InfoHub Logo

قىزىلوردا قالاسى
«مۇراگەر» مەكتەبىنىڭ پسيحولوگى
دانياروۆا مەرەكە سۋلتانبەك قىزى

 

زەرتتەۋدىڭ ماقساتى: ستۋدەنتتەردىڭ ماماندىعى جانە ونىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىن انىقتاۋ.

زەرتتەۋدىڭ مىندەتتەرءى:

- بولاشاق مامان يەسىنىڭ ماماندىقتى دۇرىس تاڭداپ الۋى جانە كاسىبي باعداردى يگەرۋ جولدارىن انىقتاۋ؛
- بولاشاق مامانداردىڭ كاسىپكە بەيىمدەلۋدەگى قۇندىلىقتىق جانە قۇزىرەتتىلىك باعدارلاردى قالىپتاستىرۋ؛
- تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىن انىقتاۋ.

زەرتتەۋدىڭ بولجامى:

- ەگەر، ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنا دەگەن موتيۆاسياسى مەن ولاردىڭ ءوز-وزىنىڭ پسيحولوگيالىق قاسيەتتەرىن باعالاۋ بارىسىندا قۇندىلىقتىق باعدارىن دامىتار بولساق، وندا ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋى شەشىمىن تابار ەدى.

ءبىزدىڭ زەرتتەۋلەرىمىزدىڭ نەگىزگى باعىتى ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىن انىقتاۋ بولدى. بۇگىنگى تاڭداعى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ماماندىق تاڭداۋىن انىقتاۋشى بىرنەشە فاكتورلاردى اتاپ وتۋگە بولادى. ولار: الەۋمەتتىك فاكتور، پسيحولوگيالىق فاكتور. الەۋمەتتىك فاكتور ماماندىققا دەگەن قوعامنىڭ سۇرانىسىنان تۋىندايتىن جاعداي. مۇندا تۇلعا جۇمىسسىز قالۋدان قاشقاقتاۋ نەگىزىندە تاڭداۋ العا شىعادى. سەبەبى، قوعام سۇرانىسى تۇلعانىڭ كاسىبي حاباردارلىعىنا ىقپال ەتەدى. ال، پسيحولوگيالىق فاكتور تۇلعا كوزقاراستارىنىڭ، قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ نەگىزىندە ماماندىق تاڭداۋ. بۇل جاعدايدا تۇلعا ءوز قابىلەتىن ۇعىنۋى ومىرلىك ءماندى كاسىبي قۇندىلىقتار قالىپتاسۋدىڭ باستى شارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

تۇلعانىڭ كاسىبي قۇندىلىقتارى جالپى دامۋ ساتىلارىنىڭ نەگىزگى اسپەكتىلەرىن قۇرايدى. سونداي-اق، تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋدا كاسىبي قۇندىلىقتار ماماندىق تۋرالى جاعىمدى قاتىناستاردىڭ تۋىنداۋىنىڭ قاينار كوزى بولىپ تابىلادى. قۇندىلىق باعدارلار جان-جاقتى، ۇيلەسىمدى تۇلعا رەتىندە دامۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتەدى. سوندىقتان، ءارتۇرلى دامۋ ساتىسىندا تۇلعانىڭ كاسىبي قۇندىلىقتارىنىڭ دامۋىن زەرتتەۋ بولاشاق مامانداردىڭ بەلگىلى سالادا ءوزىنىڭ الەۋەتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

ستۋدەنتتەردىڭ كاسىبي قۇندىلىقتارى بولاشاق مامانداردىڭ  ۇيلەسىمدى تۇلعالىق دامۋىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. زەرتتەۋ نىسانىندا ءبىز اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا» ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرىن تاڭدادىق. سەبەبى، قازىرگى تاڭداعى پەداگوگ-پسيحولوگ ماماندىعىنا دەگەن سۇرانىس ارتىپ وتىر. تۇلعانىڭ ىشكى الەمىن، ولاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن، ومىرلىك باعىتتارىنىڭ انىقتالۋىنا كومەك كورسەتەتىن مامانداردىڭ ءوزىنىڭ ماماندىعىنا دەگەن قاتىناسىن ءبىلۋ ماڭىزدى جاعدايلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنى انىق.

تۇلعانىڭ دامۋىنداعى بولاتىن وزگەرىستەردىڭ پسيحولوگيالىق مەحانيزمدەرىن تابۋعا كاسىبي قۇندىلىقتاردى ءارتۇرلى ىس-ارەكەتتە زەرتتەۋ وڭ ىقپالىن تيگىزەدى. كوپتەگەن زەرتتەۋلەردە كاسىبي قۇندىلىقتاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى تەك ىس-ارەكەتپەن بايلانىستى قاراستىرىلعان. بۇل زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي كاسىبي قۇندىلىقتار تۇلعانى شەبەرلىكتى مەڭگەرۋگە يتەرمەلەيدى، سونىمەن قاتار، ونى رەتتەۋدىڭ باستى شارتى بولىپ تابىلادى جانە تۇلعانىڭ تولىققاندى دامۋىنا نەگىز بولادى.

تۇلعانىڭ كاسىبي قۇندىلىقتارىنىڭ دامۋىنداعى دارالىق ەرەشەلىك ماسەلەسىنىڭ پسيحولوگيا عىلىمى ءۇشىن ماڭىزى زور. شەتەل جانە كەڭەس پسيحولوگياسىنداعى زەرتتەۋلەر بۇل ماسەلەنى ءارتۇرلى تۇرعىدا تۇسىندىرەدى.

ەكسپەريمەنتتىڭ نەگىزگى باعىتى ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىن نەگىزدەۋ بولىپ تابىلادى.

زەرتتەۋدە ءبىز جوعارىدا اتاپ وتكەن ماماندىقتىڭ ءبىرىنشى جانە ءتورتىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ ماماندىق تاڭداۋ موتيۆىنە، كاسىبي قۇندىلىقتارىنىڭ دامۋىنا، ءوز-وزىنىڭ پسيحولوگيالىق قاسيەتتەرىن باعالاۋىنا باسا نازار اۋداردىق. سەبەبى، ءبىرىنشى كۋرستا ستۋدەنتتەر نەگىزگى بازالىق پاندەردى مەڭگەرىپ، كاسىبي كوزقاراستار، پىكىرلەر تۋىنداي باستاعان كەزەڭ بولسا، ءتورتىنشى كۋرستا تۇراقتى كاسىبي قابىلەتتەرى مەن الەۋمەتتىك قوعام تالابىنا ساي دامۋى كورىنىس بەرە باستايدى.

عىلىمي زەرتتەۋ ادىستەرى – بۇل عىلىمي تەوريالار مەن پراكتيكالىق نۇسقاۋلار قۇرۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن سەنىمدى مالىمەتتەر الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تاسىلدەر مەن امالدار بولىپ تابىلادى.

كەز-كەلگەن عىلىمي بولجام عىلىمي زەرتتەۋ ادىستەرى ارقىلى دالەلدەنەدى. قانداي عىلىمدا بولماسىن، عىلىمي بولجام زەرتتەۋ ادىستەرى ارقىلى ناقتىلانباسا، وندا زەرتتەۋ شىندىققا جاناسپايدى. پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر ءپرينسيپى فاكتىلىك ماتەريالداردى جيناقتاۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن ادىستەر ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. سوندىقتان دا، قانداي دا ءبىر ادىستەردى تاڭداۋ ءاردايىم ناقتى زەرتتەۋدىڭ پانىمەن جانە مىندەتتەرىمەن ايقىندالادى.

زەرتتەۋ پروبلەماسىن انىقتاۋدا ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىنىڭ دامۋىن زەرتتەۋ ءۇشىن جەكە بولجامدار، مىندەتتەر، ادىستەمەلەر بەلگىلەندى. ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك تالاپتارعا سايكەستىگىمەن قاناعاتتانۋىنىڭ دامۋىن ولشەيتىن جارامدى ادىستەمەلەر دايىندالدى. ادىستەمەلەر ستۋدەنتتەردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، اداپتاسيالاندى.

ءبىزدىڭ زەرتتەۋلەرىمىزدەگى ەكسپەريمەنتتە قولدانىلاتىن ادىستەردى تاڭداۋ ەڭ الدىمەن ستۋدەنتتەردى، ولاردىڭ دارالىق پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەۋدەن باستاۋ الدى. زەرتتەۋ جۇمىسىندا تاڭداپ الىنعان ادىستەمەلەردىڭ ەرەكشەلىگى، ولاردىڭ تۇلعانىڭ سيپاتتامالارىن جان-جاقتى اشۋعا مۇمكىندىگى بار ەكەندىگىندە بولىپ تابىلادى. زەرتتەۋ جۇمىسىندا باسشىلىققا الىنعان ادىستەمەلەرگە سيپاتتاما بەرەمىز.

تاڭدالعان زەرتتەۋ ادىستەمەلەرى تومەندەگىدەي:

1. «ماماندىققا قاتىناس» ساۋالناماسى؛
2. «ماماندىق تاڭداۋ ءموتيۆى» ءادىسى؛
3. م. روكيچتىڭ «قۇندىلىق باعدارلار» ادىستەمەسى؛
4. ل.د.ستوليارەنكونىڭ «ءوزىنىڭ پسيحولوگيالىق قاسيەتتەرىن باعالاۋ» ادىستەمەسى؛

ادىستەمە: «ماماندىققا قاتىناس» ساۋالناماسى ماماندىققا دەگەن جاعىمدى ەموسيالىق قاتىناستارىن بايقاۋعا ارنالعان.

ماماندانۋ- مامان قالىپتاسۋ كەزەڭىنىڭ تۇتاستاي ۇزدىكسىز پروسەسى بولىپ تابىلادى. بۇل ماماندىق تاڭداۋ ساتىنەن باستالىپ، ادامزاتتىڭ بارلىق ءومىر اعىمىندا جۇزەگە اسادى جانە ىس-ارەكەت توقتاۋىمەن اياقتالادى. بۇل پروسەسس تۇلعانىڭ ءوز قىزىعۋشىلىقتارىن، مۇمكىندىكتەرىن جانە قابىلەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ماماندىق تاڭداۋىن؛ ماماندىق ەرەجەلەرى مەن نورمالارىن يگەرۋ؛ مامان رەتىندە ءوزىن سەزىنۋ جانە قالىپتاسۋىن؛ تاجىريبە جيناقتاۋ جانە ماماندىق امالدارى ارقىلى تۇلعاسىن دامىتۋىن ەنگىزەدى.

تۇتاستاي العاندا ماماندانۋ - بۇل الەمۋەتتەنۋ پروسەسىنىڭ ءبىر جاعى بولىپ تابىلادى. مامان رەتىندە قالىپتاسۋ تۇلعا دامۋىنىڭ اسپەكتىلەرىنىڭ ءبىرى. تۇلعانىڭ ماماندانۋ جاعدايىنا بايلانىستى سىرتقى اسەرلەر مەن تۇلعانىڭ قىزىعۋشىلىعىندا تۇلعا بەلسەندىلىگى جاتىر.

«م.روكيچ بويىنشا قۇندىلىق باعدارلاردى زەرتتەۋ» ادىستەمەسىنىڭ سيپاتتاماسى.

قۇندىلىق باعدارلار جۇيەسى جەكە تۇلعانىڭ مازمۇندى جاعىن انىقتايدى جانە ونىڭ قورشاعان الەممەن، باسقا ادامدارمەن، وزىمەن قاتىناسىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى، دۇنيەتانىمىنىڭ نەگىزدەرىن جانە جەكە تۇلعانىڭ ومىرلىك بەلسەندىلىگىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى. قازىرگى كەزدە قۇندىلىقتار ءتىزىمىن تىكەلەي رانجيرلەۋگە نەگىزدەلگەن جانە كەڭ تاراعان م.روكيچتىڭ قۇندىلىق باعدارلاردىڭ وزگەرۋى ادىستەمەسى بولىپ سانالادى. م.روكيچ قۇندىلىقتاردىڭ ەكى كلاسىن ءبولىپ كورسەتەدى:

- تەرمينالدى، دارا ءومىر ءسۇرۋدىڭ سوڭعى ماقساتى ۇمتىلۋعا تۇرادى دەگەن سەنىم؛

- ينسترۋمەنتالدى، بەلگىلى ءبىر ارەكەتتىڭ بەينەسى نەمەسە جەكە تۇلعانىڭ قاسيەتى كەز كەلگەن سيتۋاسيادا قولداۋعا يە بولادى. بۇلاي ءبولۋ قۇندىلىقتار-ماقساتتار جانە قۇندىلىقتار-قۇرالدار دەپ ءداستۇرلى بولۋگە سايكەس كەلەدى.

رەسپوندەنتكە قاعاز بەتىندە الفاۆيتتىك تارتىپتە جازىلعان قۇندىلىقتار ءتىزىمىنىڭ ەكەۋى بەرىلەدى (ءارقايسىسىندا 18). تىزىمدەردە سىنالۋشى ءاربىر قۇندىلىققا رانگىلىك ءنومىر بەرەدى، ال كارتوچكالاردى ءمانى بويىنشا ورنالاستىرادى.

ماتەريالدى بەرۋدىڭ سوڭعى فورماسى ەڭ سەنىمدى ناتيجەلەر بەرەدى. الدىمەن تەرمينالدى، سودان كەيىن ينسترۋمەنتالدى قۇندىلىقتار جيىنتىعى ۇسىنىلادى. 18 قۇندىلىق-ماقساتتار ءتىزىمىن وقىپ بولعاننان سوڭ، وقۋشىلارعا الدىمەن ولاردىڭ ومىرىندەگى ەڭ باستى بولىپ سانالاتىن ءۇش قۇندىلىقتى تاڭداۋ ۇسىنىلادى، ولارعا 1،2،3-ورىندار بەرۋ كەرەك، سودان كەيىن قالعان قۇندىلىق-ماقساتتار تىزىمىنەن ۇمتىلۋعا تۇرمايتىن ەكى قۇندىلىقتى تاڭداۋ ۇسىنىلادى، ولارعا ەڭ سوڭعى ەكى ورىندى – 17،18-ورىندى بەلگىلەۋ كەرەك. سودان كەيىن قالعان قۇندىلىقتاردىڭ ورنىن بەلگىلەۋ قاجەت. زەرتتەۋ بلانكىلەردى قولدانۋ ارقىلى جانە ءانونيمدى تۇردە جۇرگىزىلدى.

سونىمەن قاتار پسيحودياگنوستيكالىق جۇمىس جاسالىنادى، ولارمەن وزىندىك پسيحولوگيالىق قاسيەتتەرىن باعالاۋ دەڭگەيىن ارتتىرىپ، تۇلعانىڭ قارىم-قاتىناستاعى پوتەنسيالىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ترەنينگتەر جۇرگىزىلدى. ترەنينگتىڭ بىرنەشە مىندەتتەرى بولادى، ولار: ەڭ ءبىرىنشى جانە ەڭ ماڭىزدىسى – قارىم-قاتىناستاعى سەرىكتەستىڭ جان دۇنيەسىنە ەنە الۋ، ەكىنشىدەن – تۇلعانىڭ وزىندىك باعالاۋىن ارتتىرۋ، ادامنىڭ كوممۋنيكاتيۆتى داعدىلارىن دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋ، ءۇشىنشى مىندەتى – اعارتۋشىلىق مىندەت بولىپ سانالادى.

1-جاتتىعۋ. توپتا جۇمىس ىستەۋدىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىن تالقىلاۋ.

ماقساتى: توپتا جۇمىس ىستەۋدىڭ ەرەجەلەرى مەن ادىستەرى  جايلى پىكىر قالىپتاستىرۋ.

ترەنينگكە قاتىسۋشىلار شەڭبەر بويىمەن ورنالاسادى. كەڭىستىكتە شەڭبەر بويىنا ورناسقان قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعىنا ءبىر-بىرىن جاقسى ەستىپ، كورۋىنە جانە ۆەربالدى ەمەس كورىنىستەردىڭ كەڭ سپەكترىن قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ترەنينگتى جۇرگىزۋشى توپتا قارىم-قاتىناس جاساۋدىڭ نەگىزگى پرينسيپ-ەرەجەلەرىمەن تانىستىرادى. بۇدان كەيىن توپ جۇمىس ىستەۋ ەرەجەلەرىن تالقىلايدى.

1. ءوزارا ارەكەتتەستىكتى ديالوگيزاسيالاۋ ءپرينسيپى.

توپتىق جاتتىعۋلاردا تەڭ قۇقىلى، تولىققاندى قارىم-قاتىناستىڭ ورىن الۋىن قامتاماسىز ەتەدى، قاتىسۋشىلاردىڭ ءوزارا قۇرمەتى مەن بىر-بىرىنە دەگەن تولىق سەنىمىنە نەگىزدەلەدى. قاتىسۋشىلاردىڭ بىرەۋى نەمەسە بىرنەشەۋىباسىمدىلىق كورسەتكەن جاعدايدا، قارىم-قاتىناس تولىعىمەن ديالوگ سيپاتىنان ايىرىلىپ، مونولوگ تۇرىنە اۋىسادى، ال بۇل ترەنينگتىڭ تابيعاتىنا قاراما-قايشى كەلەدى. سەنىمدى قارىم-قاتىناس احۋالى ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ ناتيجەلى بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. سەنىم احۋالىن قۇرۋدىڭ ەڭ قاراپايىم جانە العاشقى قادامى رەتىندە ترەنينگتى جۇرگىزۋشى بىر-بىرىنە «سەن» دەپ قارىم-قاتىناس جاساۋدى ۇسىنادى، بۇل ءوز كەزەگىندە پسيحولوگيالىق تەپە-تەڭدىك ورناتادى.

2. كونفيدەنسيالدىلىق ءپرينسيپى.

ترەنينگكە قاتىسۋشىلارعا ونىڭ بارىسىندا داميتىن قارىم-قاتىناس مازمۇنىن توپ شەڭبەرىنەن شىعارماۋ ۇسىنىلادى. كونفيدەنسيالدىلىق ءپرينسيپى ءوزارا سەنىمدى ارەكەتتەستىكتىڭ ورناۋىنا كومەكتەسەدى: قاتىسۋشىلار سەنىمدى، اشىق، شىنايى بايلانىسقا وڭاي تۇسەدى جانە توپتىق پىكىرتالاس پوتەنسيالىن ساقتايدى.

3. «ءقازىر جانە وسىندا» ءپرينسيپى.

بەرىلگەن پرينسيپ توپتاعى ءاربىر قاتىسۋشىعا ونىڭ اينالاسىندا ورىن العان ناقتى پسيحولوگيالىق شىندىقتىڭ جايىن، ونىڭ جان-جاقتى جانە تەرەڭ زەرتتەلۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن كولەمدى ايناعان اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

4. بەلسەندىلىك ءپرينسيپى.

وزىنە، سەرىكتەسىنە، توپقا بەلسەندى ەنۋ ماقساتىندا توپتىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ توپتىق ءوزارا ارەكەتتەستىككە جەدەل قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان قاراستىرىلادى.

5. سەزىم تىلىنە اكسەنت جاساۋ ءپرينسيپى.

ەموسيونالدى كۇيلەر مەن كورىنىستەرگە ەرەكشە زەيىن ءبولىپ، ولاردى ءتىلدى قولدانۋ ارقىلى بەكىتۋدى قامتاماسىز ەتەدى. سەزىم ءتىلىنىڭ جانامالانعان ءتۇرىن ترەنينگتە ۆەربالدى جانە ۆەربالدى ەمەس دەڭگەيلەردە كەڭ قولدانىلاتىن مەتافورا، اسسوسياسيا مەن بەينەلەر ءتىلى قۇرايدى. كەرى بايلانىس – ترەنينگتىڭ باستى ەلەمەنتى بولىپ سانالادى.

6. ينتەللەكتۋالدى جانە ەموسيونالدى اۋقىمنىڭ ۇيلەسىمدىلىگى ءپرينسيپى.

ترەنينگتىڭ جوعارى ەموسيونالدى تۇرعىسىندا قىزۋ كەزىندە، ينتەللەكتۋالدى جانە تالداۋ ۇدەرىستەرىنىڭ جاندانۋى توپ مۇشەلەرىنىڭ بىر-بىرىنە اشىق قاتىناسىنا، سەنىمدىلىك پەن ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيدى. ترەنيگ جاعدايىندا قولدانىلاتىن ينتەللەكتۋالدى ارەكەتتى باستى فورماسى – توپتىق پىكىرتالاس بولىپ سانالادى.

7. توپ قۇرامىنىڭ وزگەرمەۋ ءپرينسيپى.

تۇراقتى قۇرامى بار ترەنينگتىك توپ قاتىسۋشىلاردىڭ وزدەرىنىڭ اشىلۋىنا كومەك بەرەتىن ەرەكشە پروسەستەر تۋىنداپ، نتايجەلى جۇمىس ىستەيدى. پىكىرتالاس كەزىندە ترەنينگتى جۇرگىزۋشى ءاربىر قاتىسۋشىعا ءوز پىكىرىن ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

2-جاتتىعۋ. «مەن كىممىن؟»

ماقساتى: توپقا قاتىسۋشىلاردىڭ بىر-بىرىمەن تانىسۋى، ولاردىڭ بىر-بىرىنەن ۇيالماي، قىسىلماۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

پروسەدۋراسى: توپتىڭ ءاربىر مۇشەسىنە قاعازعا 1-دەن 10-عا دەيىن سانداردى جازىپ، 10 رەت «مەن كىممىن؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ۇسىنىلادى. جاۋاپ بەرۋ كەزىندە مىنەز-قۇلىق بەلگىلەرى، قىزىعۋشىلىقتار، سەزىمدەر ت.ب. قولدانىلادى، ەڭ باستىسى، سويلەمدەر «مەن» سوزىنەن باستالۋى كەرەك. ءتىزىم قۇرىلعان سوڭ، قاتىسۋشىلار جازعان جازۋلارىن كورىنىپ تۇرعان جەرگە قىستىرىپ، بولمەدە بەيتاراپ  تۇردە جۇرە باستايدى، باسقا قاتىسۋشىلاردىڭ جازعان تىزىمدەرىمەن تانىسادى. ەنجار تانىسۋدان كەيىن، ولار كەزەكپەن ءوز تىزىمدەرىن وقىپ، تۋىنداعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.

3-جاتتىعۋ. «باقىلاۋشى».

ماقساتى: كوممۋنيكاتيۆتىك ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ تابيعي جاعدايىنداعى الەۋمەتتىك سەنزيتيۆتىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.

پروسەدۋراسى: قاتىسۋشىلار 8-10 مينۋت بويىنشا بولمە ىشىندە ءجۇرىپ، ەركىن تاقىرىپتا اڭگىمە قۇرايدى. ءاربىر قاتىسۋشى ءبىر ادامدى تاڭداپ باقىلايدى، ىشتەۋ ونىڭ قايعىرعانداعى، رەنجىگەندەگى، ويلانعانداعى كەلبەتىن، كۇلكىسىن، تاڭ قالعانىن ەلەستەتۋگە تىرىسادى. ەگە دە قاتىسۋشىلاردىڭ بىرەۋى جوعارىدا ايتىلعانداردى ەلەستەتە الماسا، ول ادام «بەتتەن» وقي المايدى، اڭگىمەلەسۋشىلەردىڭ سەزىمدەرى مەن نيەتتەرىنىڭ اۋىسۋىن قيىندىقپەن تۇسىنەدى. پرەديكاتيۆتى ەمپاتيانىڭ بولماۋى، ونىڭ كوممۋنيكاتيۆتى جانە الەۋمەتتىك-پەرسەپتيۆتى مۇمكىندىكتەرىن شەكتەيدى. قاتىسۋشىلاردىڭ باقىلاۋىن قىزىعۋشىلىق تۋدىرعان وبەكت سەزبەۋ كەرەك. ەگەر قاتىسۋشى وزىنەن بىرەۋ كوزىن الماي قاراپ تۇرعانىن سەزسە، جانە سول مەزەتتە كوزىنە قاراپ ۇلگەرسە، باقىلاۋشى ويىننان جەڭىلۋشى رەتىندە شىعارىلادى. ال كوزقاراستى بايقاپ قويعان قاتىسۋشى، جوعارى الەۋمەتتىك سەنزيتيۆتىلىككە يە بولادى. جەڭىلۋشى ءۇشىن ويىننان شىعارىلۋ فاكتىسى كۇندەلىكتى ءوزىن باسقالارعا  كەدەرگى جاساماي، باقىلاۋدى ۇيرەنۋگە تۇرتكى بولۋى ءتيىس.

4-جاتىعۋ. «اينا».

ماقساتى: شىعارماشالىق قوزعالىستى دامىتۋ، پسيحولوگيالىق بايلانىس پەن تۇلعاارالىق ەمپاتيانى دامىتۋ، باسقا ادامدى باسقارۋ تاجىريبەسىن مەڭگەرۋ.

پروسەدۋراسى: بارلىق توپ مۇشەلەرى جۇپتارعا بولىنەدى. ءار جۇپتىڭ بىرەۋى – باستاۋشى، ەكىنشىسى -  قوستاۋشى بولادى. قاتىسۋشىلار بىر-بىرىنە قاراپ تۇرادى. جۇپ باستاۋشىسى قانداي دا ءبىر باياۋ قوزعالىستار جاساي باستايدى. قوزعالىس كەزىندە قاتىسۋشىلار دەنەسى مەن سەزىمدەرىن سانالۋعا ۇمتىلۋى ءتيىس. جاتتىعۋ بارىسىندا قاتىسۋشىلار ءبىر-بىرىنىڭ كوزدەرىنە قاراپ تۇرادى. قوستاۋشى ءوز سەرىكتەسىنىڭ قوزعالىستارىن ايناداعى بەينەسى سياقتى قايتالايدى 5 مينۋتتان سوڭ، سەرىكتەستەر ورىندارىن اۋىستىرادى. تاپسىرما اياقتالعاننان كەيىن، قاتىسۋشىلار ءوز سەزىمدەرىمەن بولىسەدى. ويىن بارىسىندا قاتىسۋشىلار سەرىكتەستىن دەنەسىن سەزىنۋدى تەز ۇيرەنىپ، قوزعالىس لوگيكاسىن تۇسىنە باستايدى. ۋاقىت وتكەن سايىن، قوزعالىستى الدىن الا ءبىلىپ الۋدى مەڭگەرەدى.

5-جاتتىعۋ. «سەزىنۋ».

ماقساتى: تۇلعاارالىق ەمپاتيانى دامىتۋ.

پروسەدۋراسى: قاتىسۋشىلار بىر-بىرىنە جاقىن شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى. كوزدەرىن جۇمادى. ءارقايسىسى وڭ قولىمەن كورشىسىنىڭ قولىن ۇستايدى. كوزدەرىن جۇمىپ تۇرىپ، وڭ جاعىنداعى قاتىسۋشىنىڭ الاقانىنا زەيىنىن شوعىرلاندىرادى، ءوزىنىڭ سۋبەكتيۆتى تۇيسىنۋەرىن باعالايدى. قاتىسۋشىلار كوزدەرىن اشىپ، وزدەرىنىڭ اسەرلەرىن ايتادى. قالعان قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ سەرىكتەستەرىنىڭ جۇمىسىن 5-باللدىق جۇيە بويىنشا باعالايدى. ەڭ ءدال دەگەن جاۋاپتار انىقتالادى.

6-جاتتىعۋ. «تىڭداۋ».

ماقساتى: ەمپاتيالىق تىڭداۋ بىلىگىن مەڭگەرۋ، قاتىسۋشىلار اراسىنداعى بەرىك قاتىناستى دامىتۋ.

پروسەدۋراسى: قاتىسۋشىلار جارتى شەڭبەر بويىنا ورنالاسادى. بىرەۋ ءبىرىنشى بولىپ، شەڭبەر ورتاسىنا شىعىپ، 10 مينۋت بويىنا ءوزىن تولعاندىراتىن تاقىرىپتا سويلەۋگە مۇمكىندىك الادى. توپ مۇشەلەرى تولىق زەيىنمەن ونى تىڭداپ، پىكىر تالاستىرماي، سويلەۋشىنى بولمەي وتىرۋى ءتيىس. قاتىسۋشى 10 مينۋتقا سوزدەرىن جەتكىزە الماسا، قالعان ۋاقىتتى جاي وتكىزەدى. ۋاقىت وتە كەلە، قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ جاسىرىن سەزىمدەرىن اشىپ، باسقالارمەن بولىسە باستايدى.

7-جاتتىعۋ. «كيكىلجىڭ».

ماقساتى: جاتتىعۋ «قاراما-قايشىلىقتار» تۇسىنىگنە كىرىسپە بولىپ سانالادى، تۇلعانىڭ كيكىلجىڭدى جاقتارىن سانالاپ، باسقا ادامدارمەن بەلسەندى كۇرەسۋ تاجىريبەسىن مەڭگەرۋگە كومەك بەرەدى.

پروسەدۋراسى: قاتىسۋشىلار جۇپتارعا بولىنەدى. سەرىكتەستەر بىر-بىرىنە قاراما-قارسى وتىرىپ، وزدەرىنىڭ رولدەرىن انىقتايدى: «قورعانۋشى» جانە «شابۋىلشى». ءبىر مينۋت شاماسىندا «شابۋىلشىنىڭ» قارسىلىقتارى ويلاستىرىلادى. مۇنان كەيىن ديالوگ جۇرگىزىلەدى. «شابۋىلشى» ءوزىنىڭ پوزيسياسىناد بەرىك تۇرۋى ءتيىس. «شابۋىلشى» ءوزىنىڭ سەرىكتەسىنە ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك جانە نە ىستەۋى  كەرەكتىگى تۋرالى ايتادى. ايقىن باسىمدىلىق پەن وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك پوزيسيالارىنان ونى سىنايدى. «قورعانۋشى» ۇزدىكسىز كەشىرىم سۇراۋمەن بولادى. سەرىكتەسىنە قاتتى تىرىسىپ جۇرگەنىن، ءبىراق ءبىر سەبەپتەر وعان ونىڭ تالاپتارىن ورىنداۋعا كەدەرگى بولعانىن ايتادى. پوزيسيالار اۋىسادى: قاتىسۋشىلارعا «شابۋىلشىنىڭ» بيلىگى مەن مارتەبەسىن نەمەسە «قورعانۋشىنىڭ» مانيپۋلياسيالانعان ەنجارلىعىن تولىق سەزىنۋى قاجەت. سودان كەيىن قاتىسۋشىلار ءوز اسەرلەرى مەن باستان كەشىرۋلەرىن بولىسەدى. رولدەردىڭ ومىردە قانشالىقتى كومەك بەرەتىندىگىن سالىستىرادى. الىنعان اسەرلەردى تالداۋ تۇلعانىڭ جەكە جاقتارى تۋرالى اقپارات بەرەدى

---