شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزى
جامبىل وبلىسى، بايزاق اۋدانى،
اقشولاق اۋىلى، اقشولاق ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى بايديلدايەۆا جاننەتتا
شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزى
حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى اقىل – ويدىڭ الىبى اباي. «ادامعا ءۇش الۋان ادامنان مىنەز جۇعادى: اتا – انادان، ۇستازىنان، قۇربىسىنان، اسىرەسە سولاردىڭ قايسىسىن جاقسى كورسە، سودان كوپ جۇعادى،» - دەگەن. ال كوڭىل تۇكپىرىندە «سۇيىكتى ۇستاز» بولۋدى ارماندامايتىن ءمۇعالىم كەمدە – كەم بولار!؟ ءومىردىڭ ءوزى پەداگوگيكاعا جاڭالىقتاردى ءۇستىن – ۇستىنە اكەلۋدە: جاستار تەز ەسەيەدى، ولاردىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ومىرگە بەيىم بولىپ قالىپتاسۋى باستى ماسەلە بولىپ وتىر. مىنە، سوندىقتان دا بالا ءۇشىن ءوز ويىن اشىق جەتكىزە الاتىن ورىنعا اينالۋى، دۇنيەجۇزىلىك ءبىلىم كەڭەستىگىنە ەنۋى بۇكىل وقۋ - ادىستەمەلىك جۇيەگە، وقىتۋشىلار الدىنا جاڭا تالاپ، جاڭا مىندەتتەر قويىپ وتىرعان قازىرگى كەزدە وقۋشى ومىرىندەگى ءمۇعالىمنىڭ ءرولى ەرەكشە. ءبىز ءبىلىم بەرۋ ادامزاتتىڭ ورتاق يگىلىگىنە اينالعان داۋىردە ءومىر سۇرۋدەمىز.
ءبىلىم باستاۋى مەكتەپ بولسا، مەكتەپتىڭ باستى تۇلعاسى، جۇرەگى – ءمۇعالىم. مەن پەداگوگتىك قىزمەتىمنىڭ تاقىرىبىن «شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزى» - دەپ ايقىندادىم.
(قوسىمشا 1).
ءوزىم وقىتۋ ارەكەتىمدى، ءىس – تاجىريبەمدى ۇيىمداستىرۋدا وقۋشى تۇلعاسىنىڭ جان – جاقتى دامۋىن زەرتتەۋدى، وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى تانىمدىق ارەكەتىن جەتىلدىرۋگە نەگىزدەلگەن جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى پايدالانا وتىرىپ، ىزدەنىمپازدىققا باۋلۋ، تانىمدىق بەلسەندىلىگىن كوتەرۋ جولدارىن انىقتاۋدى ماقسات ەتەمىن (قوسىمشا 2). بۇل ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، الدىما مىناداي مىندەتتەر قويىپ وتىرمىن.
1. وقۋشىلاردىڭ كوركەم ويلاۋ جانە سويلەۋ ىسكەرلىگىن دامىتۋعا ارنالعان زەرتتەۋ جۇمىستارىنا تالداۋ.
2. ءپان نەگىزدەرىن جان – جاقتى ءارى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ مەڭگەرتۋ تاسىلدەرىن ناقتىلاۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ دارىنىن اشۋعا جانە جەتىلدىرۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ.
4. كەز – كەلگەن اقپاراتقا وزىندىك تالداۋ جاساپ، شەشىم قابىلداي الاتىن تۇلعا مودەلىن جاساۋ (قوسىمشا 3).
قوعام تالابىنا ساي، ءومىر سۇرۋگە قابىلەتتى وقۋشى دايىنداۋ ءۇشىن ديداكتيكالىق مىنا ۇستانىم قاعيدالارىنا جۇگىنەمىن. وقۋشىنىڭ عىلىمي ءبىلىمدى مەڭگەرۋىن، دۇنيەتانىمىنىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن وقىتۋدىڭ عىلىميلىق ۇستانىمى، عىلىم مەن تاجىريبەنىڭ ديالەكتيكالىق بايلانىسىن اشاتىن ومىرمەن بايلانىستىلىق ۇستانىمى، وقۋشىنى تانۋعا، قالىپتاستىرۋعا العى شارت بولىپ تابىلاتىن سانالىق پەن بەلسەندىلىك، جۇيەلىك، جەكە ەرەكشەلىگىن ەسكەرۋ ۇستانىمدارىن، سول سياقتى وقىتۋدىڭ ىزگىلىك ۇستانىمى مەن تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ ناتيجەلى جولىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن پەداگوگيكالىق اسەرلەردىڭ جۇيەسىن تولىق قامتيتىن ۇيلەسىمدىلىك ۇستانىمىنىڭ ءمانى ەرەكشە دەپ ويلايمىن.
كوزدەگەن ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن كەز - كەلگەن ءمۇعالىم جاڭا پەداگوگيكالىق قۇندىلىقتارعا، عىلىمي – زەرتەۋشىلىك ارەكەتتى يگەرۋگە تالپىنادى. بۇل ەڭ – كۇردەلى ءۇردىس. ك. د. ۋشينسكيي: «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم. وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن، ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى،» - دەگەن.
اقشولاق اۋىلى، اقشولاق ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى بايديلدايەۆا جاننەتتا
شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزى
حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى اقىل – ويدىڭ الىبى اباي. «ادامعا ءۇش الۋان ادامنان مىنەز جۇعادى: اتا – انادان، ۇستازىنان، قۇربىسىنان، اسىرەسە سولاردىڭ قايسىسىن جاقسى كورسە، سودان كوپ جۇعادى،» - دەگەن. ال كوڭىل تۇكپىرىندە «سۇيىكتى ۇستاز» بولۋدى ارماندامايتىن ءمۇعالىم كەمدە – كەم بولار!؟ ءومىردىڭ ءوزى پەداگوگيكاعا جاڭالىقتاردى ءۇستىن – ۇستىنە اكەلۋدە: جاستار تەز ەسەيەدى، ولاردىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ومىرگە بەيىم بولىپ قالىپتاسۋى باستى ماسەلە بولىپ وتىر. مىنە، سوندىقتان دا بالا ءۇشىن ءوز ويىن اشىق جەتكىزە الاتىن ورىنعا اينالۋى، دۇنيەجۇزىلىك ءبىلىم كەڭەستىگىنە ەنۋى بۇكىل وقۋ - ادىستەمەلىك جۇيەگە، وقىتۋشىلار الدىنا جاڭا تالاپ، جاڭا مىندەتتەر قويىپ وتىرعان قازىرگى كەزدە وقۋشى ومىرىندەگى ءمۇعالىمنىڭ ءرولى ەرەكشە. ءبىز ءبىلىم بەرۋ ادامزاتتىڭ ورتاق يگىلىگىنە اينالعان داۋىردە ءومىر سۇرۋدەمىز.
ءبىلىم باستاۋى مەكتەپ بولسا، مەكتەپتىڭ باستى تۇلعاسى، جۇرەگى – ءمۇعالىم. مەن پەداگوگتىك قىزمەتىمنىڭ تاقىرىبىن «شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزى» - دەپ ايقىندادىم.
(قوسىمشا 1).
ءوزىم وقىتۋ ارەكەتىمدى، ءىس – تاجىريبەمدى ۇيىمداستىرۋدا وقۋشى تۇلعاسىنىڭ جان – جاقتى دامۋىن زەرتتەۋدى، وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى تانىمدىق ارەكەتىن جەتىلدىرۋگە نەگىزدەلگەن جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى پايدالانا وتىرىپ، ىزدەنىمپازدىققا باۋلۋ، تانىمدىق بەلسەندىلىگىن كوتەرۋ جولدارىن انىقتاۋدى ماقسات ەتەمىن (قوسىمشا 2). بۇل ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، الدىما مىناداي مىندەتتەر قويىپ وتىرمىن.
1. وقۋشىلاردىڭ كوركەم ويلاۋ جانە سويلەۋ ىسكەرلىگىن دامىتۋعا ارنالعان زەرتتەۋ جۇمىستارىنا تالداۋ.
2. ءپان نەگىزدەرىن جان – جاقتى ءارى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ مەڭگەرتۋ تاسىلدەرىن ناقتىلاۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ دارىنىن اشۋعا جانە جەتىلدىرۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ.
4. كەز – كەلگەن اقپاراتقا وزىندىك تالداۋ جاساپ، شەشىم قابىلداي الاتىن تۇلعا مودەلىن جاساۋ (قوسىمشا 3).
قوعام تالابىنا ساي، ءومىر سۇرۋگە قابىلەتتى وقۋشى دايىنداۋ ءۇشىن ديداكتيكالىق مىنا ۇستانىم قاعيدالارىنا جۇگىنەمىن. وقۋشىنىڭ عىلىمي ءبىلىمدى مەڭگەرۋىن، دۇنيەتانىمىنىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن وقىتۋدىڭ عىلىميلىق ۇستانىمى، عىلىم مەن تاجىريبەنىڭ ديالەكتيكالىق بايلانىسىن اشاتىن ومىرمەن بايلانىستىلىق ۇستانىمى، وقۋشىنى تانۋعا، قالىپتاستىرۋعا العى شارت بولىپ تابىلاتىن سانالىق پەن بەلسەندىلىك، جۇيەلىك، جەكە ەرەكشەلىگىن ەسكەرۋ ۇستانىمدارىن، سول سياقتى وقىتۋدىڭ ىزگىلىك ۇستانىمى مەن تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ ناتيجەلى جولىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن پەداگوگيكالىق اسەرلەردىڭ جۇيەسىن تولىق قامتيتىن ۇيلەسىمدىلىك ۇستانىمىنىڭ ءمانى ەرەكشە دەپ ويلايمىن.
كوزدەگەن ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن كەز - كەلگەن ءمۇعالىم جاڭا پەداگوگيكالىق قۇندىلىقتارعا، عىلىمي – زەرتەۋشىلىك ارەكەتتى يگەرۋگە تالپىنادى. بۇل ەڭ – كۇردەلى ءۇردىس. ك. د. ۋشينسكيي: «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم. وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن، ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى،» - دەگەن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ۇلاعات بولسىن ۇلىما، عيبرات بولسىن قىزىما».
-
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: ادەپتىلىك – ادامدىقتىڭ بەلگىسى
