سۋدى قورعاۋ
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
بەينەۋ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بيسەنگالييەۆا سارا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋدى قورعاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. سۋدىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ، ونى قورعاۋ تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
2. دۇنيەتانىمىن، ءوي-ورىسىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
3. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا، تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، وزىندىك جۇمىس، توپپەن جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سلايدتار، سۋ تامشىلارى.
ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
1. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ، باعالاۋ.
2. جۇمباقتار شەشۋ.
1) جىلت-جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ)
2) شەشەسى – سۋدا،
اكەسى – سۋىق.
كوكتەمدە ولەر،
كۇز كۇنى تۋىپ. (مۇز)
3) قارا تاۋدىڭ باسىندا،
كيىك كەتىپ بارادى.
قول-اياعى باۋىرىنا،
ءتيىپ كەتىپ بارادى. (تۇمان)
ءىىى. ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىن حابارلاۋ.
وقۋشىلار ءۇش توپقا بولىنەدى.
1-توپ «زەرتتەۋشىلەر»
2-توپ «عالىمدار»
3-توپ «ەكولوگتار»
ب) جاڭا ساباق «سۋدى قورعاۋ»
ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرمەسى
سۋسىز جەر بەتىندەگى ەشبىر اعزا تىرشىلىك ەتە المايدى. ول بارلىق جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ادام دەنەسىنىڭ جالپى سالماعىنىڭ جارتىسىنان استامى سۋدىڭ ۇلەسىنە تيەدى. سۋ ەگىن ەگۋگە، وندىرىسكە، كۇندەلىكتى تۇرمىسقا بارعان سايىن كوبىرەك كەرەك بولۋدا. جەر بەتىنىڭ 2/3 استامىن سۋ الىپ جاتىر. ءبىراق ونىڭ 98% پايدالانۋعا جارامايتىن تەڭىز بەن مۇحيتتىڭ تۇزدى سۋى. تۇششى سۋدىڭ ۇلەسى 2% عانا. ونىڭ ءوزىنىڭ باسىم كوپشىلىگى جوعارى ەندىكتەر مەن بيىك تاۋ باسىنداعى مۇزدىقتارعا شوعىرلانعان. سوندىقتان 00،1%-ىن عانا پايدالانا الادى. ونىڭ ۇستىنە ءوندىرىس ورىندارىنان تۇرمىس مۇقتاجىن وتەۋدەن شىققان سارقىندى سۋ، ەگىستىكتەردەن تىڭايتقىشتارمەن، ۋلى زاتتارمەن ۋلانعان وزەن، كول، جەر استى سۋلارىن لاستايدى. وسىنىڭ ءبارى سۋ قويمالارىنىڭ سۋىن قورعاۋ قاجەتتىگىن تۋعىزادى.
ۆ) وقۋلىقپەن جۇمىس
ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ.
ا) ماقال جالعاستىرۋ، جاڭىلتپاش ايتۋ.
ماقساتى: ءتۇسىپ قالعان ءسوزدى تاۋىپ ايتۋ.
* تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس،
... جەر قۇراقسىز بولماس. (سۋلى)
* وت ارىق، ... سەمىز. (سۋ)
* ءسوزدىڭ باسى – قۇلاق،
... باسى – بۇلاق. (سۋدىڭ)
* ازعان ەلدە نامىس جوق،
... جەردە قامىس جوق.(سۋسىز)
گ) توپتارعا سۇراقتار بەرىپ، جاۋاپتار الىنادى.
«زەرتتەۋشىلەرگە»
- قازاقستان وزەن، كولدەرىن اتا.
- اقتاۋ قالاسى قاي تەڭىزدىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان؟
«عالىمدارعا»
- بۇلتتىڭ تۇرلەرىن سيپاتتا.
- سۋدىڭ نەشە كۇيى بار، اتاپ بەر.
«ەكولوگتارعا»
- گلوبۋستا جەر شارىنىڭ كوك تۇسىمەن نە بەينەلەنگەن؟
- استانا قالاسى قاي وزەننىڭ جاعاسىندا سالىنعان؟
ع) تىرەك سوزدەردى پايدالانىپ اسسوسياسياسىن قۇراستىرىپ جازۋ.
1-توپقا «سۋدى قورعاۋ»
2-توپقا «لاس سۋ قايدان پايدا بولادى؟»
3-توپقا «لاستانعان سۋدىڭ زيانى»
تىرەك سوزدەر: سۋدى ۇنەمدەۋ، قوقىستار تاستاماۋ، سۋدىڭ جاعاسىن لاستاماۋ، زياندى زاتتاردى توكپەۋ، ونەركاسىپ، شاحتا، كولىك، شايىندى، مۇناي، كەن ورىندارى، ادام اعزاسىنىڭ ۋلانۋى، بالىقتاردىڭ ازايۋى، ارال تەڭىزى، وزەن، كولدەردەگى سۋ دەڭگەيىنىڭ ازايۋى.
ع) ە.وتەتىلەۋ ۇلى «سۋ»
ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
سۋ – تىرشىلىك نەگىزى،
گيگيەنا – ەگىزى
سۋ – تابيعات بايلىعى،
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
ۇيدە ۆاننا، دۋش بولسا،
ىستىق سۋمەن شومىلساڭ،
سۋ سەرگىتەر دەنەڭدى،
سۋدان كەيىن سەن ەندى
اينالاڭدى قورشاعان،
قاۋىپ-قاتەر تونسە وعان،
بىلگىن بۇنى، بالالار،
سۋسىز – قاراڭ دالالار.
ەسكەرتەمىز بار قىزعا،
ونسىز ءومىر سۇرمەيسىڭ.
سۋ دەپ جانە بىلگەيسىڭ.
وزەن-كولگە بارعايسىڭ.
سۋعا ءتۇسىپ تۇرعايسىڭ.
سالقىن سۋمەن قۇيىنعىن.
سۋىق سۋمەن جۋىنعىن.
ونىمەن دوس بولعايسىڭ.
ءىسىڭدى وڭاي جالعايسىڭ.
تابيعاتتى سۇيە ءبىل.
قامقورعا الىپ سۇيە ءبىل.
سۋسىز – قۇرعاق دالالار،
ەسكەرتەمىز بار ۇلعا،
سۋدى بوسقا اعىزبا.
د) ۇيگە تاپسىرما: ءماتىندى مازمۇنداۋ، سۋ تۋرالى ماقال جيناقتاۋ.
ە) وي جالعاۋ «جەر بەتىندە سۋ جويىلىپ كەتسە، وندا ... » ويدى اياقتاۋ.
وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ، تالقىلاۋ.
(تىرشىلىك توقتاپ قالادى)
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
بەينەۋ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بيسەنگالييەۆا سارا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋدى قورعاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. سۋدىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ، ونى قورعاۋ تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
2. دۇنيەتانىمىن، ءوي-ورىسىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
3. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا، تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، وزىندىك جۇمىس، توپپەن جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سلايدتار، سۋ تامشىلارى.
ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
1. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ، باعالاۋ.
2. جۇمباقتار شەشۋ.
1) جىلت-جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ)
2) شەشەسى – سۋدا،
اكەسى – سۋىق.
كوكتەمدە ولەر،
كۇز كۇنى تۋىپ. (مۇز)
3) قارا تاۋدىڭ باسىندا،
كيىك كەتىپ بارادى.
قول-اياعى باۋىرىنا،
ءتيىپ كەتىپ بارادى. (تۇمان)
ءىىى. ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىن حابارلاۋ.
وقۋشىلار ءۇش توپقا بولىنەدى.
1-توپ «زەرتتەۋشىلەر»
2-توپ «عالىمدار»
3-توپ «ەكولوگتار»
ب) جاڭا ساباق «سۋدى قورعاۋ»
ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرمەسى
سۋسىز جەر بەتىندەگى ەشبىر اعزا تىرشىلىك ەتە المايدى. ول بارلىق جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ادام دەنەسىنىڭ جالپى سالماعىنىڭ جارتىسىنان استامى سۋدىڭ ۇلەسىنە تيەدى. سۋ ەگىن ەگۋگە، وندىرىسكە، كۇندەلىكتى تۇرمىسقا بارعان سايىن كوبىرەك كەرەك بولۋدا. جەر بەتىنىڭ 2/3 استامىن سۋ الىپ جاتىر. ءبىراق ونىڭ 98% پايدالانۋعا جارامايتىن تەڭىز بەن مۇحيتتىڭ تۇزدى سۋى. تۇششى سۋدىڭ ۇلەسى 2% عانا. ونىڭ ءوزىنىڭ باسىم كوپشىلىگى جوعارى ەندىكتەر مەن بيىك تاۋ باسىنداعى مۇزدىقتارعا شوعىرلانعان. سوندىقتان 00،1%-ىن عانا پايدالانا الادى. ونىڭ ۇستىنە ءوندىرىس ورىندارىنان تۇرمىس مۇقتاجىن وتەۋدەن شىققان سارقىندى سۋ، ەگىستىكتەردەن تىڭايتقىشتارمەن، ۋلى زاتتارمەن ۋلانعان وزەن، كول، جەر استى سۋلارىن لاستايدى. وسىنىڭ ءبارى سۋ قويمالارىنىڭ سۋىن قورعاۋ قاجەتتىگىن تۋعىزادى.
ۆ) وقۋلىقپەن جۇمىس
ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ.
ا) ماقال جالعاستىرۋ، جاڭىلتپاش ايتۋ.
ماقساتى: ءتۇسىپ قالعان ءسوزدى تاۋىپ ايتۋ.
* تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس،
... جەر قۇراقسىز بولماس. (سۋلى)
* وت ارىق، ... سەمىز. (سۋ)
* ءسوزدىڭ باسى – قۇلاق،
... باسى – بۇلاق. (سۋدىڭ)
* ازعان ەلدە نامىس جوق،
... جەردە قامىس جوق.(سۋسىز)
گ) توپتارعا سۇراقتار بەرىپ، جاۋاپتار الىنادى.
«زەرتتەۋشىلەرگە»
- قازاقستان وزەن، كولدەرىن اتا.
- اقتاۋ قالاسى قاي تەڭىزدىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان؟
«عالىمدارعا»
- بۇلتتىڭ تۇرلەرىن سيپاتتا.
- سۋدىڭ نەشە كۇيى بار، اتاپ بەر.
«ەكولوگتارعا»
- گلوبۋستا جەر شارىنىڭ كوك تۇسىمەن نە بەينەلەنگەن؟
- استانا قالاسى قاي وزەننىڭ جاعاسىندا سالىنعان؟
ع) تىرەك سوزدەردى پايدالانىپ اسسوسياسياسىن قۇراستىرىپ جازۋ.
1-توپقا «سۋدى قورعاۋ»
2-توپقا «لاس سۋ قايدان پايدا بولادى؟»
3-توپقا «لاستانعان سۋدىڭ زيانى»
تىرەك سوزدەر: سۋدى ۇنەمدەۋ، قوقىستار تاستاماۋ، سۋدىڭ جاعاسىن لاستاماۋ، زياندى زاتتاردى توكپەۋ، ونەركاسىپ، شاحتا، كولىك، شايىندى، مۇناي، كەن ورىندارى، ادام اعزاسىنىڭ ۋلانۋى، بالىقتاردىڭ ازايۋى، ارال تەڭىزى، وزەن، كولدەردەگى سۋ دەڭگەيىنىڭ ازايۋى.
ع) ە.وتەتىلەۋ ۇلى «سۋ»
ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
سۋ – تىرشىلىك نەگىزى،
گيگيەنا – ەگىزى
سۋ – تابيعات بايلىعى،
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
ۇيدە ۆاننا، دۋش بولسا،
ىستىق سۋمەن شومىلساڭ،
سۋ سەرگىتەر دەنەڭدى،
سۋدان كەيىن سەن ەندى
اينالاڭدى قورشاعان،
قاۋىپ-قاتەر تونسە وعان،
بىلگىن بۇنى، بالالار،
سۋسىز – قاراڭ دالالار.
ەسكەرتەمىز بار قىزعا،
ونسىز ءومىر سۇرمەيسىڭ.
سۋ دەپ جانە بىلگەيسىڭ.
وزەن-كولگە بارعايسىڭ.
سۋعا ءتۇسىپ تۇرعايسىڭ.
سالقىن سۋمەن قۇيىنعىن.
سۋىق سۋمەن جۋىنعىن.
ونىمەن دوس بولعايسىڭ.
ءىسىڭدى وڭاي جالعايسىڭ.
تابيعاتتى سۇيە ءبىل.
قامقورعا الىپ سۇيە ءبىل.
سۋسىز – قۇرعاق دالالار،
ەسكەرتەمىز بار ۇلعا،
سۋدى بوسقا اعىزبا.
د) ۇيگە تاپسىرما: ءماتىندى مازمۇنداۋ، سۋ تۋرالى ماقال جيناقتاۋ.
ە) وي جالعاۋ «جەر بەتىندە سۋ جويىلىپ كەتسە، وندا ... » ويدى اياقتاۋ.
وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ، تالقىلاۋ.
(تىرشىلىك توقتاپ قالادى)
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
You Might Also Like
