InfoHub Logo

تاقىرىبى: سويلەم مۇشەلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى
1. سويلەم مۇشەلەرىنە تۇسىنىك بەرۋ باستاۋىش پەن بايانداۋىش سويلەمنىڭ تۇرلاۋلى مۇشەلەرى ەكەنىن ۇعىندىرۋ. باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان باسقا سويلەم مۇشەلەرى تۇرلاۋسىز مۇشەلەر ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
2. ساۋاتتى كوركەم جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن دامىتۋ.
3. ءوز ارا ىنتىماقتاستىققا سىيلاستىق، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.

ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
ۇيگە بەرىلگەن جاتتىعۋدى سۇراۋ تالداۋ.
سويلەم نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
سويلەم ەكى تۇرگە بولىنەدى جاي سويلەم جانە قۇرمالاس سويلەم.
جاي سويلەم دەگەنىمىز نە؟
قۇرمالاس سويلەم دەگەنىمىز نە؟ قۇرمالاس سويلەمنىڭ تىنىس بەلگىلەرى قانداي؟

ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ويعا تولسىن سانامىز.
بەستىك بولسىن باعامىز.
بالاسىنداي ءبىر ءۇيدىڭ.
تاتۋ بولسىن ارامىز

جاڭا ساباق.
- بالالار ءقازىر قاي مەزگىل؟
- كۇز مەزگىلى. كۇز ايلارىن اتايىق.
- وسى كۇزدىڭ بەلگىسى نەدە؟
- كۇزدە كۇن سالقىندايدى جاڭبىر جاۋادى. جاپىراقتار سارعايادى. جەمىس - جيدەكتەر، ەگىن پىسەدى، قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى.
- ال كەيبىر قۇستار قىستاپ قالادى، وتىرىقشى قۇستار دا بار. سولاردى بىلەسىڭدەر مە؟
- ساۋىسقان، قارعا، تورعاي، سۋىق تورعاي، كوگەرشىن، توقىلداق.
- مىنە، بۇگىنگى ساباقتا وسى قۇستاردىڭ تاپسىرماسى بار ەكەن.
تورعاي:
مەن تورعايمىن تورعايمىن،
سۋىقتان دا توڭبايمىن.
قۇرت قۇمىرسقا شىركەيدەن،
باۋ - باقشانى قورعايمىن.
وندا تورعاي سەندەرگە تاپسىرما بەرىپتى.
قار جاۋدى.
بۇگىن جاپالاقتاپ قار جاۋدى.
- نە بەرىلگەن؟
- سويلەم. سويلەم دەگەنىمىز نە؟
- بۇل وقىعانىمىز قانداي سويلەم؟
- سالىستىرايىق. سۇراقتار قويالىق. (ۇقساستىعى ەكەۋىدە سويلەم، حابارلى سويلەم.)
- وزگەشەلىگى بارما؟ (وزگەشەلىگى ءبىرىنشى سويلەم باستاۋىشپەن بايانداۋىشتان تۇرادى. ەكىنشى سويلەمنىڭ باستاۋىشپەن بايانداۋىشتان باسقا دا تۇرلاۋسىز مۇشەلەرى بار.
سويلەم قۇرامىنداعى ناقتى سۇراققا جاۋاپ بەرىپ تۇرعان ماعىنالى سوزدەردى سويلەم مۇشەلەرى دەيمىز.
سويلەم مۇشەلەرى.
باستاۋىش، بايانداۋىش.
باستاۋىش: قيمىل، ءىس - ارەكەت يەسىن بىلدىرەتىن ءسوزدى باستاۋىش دەيدى. باستاۋىشتارعا كىم؟ كىمدەر؟ نە؟ نەلەر؟ كىمى؟ نەسى؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى: ءجانيا دايىندالدى. بوران سوقتى.
باستاۋىشتىڭ ءىسىن، قيمىلىن بىلدىرەتىن سوزدەردى بايانداۋىش دەيدى.
بايانداۋىشقا نە ىستەدى؟ نە عىلدى؟ ءقايتتى؟ دەگەن سۇراقتار قويىلادى. مىسالى: اسەم بيلەدى. نايزاعاي جارقىلدادى.
باستاۋىش تا، بايانداۋىشتا زات ەسىمنەن جاسالسا، باستاۋىشتان كەيىن سىزىقشا (-) قويىلادى. مىسالى، ءامىر كۇيشى. الماتى - ساۋلەتتى قالا.
تۇرلاۋلى مۇشە. تۇرلاۋلى مۇشەگە باستاۋىش، بايانداۋىش جاتادى. تۇرلاۋلى مۇشەلەر سويلەمدەگى نەگىزگى ويدى بىلدىرەدى. ءبىرىنشى سويلەم تەك تۇرلاۋلى مۇشەلەردەن تۇرسا، ەكىنشى سويلەمدە باستاۋىشپەن بايانداۋىشتان باسقا دا سوزدەر قولدانىلعان.
مىسالى: بۇگىن جاپالاقتاپ قار جاۋدى.
تۇرلاۋسىز مۇشە. سويلەمدەگى باستاۋىش، بايانداۋىشتاردان باسقا سويلەم مۇشەلەرىن تۇرلاۋسىز مۇشە دەپ ايتادى؟ ولارعا: قانداي؟ كىمگە؟ نەگە؟ نەنى؟ قاشان؟ قايدا؟ ت. ب
سۇراقتار قويىلادى.
ەندى. وينا دا، ويلا. ۇيقاسىن تاپ.
ورىننان ورىنعا اۋىسقان.
ۇشقالاق قارا الا (ساۋىسقان)

ساۋىسقان تاپسىرماسى.
داپتەرمەن جۇمىس.
كوركەم جازۋ.
ش ش ش ش
شابادان، شابانداز، شالعاي، شارباق، شاتقال، شاينەك، شەجىرە.
ساۋىسقاننىڭ تاپسىرماسى جاقسى ورىندالدى. ەندى جۇمباق شەشەيىك.
قارا ءتۇستى قارقىلداق.
ۇشىپ - قونىپ جالپىلداپ.
قوقىستاردى شوقيدى.
جەم ىزدەيدى تام - تۇمداپ. (قارعا)

وقۋلىقپەن جۇمىس.
1 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جازۋ. باستاۋىشپەن بايانداۋىشتى تاۋىپ استىن سىز.
ادامدار ساناۋدى ەرتەدە ۇيرەنگەن. ولار العاشقىدا ساۋساقتارىن ساناعان. كەيىن ەسەپتەۋ ءۇشىن ۇساق تاستار قولدانعان. ادامدار الگى تاستاردى جىپكە ءتىزىپ قوياتىن. كەيىن ءجىپتىڭ ورنىنا تاياقشا قولدانىلدى. بۇل ەسەپشوتتىڭ العاشقى ءتۇرى ەدى. تەحنيكا ءوستى. ەسەپتەر قيىنداي ءتۇستى. ولاردى شەشۋ ءۇشىن ماشينا كەرەك بولدى. ەلەكتروندى ەسەپتەۋ ماشينالارى وسىلاي شىقتى.

سەرگىتۋ ءساتى.
ءارى قاراي بويىمىزدى سەرگىتىپ، ۇيقاس ايتايىق.
تاق - تاق - تاق
ايتامىز ءبىز نە؟ (تاقپاق)
راق - راق - راق
كۇزدە تۇسەر نە؟ (جاپىراق) قول - قول - قول
كۇزدە ەگىن (مول)
توق - توق - توق
شىبىن - شىركەي (جوق)
كەلەسى مىنا ولەڭ جولىنىڭ ۇيقاسىن تابايىق.
تۇمسىعىمەن شىمشىپ،
قۇرت تەرەدى. (شىمشىق)
وندا شىمشىقتىڭ تاپسىرماسىن ورىندايىق.
2 - جاتتىعۋ. جۇمباقتاردى كوشىرىپ جاز. تۇرلاۋسىز مۇشەلەردى تاۋىپ، سۇراق قوي.
مەيىرىممەن سۇيەدى ول بار ادامدى،
وزىنە جاراتپايدى قاراعاندى.

ۇيگە تاپسىرما
5 - جاتتىعۋ سىزبا بويىنشا سويلەم قۇراستىرىپ جازۋ.
ەركىن تاقىرىپقا قۇرمالاس سويلەمدى قاتىستىرىپ ءماتىن قۇراۋ

ساباقتى قورىتىندىلاۋ
مىنە بالالار، بۇگىن قۇستاردىڭ تاپسىرمالارى ارقىلى سويلەم مۇشەلەرى تۋرالى بىلىمدەرىڭدى تولىقتىردىڭدار. قۇستار ادامعا دوس، تابيعات كوركى دەيمىز. قىستاپ قالاتىن وتىرىقشى قۇستارعا قامقور بولۋىمىز كەرەك.
بۇگىنگى ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا ەرەجەلەردى سۇراۋ.