سپيد نە ءۇشىن ءقاۋىپتى؟
تاقىرىپ: سپيد نە ءۇشىن ءقاۋىپتى؟
ماقساتى: جاس جەلەكتەي جايقالىپ ءوسىپ كەلە جاتقان جاس جەتكىنشەكتەرىمىزدىڭ ساناسىنا ادام بالاسىن ازدىراتىن جامان جۇقپالى اۋرۋلاردان اۋلاق بولۋ جاقتارىن مىسالدارمەن دالەلدەپ ءتۇسىندىرۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: وي شاقىرۋ، تابليسالار، سۋرەتتەر.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، وي ءبولىسۋ.
كىرىسپە. جيتس (جۇرە پايدا بولاتىن يممۋندىق تاپشىلىق) – يممۋندىق قۋاتتىڭ السىرەۋىنەن سوقتىراتىن جۇقپالى اۋرۋ. جىنىس قاتىناسى كەزىندە جانە زاقىمدانعان تەرى ارقىلى قانعا تۇسكەن سوڭ اعزانىڭ قورعانىس شەبى سانالاتىن ليمفا جۇيەسىن زاقىمدايتىن اسا قاتەرلى اۋرۋ.
جيتس قوزدىرعىشىن نەمەسە ادامدا يممۋنيتەت جەتىسپەۋشىلىك تۋعىزاتىن ۆيرۋستى (ۆيچ - 1) 1983 جىلى فرانسۋز عالىمى، ۆيروسولوگ ل. مونتانە تاپتى. ال 1984 جىلى امەريكاندىق عالىم ر. گاللو ۆيرۋستىڭ بارلىق وسيەتتەرىن جان - جاقتى تەكسەرىپ جاريالادى. ادام اعزاسىنا ەنگەن ول قاننىڭ ليمفووسيت جاسۋشالارىنىڭ ىشىنە كىرىپ، جاسۋشانىڭ گەنەتيكالىق اپپاراتىنا جابىسىپ، تەز كوبەيە باستايدى. وسىنىڭ اسەرىنەن جاسۋشا جارىلىپ ولەدى. ودان شىققان ۆيرۋستار جاڭا جاسۋشىلارعا جابىسىپ، وتكەن پروسەستى قايتالايدى. ليمفوسيت جاسۋشالارىنىڭ وسىلاي ولە بەرۋى سالدارىنان كۇندەردىڭ - كۇنىندە اعزادا يممۋنيتەت جەتىسپەۋشىلىك پايدا بولادى. بۇل جاسىرىن كەزەڭ ونداعان جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. ايىرىقشا ەستە ۇستايتىن جاي، وسى جاسىرىن كەزەڭ كەزىندە ادام ءوزىن اۋرۋمىن دەپ ەسەپتەمەيدى. ءبىراق ول وزىمەن قاتىناسىنداعى ادامدارعا جۇقپالى اۋرۋدىڭ كوزى رەتىندە سپيد - ءتى تاراتا بەرەدى.
سپيد ۆيرۋسى حيميالىق نەمەسە فيزيكالاق اسەرلەرگە وتە ءتوزىمسىز. ۆيرۋستى 57 گرادۋسقا دەيىن قىزدىرسا ولەدى. سوندىقتان ۆيرۋس بار زات قايناتىلسا، ونىڭ شىدامايتىنى انىق. ادەتتەگى مەديسينالاق تاجىربيەدە قولدانىلاتىن سپيرت، اسەتون، ەفير، گيدروحلوريد، ناتريي جانە ت. ب. دەزينفەكسيالىق زاتتار سپيد ۆيرۋسىن وپ - وڭاي جوق قىلدىرادى.
اۋرۋدىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى:
ۆيرۋس جۇققان ادامداردىڭ 35 - 50%- ى اۋىرادى. قالعاندارى دەنى ساۋ، ۆيرۋس تاسىمالداۋشى بولىپ قالادى. جيتس نەمەسە قازىرگى كەزدە ايۆ ينفەكسياسى دەپ اتالاتىن ىندەتتىڭ ءتيىستى كەزەڭدەرىنە قاراي ءارتۇرلى بەلگىلەرى بولادى. جۇققان ساتتەن باستاپ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولا باستاعانعا دەيىنگى ۋاقىت ينكۋباسيالىق كەزەڭ – باستاپقى ايۆ - ينفەكسيا) 2 - 3 اپتادان 6 - 12 ايعا، كەيىنگى كەزدەگى مالىمەتتەر بويىنشا بىرنەشە جىلعا دەيىن سوزىلادى. ينفەكسيا كەيدە بەلگىسىز تۇردە داميدى. نەگىزىندە ناۋقاستانعانداردىڭ 1/3 - ءنىڭ دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ، باسپا (انگينا)، باس اۋىرۋى، ليمفابەزدەرىنىڭ ءىسىنۋى، السىزدەنۋى، تەرىسىنە بورتپە شىعۋ سياقتى جەدەل اۋرۋ بەلگىلەرى پايدا بولۋى مۇمكىن.
جيتس - ءتىڭ جۇعۋ كوزدەرى جانە جۇعۋ جولدارى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا ايۆ جۇقتىرعاندار سانى 2000 جىلدان كەيىن 40 - 50 ميلليونعا جەتۋى ىقتيمال.
ادەتتە جيتس - پەن قالا تۇرعىندارى جيىرەك اۋىرادى. وعان ءجونسىز جىنىستىق قاتىناس، شەكتەن تىس سەكسۋالدىق ەركىندىك، جەزوكشەلىك، گوموسەكسۋالدىق ت. ب. جايلار سەبەپ بولادى.
ينفەكسيا كوزى. ۆيرۋس جۇققان ادام – ۆيرۋس تاسىمالداۋشىلار، جيتس - پەن اۋىرعان ادامدار ينفەكسيا جۇقتىرۋ كوزى بولىپ تابىلادى. ەشقانداي اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالمايتىندىقتان، اسىرەسە، ۆيرۋس تاسىمالداۋشىلار وتە ءقاۋىپتى.
ۆيرۋس كوپ مولشەردە قاندا، سپەرمادا، قىناپ كىلەگەيىندە، ەمشەك سۇتىندە بولادى. كوز جاسىندا، جۇلىن سۇيىعىندا، سىلەكەيدە وتە از مولشەردە بولۋى مۇمكىن. (مەيىرحانوۆا ز. قىز – ءومىردىڭ قىزعالداعى. الماتى. ولجاس، 2006.)
سپيد نە ءۇشىن ءقاۋىپتى؟ جۇكتەۋ
ماقساتى: جاس جەلەكتەي جايقالىپ ءوسىپ كەلە جاتقان جاس جەتكىنشەكتەرىمىزدىڭ ساناسىنا ادام بالاسىن ازدىراتىن جامان جۇقپالى اۋرۋلاردان اۋلاق بولۋ جاقتارىن مىسالدارمەن دالەلدەپ ءتۇسىندىرۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: وي شاقىرۋ، تابليسالار، سۋرەتتەر.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، وي ءبولىسۋ.
كىرىسپە. جيتس (جۇرە پايدا بولاتىن يممۋندىق تاپشىلىق) – يممۋندىق قۋاتتىڭ السىرەۋىنەن سوقتىراتىن جۇقپالى اۋرۋ. جىنىس قاتىناسى كەزىندە جانە زاقىمدانعان تەرى ارقىلى قانعا تۇسكەن سوڭ اعزانىڭ قورعانىس شەبى سانالاتىن ليمفا جۇيەسىن زاقىمدايتىن اسا قاتەرلى اۋرۋ.
جيتس قوزدىرعىشىن نەمەسە ادامدا يممۋنيتەت جەتىسپەۋشىلىك تۋعىزاتىن ۆيرۋستى (ۆيچ - 1) 1983 جىلى فرانسۋز عالىمى، ۆيروسولوگ ل. مونتانە تاپتى. ال 1984 جىلى امەريكاندىق عالىم ر. گاللو ۆيرۋستىڭ بارلىق وسيەتتەرىن جان - جاقتى تەكسەرىپ جاريالادى. ادام اعزاسىنا ەنگەن ول قاننىڭ ليمفووسيت جاسۋشالارىنىڭ ىشىنە كىرىپ، جاسۋشانىڭ گەنەتيكالىق اپپاراتىنا جابىسىپ، تەز كوبەيە باستايدى. وسىنىڭ اسەرىنەن جاسۋشا جارىلىپ ولەدى. ودان شىققان ۆيرۋستار جاڭا جاسۋشىلارعا جابىسىپ، وتكەن پروسەستى قايتالايدى. ليمفوسيت جاسۋشالارىنىڭ وسىلاي ولە بەرۋى سالدارىنان كۇندەردىڭ - كۇنىندە اعزادا يممۋنيتەت جەتىسپەۋشىلىك پايدا بولادى. بۇل جاسىرىن كەزەڭ ونداعان جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. ايىرىقشا ەستە ۇستايتىن جاي، وسى جاسىرىن كەزەڭ كەزىندە ادام ءوزىن اۋرۋمىن دەپ ەسەپتەمەيدى. ءبىراق ول وزىمەن قاتىناسىنداعى ادامدارعا جۇقپالى اۋرۋدىڭ كوزى رەتىندە سپيد - ءتى تاراتا بەرەدى.
سپيد ۆيرۋسى حيميالىق نەمەسە فيزيكالاق اسەرلەرگە وتە ءتوزىمسىز. ۆيرۋستى 57 گرادۋسقا دەيىن قىزدىرسا ولەدى. سوندىقتان ۆيرۋس بار زات قايناتىلسا، ونىڭ شىدامايتىنى انىق. ادەتتەگى مەديسينالاق تاجىربيەدە قولدانىلاتىن سپيرت، اسەتون، ەفير، گيدروحلوريد، ناتريي جانە ت. ب. دەزينفەكسيالىق زاتتار سپيد ۆيرۋسىن وپ - وڭاي جوق قىلدىرادى.
اۋرۋدىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى:
ۆيرۋس جۇققان ادامداردىڭ 35 - 50%- ى اۋىرادى. قالعاندارى دەنى ساۋ، ۆيرۋس تاسىمالداۋشى بولىپ قالادى. جيتس نەمەسە قازىرگى كەزدە ايۆ ينفەكسياسى دەپ اتالاتىن ىندەتتىڭ ءتيىستى كەزەڭدەرىنە قاراي ءارتۇرلى بەلگىلەرى بولادى. جۇققان ساتتەن باستاپ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولا باستاعانعا دەيىنگى ۋاقىت ينكۋباسيالىق كەزەڭ – باستاپقى ايۆ - ينفەكسيا) 2 - 3 اپتادان 6 - 12 ايعا، كەيىنگى كەزدەگى مالىمەتتەر بويىنشا بىرنەشە جىلعا دەيىن سوزىلادى. ينفەكسيا كەيدە بەلگىسىز تۇردە داميدى. نەگىزىندە ناۋقاستانعانداردىڭ 1/3 - ءنىڭ دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ، باسپا (انگينا)، باس اۋىرۋى، ليمفابەزدەرىنىڭ ءىسىنۋى، السىزدەنۋى، تەرىسىنە بورتپە شىعۋ سياقتى جەدەل اۋرۋ بەلگىلەرى پايدا بولۋى مۇمكىن.
جيتس - ءتىڭ جۇعۋ كوزدەرى جانە جۇعۋ جولدارى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا ايۆ جۇقتىرعاندار سانى 2000 جىلدان كەيىن 40 - 50 ميلليونعا جەتۋى ىقتيمال.
ادەتتە جيتس - پەن قالا تۇرعىندارى جيىرەك اۋىرادى. وعان ءجونسىز جىنىستىق قاتىناس، شەكتەن تىس سەكسۋالدىق ەركىندىك، جەزوكشەلىك، گوموسەكسۋالدىق ت. ب. جايلار سەبەپ بولادى.
ينفەكسيا كوزى. ۆيرۋس جۇققان ادام – ۆيرۋس تاسىمالداۋشىلار، جيتس - پەن اۋىرعان ادامدار ينفەكسيا جۇقتىرۋ كوزى بولىپ تابىلادى. ەشقانداي اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالمايتىندىقتان، اسىرەسە، ۆيرۋس تاسىمالداۋشىلار وتە ءقاۋىپتى.
ۆيرۋس كوپ مولشەردە قاندا، سپەرمادا، قىناپ كىلەگەيىندە، ەمشەك سۇتىندە بولادى. كوز جاسىندا، جۇلىن سۇيىعىندا، سىلەكەيدە وتە از مولشەردە بولۋى مۇمكىن. (مەيىرحانوۆا ز. قىز – ءومىردىڭ قىزعالداعى. الماتى. ولجاس، 2006.)
سپيد نە ءۇشىن ءقاۋىپتى؟ جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ارەكەتتەسۋشى زاتتاردىڭ بىرەۋى ارتىق الىنعانداعى حيميالىق رەاكسيا تەڭدەۋلەرى بويىنشا ەسەپتەۋلەر
