«سىني تۇرعىدان ويلاۋ» ءمودۋلى ءبىر ساباقتا
«سىني تۇرعىدان ويلاۋ» ءمودۋلى ءبىر ساباقتا.
سىني تۇرعىدان ويلاۋ «ويلاۋ تۋرالى ويلانۋ» دەگەن تۇسىنىك بەرەدى. بۇل مودۋل ارقىلى ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا بولادى جانە ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن ءتيىمدى بولىپ تابىلادى. بۇل وقۋشىلاردىڭ دا مۇعالىمدەردىڭ دە سىني تۇرعىدان ويلاۋدى دامىتۋدى سانالى جانە ويمەن قابىلداۋىن كوزدەيدى. سىني تۇرعىدان ويلاۋ – باقىلاۋدىڭ، تاجىريبەنىڭ، ويلاۋ مەن تالقىلاۋدىڭ ناتيجەسىندە الىنعان اقپاراتتى ويلاۋعا، باعالاۋعا، تالداۋعا جانە سينتەزدەۋگە باعىتتالعان پاندىك شەشىم. سىني تۇرعىدان ويلاۋ كوبىنە قارسى پىكىر ايتۋعا، بالامالى شەشىمدەردى قابىلداۋعا، ويلاۋ جانە ءىس – ارەكەتىمىزگە جاڭا نەمەسە تۇرلەندىرىلگەن تاسىلدەردى ەنگىزۋگە دايىن بولۋعا، ۇيىمداستىرىلعان قوعامدىق ارەكەتتەرگە جانە باسقالاردى سىني تۇرعىدان ويلاۋعا باۋلۋدى بىلدىرەدى. بۇل جولداعى ەڭ وڭاي ءتاسىل بالالاردىڭ جەكە باسىنىڭ تاجىريبەسىندەگى دالەلدەرگە ءمان بەرۋگە ىنتالاندىرۋ.
بىزدە بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ولاردىڭ سىني تۇرعىدان ويلاۋلارىن، داعدىلارىن دامىتۋ ءۇشىن قولدانۋعا بولاتىن، الەمنىڭ ءتۇرلى بولىكتەرىندەگى جانە زاماننىڭ ءتۇرلى كەزەڭدەرىندەگى بالالارعا ايتۋعا بولاتىنداي دا مىسالدار جەتكىلىكتى. سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىن تاڭداۋ كەزىندە ءمۇعالىمنىڭ بىلىمدىلىگىنەن قاتار وقۋشىلارعا دەگەن سەنىمدىلىك كۇشتى بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن: وقىتۋ ۇردىسىندە قالىپتاسقان كوزقاراستار ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتاعى بارلىق ءىس - ارەكەتىنە اسەر ەتەدى دەگەندەي مەنىڭ ساباقتار توپتامامداعى سىني تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ۆىگوتسكييدىڭ سىندارلىق تۇرعىدان وقىتۋدى ءتۇسىنۋ وقىتۋ مەن وقىتۋداعى جاڭا تاسىلدەر نەگىزىندە الىنعاندىعىن كورسەتۋگە بولادى. ۆىگوتسكييدىڭ پىكىرى بويىنشا، وقۋشىلار ناقتى ماقساتتاردى كوزدەگەن، كوبىرەك بىلەتىن قايراتكەر جاندارمەن الەۋمەتتىك قارىم - قاتىناس ناتيجەسىندە ويلاۋ جانە سويلەۋ داعدىلارى داميتىنىنا توقتالعان.
تاجىريبە كەزەڭىندە جاڭا ادىستەردى پايدالانۋدى رەتتىلىكپەن قولدانا بىلگەندىگىن كوزدەگەن ەدىم. ساباعىمدى باستاماس بۇرىن ارىپتەستەرمەن كەڭەس وتكىزىپ، اتا - انالارمەن بايلانىس جاساپ بۇل جاڭا ادىستەردىڭ ءتيىمدى، قۇندى جاقتارىن اتاپ ايتتىم. «بىرلەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولماس»دەگەندەي جالپى مەكتەپ ۇجىمى، ارىپتەستەر قولداۋ كورسەتىپ سەنىمدىلىك تانىتقان سوڭ وزىمدە ءبىر كۇش پايدا بولىپ ىنتالى تۇردە ءار ساباعىمدى جاقسى، ءتيىمدى وتكىزۋگە تىرىستىم جانە تىزبەكتەلگەن ساباعىمنىڭ ءبىر ۇلگىسىن تومەندەگىدەي تالداپ كورسەتۋدى ۇيعاردىم.
1. كىرىسپە
2. جاڭا ماتەريالدىڭ تانىستىرىلىمى
3. جاڭا ماتەريالدى قولداۋ
4. قورىتىندى ءبولىمى
ساباقتى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردى ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانۋ ارقىلى توپقا ءبولدىم. ساباعىمنىڭ كىرىسپە، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى «ءساتتى بولسىن كۇنىمىز» اتتى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان باستالدى. بۇل بولىمدە بالالار ءبىر - بىرىنە جاقسى ءسوز، جىلى تىلەكتەرىن ارنادى. مىسالى ءبىر وقۋشىم « اناڭنان ۇنەمى جىلى ءسوز ەستىگەنىڭدى قالايمىن» دەسە بەكزات دەگەن وقۋشىمنىڭ «كۇنىڭ دە ءتۇنىڭ دە ءساتتى بولسىن»دەگەن سوزدەرىنىڭ ءوزى ادام جانىنا جىلى تيەرى انىق دەپ ويلايمىن.
وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا
ون سۇراق دايىندادىم. بالالاردىڭ وتكەن ساباقتى قالاي مەڭگەرگەنىن بايقاۋ بارىسىندا تەز جانە ۇتىمدى جاۋاپ بەرۋىن قالادىم. وقۋشىلارىم وتكەن ساباقتى جاقسى مەڭگەرگەن، بارلىعى جارىسا جاۋاپ بەرىپ وتىردى، ءتىپتى تومەن وقيتىن ەكى - ءۇش وقۋشىمدا جاقسى قاتىسىپ وتىرعانى قۋانتتى. وسىلايشا وتكەن ساباق پەن جاڭا ساباقتى بايلانىستىرا وتىرىپ، جاڭا ساباق تاقىرىبىن اشۋعا ۇمتىلدىم. بۇل ساباعىمدا دا سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىنىڭ كەيبىر ستراتەگيالارى كورىنىس تاپتى دەپ تۇسىنەمىن. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى بويىنشا «تۋعان جەر»
دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەمىز، ماعىناسىن كىم ايتادى دەگەندە وقۋشىلار ءوز تۇسىنىكتەرىن ايتا باستادى. ولار تۋعان جەر – اتامەكەن، تۋعان توپىراق، اينالانى قورشاعان ورتا دەپ ايتا باستادى. سول ۋاقىتتا دارىندى وقۋشىمنىڭ بىرەۋى تۋعان جەر - ەلوردا، استانا دەگەن كەزدە، مەن ەندەشە استاناعا ساياحات جاسايمىز، ول جونىندە وي – سانامىزدى، ءبىلىمىمىزدى تولىقتىرامىز دەي كەلە جاڭا ساباقتى باستاپ كەتتىك. سول ۋاقىتتا بالالارىم دا جيناقتالىپ، استانا تۋرالى ماعلۇمات العىسى كەلگەن كەزدە، مەن ەلوردامىزدىڭ كورىكتى جەرلەرىنە توقتالىپ، ينتەربەلسەندى تاقتادان كورسەتىپ، اڭگىمەلەپ ءوتتىم. وسى جەردە وقۋشىلاردىڭ اراسىنان استاناعا بارعاندارى دا بولىپ شىقتى. ول – دانيار دەگەن وقۋشىم ەدى. بايتەرەككە بارىپ ءوزىنىڭ ارمان تىلەگىن ايتقانىن دا اڭگىمەلەپ بەردى. ياعني بالالاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ارتىپ بەلسەندىلىك تانىتا باستادى. استانانىڭ قازاقستان كارتاسى ارقىلى ورنالاسقان جەرىن، جالپى قازاقستاننىڭ بەس ەلمەن شەكتەسەتىنىن ايتىپ ءوتتىم.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ەڭ جاقسى تۇستارى بالالاردىڭ جان – جاقتى ىزدەنۋ قابىلەتتەرى داميدى جانە ناشار وقيتىن وقۋشىلاردا دا قوزعالىس، ۇمتىلىس، جۇمىستانۋ قابىلەتتەرى پايدا بولادى. كەيبىر ساباقتارىمدا كەدەرگىلەرگە ۇشىراسام دا، ونى جەڭۋ جولدارىن ىزدەستىرە باستادىم. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىن رەتى كەلسە ءار ساباقتا قولدانعان ۇتىمدى. وقۋشىلارعا دۇنيەتانۋدان العان « استانا - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلورداسى» اتتى ساباعىمدا توپتىق جۇمىس بەرگەن بولاتىنمىن.
سىني تۇرعىدان ويلاۋ «ويلاۋ تۋرالى ويلانۋ» دەگەن تۇسىنىك بەرەدى. بۇل مودۋل ارقىلى ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا بولادى جانە ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن ءتيىمدى بولىپ تابىلادى. بۇل وقۋشىلاردىڭ دا مۇعالىمدەردىڭ دە سىني تۇرعىدان ويلاۋدى دامىتۋدى سانالى جانە ويمەن قابىلداۋىن كوزدەيدى. سىني تۇرعىدان ويلاۋ – باقىلاۋدىڭ، تاجىريبەنىڭ، ويلاۋ مەن تالقىلاۋدىڭ ناتيجەسىندە الىنعان اقپاراتتى ويلاۋعا، باعالاۋعا، تالداۋعا جانە سينتەزدەۋگە باعىتتالعان پاندىك شەشىم. سىني تۇرعىدان ويلاۋ كوبىنە قارسى پىكىر ايتۋعا، بالامالى شەشىمدەردى قابىلداۋعا، ويلاۋ جانە ءىس – ارەكەتىمىزگە جاڭا نەمەسە تۇرلەندىرىلگەن تاسىلدەردى ەنگىزۋگە دايىن بولۋعا، ۇيىمداستىرىلعان قوعامدىق ارەكەتتەرگە جانە باسقالاردى سىني تۇرعىدان ويلاۋعا باۋلۋدى بىلدىرەدى. بۇل جولداعى ەڭ وڭاي ءتاسىل بالالاردىڭ جەكە باسىنىڭ تاجىريبەسىندەگى دالەلدەرگە ءمان بەرۋگە ىنتالاندىرۋ.
بىزدە بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ولاردىڭ سىني تۇرعىدان ويلاۋلارىن، داعدىلارىن دامىتۋ ءۇشىن قولدانۋعا بولاتىن، الەمنىڭ ءتۇرلى بولىكتەرىندەگى جانە زاماننىڭ ءتۇرلى كەزەڭدەرىندەگى بالالارعا ايتۋعا بولاتىنداي دا مىسالدار جەتكىلىكتى. سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىن تاڭداۋ كەزىندە ءمۇعالىمنىڭ بىلىمدىلىگىنەن قاتار وقۋشىلارعا دەگەن سەنىمدىلىك كۇشتى بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن: وقىتۋ ۇردىسىندە قالىپتاسقان كوزقاراستار ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتاعى بارلىق ءىس - ارەكەتىنە اسەر ەتەدى دەگەندەي مەنىڭ ساباقتار توپتامامداعى سىني تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ۆىگوتسكييدىڭ سىندارلىق تۇرعىدان وقىتۋدى ءتۇسىنۋ وقىتۋ مەن وقىتۋداعى جاڭا تاسىلدەر نەگىزىندە الىنعاندىعىن كورسەتۋگە بولادى. ۆىگوتسكييدىڭ پىكىرى بويىنشا، وقۋشىلار ناقتى ماقساتتاردى كوزدەگەن، كوبىرەك بىلەتىن قايراتكەر جاندارمەن الەۋمەتتىك قارىم - قاتىناس ناتيجەسىندە ويلاۋ جانە سويلەۋ داعدىلارى داميتىنىنا توقتالعان.
تاجىريبە كەزەڭىندە جاڭا ادىستەردى پايدالانۋدى رەتتىلىكپەن قولدانا بىلگەندىگىن كوزدەگەن ەدىم. ساباعىمدى باستاماس بۇرىن ارىپتەستەرمەن كەڭەس وتكىزىپ، اتا - انالارمەن بايلانىس جاساپ بۇل جاڭا ادىستەردىڭ ءتيىمدى، قۇندى جاقتارىن اتاپ ايتتىم. «بىرلەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولماس»دەگەندەي جالپى مەكتەپ ۇجىمى، ارىپتەستەر قولداۋ كورسەتىپ سەنىمدىلىك تانىتقان سوڭ وزىمدە ءبىر كۇش پايدا بولىپ ىنتالى تۇردە ءار ساباعىمدى جاقسى، ءتيىمدى وتكىزۋگە تىرىستىم جانە تىزبەكتەلگەن ساباعىمنىڭ ءبىر ۇلگىسىن تومەندەگىدەي تالداپ كورسەتۋدى ۇيعاردىم.
1. كىرىسپە
2. جاڭا ماتەريالدىڭ تانىستىرىلىمى
3. جاڭا ماتەريالدى قولداۋ
4. قورىتىندى ءبولىمى
ساباقتى باستاماس بۇرىن وقۋشىلاردى ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانۋ ارقىلى توپقا ءبولدىم. ساباعىمنىڭ كىرىسپە، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى «ءساتتى بولسىن كۇنىمىز» اتتى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان باستالدى. بۇل بولىمدە بالالار ءبىر - بىرىنە جاقسى ءسوز، جىلى تىلەكتەرىن ارنادى. مىسالى ءبىر وقۋشىم « اناڭنان ۇنەمى جىلى ءسوز ەستىگەنىڭدى قالايمىن» دەسە بەكزات دەگەن وقۋشىمنىڭ «كۇنىڭ دە ءتۇنىڭ دە ءساتتى بولسىن»دەگەن سوزدەرىنىڭ ءوزى ادام جانىنا جىلى تيەرى انىق دەپ ويلايمىن.
وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا
ون سۇراق دايىندادىم. بالالاردىڭ وتكەن ساباقتى قالاي مەڭگەرگەنىن بايقاۋ بارىسىندا تەز جانە ۇتىمدى جاۋاپ بەرۋىن قالادىم. وقۋشىلارىم وتكەن ساباقتى جاقسى مەڭگەرگەن، بارلىعى جارىسا جاۋاپ بەرىپ وتىردى، ءتىپتى تومەن وقيتىن ەكى - ءۇش وقۋشىمدا جاقسى قاتىسىپ وتىرعانى قۋانتتى. وسىلايشا وتكەن ساباق پەن جاڭا ساباقتى بايلانىستىرا وتىرىپ، جاڭا ساباق تاقىرىبىن اشۋعا ۇمتىلدىم. بۇل ساباعىمدا دا سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىنىڭ كەيبىر ستراتەگيالارى كورىنىس تاپتى دەپ تۇسىنەمىن. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى بويىنشا «تۋعان جەر»
دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەمىز، ماعىناسىن كىم ايتادى دەگەندە وقۋشىلار ءوز تۇسىنىكتەرىن ايتا باستادى. ولار تۋعان جەر – اتامەكەن، تۋعان توپىراق، اينالانى قورشاعان ورتا دەپ ايتا باستادى. سول ۋاقىتتا دارىندى وقۋشىمنىڭ بىرەۋى تۋعان جەر - ەلوردا، استانا دەگەن كەزدە، مەن ەندەشە استاناعا ساياحات جاسايمىز، ول جونىندە وي – سانامىزدى، ءبىلىمىمىزدى تولىقتىرامىز دەي كەلە جاڭا ساباقتى باستاپ كەتتىك. سول ۋاقىتتا بالالارىم دا جيناقتالىپ، استانا تۋرالى ماعلۇمات العىسى كەلگەن كەزدە، مەن ەلوردامىزدىڭ كورىكتى جەرلەرىنە توقتالىپ، ينتەربەلسەندى تاقتادان كورسەتىپ، اڭگىمەلەپ ءوتتىم. وسى جەردە وقۋشىلاردىڭ اراسىنان استاناعا بارعاندارى دا بولىپ شىقتى. ول – دانيار دەگەن وقۋشىم ەدى. بايتەرەككە بارىپ ءوزىنىڭ ارمان تىلەگىن ايتقانىن دا اڭگىمەلەپ بەردى. ياعني بالالاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى ارتىپ بەلسەندىلىك تانىتا باستادى. استانانىڭ قازاقستان كارتاسى ارقىلى ورنالاسقان جەرىن، جالپى قازاقستاننىڭ بەس ەلمەن شەكتەسەتىنىن ايتىپ ءوتتىم.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ەڭ جاقسى تۇستارى بالالاردىڭ جان – جاقتى ىزدەنۋ قابىلەتتەرى داميدى جانە ناشار وقيتىن وقۋشىلاردا دا قوزعالىس، ۇمتىلىس، جۇمىستانۋ قابىلەتتەرى پايدا بولادى. كەيبىر ساباقتارىمدا كەدەرگىلەرگە ۇشىراسام دا، ونى جەڭۋ جولدارىن ىزدەستىرە باستادىم. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ءمودۋلىن رەتى كەلسە ءار ساباقتا قولدانعان ۇتىمدى. وقۋشىلارعا دۇنيەتانۋدان العان « استانا - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلورداسى» اتتى ساباعىمدا توپتىق جۇمىس بەرگەن بولاتىنمىن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «MS Word ماتىندىك رەداكتورىندا جۇمىس ىستەۋ»
