سۇڭعىلالىق
ءاربىر حالىقتىڭ تابيعي جاراتىلىسىندا ءوزىن باسقالاردان ەرەكشەلەپ تۇراتىن كەمەل قاسيەتى بولادى. ايتالىق، اعارتۋشى ىبىراي التىنسارين 1879 جىلى ورىنبوردا جارىق كورگەن «قازاق حرەستوماتياسى» اتتى ەڭبەگىندە، قازاق جاراتىلىسى وتە تازا حالىق، ونىڭ سانا-سەزىمى مەن سۇڭعىلالىعى بىرەۋ سالىپ بەرگەن تار شەڭبەرگە سىيمايدى دەسە، ءحىح عاسىردا ءومىر سۇرگەن پولياك زەرتتەۋشىسى ا.يانۋشكەيەۆيچ كۇندەلىگىندە، «قازاقتاردىڭ اقىل-وي قابىلەتى مەن سۇڭعىلالىعىنا ەرىكءسىز تاڭىرقاي، تاڭدانباسقا امال جوق» دەپ حالقىمىزدىڭ باسقالاردان ارتىق كەمەل قاسيەتى جايلى تامسانا جازادى.
سول سياقتى قازاقتا «اياز بي» اتتى ەرتەگى بار. وسىندا حان ەرتەگىنىڭ باس كەيىپكەرى جامان دەيتىن ۋازىرىنە ءوزىن سىناتادى. جامەكەڭ حاننىڭ بەتىنە قاراپ تۇرىپ: «تاقسىر ءسىز جەتى اتاڭىزدان حان ەمەسسىز، قاراپايىم ناۋبايشىنىڭ بالاسىسىز» دەيدى. حان اناسىن شاقىرىپ سۇرايدى. راسىندا سولاي بولىپ شىعادى. «مۇنى قالاي ءبىلدىڭىز؟» دەگەندە جامان: — الدىڭىزعا العاش كەلگەنىمدە ءسىز مەنى ناۋبايحانادان اس ىشۋگە جىبەردىڭىز، سودان ءبىلدىم»، — دەيدى.
جوعارىداعى وقيعالاردان قازاقتا اسا كەرەمەت ادامتانۋ ءىلىمى بولعانىن اڭعارامىز. بۇل ءىلىمدى اتالارىمىز «سۇڭعىلالىق» دەپ اتاعان. ءبىراق ەكىنىڭ ءبىرى سۇڭعىلا بولا بەرمەيدى. سۇڭعىلالىق — ادامعا سەزىمتال تۇيسىك، تەرەڭ تانىم ارقىلى بەرىلەتىن قاسيەتتى ءىلىم. مۇنداي ءىلىم يەلەرىن قازاق قوعامى ەل بىرلىگىن ساقتايتىن، ءادىل ۇكىم ەتەتىن بي، ياعني قازى ەتىپ سايلايتىن بولعان.
ال مۇسىلمان الەمى بۇل عىلىمدى «يلمۋل فيروسا» دەپ اتاپ، ونى ۇيرەنۋگە وتە-موتە ءمان بەرگەن. قازىرگى قولدانىستاعى «پاراسات» ءسوزى وسى «فيروسانىڭ» قازاقىلانعان ءتۇرى. تاريحتا فيروسا ءىلىمىن ەجەلگى يسرايىل قاۋىمى جاقسى يگەرگەنى جايلى ايتىلادى. مىسالى، مۇحاممەد پايعامبار الەيھيسسالام زامانىندا ەجەلگى يسرايىل قاۋىمى «راس پايعامبار ما، الدە وتىرىكشى مە، بارىپ ءبىلشى» دەپ فيروسا ءىلىمىنىڭ اسقان بىلگىرى حۋسەين يبن سالامدى جۇمسايدى. ول كىسى اللاھ ەلشىسىنىڭ بەتىنە ۇزاق قاراپ تۇرىپ: «بۇل راس پايعامبار» دەيدى. قالاي ءبىلدىڭىز دەگەندەرگە، «جۇزىنەن جالعاندىقتىڭ ءىزىن تاپپادىم» دەپتى.
You Might Also Like
-
— توڭىرەككە قاراساڭ، تۇنەرگەن بۇلت ءالى دە بار. ءتۇبى قانداي بولادى دەپ بولجامالىق. داۋىلدى جاۋىن ەتۋ قولىمىزدان كەلمەسە دە، ءۇيىمىزدى ءۇي ەتىپ، شاشىلماي قالۋدىڭ قامىن جەلىك.
-
اق تەڭىزبەن قىزىل تەڭىزدى بىرلەستىرىپ، قاجىلىق جانە ساۋدا جولدارىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن سۇلتان ابدۋلازيز حاننىڭ داۋىرىندە جانە ونىڭ مىسىرلىق حيديۋي (اكىمى) يسمايل پاشانىڭ ات سالىسۋىمەن 25 ءساۋىر 1859 جىلى...
