سىن ەسىمدى قايتالاۋ
شقو، كوكپەكتى اۋدانى،
كوكجىرا اۋىلى، «امانگەلدى ورتا مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى وشايەۆا ايگۋل تلەكتەسوۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىن ەسىمدى قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1.سىن ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ، بەكىتۋ جانە قورىتۋ.
2.ويلاۋ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
3.ءوزارا سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، ىنتىماقتاستىققا، تابيعاتتى ونداعى تىرشىلىك يەلەرىنىڭ اسەمدىك، ادەمىلىك سيپاتتارىن تانۋعا، جينالىققا، شاپشاڭدىققا تاربيلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ۆيدەوماگنيتوفون، تەلەديدار،سىزبالار، ماقال-ماتەلدەر، دياگرامما، دوپ، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، اۋىزشا، جازباشا جازۋ جۇمىسى، كورسەتۋ، سىزبالار، جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرى (سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، تەست).
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايارلىق.
وقۋشىلاردىڭ بىر-بىرىنە تىلەك تىلەۋى، ساباققا دايارلىعىن، قاتىسۋىن تەكسەرۋ.
- ءقازىر قاي ساباق؟
- ءقازىر قازاق ءتىلى ساباعى
- قازاق ءتىلىم-وز ءتىلىم، انا ءتلىم،
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم.
قاستەرلەيدى ۇل-قىزىن ماڭگى سەنى
بولواشاعىم، باقىتىم، دارا ءتىلىم.
- مىنە، بالالار، كەمەڭگەر، عۇلاما اقىندارىمىزدىڭ ءتىلى تۋعان ءتىلىمىز قازاق ءتىلى ساباعى ەكەن. ولاي بولسا، قازاق ءتىلىن كىم قالاي بىلەتىنىن بايقاپ كورەلىك. قانە، بالالار، ساباققا كوڭىل اۋدارايىق.
II. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ. وي اشار.
ا) – قازاق تىلىندە قانشا ءسوز تابى بار؟
ءسوز تابى-- زات ەسىم
------------- سىن ەسىم
------------- ەتىستىك
------------- سان ەسىم
- وسى ءسوز تاپتارىنىڭ ىشىنەن قايسىسىن وتتىك؟
- سىن ەسىم، زات ەسىم، ەتىستىك.
ويىن « سەن ماعان، مەن ساعان».
ءا) ءۇي تاپسىرماسى. «وتان» تاقىرىبىنا ولەڭ جازىپ كەلۋگە بەرىلگەن، ىشىندە سىن ەسىم بولۋى كەرەك.
- سونىمەن سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
ويىمىزدى جيناقتايىق.
اسسوسياسيا قۇرۋ (سىزباعا ءتۇسىرۋ).
سىن ەسىم سۇراقتارى…
سىن ەسىم تۇرلەرى....
III. قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ا) ۆيدەوماگنيتوفوننان وبلىسىمىزدىڭ تابيعاتىن كورسەتۋ.
تابيعاتقا بايلانىستى سىن ەسىمدەردى جازۋ.
ءا) پوەزيا مينۋتى.
وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەر، مەزگىلدەرگە بايلانىستى جازعان ولەڭدەرىن وقۋ، ىشىنەن سىن ەسىمدى جانە وعان قاتىستى زات ەسىممەن بىرگە ايتۋ.
جاز
كوكتەم ءبىتىپ بولعان سوڭ،
جاز كەلەدى كۇلىمدەپ
جاپ-جاسىل بوپ جاپىراق
كوزگە تۇسەر بىردەن كەپ.
قىس
قىس مەزگىلى كەلىپتى
اينالا اپپاق بولىپتى
شىرشا، توعاي، قايىڭدار
اق كويلەگىن كيىپتى.
جاز
جاپ-جاسىل بولىپ جاز كەلەر
قۇستار سايراپ، كۇن جىلىر
گۇلدەر شىعىپ جايقالىپ،
كۇن شۋاعىن شاشادى!
تۋعان جەر
تۋعان جەرىم، كەڭ دالام
اشىق اسپان توبەمدە
جايناپ تۇرسا گۇلدەرى
ءوزىم وسكەن ولكەدە
جاز
جاسىل جەردە وينادىم،
جاز كەلدى دەپ قۋانىپ.
جاسىل، سارى گۇل تەرىپ،
ادەمى ءبىر جەرلەردە.
قىس
مىنە كەلدى، قىس مەزگىلى
اعاشتار كيدى اق كويلەكتى
شاڭعى، كونكي ساتىپ الىپ.
اسىر سالدى بالا ءبىر توپ.
ب) ۆەنن دياگرامماسى
ۆ) سەرگىتۋ ءساتى « سۇر قويان»
ۇزىن قۇلاق، سۇر قويان،
ەستىپ قالىپ سىبدىردى،
ويلى-قىرلى جەرلەرمەن،
ىتقىپ-ىتقىپ جۇگىردى.
قاراپ ەدى ارتىنا
قيىعىن ساپ كوزىنىڭ
كەلە جاتقان تومپاڭداپ،
كوجەگى ەكەن ءوزىنىڭ!
IV وقۋلىقپەن جۇمىس «وي قوزعاۋ»
ا) 396-جاتتىعۋ (تاقتامەن جۇمىس)
الما ----- قىزىل
ء-------------دامدى
-------------ۇلكەن
-------------سارى
398-جاتتىعۋ (ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس)
اق ساندىق، قابات-قابات تون، قارا ۇڭگىر، قارا تاس، اپپاق قار، ءتاتتى بال.
ءا) ماقال-ماتەلدەر
1. ادەپتى بالا ارلى بالا،
ادەپسىز بالا سورلى بالا.
2. بىلەكتى ءبىردى جىعار،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعار.
3. وتان وتتان دا ىستىق
4. جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسى
5. بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا.
6. ارىق سويلەپ، سەمىز شىق.
7. ايەلدىڭ شاشى ۇزىن، اقىلى قىسقا.
(سىن ەسىمىن تابۋ، ءسوز قۇرامىنا تالداۋ)
ب) ويىن «مەن قاندايمىن؟»
ءار وقۋشى ءوزىنىڭ اتى قانداي ارىپتەن باستالسا، سول ارىپتەن باستالاتىن سىن سىن ەسىم ءسوزىن قوسىپ ايتادى.
مىسالى، جاندوس – جاعىمدى جاندوس
نازەركە – نازىك نازەركە
ۆ) سۋرەتپەن جۇمىس
سوزدەرمەن سويلەم نەمەسە شاعىن اڭگىمە قۇراۋ.
گ) سەرگىتۋ ءساتى
دوپتى وقۋشىلارعا لاقتىرىپ «ءشوپ» دەپ ايتادى، وقۋشى قاعىپ الىپ «جاسىل» دەگەن ءسوزدى ايتىپ دوپتى قايتارادى.
V. توپپەن جۇمىس
ا) 397-جاتتىعۋ ( تاقتامەن جۇمىس)
سەمىز – ارىق------------ ارزان – قىمبات
جاڭا – ەسكى------------- جۋاس – اساۋ
قاراڭعى – جارىق ----- قويۋ – سۇيىق
ءا) توپتاستىرۋ
قىزىق
جىلقى
ب) جۇمباق شەشۋ
I توپ
1. ءۇي ۇستىندە ۇساق تاس (جۇلدىز)
2. بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر. (مىلتىق)
3. اپان-اپان، ەسكى شاپان
ءيىر قوبىز، جارىق جۇلدىز. (تۇيە)
II توپ
1. كوك كۇشىگىم كوككە قاراپ ۇلليدى. (ءتۇتىن)
2. ەكى باسى جۇدىرىقتاي، ورتاسى قىلدىرىقتاي.(قۇمىرسقا)
3. جاعالاي-جاعالاي تاس قويدىم،
جيرەن اتتى بوس قويدىم. (ءتىل)
ۆ) ويىن «كىم بۇرىن؟»
بەرىلگەن ءسوز------ سينونيم ءسوز---------- قارسى ءماندى
تەنتەك-------------- سوتقار---------------- جۋاس
سەمىز--------------- قوڭدى----------------- ارىق
نۋ------------------ قالىڭ------------------- سيرەك
تازا--------------- ءمولدىر------------------- لاي
شەبەر------------- ىسمەر------------------- ولاق
يكەمسىز----------- وراشالاق------------- ەپتى
VI ءبىلىمدى بەكىتۋ
تەست تاپسىرمالارىن ورىنداۋ
VII ۇيگە تاپسىرما
سىن ەسىمدەردى قاتىستىرا وتىرىپ «تۋعان جەر» تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
VIII باعالاۋ
كوكجىرا اۋىلى، «امانگەلدى ورتا مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى وشايەۆا ايگۋل تلەكتەسوۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىن ەسىمدى قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1.سىن ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ، بەكىتۋ جانە قورىتۋ.
2.ويلاۋ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
3.ءوزارا سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، ىنتىماقتاستىققا، تابيعاتتى ونداعى تىرشىلىك يەلەرىنىڭ اسەمدىك، ادەمىلىك سيپاتتارىن تانۋعا، جينالىققا، شاپشاڭدىققا تاربيلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ۆيدەوماگنيتوفون، تەلەديدار،سىزبالار، ماقال-ماتەلدەر، دياگرامما، دوپ، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، اۋىزشا، جازباشا جازۋ جۇمىسى، كورسەتۋ، سىزبالار، جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرى (سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، تەست).
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايارلىق.
وقۋشىلاردىڭ بىر-بىرىنە تىلەك تىلەۋى، ساباققا دايارلىعىن، قاتىسۋىن تەكسەرۋ.
- ءقازىر قاي ساباق؟
- ءقازىر قازاق ءتىلى ساباعى
- قازاق ءتىلىم-وز ءتىلىم، انا ءتلىم،
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم.
قاستەرلەيدى ۇل-قىزىن ماڭگى سەنى
بولواشاعىم، باقىتىم، دارا ءتىلىم.
- مىنە، بالالار، كەمەڭگەر، عۇلاما اقىندارىمىزدىڭ ءتىلى تۋعان ءتىلىمىز قازاق ءتىلى ساباعى ەكەن. ولاي بولسا، قازاق ءتىلىن كىم قالاي بىلەتىنىن بايقاپ كورەلىك. قانە، بالالار، ساباققا كوڭىل اۋدارايىق.
II. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ. وي اشار.
ا) – قازاق تىلىندە قانشا ءسوز تابى بار؟
ءسوز تابى-- زات ەسىم
------------- سىن ەسىم
------------- ەتىستىك
------------- سان ەسىم
- وسى ءسوز تاپتارىنىڭ ىشىنەن قايسىسىن وتتىك؟
- سىن ەسىم، زات ەسىم، ەتىستىك.
ويىن « سەن ماعان، مەن ساعان».
ءا) ءۇي تاپسىرماسى. «وتان» تاقىرىبىنا ولەڭ جازىپ كەلۋگە بەرىلگەن، ىشىندە سىن ەسىم بولۋى كەرەك.
- سونىمەن سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
ويىمىزدى جيناقتايىق.
اسسوسياسيا قۇرۋ (سىزباعا ءتۇسىرۋ).
سىن ەسىم سۇراقتارى…
سىن ەسىم تۇرلەرى....
III. قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ا) ۆيدەوماگنيتوفوننان وبلىسىمىزدىڭ تابيعاتىن كورسەتۋ.
تابيعاتقا بايلانىستى سىن ەسىمدەردى جازۋ.
ءا) پوەزيا مينۋتى.
وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەر، مەزگىلدەرگە بايلانىستى جازعان ولەڭدەرىن وقۋ، ىشىنەن سىن ەسىمدى جانە وعان قاتىستى زات ەسىممەن بىرگە ايتۋ.
جاز
كوكتەم ءبىتىپ بولعان سوڭ،
جاز كەلەدى كۇلىمدەپ
جاپ-جاسىل بوپ جاپىراق
كوزگە تۇسەر بىردەن كەپ.
قىس
قىس مەزگىلى كەلىپتى
اينالا اپپاق بولىپتى
شىرشا، توعاي، قايىڭدار
اق كويلەگىن كيىپتى.
جاز
جاپ-جاسىل بولىپ جاز كەلەر
قۇستار سايراپ، كۇن جىلىر
گۇلدەر شىعىپ جايقالىپ،
كۇن شۋاعىن شاشادى!
تۋعان جەر
تۋعان جەرىم، كەڭ دالام
اشىق اسپان توبەمدە
جايناپ تۇرسا گۇلدەرى
ءوزىم وسكەن ولكەدە
جاز
جاسىل جەردە وينادىم،
جاز كەلدى دەپ قۋانىپ.
جاسىل، سارى گۇل تەرىپ،
ادەمى ءبىر جەرلەردە.
قىس
مىنە كەلدى، قىس مەزگىلى
اعاشتار كيدى اق كويلەكتى
شاڭعى، كونكي ساتىپ الىپ.
اسىر سالدى بالا ءبىر توپ.
ب) ۆەنن دياگرامماسى
ۆ) سەرگىتۋ ءساتى « سۇر قويان»
ۇزىن قۇلاق، سۇر قويان،
ەستىپ قالىپ سىبدىردى،
ويلى-قىرلى جەرلەرمەن،
ىتقىپ-ىتقىپ جۇگىردى.
قاراپ ەدى ارتىنا
قيىعىن ساپ كوزىنىڭ
كەلە جاتقان تومپاڭداپ،
كوجەگى ەكەن ءوزىنىڭ!
IV وقۋلىقپەن جۇمىس «وي قوزعاۋ»
ا) 396-جاتتىعۋ (تاقتامەن جۇمىس)
الما ----- قىزىل
ء-------------دامدى
-------------ۇلكەن
-------------سارى
398-جاتتىعۋ (ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس)
اق ساندىق، قابات-قابات تون، قارا ۇڭگىر، قارا تاس، اپپاق قار، ءتاتتى بال.
ءا) ماقال-ماتەلدەر
1. ادەپتى بالا ارلى بالا،
ادەپسىز بالا سورلى بالا.
2. بىلەكتى ءبىردى جىعار،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعار.
3. وتان وتتان دا ىستىق
4. جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسى
5. بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا.
6. ارىق سويلەپ، سەمىز شىق.
7. ايەلدىڭ شاشى ۇزىن، اقىلى قىسقا.
(سىن ەسىمىن تابۋ، ءسوز قۇرامىنا تالداۋ)
ب) ويىن «مەن قاندايمىن؟»
ءار وقۋشى ءوزىنىڭ اتى قانداي ارىپتەن باستالسا، سول ارىپتەن باستالاتىن سىن سىن ەسىم ءسوزىن قوسىپ ايتادى.
مىسالى، جاندوس – جاعىمدى جاندوس
نازەركە – نازىك نازەركە
ۆ) سۋرەتپەن جۇمىس
سوزدەرمەن سويلەم نەمەسە شاعىن اڭگىمە قۇراۋ.
گ) سەرگىتۋ ءساتى
دوپتى وقۋشىلارعا لاقتىرىپ «ءشوپ» دەپ ايتادى، وقۋشى قاعىپ الىپ «جاسىل» دەگەن ءسوزدى ايتىپ دوپتى قايتارادى.
V. توپپەن جۇمىس
ا) 397-جاتتىعۋ ( تاقتامەن جۇمىس)
سەمىز – ارىق------------ ارزان – قىمبات
جاڭا – ەسكى------------- جۋاس – اساۋ
قاراڭعى – جارىق ----- قويۋ – سۇيىق
ءا) توپتاستىرۋ
قىزىق
جىلقى
ب) جۇمباق شەشۋ
I توپ
1. ءۇي ۇستىندە ۇساق تاس (جۇلدىز)
2. بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر. (مىلتىق)
3. اپان-اپان، ەسكى شاپان
ءيىر قوبىز، جارىق جۇلدىز. (تۇيە)
II توپ
1. كوك كۇشىگىم كوككە قاراپ ۇلليدى. (ءتۇتىن)
2. ەكى باسى جۇدىرىقتاي، ورتاسى قىلدىرىقتاي.(قۇمىرسقا)
3. جاعالاي-جاعالاي تاس قويدىم،
جيرەن اتتى بوس قويدىم. (ءتىل)
ۆ) ويىن «كىم بۇرىن؟»
بەرىلگەن ءسوز------ سينونيم ءسوز---------- قارسى ءماندى
تەنتەك-------------- سوتقار---------------- جۋاس
سەمىز--------------- قوڭدى----------------- ارىق
نۋ------------------ قالىڭ------------------- سيرەك
تازا--------------- ءمولدىر------------------- لاي
شەبەر------------- ىسمەر------------------- ولاق
يكەمسىز----------- وراشالاق------------- ەپتى
VI ءبىلىمدى بەكىتۋ
تەست تاپسىرمالارىن ورىنداۋ
VII ۇيگە تاپسىرما
سىن ەسىمدەردى قاتىستىرا وتىرىپ «تۋعان جەر» تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
VIII باعالاۋ
You Might Also Like
-
قاراعاندى وبلىسى، اقتوعاي اۋدانى،
