سىرىمنىڭ حيۋا حانىنا بارۋى (III نۇسقا)
بىردە سىرىمدى حيۋا حانى شاقىرىپتى. ول سىرىمنىڭ حاندارعا، بايلارعا قاس ەكەنىن بىلەدى. حان رەتى كەلسە، سىرىمدى ولتىرمەك بولادى. حان سىرىم كەلمەستەن بۇرىن ونىڭ الدىنان ءبىر سىنشى ادامدى دايىنداپ قويادى. اتتان ءتۇسىپ جاتقان سىرىمنىڭ الدىنان شىققان سىنشى وعان قاراپ، باسىن شۇقيدى. سوندا وعان سىرىم اۋزىن اشىپ، ءتىلىن كورسەتەدى، سودان سوڭ سىرىم اياعىنا مالدىڭ تەزەگىن جاعىپ الادى. سالەم بەرىپ اق ورداعا كىرىپ كەلگەن سىرىمعا حان: «اياعىڭا قاراشى؟» — دەيدى. سىرىم اياعىنا قارايدى دا، «حان ورداسى ادىلەتتىڭ اشىلعان جەرى ما دەسەم، اياققا تەزەكتىڭ باسىلعان جەرى ەكەن عوي»، — دەپ، شىعىپ جۇرە بەرىپتى. ابدىراپ قالعان حان سىنشىنى شاقىرىپ الىپ: «سىنادىڭ با؟» — دەپ سۇرايدى. سوندا سىنشى: «ونى سوزبەن ەمەس، قيمىلمەن سىنادىم. باسىمدى ششۇقىعانىم — باسقا پالە نەدەن دەگەنىم ەدى. ونىڭ ءتىلىن كورسەتكەنى — باسقا پالە تىلدەن دەگەنى عوي». حان ءوزىنىڭ جەڭىلگەنىن تۇسىنەدى.
حيۋانىڭ حانى سىرىمدى تويعا شاقىرادى. وعان بارۋ-بارماۋ جونىندە اقىلداسۋ ءۇشىن سىرىم تايسويعان دەگەن جەردەگى الدارعا بارادى. ول اقىلدى كىسى ەكەن. الدار سىرىمعا:
— بارما، بارساڭ، جۇيرىك ات، جىعىلمايتىن بالۋان جىگىت ال. ولاردىڭ بەرگەن تاماعىن جەمە. وزىڭە قازى-قارتا، جال-جايالارىڭدى ارنايى الا كەت! — دەيدى.
بۇل ايتقانداردى ورىنداعان سىرىم جولعا شىعادى. سىرىم جولدا سەرىكتەرىنەن اداسىپ قالادى. اداسىپ ءجۇرىپ ءبىر جالعىز اتتى جىگىتكە تاپ بولادى. وعان سىرىم ءجونىن ايتادى. ءوزىن دە بىرگە الا كەتۋىن وتىنگەن جىگىتتەن قانداي ونەرى بار ەكەنىن سۇرايدى. جىگىت اتىنىڭ قىرىق كۇن شىلدەدە قىرىق قۇلان ۇستايتىنىن، ءوزىنىڭ بالۋان ەكەنىن ايتادى. جىگىتتىڭ كۇشى قولىندا بولادى. ول قاتىپ قالعان توبىلعىدان قىسىپ سۋ شىعارادى ەكەن. سىرىم جىگىتتى ەرتىپ حانعا كەلەدى. حان تاعى دا سىرىمدى مۇدىرتپەك ويدا بولادى. وعان سۇراۋلار بەرەدى.
«ات» دەگەن نە «مات» دەگەن نە؟ «جىگىت» دەگەن نە، «مىگىت» دەگەن نە؟ «اس» دەگەن نە، «ماس» دەگەن نە؟ دەگەن سۇراۋلار قويادى. سىرىم جاۋابىن توي تارقاعان سوڭ بەرمەك بولادى.
ات جارىس باستالادى، وعان سىرىم جىگىتتىڭ اتىن قوسادى. بايگەدەن سىرىمداردىڭ اتى وزىپ كەلەدى. كۇرەس باستالادى، حاننىڭ بالۋانى سىرىمنىڭ بالۋانىمەن كۇرەسپەك بولادى. سىرىم جىگىتكە:
— مەن ءبىر دەگەندە سەن، حاننىڭ بالۋانىنىڭ بەلبەۋىن قولىڭا وراپ ءبىر قىس، ەكى دەگەندە، ەكى قىس، ءۇش دەگەندە، ءۇش قىس، — دەيدى. جىگىت سىرىمنىڭ ايتقانىن ورىندايدى. ول ەكىنشى رەت قىسقاندا، حاننىڭ بالۋانى اۋزى-مۇرنىنان قان كەتىپ ولەدى. سول كەزدە سىرىمنىڭ اداسىپ قالعان جولداستارى كەلەدى. تويدان كەيىن حانعا سىرىم جاۋابىن بەرەدى.
«وزىپ كەلگەن «ات» مەنىكى، بايگەدە اتىڭ قالدى، «مات» — سەنىكى. كۇرەستە جەڭگەن «جىگىت» مەنىكى، ولگەن «مىگىت» — سەنىكى. قازى-قارتا، جال-جايا دەگەن باعا جەتپەس اس مەندە، ءشوپ-شالام جەگەن ماس سەندە»، — دەپتى.
حان ابدەن ماسقارا بولادى. توي تارقاعان سوڭ سىرىمنىڭ ەكى- ءۇش كۇن قوناق بولۋىن سۇرايدى. سىرىم ريزالىعىن بەرەدى. بۇل كەزدە حان استىرتىن سىرىمدى ولتىرۋگە جارلىق بەرەدى. بۇعان ءبىر زالىم ايەل كەلىسىمىن بەرەدى. ايەل حاننان ۋ سۇراپ الادى. ول ۋ تيگەن جەرىنە جىلدام جايىلىپ، ادامدى ولتىرەتىن بولادى. ەكى-ۇش كۇننەن سوڭ سىرىمدار اتتانباق بولادى. سول كەزدە الگى ايەل شاشىن جايىپ، جىلاپ-ەڭىرەپ سىرىمعا كەلەدى.
«حيۋاعا دات ۇلى سىرىم كەلدى دەپ ەستىدىم. مەن سول ەلدەنمىن. جاۋگەرشىلىك كەزىندە قولعا ءتۇستىم. مەنى ەلگە الا كەتىڭدەر؟!» — دەپ زارلايدى. باۋىرمال سىرىم وعان كەلىسىم بەرەدى. ايەل زاتتارىن الىپ كەلۋ ءۇشىن كەتىپ قالادى. كۇتىپ-كۇتىپ جالىققان سىرىمدار وزەنگە ءتۇسىپ سالقىنداي باستايدى. اتتارىن كۇزەتىپ ءبىر جىگىت قالادى. بۇل كەزدە ماناعى ايەل دە كەلەدى. سىرىمنىڭ وزەنگە شومىلۋعا كەتكەنىن ەستىگەن سوڭ، ونىڭ اتىن سۇرايدى. كۇزەتشى جىگىت وعان اتىن كورسەتەدى. ايەل سىرىمنىڭ اتىنىڭ قاسىنا بارىپ، ۇزەڭگىسىنە ۋدى جاعادى دا كۇزەتشىگە «ءقازىر كەلەمىن» دەپ قايتا كەتىپ قالادى. قايتىپ كەلگەن سىرىمدار ايەلدى تاعى كۇتەدى. ايەل كەلمەيدى. ءبىرازدان سوڭ كەلمەس دەپ ويلاعان سىرىمدار ەلگە ءجۇرىپ كەتەدى. ۇزەڭگىدەگى ۋ سىرىمنىڭ بويىنا جايىلادى. ۋدىڭ اسەرىنەن سىرىم حوجەلى دەگەن جەرگە كەلگەندە دۇنيە سالىپتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
جىلقىنىڭ تورىسى كوپ پە، توبەلى كوپ پە؟ (ءى نۇسقا)
سىرىمنىڭ نۇرالى حاندى شابۋى (ءىى نۇسقا)
بايماعامبەت سۇلتان مەن سىرىم باتىر
You Might Also Like
-
سىرىم جاڭا اتقا مىنگەن جاستاۋ كەزىندە نۇرالى حاندى كورگەلى حاننىڭ ورداسىنا بارادى، «كىمسىڭ» دەگەن حانعا «سىرىممىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى. سوندا حان:
