سالتاناتتى عۇرىپتاردىڭ ءبىرى. ات قويۋعا قازاق حالقى ەرەكشە كوڭىل بولگەن. سونىمەن بىرگە بالا ەسىمىن جاقسى، بەدەلدى كىسىلەرگە قويعىزىپ باتاسىن الۋدى دا ۇمىتپاعان.
21- وقۋشى: شىلدەحانا (سالت)-ومىرگە ادام كەلگەنىنىڭ جانە وعان قۋانۋدىڭ ءبىر بەلگىسى..بالا تۋعاننان كەيىن جان-جاقتاعى جاقىندارعا سۇيىنشىگە ات شاپتىرىلادى. ءسۇيىنشى سۇراۋشىلار ۇل تۋسا-«اتۇستار»، قىز تۋسا-كويلەك تىگەر» دەپ حابارلايدى. بەسىككە سالۋ.
22-وقۋشى: تۇساۋكەسەر. ءسابيدى قاز تۇرعاننان كەيىن تەز ءجۇرىپ كەتسىن دەگەن تىلەكپەن جاسالاتىن عۇرىپ، ىرىم. ول ءۇشىن ارنايى الا ءجىپ دايىنداۆلادى. سول جىپپەن بالانىڭ اياعىن كادىمگىدەي جىلدام باساتىن ايەلگە قيدىرادى.
23- وقۋشى: كادە (ءداستۇر) ايتتا، ويىن-تويدا تاعى سول سياقتى اجارلى، بازارلى مەيرامداردا بەرىلەتىن سىيدى نەمەسە الىمدى «كادە» دەپ اتايدى. كادەگە توقتاۋ جوق،دالەل جۇرمەيدى، كادە بەرۋ-مىندەت. «ات ولسە دە، كادە ولمەيدى» دەگەن اتامىزدان قالعان اتالى ءسوز بار. توي كادەلەرى: تويباستار، ايتتىق، مۇشە سۇراۋ، كورىمدىك،تابارىك، جىرتىس، سارقىت.
24- وقۋشى: بايعازى(ءداستۇر) بالالاردىڭ ،جاستاردىڭ جاڭا كيىمى ءۇشىن بەرىلەتىن اقشالاي، زاتتاي سىي. تابارىك (ءداستۇر،عۇرىپ) بىرەۋ ويىن، تويدا بايگە، جۇلدە السا نەمەسە قۇدالىق سالت-داستۇردە كادە بولسا،ودان جانىنداعىلارعا ۇلەس بەرۋى كەرەك. «سيقىرلى قالام» ءادىسى. ءان :« قازاقتىڭ داستۇرلەرى» ۇلى حالقىم ەسەپتەسكەن تەكپەنەن، اتا سالتىن ەشكىم اتتاپ كەتپەگەن. مىڭ بالەدەن قۇتقارادى ءبىر باتا، ادام بولماس باتا ەستىپ وسپەگەن، دەگەندەي بۇگىنگى ساباقتى اق باتا قورىتىندىلاعانىمىز ءجون بولار. باتا بەرىلەدى.
You Might Also Like
