سىپايىلىق – ادامگەرشىلىك ايناسى
سىپايىلىق – ادامگەرشىلىك ايناسى
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
ا) كىشىپەيىلدىلىك، تازالىق، ادەپتىلىك، كومەك بەرۋ، دوستىق، جاقسىلىق، ار - ۇيات، قىزمەت ەتۋ، يماندىلىق، يناباتتىلىق، ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ – ادامگەرشىلىكتىڭ باستى ۇستانىمدارى ەكەنىن ۇعىندىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىكتى ءسىڭىرۋ.
ءا) جاسوسپىرىمدەردىڭ وي - ساناسىن وياتا وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە باعالاۋعا، ادامگەرشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
ب) ادەپتىلىككە، سىپايىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءىى. اقىن جازۋشىلاردىڭ سىپايىلىققا، ادەپتىلىك تۋرالى ويلارى
ءىىى. ادەپتىلىككە، ادامگەرشىلىك – سىپايىلىققا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر.
IV. ويىن «جالعاستىر»
V. “قۇپيا حاتتارعا” جاۋاپ بەرۋ
Vءى. شىعارماشىلىق تاپسىرما
Vءىى ويىن “ساياحاتقا شىعۋ”
VIII. قورىتىندى
ءىى. ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ قۇرالى — ەڭبەك پەن اتا - انا ۇلگىسى
ىبىراي التىنسارين. ال، ادامگەرشىلىك دەگەنىمىز نە؟ مۇنىڭ جاۋابى، ارينە، ادام بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى ايتامىز. دەمەك، اسىل قاسيەتىمىز – ەڭبەك سۇيگىشتىك، دوستىق، ادەپتىلىك، كومەك بەرۋ، قوعامعا قىزمەت ەتۋ، يناباتتىلىق، يماندىلىق، ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ، كىشىپەيىلدىلىك. ياعني، ادام بويىندا وسى قاسيەتتەر جوعارى تۇرسا، ول ادامنىڭ ادامگەرشىلىگى جوعارى بولماق. سوندىقتان، ءبىز وسى قاسيەتتەردى كىشكەنتاي كەزىمىزدەن بويىمىزعا ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. ال، كەرىسىنشە، ءسوزى دورەكى، مىنەزى شايپاۋ، مەنمەن ماقتانشاق، كەرەناۋ كەسىر مىنەزدەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. وسى جەردە ۇلى
ابايدىڭ سوزىمەن ناقتىلاپ وتسەك:
«عىلىم تاپپاي ماقتانبا،
ورىن تاپپاي باپتانبا.
قۇمارلانىپ شاتتانبا،
ويناپ، بوسقا كۇلۋگە.
بەس نارسەدەن قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول؛
ادام بولام دەسەڭىز،
تىلەۋىڭ، ءومىرىڭ الدىندا،
وعان قايعى جەسەڭىز.
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق -
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم ويلاپ قوي –
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز…» -
دەپ، ادام بالاسىن تەك ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ايتىپ كەتكەنى بىزگە ساباق.
ءىىى. ادەپتىلىككە، ادامگەرشىلىك – سىپايىلىققا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا
------------------------------.
2. ------------- ءسوزدىڭ اناسى.
3. ادەپتى بالا اتا - اناسىن ماقتاتار
------------------------------.
4. سالەم بەرۋ دە پارىز،
---------------------------.
5. ادەپتىلىك بەلگىسى -
----------------- بەرگەنى.
ءىV. ويىن «جالعاستىر»
«نە ىستەۋگە بولمايدى؟».
- ۇلكەندەردىڭ الدىنان...... (كەسىپ وتۋگە بولمايدى.)
- كىشكەنە بالانى................(جىلاتۋعا بولمايدى.)
- قۇستاردى...........................(اتۋعا بولمايدى.)
- قىز بالانى........................(رەنجىتۋگە بولمايدى.)
- ساباقتان.............................(كەشىگۋگە بولمايدى.)
- سىنىپتا.............................(ايعايلاۋعا بولمايدى.)
«نە ىستەۋ كەرەك؟»
- ۇلكەن كىسىنى.......................(سىيلاۋ كەرەك.)
- ۇلكەننىڭ ءتىلىن...................(الۋ كەرەك..)
- ۇلكەندەرگە..........................(سالەم بەرۋ كەرەك.)
- كىشىلەردى..............................(قامقورلاۋ كەرەك.)
- وقۋ قۇرالدارىن.................. (كۇتىپ ۇستاۋ كەرەك.)
V.«قۇپيا حاتتارعا» جاۋاپ بەرۋ
وقۋشىلار ءۇش توپقا بولىنەدى. ءار توپقا قۇپيا حاتتار جازىلعان كونۆەرتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. جاۋابىن ءار توپ ويلانىپ، اقىلداسا وتىرىپ ايتادى.
حاتتاردىڭ مازمۇنى:
1 حات. قۇرمەتتى دوستار! مەنىڭ كورشىمنىڭ ءبىر بالاسى بار. ءوزى وتىرىكشى كوزبە - كوز وتىرىكتى ايتا قويادى. ماعان كۇندە كەلىپ ويناعىسى كەلەدى. مەن ونىمەن دوس بولىپ بىرگە وينايىن با؟
2 حات. قۇرمەتتى دوستار! مەنىڭ دە ءبىر دوسىم. ءوزى ماقتانشاق. ويناپ جۇرگەندە ءۇي ءىشىن ايتىپ، نارسەلەرىن ايتىپ، ءبوسىپ ماقتانادى. مەن ونىسىن ۇناتپايمىن. ءبىراق ويىندى جاقسى وينايدى. مەن وسى بالامەن دوس بولايىن با، ايتىڭدارشى؟
3 حات. قۇرمەتتى دوستار! پارتادا مەنىمەن بىرگە ءبىر بالا وتىرادى. ويناپ - ويناپ تاپسىرماسىن ورىنداماي، جازباي كەلەدى. ءمۇعالىم سۇراعاندا قىسىلادى. ساباقتى مەنىڭ داپتەرىمنەن كوشىرىپ الادى. مەن بەرمەسەم، «سەن ساراڭسىڭ» - دەيدى. مەن نە ىستەۋىم كەرەك؟
VI. ادامگەرشىلىككە بايلانىستى پروبلەمالىق جاعداياتتاردى شەشۋ ءۇشىن ساياحاتقا شىعۋ ويىنىن وينايىق. ەلىمىزدە ۇلكەن قالالار بار:
استانا، الماتى، اقتاۋ، جەزقازعان، كوكشەتاۋ، اقتوبە، سەمەي، ت. ب.
ال، بالالار، وزدەرىڭە قاي قالالار ۇنايدى؟ ۇناعان قالا اتى جازىلعان قيما قاعازدا سۇراق بار. سوعان جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
سىپايىلىق – ادامگەرشىلىك ايناسى. جۇكتەۋ
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
ا) كىشىپەيىلدىلىك، تازالىق، ادەپتىلىك، كومەك بەرۋ، دوستىق، جاقسىلىق، ار - ۇيات، قىزمەت ەتۋ، يماندىلىق، يناباتتىلىق، ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ – ادامگەرشىلىكتىڭ باستى ۇستانىمدارى ەكەنىن ۇعىندىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىكتى ءسىڭىرۋ.
ءا) جاسوسپىرىمدەردىڭ وي - ساناسىن وياتا وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە باعالاۋعا، ادامگەرشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
ب) ادەپتىلىككە، سىپايىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءىى. اقىن جازۋشىلاردىڭ سىپايىلىققا، ادەپتىلىك تۋرالى ويلارى
ءىىى. ادەپتىلىككە، ادامگەرشىلىك – سىپايىلىققا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر.
IV. ويىن «جالعاستىر»
V. “قۇپيا حاتتارعا” جاۋاپ بەرۋ
Vءى. شىعارماشىلىق تاپسىرما
Vءىى ويىن “ساياحاتقا شىعۋ”
VIII. قورىتىندى
ءىى. ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ قۇرالى — ەڭبەك پەن اتا - انا ۇلگىسى
ىبىراي التىنسارين. ال، ادامگەرشىلىك دەگەنىمىز نە؟ مۇنىڭ جاۋابى، ارينە، ادام بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى ايتامىز. دەمەك، اسىل قاسيەتىمىز – ەڭبەك سۇيگىشتىك، دوستىق، ادەپتىلىك، كومەك بەرۋ، قوعامعا قىزمەت ەتۋ، يناباتتىلىق، يماندىلىق، ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ، كىشىپەيىلدىلىك. ياعني، ادام بويىندا وسى قاسيەتتەر جوعارى تۇرسا، ول ادامنىڭ ادامگەرشىلىگى جوعارى بولماق. سوندىقتان، ءبىز وسى قاسيەتتەردى كىشكەنتاي كەزىمىزدەن بويىمىزعا ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. ال، كەرىسىنشە، ءسوزى دورەكى، مىنەزى شايپاۋ، مەنمەن ماقتانشاق، كەرەناۋ كەسىر مىنەزدەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. وسى جەردە ۇلى
ابايدىڭ سوزىمەن ناقتىلاپ وتسەك:
«عىلىم تاپپاي ماقتانبا،
ورىن تاپپاي باپتانبا.
قۇمارلانىپ شاتتانبا،
ويناپ، بوسقا كۇلۋگە.
بەس نارسەدەن قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول؛
ادام بولام دەسەڭىز،
تىلەۋىڭ، ءومىرىڭ الدىندا،
وعان قايعى جەسەڭىز.
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق -
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم ويلاپ قوي –
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز…» -
دەپ، ادام بالاسىن تەك ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ايتىپ كەتكەنى بىزگە ساباق.
ءىىى. ادەپتىلىككە، ادامگەرشىلىك – سىپايىلىققا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا
------------------------------.
2. ------------- ءسوزدىڭ اناسى.
3. ادەپتى بالا اتا - اناسىن ماقتاتار
------------------------------.
4. سالەم بەرۋ دە پارىز،
---------------------------.
5. ادەپتىلىك بەلگىسى -
----------------- بەرگەنى.
ءىV. ويىن «جالعاستىر»
«نە ىستەۋگە بولمايدى؟».
- ۇلكەندەردىڭ الدىنان...... (كەسىپ وتۋگە بولمايدى.)
- كىشكەنە بالانى................(جىلاتۋعا بولمايدى.)
- قۇستاردى...........................(اتۋعا بولمايدى.)
- قىز بالانى........................(رەنجىتۋگە بولمايدى.)
- ساباقتان.............................(كەشىگۋگە بولمايدى.)
- سىنىپتا.............................(ايعايلاۋعا بولمايدى.)
«نە ىستەۋ كەرەك؟»
- ۇلكەن كىسىنى.......................(سىيلاۋ كەرەك.)
- ۇلكەننىڭ ءتىلىن...................(الۋ كەرەك..)
- ۇلكەندەرگە..........................(سالەم بەرۋ كەرەك.)
- كىشىلەردى..............................(قامقورلاۋ كەرەك.)
- وقۋ قۇرالدارىن.................. (كۇتىپ ۇستاۋ كەرەك.)
V.«قۇپيا حاتتارعا» جاۋاپ بەرۋ
وقۋشىلار ءۇش توپقا بولىنەدى. ءار توپقا قۇپيا حاتتار جازىلعان كونۆەرتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. جاۋابىن ءار توپ ويلانىپ، اقىلداسا وتىرىپ ايتادى.
حاتتاردىڭ مازمۇنى:
1 حات. قۇرمەتتى دوستار! مەنىڭ كورشىمنىڭ ءبىر بالاسى بار. ءوزى وتىرىكشى كوزبە - كوز وتىرىكتى ايتا قويادى. ماعان كۇندە كەلىپ ويناعىسى كەلەدى. مەن ونىمەن دوس بولىپ بىرگە وينايىن با؟
2 حات. قۇرمەتتى دوستار! مەنىڭ دە ءبىر دوسىم. ءوزى ماقتانشاق. ويناپ جۇرگەندە ءۇي ءىشىن ايتىپ، نارسەلەرىن ايتىپ، ءبوسىپ ماقتانادى. مەن ونىسىن ۇناتپايمىن. ءبىراق ويىندى جاقسى وينايدى. مەن وسى بالامەن دوس بولايىن با، ايتىڭدارشى؟
3 حات. قۇرمەتتى دوستار! پارتادا مەنىمەن بىرگە ءبىر بالا وتىرادى. ويناپ - ويناپ تاپسىرماسىن ورىنداماي، جازباي كەلەدى. ءمۇعالىم سۇراعاندا قىسىلادى. ساباقتى مەنىڭ داپتەرىمنەن كوشىرىپ الادى. مەن بەرمەسەم، «سەن ساراڭسىڭ» - دەيدى. مەن نە ىستەۋىم كەرەك؟
VI. ادامگەرشىلىككە بايلانىستى پروبلەمالىق جاعداياتتاردى شەشۋ ءۇشىن ساياحاتقا شىعۋ ويىنىن وينايىق. ەلىمىزدە ۇلكەن قالالار بار:
استانا، الماتى، اقتاۋ، جەزقازعان، كوكشەتاۋ، اقتوبە، سەمەي، ت. ب.
ال، بالالار، وزدەرىڭە قاي قالالار ۇنايدى؟ ۇناعان قالا اتى جازىلعان قيما قاعازدا سۇراق بار. سوعان جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
سىپايىلىق – ادامگەرشىلىك ايناسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
