سۋ پاتشالىعى
تاقىرىبى: «سۋ پاتشالىعى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك ماقساتى :
بالالاردى سۋدىڭ قاسيەتتەرىمەن تانىستىرۋ /ءتۇسى ءمولدىر، ءتۇسسىز، ءپىشىنى جوق، سۇيىق زات، بۋعا اينالادى، قاتادى/، سۋدى تازارتۋ تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى:
ساباق تاقىرىبىنا بايلانىستى ەكولوگيالىق ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ، بالانىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوي-ورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى:
تۋعان ولكەنىڭ تابيعاتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ جانە سۋدى ۇنەمدەۋ، كۇتە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تاجىريبە ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: سۋ پاتشالىعى كىتابى، تارەلكا، شىنىدان جاسالعان ىدىستار، گەومەتريكالىق دەنەلەر، فيلتر /ماتادان/، ءار بالاعا ماي ءقۇيىلعان سۋ، سالفەتكا، دوپ، ماگنيتوفون.
ءادىس - تاسىلدەر: دالەلدەۋ، ىزدەندىرۋ، تابۋ، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە: « تابيعات دەگەنىمىز نە؟» /بالالارمەن پىكىر الىسۋ/
- ول ءبىزدى قورشاعان دۇنيە.
- قانداي تابيعات بولادى؟ /ءولى، ءتىرى تابيعات/
ماگنيتوفون ارقىلى سۋدىڭ سارقىراعان، تولقىننىڭ سوققان دىبىستارىن تىڭداتۋ.
- قانداي دىبىستار ەستىدىڭدەر؟
- سۋ قانداي تابيعاتقا جاتادى؟
- سۋدىڭ دىبىسىن قاي ۋاقىتتا ەستۋگە بولادى؟ /تامشىلاعاندا، سارقىراپ اققاندا، تەڭىز تولقىعاندا/
تاربيەشى: بالالار «سۋ پاتشاسى سۇلەيمەن» بىزدەرگە تاماشا كىتاپ بەرىپ جىبەرىپتى/ كىتاپتى كورسەتۋ/، بۇل كىتاپتى قاراپ ءبىز سۋ تۋرالى كوپ نارسەنى بىلەمىز، ۇيرەنەمىز.
ءبىرىنشى بەتى:
«سيقىرلى سۋ»
تاربيەشى: سۋدىڭ ءتۇسى قانداي؟ سۋ ءتۇسسىز، ءمولدىر./بالالارعا ونى بايقاتۋ/
سۋ سۇيىق زات دەيمىز. قانە ونى تەكسەرىپ كورەيىك. مەنىڭ الدىمدا كوپ ىدىستار تۇر. ول قانداي ىدىستار؟ شىنىدان جاسالعان. سۋدى تارەلكەگە قۇيىپ كورەيىك. نە بولدى؟
سۋ تارەلكەنىڭ بەتىنە جايىلىپ كەتتى. نەگە؟ سۋ – سۇيىق.
الدارىڭدا گەومەتريكالىق دەنەلەر جاتىر. قانداي /شار، سيليندر، كۋب/ ولاردى باسقا جەرگە قويساق ولار ءپىشىنىڭ وزگەرتە مە؟ جوق! ولار وزگەرمەيدى.
تاعىدا سۋدى باسقا ىدىستارعا قۇيىپ كورەيىك، وزگەرە مە ەكەن؟
سۋ، قۇيعان ىدىستىڭ ءپىشىنىڭ قابىلدادى.
سونىمەن ءبىز نە بايقادىق؟ سۋدىڭ ءوزىنىڭ ءپىشىنى بار ما ەكەن؟ جوق. ول قۇيعان ىدىستىڭ ءپىشىنىڭ الادى.
سۋ تابيعاتتا 3 تۇردە كەزدەسەدى. 1 ءتۇرى - سۇيىق، 2 قىستا قاتادى، مۇزعا اينالادى، 3 ءتۇرى - بۋ كۇيىندە بولادى.
د/ويىن: «جاقسى - جامان» /ەكى توپقا ءبولىنىپ،/
ءبىرىنشى توپ «سۋ - جاقسى. نەگە؟»
ەكىنشى توپ: «سۋ - جامان. نەگە؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى
جاقسى - سۋدى ىشەمىز، جۋىنامىز، شىنىعامىز، تاماققا كەرەك، ىدىس، ويىنشىق،
كيىمدەردى جۋامىز، گۇلدەرگە، وسىمدىكتەرگە ءقۇييامىز، قۇستار مەكەندەيدى، بالىقتارعا كەرەك....
جامان: مۇزداي سۋدى ىشسەڭ اۋرىپ قالاسىڭ، ىسسى سۋعا كۇيىپ قالاسىڭ، سۋعا تايىپ قۇلاۋعا بولادى، باتىپ كەتەسىڭ، سۋ تاسقىنى بولادى، ۇيلەردى قۇلاتادى...
ەكىنشى بەتى
«سۋدىڭ عاجايىپ تۇرعىندارى»
سۋ پاتشاسى ءوزىنىڭ سۋ استى پاتشالىعىمەن تانىستىرعىسى كەلىپ وتىر.
سۋرەتتە نەلەردى كورىپ وتىرسىڭدار. سۋ استى تولى تىرشىلىككە. دەلفيندەر،
شورتان، الابۇعا، جايىن، شاياندار، بالدىرلار.
تەڭىز جۇلدىزدارى – تارماقتارىن قىبىرلاتا باياۋ جىلجىپ، تەڭىز تۇبىنەن جەم ىزدەيدى؛ سەگىزاياقتار - ولاردىڭ اياقتارى تۇپ - تۋرا باسىنان ءوسىپ شىعادى؛
- باس ءبىتىمى ەرتەگىدە ايتىلاتىن جۇيرىك اتتىڭ باسىنان اۋمايتىن ءبىر عاجايىپ بالىق
بار، ول تەڭىز اتباس بالىعى.
- بالدىرلاردىڭ اراسىندا ءبىر ءجىپ - جىڭىشكە، ۇزىن بالىق تىرشىلىك ەتەدى. ونىڭ تۇمسىعى
ۇشكىر، قۇيرىعى ءتىپتى ءجىپ - جىڭىشكە، ول ينەبالىق
بالىقتار سۋ استىندا ءار ءتۇرلى دىبىس شىعارادى. مىنە مىناۋ - تەڭىز اتەشى. شىنىنا كەلگەندە ول اتەش شە شاقىرا المايدى، ءبىراق ونىڭ ەسەسىنە قاتتى شىرىلدايدى. ءتۇسى ناعىز اتەشتىڭ تۇسىندەي قىزىل الا.
سۇراق-جاۋاپ:
- اياقتارى كوپ بالىقتى اتا؟
- اياقتارى نەشەۋ؟
- ءجىپ - جىڭىشكە، ۇزىن بالىقتى اتا؟
قاتتى شىرىلدايتىن قانداي بالىق؟
سەرگىتۋ ءساتى: «تەڭىز تولقىندارى»
تەڭىزبەن تولقيىق ءبىر،
تەڭىزبەن تولقيىق ەكى،
تەڭىزبەن تولقيىق ءۇش،
شورشىپ، شورشىپ الايىق
سۋ تۇبىنە باتايىق، سول كۇيىڭدە قاتايىق.
ءۇشىنشى بەتى
«سۋ - تىرشىلىك كوزى»
سۋدىڭ قانداي پايداسى بار؟ ول نەگە قاجەت؟ سۋرەت بويىنشا سۋدى نەگە پايدالانادى، ول نەگە كەرەكتىگىن اڭگىمەلەيدى.
ءتورتىنشى بەتى
«سۋدىڭ دا، سۇراۋى بار»
تاربيەشى: ءبىز كۇندەلىكتى ومىردە تازا سۋ پايدالانامىز. الدارىڭدا ىدىسقا قۇيىلعان مايلى سۋدى ىشۋگە بولادى ما؟ جوق. نەگە؟ ماي ءيىسى شىعىپ تۇرادى، ءدامسىز بولادى.
- ول سۋ تازا بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ تازارتۋ كەرەك.
- ونى فيلتر ارقىلى تازارتۋعا بولادى. ونداي ءفيلتردى ءجاي انشەيىن جۇمساق ماتادان ىستەۋگە بولادى. /كورسەتۋ/
تاجىريبە: بالالار ورىندارىندا وتىرىپ ىدىستاعى ماي قۇيىلعان سۋدى فيلتردەن وتكىزەدى.
تاربيەشى: سۋ قانداي بولىپ شىقتى؟ ماي قايدا كەتتى؟ ول فيلتردە /ماتانىڭ بەتىندە/ قالىپ قويدى.
ءبىزدىڭ ۇيلەردەگى قۇندەلىكتى قۇبىرلارمەن كەلىپ جاتقان سۋلار، ولاردا فيلتردەن وتكىزىلگەن سۋ. ونى ارنايى باقىلايتىن، وتكىزەتىن مەكەمەلەر بار. ءبىزدىڭ اقتوبە قالامىزدا سۋدى تازارتىپ، ءار ۇيگە جىبەرىپ وتىراتىن «اقبۇلاق» مەكەمەسى بار.
سۋ پاتشاسىنا دا ءوزىنىڭ سۋ پاتشالىعىنىڭ تازا بولعانىڭ جاقسى كورەدى، ال كەيبىر ادامدار سۋ جاعاسىندا دەمالىپ سۋعا قوقىس تاستاپ سۋدى لاستايتىن كورىنەدى. سۋ پاتشاسى سىزدەردەن لاستانعان سۋدى تازارتۋعا كومەككە شاقىرادى.
ويىن: «ەكولوگيالىق كومەك»
تاپسىرما: سۋدى لاستاعان ارتىق زاتتاردى سىزىپ تاستا /سۋرەت بويىنشا جۇمىس/
قورىتىندى ءبولىم
تاربيەشى: بالالار كىتاپ سەندەرگە ۇنادى ما؟. ال ءقازىر ساباقتىڭ سوڭىندا «نە ۇيرەندىڭ، نە ءبىلدىڭ؟» اتتى ويىنىڭ وينايىق.
ساباقتى پىسىقتاۋ. تاربيەشى بالالارعا دوپتى ورتادا تۇرىپ لاقتىرادى قاعىپ العان بالا «سۋ قانداي؟» «سۋ نەگە كەرەك؟»دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
مىسالى: ءمولدىر، تازا، ءتۇسسىز، ءدامسىز، مينەرالدى، ءيىسسىز، ءپىشىنسىز.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك ماقساتى :
بالالاردى سۋدىڭ قاسيەتتەرىمەن تانىستىرۋ /ءتۇسى ءمولدىر، ءتۇسسىز، ءپىشىنى جوق، سۇيىق زات، بۋعا اينالادى، قاتادى/، سۋدى تازارتۋ تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى:
ساباق تاقىرىبىنا بايلانىستى ەكولوگيالىق ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ، بالانىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوي-ورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى:
تۋعان ولكەنىڭ تابيعاتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ جانە سۋدى ۇنەمدەۋ، كۇتە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تاجىريبە ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: سۋ پاتشالىعى كىتابى، تارەلكا، شىنىدان جاسالعان ىدىستار، گەومەتريكالىق دەنەلەر، فيلتر /ماتادان/، ءار بالاعا ماي ءقۇيىلعان سۋ، سالفەتكا، دوپ، ماگنيتوفون.
ءادىس - تاسىلدەر: دالەلدەۋ، ىزدەندىرۋ، تابۋ، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە: « تابيعات دەگەنىمىز نە؟» /بالالارمەن پىكىر الىسۋ/
- ول ءبىزدى قورشاعان دۇنيە.
- قانداي تابيعات بولادى؟ /ءولى، ءتىرى تابيعات/
ماگنيتوفون ارقىلى سۋدىڭ سارقىراعان، تولقىننىڭ سوققان دىبىستارىن تىڭداتۋ.
- قانداي دىبىستار ەستىدىڭدەر؟
- سۋ قانداي تابيعاتقا جاتادى؟
- سۋدىڭ دىبىسىن قاي ۋاقىتتا ەستۋگە بولادى؟ /تامشىلاعاندا، سارقىراپ اققاندا، تەڭىز تولقىعاندا/
تاربيەشى: بالالار «سۋ پاتشاسى سۇلەيمەن» بىزدەرگە تاماشا كىتاپ بەرىپ جىبەرىپتى/ كىتاپتى كورسەتۋ/، بۇل كىتاپتى قاراپ ءبىز سۋ تۋرالى كوپ نارسەنى بىلەمىز، ۇيرەنەمىز.
ءبىرىنشى بەتى:
«سيقىرلى سۋ»
تاربيەشى: سۋدىڭ ءتۇسى قانداي؟ سۋ ءتۇسسىز، ءمولدىر./بالالارعا ونى بايقاتۋ/
سۋ سۇيىق زات دەيمىز. قانە ونى تەكسەرىپ كورەيىك. مەنىڭ الدىمدا كوپ ىدىستار تۇر. ول قانداي ىدىستار؟ شىنىدان جاسالعان. سۋدى تارەلكەگە قۇيىپ كورەيىك. نە بولدى؟
سۋ تارەلكەنىڭ بەتىنە جايىلىپ كەتتى. نەگە؟ سۋ – سۇيىق.
الدارىڭدا گەومەتريكالىق دەنەلەر جاتىر. قانداي /شار، سيليندر، كۋب/ ولاردى باسقا جەرگە قويساق ولار ءپىشىنىڭ وزگەرتە مە؟ جوق! ولار وزگەرمەيدى.
تاعىدا سۋدى باسقا ىدىستارعا قۇيىپ كورەيىك، وزگەرە مە ەكەن؟
سۋ، قۇيعان ىدىستىڭ ءپىشىنىڭ قابىلدادى.
سونىمەن ءبىز نە بايقادىق؟ سۋدىڭ ءوزىنىڭ ءپىشىنى بار ما ەكەن؟ جوق. ول قۇيعان ىدىستىڭ ءپىشىنىڭ الادى.
سۋ تابيعاتتا 3 تۇردە كەزدەسەدى. 1 ءتۇرى - سۇيىق، 2 قىستا قاتادى، مۇزعا اينالادى، 3 ءتۇرى - بۋ كۇيىندە بولادى.
د/ويىن: «جاقسى - جامان» /ەكى توپقا ءبولىنىپ،/
ءبىرىنشى توپ «سۋ - جاقسى. نەگە؟»
ەكىنشى توپ: «سۋ - جامان. نەگە؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى
جاقسى - سۋدى ىشەمىز، جۋىنامىز، شىنىعامىز، تاماققا كەرەك، ىدىس، ويىنشىق،
كيىمدەردى جۋامىز، گۇلدەرگە، وسىمدىكتەرگە ءقۇييامىز، قۇستار مەكەندەيدى، بالىقتارعا كەرەك....
جامان: مۇزداي سۋدى ىشسەڭ اۋرىپ قالاسىڭ، ىسسى سۋعا كۇيىپ قالاسىڭ، سۋعا تايىپ قۇلاۋعا بولادى، باتىپ كەتەسىڭ، سۋ تاسقىنى بولادى، ۇيلەردى قۇلاتادى...
ەكىنشى بەتى
«سۋدىڭ عاجايىپ تۇرعىندارى»
سۋ پاتشاسى ءوزىنىڭ سۋ استى پاتشالىعىمەن تانىستىرعىسى كەلىپ وتىر.
سۋرەتتە نەلەردى كورىپ وتىرسىڭدار. سۋ استى تولى تىرشىلىككە. دەلفيندەر،
شورتان، الابۇعا، جايىن، شاياندار، بالدىرلار.
تەڭىز جۇلدىزدارى – تارماقتارىن قىبىرلاتا باياۋ جىلجىپ، تەڭىز تۇبىنەن جەم ىزدەيدى؛ سەگىزاياقتار - ولاردىڭ اياقتارى تۇپ - تۋرا باسىنان ءوسىپ شىعادى؛
- باس ءبىتىمى ەرتەگىدە ايتىلاتىن جۇيرىك اتتىڭ باسىنان اۋمايتىن ءبىر عاجايىپ بالىق
بار، ول تەڭىز اتباس بالىعى.
- بالدىرلاردىڭ اراسىندا ءبىر ءجىپ - جىڭىشكە، ۇزىن بالىق تىرشىلىك ەتەدى. ونىڭ تۇمسىعى
ۇشكىر، قۇيرىعى ءتىپتى ءجىپ - جىڭىشكە، ول ينەبالىق
بالىقتار سۋ استىندا ءار ءتۇرلى دىبىس شىعارادى. مىنە مىناۋ - تەڭىز اتەشى. شىنىنا كەلگەندە ول اتەش شە شاقىرا المايدى، ءبىراق ونىڭ ەسەسىنە قاتتى شىرىلدايدى. ءتۇسى ناعىز اتەشتىڭ تۇسىندەي قىزىل الا.
سۇراق-جاۋاپ:
- اياقتارى كوپ بالىقتى اتا؟
- اياقتارى نەشەۋ؟
- ءجىپ - جىڭىشكە، ۇزىن بالىقتى اتا؟
قاتتى شىرىلدايتىن قانداي بالىق؟
سەرگىتۋ ءساتى: «تەڭىز تولقىندارى»
تەڭىزبەن تولقيىق ءبىر،
تەڭىزبەن تولقيىق ەكى،
تەڭىزبەن تولقيىق ءۇش،
شورشىپ، شورشىپ الايىق
سۋ تۇبىنە باتايىق، سول كۇيىڭدە قاتايىق.
ءۇشىنشى بەتى
«سۋ - تىرشىلىك كوزى»
سۋدىڭ قانداي پايداسى بار؟ ول نەگە قاجەت؟ سۋرەت بويىنشا سۋدى نەگە پايدالانادى، ول نەگە كەرەكتىگىن اڭگىمەلەيدى.
ءتورتىنشى بەتى
«سۋدىڭ دا، سۇراۋى بار»
تاربيەشى: ءبىز كۇندەلىكتى ومىردە تازا سۋ پايدالانامىز. الدارىڭدا ىدىسقا قۇيىلعان مايلى سۋدى ىشۋگە بولادى ما؟ جوق. نەگە؟ ماي ءيىسى شىعىپ تۇرادى، ءدامسىز بولادى.
- ول سۋ تازا بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ تازارتۋ كەرەك.
- ونى فيلتر ارقىلى تازارتۋعا بولادى. ونداي ءفيلتردى ءجاي انشەيىن جۇمساق ماتادان ىستەۋگە بولادى. /كورسەتۋ/
تاجىريبە: بالالار ورىندارىندا وتىرىپ ىدىستاعى ماي قۇيىلعان سۋدى فيلتردەن وتكىزەدى.
تاربيەشى: سۋ قانداي بولىپ شىقتى؟ ماي قايدا كەتتى؟ ول فيلتردە /ماتانىڭ بەتىندە/ قالىپ قويدى.
ءبىزدىڭ ۇيلەردەگى قۇندەلىكتى قۇبىرلارمەن كەلىپ جاتقان سۋلار، ولاردا فيلتردەن وتكىزىلگەن سۋ. ونى ارنايى باقىلايتىن، وتكىزەتىن مەكەمەلەر بار. ءبىزدىڭ اقتوبە قالامىزدا سۋدى تازارتىپ، ءار ۇيگە جىبەرىپ وتىراتىن «اقبۇلاق» مەكەمەسى بار.
سۋ پاتشاسىنا دا ءوزىنىڭ سۋ پاتشالىعىنىڭ تازا بولعانىڭ جاقسى كورەدى، ال كەيبىر ادامدار سۋ جاعاسىندا دەمالىپ سۋعا قوقىس تاستاپ سۋدى لاستايتىن كورىنەدى. سۋ پاتشاسى سىزدەردەن لاستانعان سۋدى تازارتۋعا كومەككە شاقىرادى.
ويىن: «ەكولوگيالىق كومەك»
تاپسىرما: سۋدى لاستاعان ارتىق زاتتاردى سىزىپ تاستا /سۋرەت بويىنشا جۇمىس/
قورىتىندى ءبولىم
تاربيەشى: بالالار كىتاپ سەندەرگە ۇنادى ما؟. ال ءقازىر ساباقتىڭ سوڭىندا «نە ۇيرەندىڭ، نە ءبىلدىڭ؟» اتتى ويىنىڭ وينايىق.
ساباقتى پىسىقتاۋ. تاربيەشى بالالارعا دوپتى ورتادا تۇرىپ لاقتىرادى قاعىپ العان بالا «سۋ قانداي؟» «سۋ نەگە كەرەك؟»دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
مىسالى: ءمولدىر، تازا، ءتۇسسىز، ءدامسىز، مينەرالدى، ءيىسسىز، ءپىشىنسىز.
You Might Also Like
-
مەكتەپالدى دايارلىق سىنىبىندا ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
