InfoHub Logo

تاقىرىبى: سترەسس. سترەستەن شىعۋ جولدارى
كللاسى: 9-11
وقۋ ىس-ارەكەت ءتۇرى: سەمينار-ترەنينگ
ماقساتى:
— سترەسس تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
— سترەسستىڭ ادام دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن ءتۇسىندىرۋ.
— ترەنينگ — جاتتىعۋلار ارقىلى سترەسستەن شىعۋ جولدارىن كورسەتۋ.
مىندەتتەرى:
— ءپوزيتيۆتى ويدى دامىتۋ.
— سترەسستەن ارىلۋعا پسيحولوگيالىق كەڭەس بەرۋ.
قاتىسۋشىلار: پەداگوگتار
بيلينگۆيستيكالىق كومپونەنتتەر: سترەسس-كۇيزەلىس، ەموسيا-كوڭىل-كۇي.
ترەنينگ
ترەنينگ – “جاتتىعۋ” دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.
پسيحولوگيالىق ترەنينگ – تەز شەشىم قابىلداۋ، قىسىلتاياڭدا جول تابا ءبىلۋ، ءتىل تابىسۋ، وزگە ادامدارمەن قارىم-قاتىناس مادەنيەتىن جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالادى.
ترەنينگ قاعيدالارى
بەلسەندىلىك؛
اشىق كەرى بايلانىس؛
“ناق وسى جەردە جانە تاپ ءقازىر”؛
سەنىم ءبىلدىرۋ؛
بەلگىلەنگەن ءتارتىپتى ساقتاۋ.
ترەنينگتى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭدەرى
جالپىعا ورتاق پسيحولوگيالىق جاعىمدى احۋال قالىپتاستىرۋ.
رەفلەكسيا تۋدىراتىنداي پىكىرتالاس، ويىن نە سۇحبات جۇرگىزۋ.
ناقتى مىندەتتى شەشۋ، دامىتۋ نە تۇزەتۋ ماقساتىنا جەتۋ.
پسيحولوگيالىق جەڭىلدەۋ، رەلاكساسيا جانە ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ترەنينگ توبىنىڭ ەرەجەسى
كەلىسىم شارتقا وتىرۋ؛
قول كوتەرۋ زاڭى: كەزەكپەن سويلەۋ؛
باعا بەرمەۋ زاڭى: ءار ءتۇرلى پىكىر قابىلدانۋى ءتيىس؛
سىر شاشپاۋ زاڭى: ترەنينگ بارىسىندا بولعان وقيعالار تەك توپ مۇشەلەرىنىڭ ورتاسىندا قالادى؛
“توقتا” زاڭى: تاجىريبەنى تالداۋ كەزىندە جاعىمسىز جاعداي تۋىنداسا، “توقتا” دەپ تاقىرىپتى جاۋىپ تاستاۋعا بولادى؛
بەلسەندىلىك زاڭى: ترەنينگتە بەلسەندىلىك كورسەتكەندەردىڭ جاي وتىرعاندارعا قاراعاندا الارى مول [1].
1- جاتتىعۋ:
«بەيدج» تانىسۋ جاتتىعۋى:
ماقساتى: قاتىسۋشىلاردىڭ ترەنينگتە وزدەرىن ەركىن ۇستاۋىن جانە كوڭىل-كۇيىن شوعىرلاندىرۋ.
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، 10 مينۋت.
رەسۋرستار: بەيدج، ءتۇرلى-تۇستى ماركەرلەر، ءتۇرلى-تۇستى قاعازدار.
جۇرگىزىلۋى: قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ تاڭداعان لاقاپ اتتارىن نەمەسە وزىنە ۇنايتىن ەسىمدەردى بەرىلگەن پاراققا ءتۇرلى ءتۇستى ماركەرلەرمەن جازىپ، بەيدجگە سالىپ، نەلىكتەن وسى ەسىمدى تاڭداعاندىقتارىن تۇسىندىرەدى.
«سترەسس جانە ودان ارىلۋ جولدارى» تاقىرىبىنا تانىستىرىلىم.
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: نەگىزگى كەزەڭى، 5 مينۋت.
رەسۋرستار: سلايد.
سترەسس – ادامنىڭ مازاسىزدىعىنان تۋىندايتىن كوبىنە ءوزى بەيىمدەلمەگەن جۇمىستاردىڭ شامادان تىس بولۋىنا بايلانىستى بەيىمدەلگەن پسيحيكامەن ورگانيزمنىڭ وزگەرىستەرگە ۇشىراۋىنا اكەلەتىن پروسەسس رەتىندە سانالادى.
«سترەسس» اعىلشىن ءسوزى، اۋدارماسى «قىسىم، تارتىلىس، قىسىم كەلتىرۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ەڭ العاشقى رەت سترەسس سوزىنە انىقتاما بەرگەن كانادالىق فيزيولوگ گانس سەلە [2].
سترەسستىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرى.
ۋاقىتتى جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى جۇمىس،
اقپاراتتىڭ شامادان تىستىعى؛
تۇلعاعا ۇجىمدىق قىسىم؛
وزىنە جانە قورشاعان ورتانىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن جۇمىستار؛
مىندەتتى تۇردە شەكتەلۋ؛
ومىردە ماقساتتىڭ بولماۋى؛
بولىپ جاتقان جاعداياتتاردى قالىپقا كەلتىرە الماۋ جانە تاعى باسقا.
سترەسس بەلگىلەرى
ۇنەمى شارشاڭقىلىق سەزىمى؛
ەموسيونالدى دەن ساۋلىعىنىڭ ازۋى؛
سىرتقى ورتاداعى وزگەرىستەرگە بايلانىستى قابىلداۋى مەن بەلسەندىلىكتەگى وزگەرىستەر؛
سەبەپسىز باستىڭ اۋرۋى مەن قان قىسىمىنىڭ كوتەرىلۋى؛
اسقازان-ىشەك اۋرۋلارىنىڭ جولدارىنىڭ قوزۋى؛
جىنىس قىزمەتىندەگى بۇزىلىستار؛
دەنە سالماعىنىڭ كۇرت ازايۋ نەمەسە ۇلعايۋى؛
تولىعىمەن نەمەسە سيرەك ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى؛
ۇيقىلى-وياۋ ءجۇرۋ؛
فيزيكالىق جانە ەموسيالىق جاعدايلارداعى تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى.
سترەسسكە قارسى تۇرۋ فاكتورلارى
ءوز دەنساۋلىعىن كۇتۋ؛
ءوز-وزىن جوعارى باعالاۋ؛
وزىنە جانە ءوز قابىلەتتەرىنە دەگەن سەنىمدىلىك؛
سترەسسكە قارسى تۇرا الۋ؛
اشىق قارىم-قاتىناسقا تۇسە ءبىلۋ؛
ءوز-وزىن باسقارۋ؛
وپتيميزم ت.ب.
زەرتتەۋ بويىنشا ايەل ادامدار ەر ادامدارعا قاراعاندا ۇزاق ءومىر سۇرەدى ەكەن. پسيحولوگتاردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا، ايەلدەر اڭگىمەگە جاقىن، جىلاۋعا دايىن تۇرادى. سول ارقىلى ىشتەگى بارلىق جاعىمسىز ەموسيا، ەنەرگيالارىن كوز جاسى ارقىلى، سىرىن ءبولىسۋ ارقىلى سىرتقا شىعارىپ وتىرادى. ال ەر ادامدار بارلىعىن ىشكە ساقتايدى، ولار جىلامايدى نە ايەلدەر سياقتى وسەك اڭگىمەدە جاقىن ەمەس. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى: ەر ادامدارعا ايتار كەڭەسىمىز، اراسىندا جىلاپ العاندارىنىز دۇرىس [3].
ەگەر ماسەلە ۋاقىتىندا شەشىلمەسە ول – سترەسسكە ۇشىرايدى، سترەسس ۋاقىتىندا شەشىلمەسە، ونىڭ ارتى دەپرەسسياعا ۇشىرايدى، دەپرەسسيا – نيەۆروزعا، نيەۆروز – سوماتيكالىق اۋرۋلارعا ۇشىراتادى. سوندىقتان سترەسستىڭ الدىن الۋ ءۇشىن، ماسەلەنى ۋاقىتىندا شەشكەن دۇرىس.
2-جاتتىعۋ:
«مەنىڭ سەزىمىم» جاتتىعۋى:
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: نەگىزگى كەزەڭ، 20 مينۋت.
رەسۋرستار: اق پاراق، اكۆارەل.
ماقساتى: ىشتە جينالعان جاعىمسىز ەموسيالاردى شىعارىپ، جاعىمدى ەموسيا قالىپتاستىرۋ.
جۇرگىزىلۋى: قاتىسۋشىلارعا اق پاراق ۇسىنىلادى.
وسى بولىنگەن بولەكشەلەرگە اق تۇسكە اق بوياۋمەن ءوزىنىڭ ويىنا ءبىرىنشى ورالعان جاعىمدى سۋرەتتى سالىپ، ەڭ جاقىن ادامىنا تىلەكتەر جازۋ.
ەكىنشى بولىككە جاسىل بوياۋمەن سۋرەت سالىپ، ءوز ارمان تىلەكتەرىن جازۋ.
ءۇشىنشى بولىككە قىزىل تۇسپەن سۋرەت سالىپ، ىشىندەگى اشۋىن جازۋ.
ءتورتىنشى بولىككە قارا بوياۋمەن سۋرەت سالىپ، ومىرىڭىزدە بولعان ەڭ جاعىمسىز وقيعاڭىزدى جازىڭىز.
3-جاتتىعۋ:
«رەفرەيمينگ» جاتتىعۋى
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: نەگىزگى كەزەڭ، 15 مينۋت.
رەسۋرستار: اق پاراق جانە ءتۇرلى-تۇستى ماركەرلەر.
ماقساتى: جۇمىس بارىسىندا سترەس تۋىنداتاتىن جاعىمسىز مىنەز-قۇلىقتاردان ارىلتۋ.
جۇرگىزىلۋى: ترەنينگ قاتىسۋشىلارى جۇپ بولىپ بولىنەدى، جۇپتاعىلارعا ءبىر بىرلەرىنىڭ وزدەرى ۇناتپايتىن، سترەستىڭ تۋىنداۋىنا اكەلەتىن ەڭ جاعىمسىز قاسيەتتەرىن انىقتاۋعا 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
جۇبىڭىزدىڭ جۇمىس بارىسىندا سترەسكە اكەلىپ سوقتىراتىن ەڭ جاعىمسىز قاسيەتىن جاعىمدى قاسيەتكە اينالدىرۋعا ارنالعان پوستەر جاساۋ.
4-جاتتىعۋ:
«اقيقات ورىندىعى» جاتتىعۋى
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: نەگىزگى كەزەڭ، 10 مينۋت.
رەسۋرستار: ورىندىق، تاراتپالار.
ماقساتى: قاتىسۋشىلاردىڭ قورقىنىشتارى مەن سترەستەرىنەن ارىلتۋ، اشىق بولۋعا شاقىرۋ.
جۇرگىزىلۋى: الدارىڭىزدا تاراتپالار جيىنى تۇر. ەندى سىزدەر كەزەكپەن ورتاعا شىعىپ، اياقتالاماعان سويلەمدەرگە جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك.
تاراتپالارداعى سويلەمدەر:
ەڭ ۇلكەن قورقىنىش بۇل — …
مەن مىناداي ادامدارعا سەنبەيمىن…
مەن رەنجيمىن، ەگەر…
مەن ۇمىتپايمىن ەگەر…
ماعان كوڭىلسىز، ەگەر…
ەگەر ماعان داۋىس كوتەرسە، مەن…
ەگەر مەن سەنىمسىز بولسام…
سويلەمدى اياقتاعاندا قانداي سەزىمدە بولعاندىعى جايلى سۇرالادى. بۇل ساتتە قولداۋ مەن سۇيەنىشتى قاجەت ەتەدى.
5-جاتتىعۋ:
«حات جازۋ» جاتتىعۋى.
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: نەگىزگى كەزەڭ، 10 مينۋت
رەسۋرستار: اق پاراق، قالامساپ.
ماقساتى: ىشكى ماسەلەلەردى زەرتتەۋ جانە تۇزەتۋ.
جۇرگىزىلۋى: قاتىسۋشىلار شەڭبەر بولىپ وتىرادى. ترەنەردىڭ نۇسقاۋ بەرەدى: سەزىمىڭىزدى تولىق بىلدىرە الماعان ادامدى ەسكە ءتۇسىرىڭىز. قانداي سەزىمىڭىز بار؟ ەندى سول ادامعا حات جازىپ، سەزىمىڭىزدى، ايتا الماي جۇرگەن ءسوزىڭىزدى، ويلارىڭىزدى جازىڭىز. ول ءۇشىن كوزىڭىزدى جۇمىپ، سەزىمدى (قۋانىش، رەنىش، ۋايىم، ىزا، اشۋ) ەسكە ءتۇسىرىڭىز.
ەندى «قىمباتتى» نەمەسە ەسىمىن جازىپ حاتتى جالعاستىرىڭىز. ىشىڭىزدە ساقتاعان بار سىرىڭىزدى توگىپ، سالىپ جازىڭىز، ىشتە ەشتەڭە قالماسىن، بارلىعىن جازىڭىز. وزىڭىزگە شەكتەۋ قويماڭىز، ەسەسىنە جەڭىلدەپ، جادىراپ قالاسىز. قاتىسۋشى ۇستازداردىڭ ەموسياسى تالقىلانادى.
ترەنينگ كەزەڭدەرى/ جوسپارلانعان ۋاقىت: رەلاكساسيا 7 مينۋت
بەينەبايان رەلاكساسيا
6-جاتتىعۋ
«چەمودان، ەت تارتقىش، سەبەت» جاتتىعۋى:
رەسۋرستار: بەينەبايان
سلايد، ءۇش ءتۇستى ستيكەر.
ماقساتى: جۇرگىزىلگەن ترەنينگتەن وزىنە كەرەكتى ماعلۇماتتاردى چەموداندارىنا سالىپ الىپ، قاجەتسىز دەپ تانىعاندارىن ەت تارتقىش ارقىلى تارتىپ قوقىس سەبەتىنە تاستاۋ.
جۇرگىزىلۋى: ترەنينگ قاتىسۋشىلارىنا ءۇش ءتۇستى ستيكەر تاراتىلىپ، ماقسات بويىنشا تۇستەرگە ءوز ويلارىن جازىپ، قاجەتتى دەپ تانىعاندارىن ورتاعا سالۋدى ۇسىنۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋ كەرەك: كۇيزەلىسكە ۇشىراۋدان الىس بولۋدى.
نەنى يگەرۋ كەرەك: كۇيزەلىستەن شىعۋ جولدارىن.
نەنى بىلەدى: كۇيزەلىستىڭ تۋىنداۋ سەبەپتەرىن.
ادەبيەتتەر
1. زايسيەۆا ت. تەوريا پسيحولوگيچەسكوگو ترەنينگا. رەچ، «سمىسل»، 2002.
2. ماريششۋك ۆ.ل.، ەۆدوكيموۆ ۆ.ي. پوۆەدەنيە ي سامورەگۋلياسيا چەلوۆەكا ۆ ۋسلوۆياح سترەسسا. – سپب:، 2001.
3. گرينبەرگ د. ۋپراۆلەنيە سترەسسوم. – سپب:، 2002.
4. ليۋتوۆا ە.ك.، مونينا گ.ب. ترەنينگ ەففەكتيۆنوگو ۆزايمودەيستۆيا س دەتمي. سپب:، 2000.

اقتوبە وبلىسى، ايتەكە بي اۋدانى
سارات جوببم پسيحولوگى
سارسەنحالىقوۆ تىنىشقالي نۇرعالي ۇلى