InfoHub Logo

31 مامىر — ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. بۇل قاۋلى 1997 جىلى قابىلدانعان.

قازاقستانداعى اشارشىلىقتى ءۇش كەزەڭگە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى.

العاشقى اشارشىلىق — 1916-1918 جىلدارى وتكەن. بۇل اشارشىلىققا رەسەيدىڭ ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا ارالاسۋى تۇرتكى بولدى. رەسەيدەگى تۇراقسىزدىق سالدارىنان قازاق دالاسىنان مال-مۇلىك تاركىلەندى، جازالاۋشى ارميانىڭ باسسىزدىعى ورىن الدى. سونىمەن قاتار، حالىق اراسىندا اۋىر ىندەت پەن جۇت جايىلدى.

ءبىرىنشى اشارشىلىق جىلدارى قانشا ادام قازا تاپقانى جايلى ناقتى سيفرلار جوق. رەسمي اقپارات بويىنشا 1،5-2 ميلليون ادام كوز جۇمعان، 300 مىڭنان 1 ميلليونعا دەيىنگى ادام شەكارا اسۋعا ءماجبۇر بولعان.

ەكىنشى اشارشىلىق كوپ كۇتتىرمەدى. 1921-1922 جىلدارى قايتالاندى. نەگىزگى سەبەپتەر: رەسەيدەگى ازاماتتىق سوعىس كەسىرىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇلدىراۋى، قۇرعاقشىلىق، جۇقپالى اۋرۋ.

اشارشىلىققا ۇشىراعان حالىققا كومەك كورسەتۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى مۇحتار اۋەزوۆ «1 ميلليون 700 مىڭ ادام قايتىس بولدى» دەگەن دەرەك كورسەتكەن.

1929-1933 جىلعى اشارشىلىق ناتيجەسىندە قازاق حالقىنىڭ 40% قىرىلعان. 1 ميلليون 70 مىڭ ادام جۇڭگو، يران، اۋعان ەلدەرىنە بوسىپ كەتكەن.

1917 جىلى قازاق حالقىنىڭ سانى 6.218.300 ادامدى قۇراسا، 1923 جىلى 3.786.310-عا دەيىن ازايعان.

ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قازاق زيالىلارىنىڭ اتىلۋى، دايەكسىز مىڭداعان ادامنىڭ «حالىق جاۋى» اتانۋىمەن ەستە قالدى. ماسەلەن، 1930 جىلى جۇسىپبەك ايماۋىت، 1931-دە شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى، 1935-تە ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى دۇنيەدەن وزدى.

ەڭ اۋقىمدى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن 1937-1938 جىلدارى ورىن الدى. 103 مىڭ ادام قۋدالانىپ، «حالىق جاۋى» دەپ ايىپتالدى. ولار سپاسسك، قارلاگ، ستەپلاگ، الجير («حالىق جاۋلارىنىڭ» ايەلدەرىنە ارنالعان) سەكىلدى لاگەرلەردە ازاپ كوردى. 25 مىڭ ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن.

---