ساقتالۋ زاڭدارى تاراۋىن قايتالاۋ جانە ەسەپتەر شىعارۋ
ساباق تاقىرىبى: «ساقتالۋ زاڭدارى» تاراۋىن قايتالاۋ جانە ەسەپتەر شىعارۋ.
جالپى ماقساتى: وتىلگەن تاراۋدى قايتالاي وتىرىپ، بىلىمدەرىن جيناقتاۋ جانە قورىتىندىلاۋ.
* فورمۋلالاردى ەسەپ شىعارۋدا ءتيىمدى پايدالانۋ؛
* فيزيكالىق شامالاردىڭ ايىرماشىلىقتارىن انىقتاۋ؛
* فورمۋلالاردى، ولشەم بىرلىكتەردى جادىندا ساقتاۋعا تىرىسۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر:
* توپتىق جۇمىستا بەلسەندىلىك كورسەتەدى؛
* وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى داميدى؛
* وزىندىك جەكە جۇمىستى دامىتۋ جولدارىن بىلەدى؛
* سۇراقتار قويا الادى؛
* ەسەپ شىعارۋ داعدىلارى قالىپتاسادى.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
تاپسىرمالار:
* توپقا ءبولىنۋ. (توپقا ءبولۋ ءۇشىن فيزيكالىق شامالاردى پايدالانىپ ترەنينگ جۇرگىزىلەدى)
* اسسوسياسيالىق كارتا تولتىرۋ. (زەرتتەۋ تاقىرىپتارى بويىنشا ءوز ويلارىن جەكە، توپتىق جۇمىس ارقىلى جەتكىزە ءبىلۋى كەرەك)
* توپتىق جۇمىس. (ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا فورمۋلالاردى، انىقتامالاردى، ولشەم بىرلىكتەردى سايكەستەندىرۋى كەرەك)
* جەكە جۇمىس. (تەست تاپسىرمالارى، ەسەپتەر شىعارۋ)
* وي ءبولىسۋ (ديالوگ ارقىلى وقىتۋ ءادىسىن پايدالانىپ، وسى تاراۋ بويىنشا ءار توپ ءبىر – بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى. 1 - جوعارى مارتەبەلى سۇراق، 1 - تومەن مارتەبەلى سۇراق)
* رەفلەكسيا ()
كەرەكتى جابدىقتار: وقۋلىق، 9 سىنىپقا ارنالعان ەسەپتەر جيناعى، ا. پ. رىمكيەۆيچ فيزيكا ەسەپتەرىنىڭ جيناعى، توپشامالار، كەستە، باعالاۋ پاراعى، تەست تاپسىرمالارى، بەلسەندى تاقتا، ت. ب.
كىرىسپە
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ، سىنىپتى توپقا ءبولۋ.
ساقتالۋ قاسيەتىنە يە بولاتىن قانداي فيزيكالىق شامالار بار؟ سۇراق جاۋابى: يمپۋلس، ەنەرگيا، زارياد. وسى سۇراقتىڭ جاۋابى ارقىلى توپقا ءبولۋ. ترەنينگ.
باعالاۋ پاراعى ۇلەستىرىلەدى. توپ جەتەكشىلەرى اتالىپ، ءار تاپسىرمانى ورىنداۋ كەزىندە جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردى باعالاپ وتىرۋ تاپسىرىلادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: تاراۋدى قايتالاۋ، شولۋ جاساۋ.
وقۋشىلار اسسوسياسيالىق كارتاعا ءوز ويلارىن تۇسىرەدى. زەرتتەۋ تاقىرىپتارى بويىنشا ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى، ىزدەنەدى.
ءى توپ - «يمپۋلس. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى» تاقىرىبىن قورعاۋ.
ءىى توپ – «رەاكتيۆتى قوزعالىس» تاقىرىبىن قورعايدى.
ءىىى توپ – «ەنەرگيا. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭى» تاقىرىبىن قورعايدى.
تۇساۋكەسەر
نەگىزگى ءبولىم
سونىمەن بالالار، وتكەن تاراۋدى قايتالاي وتىرىپ، بۇگىنگى ساباقتا تاراۋ بويىنشا العان ءبىلىمىمىزدى ءار ءتۇرلى تاپسىرمالار بويىنشا، ەسەپتەر شىعارۋ ارقىلى ويىمىزدى جيناقتايمىز.
1 – تاپسىرما. توپتىق جۇمىس.
ءى توپ: فورمۋلالاردى سايكەستەندىرۋ.
ءىى توپ: ولشەم بىرلىكتەردى سايكەستەندىرۋ.
ءىىى توپ: انىقتامالاردى سايكەستەندىرۋ.
2 - تاپسىرما: ەسەپتەر شىعارۋ.(ءار توپقا ا، ۆ، س دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى بەرىلەدى.)
ا دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 5
دەنەگە 10 س ىشىندە تۇراقتى 50 ن كۇش ارەكەت ەتەدى. كۇشتىڭ ارەكەت ەتۋ ۋاقىتىندا دەنەنىڭ جىلدامدىعى 5 م/س – قا وزگەرسە، وندا دەنە ماسساسىن انىقتاڭدار.
№11. 16
ماسساسى 50 كگ مەتەوريتتىڭ 40كم/س جىلدامدىقپەن ۇشقانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسىن انىقتاڭدار.
№11. 26
گوريزونتال بەتتە 5 م/س جىلدامدىقپەن ماسساسى 3 كگ دوڭگەلەك سىرعاناماي دومالاپ كەلەدى. ونىڭ ءيمپۋلسىن تابىڭدار؟
ۆ دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 1
ماسساسى 160 گ حوككەي شايباسىنىڭ ءيمپۋلسى 8 گ، 600 م/س جىلدامدىقپەن ۇشاتىن وقتىڭ يمپۋلسىنە تەڭ بولۋ ءۇشىن شايبا قانداي جىلدامدىقپەن ۇشۋى قاجەت؟
№11. 4
ماسساسى 1 كگ شار ءتۇزۋ سىزىقتى جانە ىلگەرىلەمەلى قوزعالا وتىرىپ، ءوزىنىڭ جىلدامدىعىن 1 م/س – تان 10 م/س - عا دەيىن ارتتىردى. شار ءيمپۋلسىنىڭ وزگەرىسىن انىقتاڭدار.
№11. 18
كينەتيكالىق ەنەرگياسى 10 دج، ال ءيمپۋلسى
2 كگ*م/س بولاتىن دەنەنىڭ ماسساسىن انىقتاڭدار.
س دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 14
تەمىر جول ۆاگونىنىڭ بۋفەرلىك سەرىپپەسىن 1 سم - گە سىعۋ ءۇشىن
30 كن كۇش كەرەك بولسا، ونى 5 سم سىعۋ ءۇشىن قانداي جۇمىس اتقارىلادى؟
№11. 25
گوريزونتال بەتتەگى دەنەگە 10 م/س جىلدامدىقپەن بەرىلدى. ەگەر دەنە مەن بەتتىڭ اراسىنداعى ۇيكەلىس كوەففەسەنتى 0، 1 بولسا، وندا دەنە تولىق توقتاعانعا دەيىن قانشا قاشىقتىقتى ءجۇرىپ وتەدى.
№11. 36
سەرەپەنى 4 مم – گە سوزۋ ءۇشىن 20 مدج جۇمىس اتقارۋ قاجەت. ونى 4 سم سوز ءۇشىن قانشا جۇمىس اتقارۋ قاجەت.
وي ءبولىسۋ «دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى. ەنەرگيا. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭى» تاقىرىپتارىن قايتالاۋ جانە سوعان بايلانىستى شىعارىلعان ەسەپتەرىمىزدى قورىتىندىلاي وتىرىپ، قانشالىقتى مەڭگەرگەنىمىز بويىنشا وي بولىسەيىك.
ديالوگتىق وقىتۋ ءادىسىن پايدالانىپ، وسى تاراۋ بويىنشا ءار توپ ءبىر – بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى. ياعني، جوعارى جانە تومەن مارتەبەلى سۇراقتار قويۋ.
تومەن مارتەبەلى سۇراقتار:
1. ادام ەنەرگيانى قايدان الادى؟ (ادام ەنەرگيانى جۇمىس جاساعان كەزدە جانە قوزعالعان كەزدە الادى.)
2. عارىش زىمىرانىنىڭ ۇشۋى قانداي قوزعالىسقا نەگىزدەلگەن؟ (عارىش زىمىرانىنىڭ ۇشۋى رەاكتيۆتى قوزعالىس پرينسيپىنە نەگىزدەلگەن.)
3. تاس ۆەرتيكال جوعارى لاقتىرىلعان. بۇل جاعدايدا ەنەرگيانىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟ (پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى ارتادى، كينەتيكالىق ەنەرگياسى كەميدى.)
جوعارى مارتەبەلى سۇراقتار:
1. تەحنيكا ەنەرگياسىز جۇمىس ىستەي الا ما؟ ( جوق. سەبەبى بىردە – ءبىر تەحنيكا ەنەرگياسىز قوزعالىسقا كەلىپ جۇمىس ىستەي المايدى. سوندىقتان عالىمدار كۇن، جەل، سۋ، اتوم ەنەرگيالارىن پايدالانۋ جولدارىن ۇنەمى ىزدەستىرىپ كەلەدى.)
2. دەنەنىڭ كۇش ءيمپۋلسى نيۋتوننىڭ قاي زاڭى نەگىزىندە تۇجىرىمدالعان؟ (نيۋتوننىڭ ءىى زاڭى يمپۋلستىك تۇسىنىك تۇرعىسىنان تۇجىرىمدالعان.)
3. ساعاتتىڭ بۇرالعان سەرىپپەسىندە مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ (ساعاتتىڭ تىلشەسى تومەن باعىتتالعاندا كينەتيكالىق ەنەرگياسى ارتادى، ال ساعاتتىڭ تىلشەسى جوعارى باعىتتالعاندا كينەتيكالىق ەنەرگياسى كەميدى دە، پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى ارتادى).
ساقتالۋ زاڭدارى تاراۋىن قايتالاۋ جانە ەسەپتەر شىعارۋ. جۇكتەۋ
جالپى ماقساتى: وتىلگەن تاراۋدى قايتالاي وتىرىپ، بىلىمدەرىن جيناقتاۋ جانە قورىتىندىلاۋ.
* فورمۋلالاردى ەسەپ شىعارۋدا ءتيىمدى پايدالانۋ؛
* فيزيكالىق شامالاردىڭ ايىرماشىلىقتارىن انىقتاۋ؛
* فورمۋلالاردى، ولشەم بىرلىكتەردى جادىندا ساقتاۋعا تىرىسۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر:
* توپتىق جۇمىستا بەلسەندىلىك كورسەتەدى؛
* وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى داميدى؛
* وزىندىك جەكە جۇمىستى دامىتۋ جولدارىن بىلەدى؛
* سۇراقتار قويا الادى؛
* ەسەپ شىعارۋ داعدىلارى قالىپتاسادى.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
تاپسىرمالار:
* توپقا ءبولىنۋ. (توپقا ءبولۋ ءۇشىن فيزيكالىق شامالاردى پايدالانىپ ترەنينگ جۇرگىزىلەدى)
* اسسوسياسيالىق كارتا تولتىرۋ. (زەرتتەۋ تاقىرىپتارى بويىنشا ءوز ويلارىن جەكە، توپتىق جۇمىس ارقىلى جەتكىزە ءبىلۋى كەرەك)
* توپتىق جۇمىس. (ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا فورمۋلالاردى، انىقتامالاردى، ولشەم بىرلىكتەردى سايكەستەندىرۋى كەرەك)
* جەكە جۇمىس. (تەست تاپسىرمالارى، ەسەپتەر شىعارۋ)
* وي ءبولىسۋ (ديالوگ ارقىلى وقىتۋ ءادىسىن پايدالانىپ، وسى تاراۋ بويىنشا ءار توپ ءبىر – بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى. 1 - جوعارى مارتەبەلى سۇراق، 1 - تومەن مارتەبەلى سۇراق)
* رەفلەكسيا ()
كەرەكتى جابدىقتار: وقۋلىق، 9 سىنىپقا ارنالعان ەسەپتەر جيناعى، ا. پ. رىمكيەۆيچ فيزيكا ەسەپتەرىنىڭ جيناعى، توپشامالار، كەستە، باعالاۋ پاراعى، تەست تاپسىرمالارى، بەلسەندى تاقتا، ت. ب.
كىرىسپە
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ، سىنىپتى توپقا ءبولۋ.
ساقتالۋ قاسيەتىنە يە بولاتىن قانداي فيزيكالىق شامالار بار؟ سۇراق جاۋابى: يمپۋلس، ەنەرگيا، زارياد. وسى سۇراقتىڭ جاۋابى ارقىلى توپقا ءبولۋ. ترەنينگ.
باعالاۋ پاراعى ۇلەستىرىلەدى. توپ جەتەكشىلەرى اتالىپ، ءار تاپسىرمانى ورىنداۋ كەزىندە جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردى باعالاپ وتىرۋ تاپسىرىلادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: تاراۋدى قايتالاۋ، شولۋ جاساۋ.
وقۋشىلار اسسوسياسيالىق كارتاعا ءوز ويلارىن تۇسىرەدى. زەرتتەۋ تاقىرىپتارى بويىنشا ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى، ىزدەنەدى.
ءى توپ - «يمپۋلس. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى» تاقىرىبىن قورعاۋ.
ءىى توپ – «رەاكتيۆتى قوزعالىس» تاقىرىبىن قورعايدى.
ءىىى توپ – «ەنەرگيا. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭى» تاقىرىبىن قورعايدى.
تۇساۋكەسەر
نەگىزگى ءبولىم
سونىمەن بالالار، وتكەن تاراۋدى قايتالاي وتىرىپ، بۇگىنگى ساباقتا تاراۋ بويىنشا العان ءبىلىمىمىزدى ءار ءتۇرلى تاپسىرمالار بويىنشا، ەسەپتەر شىعارۋ ارقىلى ويىمىزدى جيناقتايمىز.
1 – تاپسىرما. توپتىق جۇمىس.
ءى توپ: فورمۋلالاردى سايكەستەندىرۋ.
ءىى توپ: ولشەم بىرلىكتەردى سايكەستەندىرۋ.
ءىىى توپ: انىقتامالاردى سايكەستەندىرۋ.
2 - تاپسىرما: ەسەپتەر شىعارۋ.(ءار توپقا ا، ۆ، س دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى بەرىلەدى.)
ا دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 5
دەنەگە 10 س ىشىندە تۇراقتى 50 ن كۇش ارەكەت ەتەدى. كۇشتىڭ ارەكەت ەتۋ ۋاقىتىندا دەنەنىڭ جىلدامدىعى 5 م/س – قا وزگەرسە، وندا دەنە ماسساسىن انىقتاڭدار.
№11. 16
ماسساسى 50 كگ مەتەوريتتىڭ 40كم/س جىلدامدىقپەن ۇشقانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسىن انىقتاڭدار.
№11. 26
گوريزونتال بەتتە 5 م/س جىلدامدىقپەن ماسساسى 3 كگ دوڭگەلەك سىرعاناماي دومالاپ كەلەدى. ونىڭ ءيمپۋلسىن تابىڭدار؟
ۆ دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 1
ماسساسى 160 گ حوككەي شايباسىنىڭ ءيمپۋلسى 8 گ، 600 م/س جىلدامدىقپەن ۇشاتىن وقتىڭ يمپۋلسىنە تەڭ بولۋ ءۇشىن شايبا قانداي جىلدامدىقپەن ۇشۋى قاجەت؟
№11. 4
ماسساسى 1 كگ شار ءتۇزۋ سىزىقتى جانە ىلگەرىلەمەلى قوزعالا وتىرىپ، ءوزىنىڭ جىلدامدىعىن 1 م/س – تان 10 م/س - عا دەيىن ارتتىردى. شار ءيمپۋلسىنىڭ وزگەرىسىن انىقتاڭدار.
№11. 18
كينەتيكالىق ەنەرگياسى 10 دج، ال ءيمپۋلسى
2 كگ*م/س بولاتىن دەنەنىڭ ماسساسىن انىقتاڭدار.
س دەڭگەيىنىڭ ەسەپتەرى
№11. 14
تەمىر جول ۆاگونىنىڭ بۋفەرلىك سەرىپپەسىن 1 سم - گە سىعۋ ءۇشىن
30 كن كۇش كەرەك بولسا، ونى 5 سم سىعۋ ءۇشىن قانداي جۇمىس اتقارىلادى؟
№11. 25
گوريزونتال بەتتەگى دەنەگە 10 م/س جىلدامدىقپەن بەرىلدى. ەگەر دەنە مەن بەتتىڭ اراسىنداعى ۇيكەلىس كوەففەسەنتى 0، 1 بولسا، وندا دەنە تولىق توقتاعانعا دەيىن قانشا قاشىقتىقتى ءجۇرىپ وتەدى.
№11. 36
سەرەپەنى 4 مم – گە سوزۋ ءۇشىن 20 مدج جۇمىس اتقارۋ قاجەت. ونى 4 سم سوز ءۇشىن قانشا جۇمىس اتقارۋ قاجەت.
وي ءبولىسۋ «دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى. ەنەرگيا. ەنەرگيانىڭ ساقتالۋ جانە اينالۋ زاڭى» تاقىرىپتارىن قايتالاۋ جانە سوعان بايلانىستى شىعارىلعان ەسەپتەرىمىزدى قورىتىندىلاي وتىرىپ، قانشالىقتى مەڭگەرگەنىمىز بويىنشا وي بولىسەيىك.
ديالوگتىق وقىتۋ ءادىسىن پايدالانىپ، وسى تاراۋ بويىنشا ءار توپ ءبىر – بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى. ياعني، جوعارى جانە تومەن مارتەبەلى سۇراقتار قويۋ.
تومەن مارتەبەلى سۇراقتار:
1. ادام ەنەرگيانى قايدان الادى؟ (ادام ەنەرگيانى جۇمىس جاساعان كەزدە جانە قوزعالعان كەزدە الادى.)
2. عارىش زىمىرانىنىڭ ۇشۋى قانداي قوزعالىسقا نەگىزدەلگەن؟ (عارىش زىمىرانىنىڭ ۇشۋى رەاكتيۆتى قوزعالىس پرينسيپىنە نەگىزدەلگەن.)
3. تاس ۆەرتيكال جوعارى لاقتىرىلعان. بۇل جاعدايدا ەنەرگيانىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟ (پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى ارتادى، كينەتيكالىق ەنەرگياسى كەميدى.)
جوعارى مارتەبەلى سۇراقتار:
1. تەحنيكا ەنەرگياسىز جۇمىس ىستەي الا ما؟ ( جوق. سەبەبى بىردە – ءبىر تەحنيكا ەنەرگياسىز قوزعالىسقا كەلىپ جۇمىس ىستەي المايدى. سوندىقتان عالىمدار كۇن، جەل، سۋ، اتوم ەنەرگيالارىن پايدالانۋ جولدارىن ۇنەمى ىزدەستىرىپ كەلەدى.)
2. دەنەنىڭ كۇش ءيمپۋلسى نيۋتوننىڭ قاي زاڭى نەگىزىندە تۇجىرىمدالعان؟ (نيۋتوننىڭ ءىى زاڭى يمپۋلستىك تۇسىنىك تۇرعىسىنان تۇجىرىمدالعان.)
3. ساعاتتىڭ بۇرالعان سەرىپپەسىندە مەحانيكالىق ەنەرگيانىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ (ساعاتتىڭ تىلشەسى تومەن باعىتتالعاندا كينەتيكالىق ەنەرگياسى ارتادى، ال ساعاتتىڭ تىلشەسى جوعارى باعىتتالعاندا كينەتيكالىق ەنەرگياسى كەميدى دە، پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى ارتادى).
ساقتالۋ زاڭدارى تاراۋىن قايتالاۋ جانە ەسەپتەر شىعارۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
