سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى قولدانۋ
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى قولدانۋ (سلايدىمەن)
اننوتاسيا
كريتيچەسكوە مىشلەنيە ۆكليۋچاەت رازۆيتيە تاكيح ناۆىكوۆ، كاك پريوبرەتەنيە دوكازاتەلستۆ پوسرەدستۆام نابليۋدەنيا ي سلۋشانيا، س ۋچەتوم كونتەكستا، ي پريمەنەنيە سووتۆەتستۆۋيۋششيح كريتەرييەۆ دليا پرينياتيا رەشەنيي. پوەتومۋ ۋچەنيكام نەوبحوديمو پرەدوستاۆيت ۆوزموجنوست دليا رازۆيتيا ناۆىكوۆ نابليۋدەنيا، اناليزا، سۋجدەنيا ي ينتەرپرەتاسيي.
Summary
Critical thinking involves developing skills such as acquiring evidence through observation and listening، taking account of context، and applying relevant criteria for making judgements. Pupils must therefore be given opportunities to develop skills of observation، analysis، inference and interpretaion.
قازىرگى تاڭدا الدىمىزداعى بالالاردىڭ وقۋعا دەگەن موتيۆاسياسىن قالاي كوتەرۋ كەرەك؟ وقۋشىلاردى ساباق ۇردىسىنە قالاي قىزىقتىرۋ كەرەك؟ ءبىلىم الۋعا قالاي ۇيرەتۋ قاجەت؟ وسىنداي سۇراقتار ءار ۇستازدى ءجيى مازالايتىنىن بىلەمىز. ال، ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ءداستۇرلى ساباقتارىمىز ارقىلى مۇنداي سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋ قيىنعا سوعارى انىق. سوندىقتان وقىتۋداعى كوزقاراسىمىزدى وزگەرتۋگە تۋرا كەلەدى. ول دەگەنىمىز ساباقتاعى وقۋ ءۇردىسىنىڭ باستى كەيىپكەرى ۇستاز ەمەس، وقۋشى بولۋى قاجەت.
«ءبىلىم نەگىزى – باستاۋىشتا» دەمەكشى، ءبىلىم بەرۋدىڭ العاشقى ساتىسى – باستاۋىش ءبىلىم. بالانى باستاۋىش سىنىپتان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، ءوز بەتىنە شەشىم قابىلداي الۋعا، پراكتيكالىق ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا، ولاردى شىعارماشىلىق باعىتتا جان - جاقتى دامىتۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. ءار ءمۇعالىم شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا ەلىمىزدىڭ سانالى، دارىندى ازاماتتارىن تاربيەلەپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بار. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىمەن جۇمىس جاساي وتىرا، وسى جاستاعى بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىراتىنداي قانداي ءادىس - تاسىلدەر قولدانۋ قاجەت دەگەن ويمەن ىزدەنىس ۇستىندە بولدىم.
وسى تۇستا ۆ. گ. بەلينسكييدىڭ: «... ۇستازدىڭ قولىندا ادام ءومىرىنىڭ كەلەشەكتەگى تۇتاس تاعدىرى تۇر.» - دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. ويتكەنى، ۇستاز – بولاشاقتىڭ تۇتقاسى، جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ جانە تەرەڭ دە جان - جاقتى ءبىلىم بەرۋ ىسىندەگى قوعامنىڭ جۇرت سەنگەن وكىلى.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ دەگەنىمىز – وي قوزعاي وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ءوز ويىمەن وزگەلەردىڭ ويىنا سىني قاراپ، ەستىگەن، بىلگەنىن تالداپ، سالىستىرىپ، رەتتەپ، سۇرىپتاپ، جۇيەلەپ، بىلمەگەنىن ءوزى زەرتتەپ، دالەلدەپ، تۇجىرىم جاساۋعا باعىتتاۋ ءوز بەتىمەن جانە بىرلەسىپ شىعارماشىلىق جۇمىس جاساۋ. باستى ماقساتى وقۋشىلارعا كەز كەلگەن مازمۇنعا سىني تۇرعىدان قاراپ، ەكى ۇيعارىم ءبىر پىكىردىڭ بىرەۋىن تاڭداۋعا سانالى شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەتۋ.
مەنىڭ وسى ورايدا تاڭداعان تاقىرىبىم «باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى قولدانۋ» بولدى.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىندا تۇسىنىككە سىني تۇرعىدان قاراپ، سونىمەن قاتار ومىردە دە ويلانا وتىرا شەشىم قابىلداۋ، اقپاراتپەن جۇمىس جاساي الۋ، تالداي بىلۋگە ماشىقتاندىرۋ.
وسى ءبىلىمدى بەرۋدە ءمۇعالىمنىڭ العا قويار ماقساتى مەن مىندەتىن بىلاي ايتۋعا بولادى. وقۋشى - وقۋ ۇدەرىسى – ناتيجە.
سىني تۇرعىدان ويلاي بىلەتىن وقۋشى سۇراقتار قويا بىلەدى.
- مەن نە بىلەمىن، نەنى بىلگىم كەلەدى؟
- مەنىڭ جاڭاشا كوزقاراسىم، قالاي وزگەردىم؟
- مەنىڭ قىزىعۋشىلىعىم نەدەن ارتتى؟
- مەن وسى بىلىممەن نە ىستەي الامىن، كىمگە كومەك قولىن سوزامىن؟
الدىما قويعان مىندەتتەرىم:
1. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ تەوريالىق سۇراقتارىن زەردەلەۋ
2. وقۋشىلاردىڭ مەكتەپكە العاشقى كەلگەندەگى كەزدەگى جانە وقۋ بارىسىندا دياگنوستيكا جۇرگىزۋ
3. كۇتىلەتىن ناتيجەلەردىڭ كريتەرييلەرىن جوسپارلاۋ
4. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ساباق بارىسىندا جۇيەلى تۇردە قولدانۋ
5. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىنىڭ دەڭگەيىن انىقتاۋ.
مەنىڭ وقۋشىلارىم نە ىستەي الادى؟ ساباق جوسپارىن وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتتەرىمەن مەڭگەرۋىنە ىڭعايلى ەتىپ جانە ولاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرا قۇرۋ.
«سىني ويلاۋعا» كەلسەك، بۇل امەريكاندىق كوپتەگەن عالىمداردىڭ الدىڭعى قاتارلى يدەيالارى نەگىزىندە قۇرىلعان جوبا. ماقساتى: بارلىق جاستاعى وقۋشىلارعا كەز كەلگەن مازمۇندى سىني تۇرعىدان قاراپ، ەكى ۇيعارىم ءبىر پىكىردىڭ بىرەۋىن تاڭداۋعا سانالى شەشىم قابىلداۋعا ساباقتاردا ۇيرەتۋ.
اننوتاسيا
كريتيچەسكوە مىشلەنيە ۆكليۋچاەت رازۆيتيە تاكيح ناۆىكوۆ، كاك پريوبرەتەنيە دوكازاتەلستۆ پوسرەدستۆام نابليۋدەنيا ي سلۋشانيا، س ۋچەتوم كونتەكستا، ي پريمەنەنيە سووتۆەتستۆۋيۋششيح كريتەرييەۆ دليا پرينياتيا رەشەنيي. پوەتومۋ ۋچەنيكام نەوبحوديمو پرەدوستاۆيت ۆوزموجنوست دليا رازۆيتيا ناۆىكوۆ نابليۋدەنيا، اناليزا، سۋجدەنيا ي ينتەرپرەتاسيي.
Summary
Critical thinking involves developing skills such as acquiring evidence through observation and listening، taking account of context، and applying relevant criteria for making judgements. Pupils must therefore be given opportunities to develop skills of observation، analysis، inference and interpretaion.
قازىرگى تاڭدا الدىمىزداعى بالالاردىڭ وقۋعا دەگەن موتيۆاسياسىن قالاي كوتەرۋ كەرەك؟ وقۋشىلاردى ساباق ۇردىسىنە قالاي قىزىقتىرۋ كەرەك؟ ءبىلىم الۋعا قالاي ۇيرەتۋ قاجەت؟ وسىنداي سۇراقتار ءار ۇستازدى ءجيى مازالايتىنىن بىلەمىز. ال، ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ءداستۇرلى ساباقتارىمىز ارقىلى مۇنداي سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋ قيىنعا سوعارى انىق. سوندىقتان وقىتۋداعى كوزقاراسىمىزدى وزگەرتۋگە تۋرا كەلەدى. ول دەگەنىمىز ساباقتاعى وقۋ ءۇردىسىنىڭ باستى كەيىپكەرى ۇستاز ەمەس، وقۋشى بولۋى قاجەت.
«ءبىلىم نەگىزى – باستاۋىشتا» دەمەكشى، ءبىلىم بەرۋدىڭ العاشقى ساتىسى – باستاۋىش ءبىلىم. بالانى باستاۋىش سىنىپتان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، ءوز بەتىنە شەشىم قابىلداي الۋعا، پراكتيكالىق ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا، ولاردى شىعارماشىلىق باعىتتا جان - جاقتى دامىتۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. ءار ءمۇعالىم شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا ەلىمىزدىڭ سانالى، دارىندى ازاماتتارىن تاربيەلەپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بار. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىمەن جۇمىس جاساي وتىرا، وسى جاستاعى بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىراتىنداي قانداي ءادىس - تاسىلدەر قولدانۋ قاجەت دەگەن ويمەن ىزدەنىس ۇستىندە بولدىم.
وسى تۇستا ۆ. گ. بەلينسكييدىڭ: «... ۇستازدىڭ قولىندا ادام ءومىرىنىڭ كەلەشەكتەگى تۇتاس تاعدىرى تۇر.» - دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. ويتكەنى، ۇستاز – بولاشاقتىڭ تۇتقاسى، جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ جانە تەرەڭ دە جان - جاقتى ءبىلىم بەرۋ ىسىندەگى قوعامنىڭ جۇرت سەنگەن وكىلى.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ دەگەنىمىز – وي قوزعاي وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ءوز ويىمەن وزگەلەردىڭ ويىنا سىني قاراپ، ەستىگەن، بىلگەنىن تالداپ، سالىستىرىپ، رەتتەپ، سۇرىپتاپ، جۇيەلەپ، بىلمەگەنىن ءوزى زەرتتەپ، دالەلدەپ، تۇجىرىم جاساۋعا باعىتتاۋ ءوز بەتىمەن جانە بىرلەسىپ شىعارماشىلىق جۇمىس جاساۋ. باستى ماقساتى وقۋشىلارعا كەز كەلگەن مازمۇنعا سىني تۇرعىدان قاراپ، ەكى ۇيعارىم ءبىر پىكىردىڭ بىرەۋىن تاڭداۋعا سانالى شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەتۋ.
مەنىڭ وسى ورايدا تاڭداعان تاقىرىبىم «باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى قولدانۋ» بولدى.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىندا تۇسىنىككە سىني تۇرعىدان قاراپ، سونىمەن قاتار ومىردە دە ويلانا وتىرا شەشىم قابىلداۋ، اقپاراتپەن جۇمىس جاساي الۋ، تالداي بىلۋگە ماشىقتاندىرۋ.
وسى ءبىلىمدى بەرۋدە ءمۇعالىمنىڭ العا قويار ماقساتى مەن مىندەتىن بىلاي ايتۋعا بولادى. وقۋشى - وقۋ ۇدەرىسى – ناتيجە.
سىني تۇرعىدان ويلاي بىلەتىن وقۋشى سۇراقتار قويا بىلەدى.
- مەن نە بىلەمىن، نەنى بىلگىم كەلەدى؟
- مەنىڭ جاڭاشا كوزقاراسىم، قالاي وزگەردىم؟
- مەنىڭ قىزىعۋشىلىعىم نەدەن ارتتى؟
- مەن وسى بىلىممەن نە ىستەي الامىن، كىمگە كومەك قولىن سوزامىن؟
الدىما قويعان مىندەتتەرىم:
1. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ تەوريالىق سۇراقتارىن زەردەلەۋ
2. وقۋشىلاردىڭ مەكتەپكە العاشقى كەلگەندەگى كەزدەگى جانە وقۋ بارىسىندا دياگنوستيكا جۇرگىزۋ
3. كۇتىلەتىن ناتيجەلەردىڭ كريتەرييلەرىن جوسپارلاۋ
4. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ساباق بارىسىندا جۇيەلى تۇردە قولدانۋ
5. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىنىڭ دەڭگەيىن انىقتاۋ.
مەنىڭ وقۋشىلارىم نە ىستەي الادى؟ ساباق جوسپارىن وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتتەرىمەن مەڭگەرۋىنە ىڭعايلى ەتىپ جانە ولاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرا قۇرۋ.
«سىني ويلاۋعا» كەلسەك، بۇل امەريكاندىق كوپتەگەن عالىمداردىڭ الدىڭعى قاتارلى يدەيالارى نەگىزىندە قۇرىلعان جوبا. ماقساتى: بارلىق جاستاعى وقۋشىلارعا كەز كەلگەن مازمۇندى سىني تۇرعىدان قاراپ، ەكى ۇيعارىم ءبىر پىكىردىڭ بىرەۋىن تاڭداۋعا سانالى شەشىم قابىلداۋعا ساباقتاردا ۇيرەتۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قازاق تىلىنەن 6 سىنىپقا ورتا مەرزىمدى جۇمىس جوسپارى
