ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
6 - سىنىپ. قازاقستان تاريحى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جۇرگىزگەن كۇرەسى تۋرالى بايانداۋ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ، ىسكەرلىك داعدىسىن دامىتۋ، وتانسۇيگىشتىككە، باتىرلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەر: كۋبيزم، توپتىق، جۇپتىق جۇمىس، سۇرا - جاۋاپ، رولدىك ويىن
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، ماتەماتيكا
كورنەكىلىگى: سلايد، ۇلەستىرمە، ۆاتمان، ماركەر، ستيكەر،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ەكى جۇلدىز، ءبىر تىلەك. ساباققا تىلەك ايتۋ
ءۇي تاپسىرماسى
عاجايىپ الاڭ ويىنى
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
ءۇش تىلدە ماعلۇمات الىسى
جاڭا ساباق
جوسپار:
- كير اسكەرىنىڭ باسىپ كىرۋى
- شىراقتىڭ ەرلىگى
- الەكساندر ماكەدونسكييدىڭ ساق ەلىنە جورىعى
ساقتار تۋرالى نە بىلەمىز؟
ساقتار
«تاۋەلسىزدىك» ۇعىمىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
تاۋەلسىزدىك
تاۋەلسىزدىك! وسى كيەلى ۇعىمدى اتا – بابالارىمىز عاسىرلار بويى، اسىل ارمانى، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تالاي بوزداقتاردىڭ ۇرپاقتارىنا قالدىرعان اماناتى ەكەنى ءسوزسىز. ەلباسىمىز ن. نازاربايەۆ «حالىق كەشپەيتىن ءبىر – اق نارسە بار: ول ەلدىڭ باسىنا زارىقتىرىپ ب ا ق بولىپ قونعان باقىت قۇسى – تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلعاندى كەشپەيدى» دەپ ايتۋى دا بەكەردەن-بەكەر ەمەس
تاۋەلسىزدىك جولىندا ءبىزدىڭ اعا – اپالارىمىز دا ءوز ومىرلەرىن قۇربان ەتتى. ولار كىمدەر؟ بىلەمىز بە؟ (وقۋشىلار پىكىرى تىڭدالادى) ولاردىڭ ەسىمى التىن ارىپتەرمەن جازىلىپ، ماڭگىلىك تاريحتا، ءبىزدىڭ جادىمىزدا قالماق.
وسىنداي ەرجۇرەك، قايراتكەر، باتىل قولباسشىلار ساق تايپالارىندا بولعان.
ولار ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن الۋ ءۇشىن ەلىن، جەرىن، دۇشپاندارىنان الىپ قالۋ ءۇشىن ەرلىكتەرىن كورسەتە وتىرىپ، باتىل دا ەرجۇرەك اتانعان ساق كوسەمدەرى دە بولدى.
ساق قوعامىندا ايەلدەردى قۇرمەتتەپ، قاستەرلەگەن، سىيلاعان. ساق ايەلدەرى تايپا كوسەمدەرى دە بولىپ سايلانعان. مىسالى، ساقتاردى جۇبايىنىڭ ولىمىنەن كەيىن پاتشايىم توميريس باسقاردى. ەجەلگى دەرەكتەردىڭ بىرىندە ساقتاردىڭ ۇيلەنۋى تۋرالى، «ەگەر ساق جىگىتى قىزعا ۇيلەنگىسى كەلسە، ونىمەن اۋەلى كۇش سىناسۋى كەرەك. قىز ەڭسە، جىگىت ونىڭ تۇتقىنى بولىپ ەسەپتەلەدى. تەك جەڭگەن جىگىت وعان ءوز بيلىگىن جۇرگىزە الادى» دەپ جازىلعان
قوسىمشا دەرەكتەر.
ءبىرىنشى «التىن كيىمدى ادام» ەسىك قورعانىنان تابىلعان. ب. ز. ب. ءىV عاسىر جادىگەرى. زەرتتەۋشى ارحەولوگ - عالىم كەمال اقىشيەۆ.
«التىن كيىمدى ادام» ساق ەلىندە ءوز زامانىنا ساي وركەنيەتتىڭ بولعاندىعىن دالەلدەيدى. قازىرگى تاڭدا بۇل بەينە قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىنىڭ رامىزىنە اينالىپ، رەسپۋبليكا الاڭىندا ۇلتتىعىمىزدى اسقاقتاتىپ تۇر. ال ساق جاۋىنگەرىنىڭ بوركىندە بەينەلەنگەن قاناتتى تۇلپار ەلتاڭبادان ورىن تاپقان.
ەكىنشى «التىن كيىمدى ادام» 1999 جىلى اتىراۋ وڭىرىندەگى ارالتوبە قورعانىنان تابىلدى. ب. د. د. ءىىى ع. جادىگەرى دەپ شامالانعان بۇل «التىن ادام» عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، سارماتتاردىڭ كوسەمى. وعان دالەل – كوسەمنىڭ وزىمەن بىرگە جەرلەنگەن بولات سەمسەرى. ارالتوبەدەگى «التىن ادامدى» تاپقان بەلگىلى ارحەولوگ - عالىم زەينوللا ساماشيەۆ. ءۇشىنشى «التىن كيىمدى ادام» 2003 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانى شىلىكتى جازىعىنداعى كونە قورعاننان تابىلدى. بۇل جادىگەردى تاپقان ارحەولوگيالىق ەكسپەديسيانىڭ جەتەكشىسى، ارحەولوگ - عالىم ابدەش تولەۋبايەۆ.
جوسپار بويىنشا بەينەبايان ارقىلى ساباق ءتۇسىندىرۋ
توپتىق جۇمىس:
1 - توپ: پوستەر قورعاۋ
2 - توپ: اڭگىمەنى اياقتاۋ
3 - توپ: رولدىك ويىن
سايكەستەندىرۋ تەستى
توميريسكە مىنەزدەمە
«ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى (تاقىرىپ ىشىندە كەزدەسكەن سوزدەر)
توميريس – ساق پاتشايىمى
ءى داريي – پارسى پاتشاسى
سپارگاپيس – ءتوميريستىڭ ۇلى
ەسكەندىر زۇلقارنايىن – ۇلى گرەك قولباسشىسى
شىراق – ساق باقتاشىسى
گوبري – پارسىلاردىڭ قارت قولباسشىسى
كير – پارسى پاتشاسى
كۋبيزم ءادىسى بويىنشا سۇراققا جاۋاپ بەرۋ
تەست تاپسىرماسى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
كىم جۇيرىك ماتەماتيكالىق ويىن
519 - 490 - 4 -......(25)
519 جىل
490 جىل
4 عاسىر
25 جىل
بيىل تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 25 جىل
باعالاۋ «الما اعاشى» ءادىسى
جاسىل، قىزىل، سارى ءتۇستى المالار ارقىلى باعالانادى
ۇيگە تاپسىرما
تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ
تەڭدەسى جوق تاۋەلسىزدىك ەسسە جازۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جۇرگىزگەن كۇرەسى تۋرالى بايانداۋ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ، ىسكەرلىك داعدىسىن دامىتۋ، وتانسۇيگىشتىككە، باتىرلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەر: كۋبيزم، توپتىق، جۇپتىق جۇمىس، سۇرا - جاۋاپ، رولدىك ويىن
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، ماتەماتيكا
كورنەكىلىگى: سلايد، ۇلەستىرمە، ۆاتمان، ماركەر، ستيكەر،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ەكى جۇلدىز، ءبىر تىلەك. ساباققا تىلەك ايتۋ
ءۇي تاپسىرماسى
عاجايىپ الاڭ ويىنى
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
ءۇش تىلدە ماعلۇمات الىسى
جاڭا ساباق
جوسپار:
- كير اسكەرىنىڭ باسىپ كىرۋى
- شىراقتىڭ ەرلىگى
- الەكساندر ماكەدونسكييدىڭ ساق ەلىنە جورىعى
ساقتار تۋرالى نە بىلەمىز؟
ساقتار
«تاۋەلسىزدىك» ۇعىمىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
تاۋەلسىزدىك
تاۋەلسىزدىك! وسى كيەلى ۇعىمدى اتا – بابالارىمىز عاسىرلار بويى، اسىل ارمانى، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تالاي بوزداقتاردىڭ ۇرپاقتارىنا قالدىرعان اماناتى ەكەنى ءسوزسىز. ەلباسىمىز ن. نازاربايەۆ «حالىق كەشپەيتىن ءبىر – اق نارسە بار: ول ەلدىڭ باسىنا زارىقتىرىپ ب ا ق بولىپ قونعان باقىت قۇسى – تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلعاندى كەشپەيدى» دەپ ايتۋى دا بەكەردەن-بەكەر ەمەس
تاۋەلسىزدىك جولىندا ءبىزدىڭ اعا – اپالارىمىز دا ءوز ومىرلەرىن قۇربان ەتتى. ولار كىمدەر؟ بىلەمىز بە؟ (وقۋشىلار پىكىرى تىڭدالادى) ولاردىڭ ەسىمى التىن ارىپتەرمەن جازىلىپ، ماڭگىلىك تاريحتا، ءبىزدىڭ جادىمىزدا قالماق.
وسىنداي ەرجۇرەك، قايراتكەر، باتىل قولباسشىلار ساق تايپالارىندا بولعان.
ولار ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن الۋ ءۇشىن ەلىن، جەرىن، دۇشپاندارىنان الىپ قالۋ ءۇشىن ەرلىكتەرىن كورسەتە وتىرىپ، باتىل دا ەرجۇرەك اتانعان ساق كوسەمدەرى دە بولدى.
ساق قوعامىندا ايەلدەردى قۇرمەتتەپ، قاستەرلەگەن، سىيلاعان. ساق ايەلدەرى تايپا كوسەمدەرى دە بولىپ سايلانعان. مىسالى، ساقتاردى جۇبايىنىڭ ولىمىنەن كەيىن پاتشايىم توميريس باسقاردى. ەجەلگى دەرەكتەردىڭ بىرىندە ساقتاردىڭ ۇيلەنۋى تۋرالى، «ەگەر ساق جىگىتى قىزعا ۇيلەنگىسى كەلسە، ونىمەن اۋەلى كۇش سىناسۋى كەرەك. قىز ەڭسە، جىگىت ونىڭ تۇتقىنى بولىپ ەسەپتەلەدى. تەك جەڭگەن جىگىت وعان ءوز بيلىگىن جۇرگىزە الادى» دەپ جازىلعان
قوسىمشا دەرەكتەر.
ءبىرىنشى «التىن كيىمدى ادام» ەسىك قورعانىنان تابىلعان. ب. ز. ب. ءىV عاسىر جادىگەرى. زەرتتەۋشى ارحەولوگ - عالىم كەمال اقىشيەۆ.
«التىن كيىمدى ادام» ساق ەلىندە ءوز زامانىنا ساي وركەنيەتتىڭ بولعاندىعىن دالەلدەيدى. قازىرگى تاڭدا بۇل بەينە قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىنىڭ رامىزىنە اينالىپ، رەسپۋبليكا الاڭىندا ۇلتتىعىمىزدى اسقاقتاتىپ تۇر. ال ساق جاۋىنگەرىنىڭ بوركىندە بەينەلەنگەن قاناتتى تۇلپار ەلتاڭبادان ورىن تاپقان.
ەكىنشى «التىن كيىمدى ادام» 1999 جىلى اتىراۋ وڭىرىندەگى ارالتوبە قورعانىنان تابىلدى. ب. د. د. ءىىى ع. جادىگەرى دەپ شامالانعان بۇل «التىن ادام» عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، سارماتتاردىڭ كوسەمى. وعان دالەل – كوسەمنىڭ وزىمەن بىرگە جەرلەنگەن بولات سەمسەرى. ارالتوبەدەگى «التىن ادامدى» تاپقان بەلگىلى ارحەولوگ - عالىم زەينوللا ساماشيەۆ. ءۇشىنشى «التىن كيىمدى ادام» 2003 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانى شىلىكتى جازىعىنداعى كونە قورعاننان تابىلدى. بۇل جادىگەردى تاپقان ارحەولوگيالىق ەكسپەديسيانىڭ جەتەكشىسى، ارحەولوگ - عالىم ابدەش تولەۋبايەۆ.
جوسپار بويىنشا بەينەبايان ارقىلى ساباق ءتۇسىندىرۋ
توپتىق جۇمىس:
1 - توپ: پوستەر قورعاۋ
2 - توپ: اڭگىمەنى اياقتاۋ
3 - توپ: رولدىك ويىن
سايكەستەندىرۋ تەستى
توميريسكە مىنەزدەمە
«ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى (تاقىرىپ ىشىندە كەزدەسكەن سوزدەر)
توميريس – ساق پاتشايىمى
ءى داريي – پارسى پاتشاسى
سپارگاپيس – ءتوميريستىڭ ۇلى
ەسكەندىر زۇلقارنايىن – ۇلى گرەك قولباسشىسى
شىراق – ساق باقتاشىسى
گوبري – پارسىلاردىڭ قارت قولباسشىسى
كير – پارسى پاتشاسى
كۋبيزم ءادىسى بويىنشا سۇراققا جاۋاپ بەرۋ
تەست تاپسىرماسى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
كىم جۇيرىك ماتەماتيكالىق ويىن
519 - 490 - 4 -......(25)
519 جىل
490 جىل
4 عاسىر
25 جىل
بيىل تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 25 جىل
باعالاۋ «الما اعاشى» ءادىسى
جاسىل، قىزىل، سارى ءتۇستى المالار ارقىلى باعالانادى
ۇيگە تاپسىرما
تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ
تەڭدەسى جوق تاۋەلسىزدىك ەسسە جازۋ.
You Might Also Like
-
بالالارعا 8 - ناۋرىز حالىقارالىق مەيرامى ەكەنىڭ ۇعىندىرا وتىرىپ، انالارىن ەشقاشان رەنجىتپەۋگە، قولعانات بولۋعا، ءارقاشان قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وستىك سيممەتريا جانە سەنترلىك سيممەتريا
