سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك. دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم
سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك. دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە قۇرامىنا قاراي ءبولىنۋىن ءتۇسىندىرۋ.
2. سان ەسىمگە جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ پراكتيكالىق داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، تەوريالىق ءبىلىمىن ارتتىرۋ، ساۋاتتىلىعىن، ءتىل بايلىعىن، شەشەندىك قابىلەتىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ءوز ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە؛ شەشەندىككە تاربيەلەۋ.
ساباق ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، ويىن، سۇراق - جاۋاپ، توپتاستىرۋ، توپتىق، جۇپتىق.
ساباق ءتۇرى ارالاس ساباق
ساباق ءتيپى جارىس ساباق
ساباق كورنەكىلىگى ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ولاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
- بۇگىنگى ساباعىمىز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەنىنە 20 جىل تولۋىنا ارنالادى(ساباق تاقىرىبى مەن ماقساتىنا توقتالىپ ءوتۋ).
- ال ەندى ساباعىمىزدى م. شاحانوۆتىڭ «جەلتوقسان تاعىلىمى» ولەڭىمەن باستاعىم كەلەدى.
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، جاس قايراتىم، جاس وركەنى حالقىمنىڭ!
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ءور نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ
ەشقاشان دا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى! - دەپ اقىن جىرلاعانداي ەلىمىزدىڭ جالاۋىن بيىككە جەلبىرەتەتىن جاس وركەنى – سىزدەرسىزدەر!
3 توپ ۇراندارىن ايتىپ، وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى.
وقۋشىلىق دەڭگەي
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ءى) 1) سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى.
2) 155 - جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ، ونىڭ اتى نەگە «ادىلەتسىزدىك» دەپ اتالعانىن دالەلدەڭدەر. سويلەمدەردەگى ساپالىق، قاتىستىق سىن ەسىمدەردى اجىراتىڭدار.
ءىى) «جاسىرىنعان سۇراقتار»
سانداردى تاڭداۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
1. سىن ەسىم دەگەنىمىز قانداي ءسوز تابى؟
2. نەگىزگى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. تۋىندى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. كۇردەلى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. دارا سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. ساپالىق سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
7. قاتىستىق سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
8. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
9. زات ەسىم، جالپى جانە جالقى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. جاڭا ساباق.
بىلەكتى... جىعار، ءبىلىمدى... جىعار.
... الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
... تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
... سومىڭ بولعانشا،... دوسىڭ بولسىن.
كەرەكتى سوزدەردى تاپتىرا وتىرىپ، سان ەسىمنىڭ ەرەجەسىن شىعارىپ، ءتۇسىندىرۋ.
زاتتىڭ سانىن، مولشەرىن، رەتىن ءبىلدىرىپ، قانشا؟ نەشە؟ نەشەۋ؟ نەشىنشى؟ ءتارىزدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز تابىن سان ەسىم دەيدى.
سان ەسىم قۇرامىنا قاراي دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
الگوريتمدىك دەڭگەي
4. بەكىتۋ جۇمىستارى.
1) كىتاپپەن جۇمىس. «كىم جىلدام؟»
159 - جاتتىعۋ. ماتىندەگى سويلەمدەردەن سان ەسىمدەردى تاۋىپ، دارا، كۇردەلى سان ەسىمدەردى ايىرىپ بەلگىلە.
مىسالدار دارا كۇردەلى
الماتىدا جاساقتالعان ءجۇزىنشى دەربەس اتقىشتار بريگاداسى مىڭ توعىز قىرىق ەكىنشى جىلى جيىرما بەسىنشى قاراشادا كالينين وبلىسىندا جاۋمەن شايقاستى.
جيىرما ەكىنشى جەلتوقساندا ءجۇزىنشى بريگادا ۆەليكيە لۋكيدىڭ تۇبىنە كەلدى.
ءۇش ءجۇز ون التىنشى اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى دۋبوسەكوۆو رازەزىندە جاۋمەن قالاي شايقاسسا، ءبىزدىڭ بريگادا دا ۆەليكيە لۋكيدە سولاي سوعىستى.
بەسىنشى قاڭتاردا ءۇشىنشى باتارەيا جاۋدىڭ وتىز تانكىسىمەن جالعىز شايقاستى.
باتارەيادان ون ادام ءولدى، جيىرما كىسى جارالى بولدى.
جيىرما ەكى ات وققا ۇشتى.
جاۋدىڭ ون ءۇش تانكىسى قيرادى، التى روتا جاياۋ اسكەر جويىلدى(ءا. نۇرشايىقوۆ).
2) «سەرگىتۋ» ويىنى. دارا سان ەسىمدەردى اتاعاندا شاپالاقتايسىزدار، كۇردەلى سان ەسىمدەردى اتاعاندا ورنىڭىزدان تۇراسىزدار.
ەكىنشى، قىرىق - ەلۋ، توعىز ءجۇز ءبىر، جەتەۋ، جۇزدەگەن، ءۇش - ۇشتەن، بەسەۋ، ون ءبۇتىن جۇزدەن ەلۋ ءبىر، توقسان، ءجۇز شاقتى.
3) پوەزيا مينۋتى. وقۋشىلار ولەڭدەر وقيدى.
ەۆريستيكالىق دەڭگەي
1) شەشەندىك سوزدەردى وقىپ، سان ەسىمدەردى تاۋىپ، قۇرامىنا قاراي اجىراتىپ، كورىنىس كورسەتۋ.
1 - توپ. قازاقتىڭ قوناعى نەشە ءتۇرلى بولادى؟
2 - توپ. دۇنيەدە نە ولمەيدى؟
3 - توپ. ون بەس جاس قۇيىن قۋعان جەلمەنەن تەڭ.
2) م. شاحانوۆ «ءتورت انا». ولەڭدە «ءتورت» ءسوزى نەشە رەت قايتالانىپ كەلەدى؟
3) 1. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. جالقى زات ەسىمدەردى تاپ.
تاريحى تەرەڭ ەل
ارايلاپ اتقان تاڭى بار، اسۋ بەرمەس اسقارى بار سايىن دالا، جازيرالى جەردى مەكەندەگەن مەيىربان حالقى بار ەل - قازاقستان. ول - بۇكىل قازاق حالقىنىڭ اتامەكەنى، كىندىك قانى تامعان كيەلى جەر. ول - دۇنيەجۇزىندەگى بارلىق قازاقتاردىڭ وتانى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى - ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان، وركەنيەتكە بەت بۇرعان ەگەمەندى ەل. ءار قازاق ازاماتىنىڭ پارىزى مەن قارىزى – ۇلتىنىڭ ۇلىقتىعى، تەڭدىگى، ەلدىگى ءۇشىن تەر توگۋ.
بۇل سەزىم تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاتتىعىن ايالاۋدان، ۇلان – بايتاق جەردى، ۇلانعايىر بايلىقتى ارداقتاۋدان باستالادى. تاريحىن، ەرلىككە تولى ساحارا جۇرتىنىڭ عۇمىرىن تاسقا قاشاپ قالدىرعان كۇلتەگىن، تونىكوك، بىلگە قاعان بابالاردىڭ اسقاق رۋحى، اسقان باتىرلىعى ۇلتتىق مۇرالاردىڭ قاينار كوزى بولىپ تابىلادى. زامانىندا الەم وركەنيەتىمەن يىق تەڭەستىرگەن سالتاناتتى شاھارلار، ساۋلەتتى كەنتتەر قازاق ەلىنىڭ الىپ مەملەكەت بولعانىن ايعاقتايدى.
2. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. سان ەسىمدەردى تاپ.
تاۋەلسىز قازاقستان
وتان دەگەن نە؟ بۇل ءسوزدى ءارقايسىمىز كۇن سايىن الدەنەشە رەت ەستىپ
ءجۇرمىز. «وتان وت باسىنان باستالادى» دەيدى حالىق. وتان دەگەنىمىز – ادامنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى، تۋعان - تۋىسقاندارىمەن، جاقىندارىمەن، بۇكىل جاراندارىمەن بىرگە تۇراتىن مەكەنى.
قازاق ەلىندە تۇراتىن بارلىق ادامنىڭ وتانى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى 1991جىلى 16 جەلتوقسان كۇنى ءبىزدىڭ ەلىمىز – قازاقستان تاۋەلسىز رەسپۋبليكا بولىپ جاريالاندى.
وسى كۇنگە جەتۋ ءۇشىن قازاق حالقى قانشا قيىنشىلىقتى باستان وتكىزدى.
ءار مەملەكەتتىڭ دەربەس، تاۋەلسىز ەل بولۋى – بارشا باقىتتىڭ باستاۋى. ەلدىڭ ءوز قۇقى ءوز قولىندا، ەشكىمگە تاۋەلدى ەمەس.
بۇل كۇندە دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءبىرقاتار ەلى قازاقستاندى تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە تانىپ وتىر. وسى باقىت ءار قازاقستاندىقتىڭ جۇرەگىنە نۇر قۇيادى.
3. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. سىن ەسىم، سان ەسىمدەردى تاۋىپ، ماعىنالىق ءتۇرىن اجىرات.
قوناقجاي حالىق
قازاق حالقى تانىماسا دا، «قۇدايى قوناقپىن» دەگەن ادامدى قۇرمەتپەن قارسى الادى. جول ءجۇرىپ كەلە جاتقان ادام كەز كەلگەن اۋىلعا، ۇيگە قوناق بولا بەرەدى.
قازاق ءۇشىن قوناقتى قارسى الماۋ، كۇتپەۋ - ۇيات.
قوناق كۇتۋ - قازاق حالقىنىڭ ەڭ جاۋاپتى ءىسى. كەلگەن قوناقتى ريزا ەتۋگە تىرىسادى. ەڭ الدىمەن، قوناقتارعا سۋسىن ۇسىنىلادى. سودان كەيىن شاي ىشىلەدى. شايدان كەيىن قوناقتاردىڭ كوڭىلدى وتىرۋىنا ءۇي يەسى بار جاعدايدى جاسايدى. اۋىلداعى ءانشى، كۇيشى، ونەرلى ادامداردى شاقىرىپ، قوناقتاردىڭ كوڭىلىن كوتەرەدى.
حالقىمىزدا «قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر» دەگەن ءسوز بار. بۇل ءسوزدىڭ ماعىناسى وتە تەرەڭ. اتا - بابالارىمىز «قوناقپەن بىرگە قۇت، ىرىس كەلەدى، قوناقتى قۋساڭ، قۇت، ىرىس قاشىپ كەتەدى» دەپ ىرىمداعان.
وسى ءداستۇر ءقازىر دە بار. ونىڭ دالەلى – شەتەلدەن كەلۋشىلەردىڭ: «قازاق حالقى – قوناقجاي حالىق» دەگەن ءسوزى.
شىعارماشىلىق دەڭگەي
«اياقتالماعان وي...»
1 - توپ مەن پرەزيدەنت بولسام...
2 - توپ مەنىڭ تاۋەلسىز ەلىمدە...
3 - توپ تۋعان جەر...
5. ۇيگە تاپسىرما. سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك. دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم. 161 - جاتتىعۋ. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، «ءبىزدىڭ سىنىپ» دەگەن تاقىرىپتا شاعىن شىعارما قۇراستىرىپ جازىڭدار.
باعالاۋ. توپ باسشىلارى توپ مۇشەلەرىن باعالايدى.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە قۇرامىنا قاراي ءبولىنۋىن ءتۇسىندىرۋ.
2. سان ەسىمگە جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ پراكتيكالىق داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، تەوريالىق ءبىلىمىن ارتتىرۋ، ساۋاتتىلىعىن، ءتىل بايلىعىن، شەشەندىك قابىلەتىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ءوز ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە؛ شەشەندىككە تاربيەلەۋ.
ساباق ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، ويىن، سۇراق - جاۋاپ، توپتاستىرۋ، توپتىق، جۇپتىق.
ساباق ءتۇرى ارالاس ساباق
ساباق ءتيپى جارىس ساباق
ساباق كورنەكىلىگى ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ولاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
- بۇگىنگى ساباعىمىز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەنىنە 20 جىل تولۋىنا ارنالادى(ساباق تاقىرىبى مەن ماقساتىنا توقتالىپ ءوتۋ).
- ال ەندى ساباعىمىزدى م. شاحانوۆتىڭ «جەلتوقسان تاعىلىمى» ولەڭىمەن باستاعىم كەلەدى.
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، جاس قايراتىم، جاس وركەنى حالقىمنىڭ!
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ءور نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ
ەشقاشان دا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى! - دەپ اقىن جىرلاعانداي ەلىمىزدىڭ جالاۋىن بيىككە جەلبىرەتەتىن جاس وركەنى – سىزدەرسىزدەر!
3 توپ ۇراندارىن ايتىپ، وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى.
وقۋشىلىق دەڭگەي
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ءى) 1) سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى.
2) 155 - جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ، ونىڭ اتى نەگە «ادىلەتسىزدىك» دەپ اتالعانىن دالەلدەڭدەر. سويلەمدەردەگى ساپالىق، قاتىستىق سىن ەسىمدەردى اجىراتىڭدار.
ءىى) «جاسىرىنعان سۇراقتار»
سانداردى تاڭداۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
1. سىن ەسىم دەگەنىمىز قانداي ءسوز تابى؟
2. نەگىزگى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. تۋىندى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. كۇردەلى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. دارا سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. ساپالىق سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
7. قاتىستىق سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
8. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
9. زات ەسىم، جالپى جانە جالقى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. جاڭا ساباق.
بىلەكتى... جىعار، ءبىلىمدى... جىعار.
... الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
... تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
... سومىڭ بولعانشا،... دوسىڭ بولسىن.
كەرەكتى سوزدەردى تاپتىرا وتىرىپ، سان ەسىمنىڭ ەرەجەسىن شىعارىپ، ءتۇسىندىرۋ.
زاتتىڭ سانىن، مولشەرىن، رەتىن ءبىلدىرىپ، قانشا؟ نەشە؟ نەشەۋ؟ نەشىنشى؟ ءتارىزدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز تابىن سان ەسىم دەيدى.
سان ەسىم قۇرامىنا قاراي دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
الگوريتمدىك دەڭگەي
4. بەكىتۋ جۇمىستارى.
1) كىتاپپەن جۇمىس. «كىم جىلدام؟»
159 - جاتتىعۋ. ماتىندەگى سويلەمدەردەن سان ەسىمدەردى تاۋىپ، دارا، كۇردەلى سان ەسىمدەردى ايىرىپ بەلگىلە.
مىسالدار دارا كۇردەلى
الماتىدا جاساقتالعان ءجۇزىنشى دەربەس اتقىشتار بريگاداسى مىڭ توعىز قىرىق ەكىنشى جىلى جيىرما بەسىنشى قاراشادا كالينين وبلىسىندا جاۋمەن شايقاستى.
جيىرما ەكىنشى جەلتوقساندا ءجۇزىنشى بريگادا ۆەليكيە لۋكيدىڭ تۇبىنە كەلدى.
ءۇش ءجۇز ون التىنشى اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى دۋبوسەكوۆو رازەزىندە جاۋمەن قالاي شايقاسسا، ءبىزدىڭ بريگادا دا ۆەليكيە لۋكيدە سولاي سوعىستى.
بەسىنشى قاڭتاردا ءۇشىنشى باتارەيا جاۋدىڭ وتىز تانكىسىمەن جالعىز شايقاستى.
باتارەيادان ون ادام ءولدى، جيىرما كىسى جارالى بولدى.
جيىرما ەكى ات وققا ۇشتى.
جاۋدىڭ ون ءۇش تانكىسى قيرادى، التى روتا جاياۋ اسكەر جويىلدى(ءا. نۇرشايىقوۆ).
2) «سەرگىتۋ» ويىنى. دارا سان ەسىمدەردى اتاعاندا شاپالاقتايسىزدار، كۇردەلى سان ەسىمدەردى اتاعاندا ورنىڭىزدان تۇراسىزدار.
ەكىنشى، قىرىق - ەلۋ، توعىز ءجۇز ءبىر، جەتەۋ، جۇزدەگەن، ءۇش - ۇشتەن، بەسەۋ، ون ءبۇتىن جۇزدەن ەلۋ ءبىر، توقسان، ءجۇز شاقتى.
3) پوەزيا مينۋتى. وقۋشىلار ولەڭدەر وقيدى.
ەۆريستيكالىق دەڭگەي
1) شەشەندىك سوزدەردى وقىپ، سان ەسىمدەردى تاۋىپ، قۇرامىنا قاراي اجىراتىپ، كورىنىس كورسەتۋ.
1 - توپ. قازاقتىڭ قوناعى نەشە ءتۇرلى بولادى؟
2 - توپ. دۇنيەدە نە ولمەيدى؟
3 - توپ. ون بەس جاس قۇيىن قۋعان جەلمەنەن تەڭ.
2) م. شاحانوۆ «ءتورت انا». ولەڭدە «ءتورت» ءسوزى نەشە رەت قايتالانىپ كەلەدى؟
3) 1. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. جالقى زات ەسىمدەردى تاپ.
تاريحى تەرەڭ ەل
ارايلاپ اتقان تاڭى بار، اسۋ بەرمەس اسقارى بار سايىن دالا، جازيرالى جەردى مەكەندەگەن مەيىربان حالقى بار ەل - قازاقستان. ول - بۇكىل قازاق حالقىنىڭ اتامەكەنى، كىندىك قانى تامعان كيەلى جەر. ول - دۇنيەجۇزىندەگى بارلىق قازاقتاردىڭ وتانى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى - ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان، وركەنيەتكە بەت بۇرعان ەگەمەندى ەل. ءار قازاق ازاماتىنىڭ پارىزى مەن قارىزى – ۇلتىنىڭ ۇلىقتىعى، تەڭدىگى، ەلدىگى ءۇشىن تەر توگۋ.
بۇل سەزىم تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاتتىعىن ايالاۋدان، ۇلان – بايتاق جەردى، ۇلانعايىر بايلىقتى ارداقتاۋدان باستالادى. تاريحىن، ەرلىككە تولى ساحارا جۇرتىنىڭ عۇمىرىن تاسقا قاشاپ قالدىرعان كۇلتەگىن، تونىكوك، بىلگە قاعان بابالاردىڭ اسقاق رۋحى، اسقان باتىرلىعى ۇلتتىق مۇرالاردىڭ قاينار كوزى بولىپ تابىلادى. زامانىندا الەم وركەنيەتىمەن يىق تەڭەستىرگەن سالتاناتتى شاھارلار، ساۋلەتتى كەنتتەر قازاق ەلىنىڭ الىپ مەملەكەت بولعانىن ايعاقتايدى.
2. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. سان ەسىمدەردى تاپ.
تاۋەلسىز قازاقستان
وتان دەگەن نە؟ بۇل ءسوزدى ءارقايسىمىز كۇن سايىن الدەنەشە رەت ەستىپ
ءجۇرمىز. «وتان وت باسىنان باستالادى» دەيدى حالىق. وتان دەگەنىمىز – ادامنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى، تۋعان - تۋىسقاندارىمەن، جاقىندارىمەن، بۇكىل جاراندارىمەن بىرگە تۇراتىن مەكەنى.
قازاق ەلىندە تۇراتىن بارلىق ادامنىڭ وتانى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى 1991جىلى 16 جەلتوقسان كۇنى ءبىزدىڭ ەلىمىز – قازاقستان تاۋەلسىز رەسپۋبليكا بولىپ جاريالاندى.
وسى كۇنگە جەتۋ ءۇشىن قازاق حالقى قانشا قيىنشىلىقتى باستان وتكىزدى.
ءار مەملەكەتتىڭ دەربەس، تاۋەلسىز ەل بولۋى – بارشا باقىتتىڭ باستاۋى. ەلدىڭ ءوز قۇقى ءوز قولىندا، ەشكىمگە تاۋەلدى ەمەس.
بۇل كۇندە دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءبىرقاتار ەلى قازاقستاندى تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە تانىپ وتىر. وسى باقىت ءار قازاقستاندىقتىڭ جۇرەگىنە نۇر قۇيادى.
3. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، مازمۇنىن قىسقاشا ايتىڭدار. سىن ەسىم، سان ەسىمدەردى تاۋىپ، ماعىنالىق ءتۇرىن اجىرات.
قوناقجاي حالىق
قازاق حالقى تانىماسا دا، «قۇدايى قوناقپىن» دەگەن ادامدى قۇرمەتپەن قارسى الادى. جول ءجۇرىپ كەلە جاتقان ادام كەز كەلگەن اۋىلعا، ۇيگە قوناق بولا بەرەدى.
قازاق ءۇشىن قوناقتى قارسى الماۋ، كۇتپەۋ - ۇيات.
قوناق كۇتۋ - قازاق حالقىنىڭ ەڭ جاۋاپتى ءىسى. كەلگەن قوناقتى ريزا ەتۋگە تىرىسادى. ەڭ الدىمەن، قوناقتارعا سۋسىن ۇسىنىلادى. سودان كەيىن شاي ىشىلەدى. شايدان كەيىن قوناقتاردىڭ كوڭىلدى وتىرۋىنا ءۇي يەسى بار جاعدايدى جاسايدى. اۋىلداعى ءانشى، كۇيشى، ونەرلى ادامداردى شاقىرىپ، قوناقتاردىڭ كوڭىلىن كوتەرەدى.
حالقىمىزدا «قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر» دەگەن ءسوز بار. بۇل ءسوزدىڭ ماعىناسى وتە تەرەڭ. اتا - بابالارىمىز «قوناقپەن بىرگە قۇت، ىرىس كەلەدى، قوناقتى قۋساڭ، قۇت، ىرىس قاشىپ كەتەدى» دەپ ىرىمداعان.
وسى ءداستۇر ءقازىر دە بار. ونىڭ دالەلى – شەتەلدەن كەلۋشىلەردىڭ: «قازاق حالقى – قوناقجاي حالىق» دەگەن ءسوزى.
شىعارماشىلىق دەڭگەي
«اياقتالماعان وي...»
1 - توپ مەن پرەزيدەنت بولسام...
2 - توپ مەنىڭ تاۋەلسىز ەلىمدە...
3 - توپ تۋعان جەر...
5. ۇيگە تاپسىرما. سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك. دارا جانە كۇردەلى سان ەسىم. 161 - جاتتىعۋ. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، «ءبىزدىڭ سىنىپ» دەگەن تاقىرىپتا شاعىن شىعارما قۇراستىرىپ جازىڭدار.
باعالاۋ. توپ باسشىلارى توپ مۇشەلەرىن باعالايدى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وقۋعا شاقىرۋ. احمەت بايتۇرسىن ۇلى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلۋ مولشەرى تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ
