سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى. ءسيليندردى جازىقتىقتارمەن قيۋ
تاقىرىبى: سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى. ءسيليندردى جازىقتىقتارمەن قيۋ
ماقساتى: وقۋشىلارعا اينالۋ دەنەلەرى، سيليندر تۋرالى ءبىلىم بەرۋ. ولارعا ءسيليندردىڭ انىقتاماسى، ەلەمەنتتەرى، قيمالارى، جازباسى تۇسىنىگىن بەرىپ، بەتىنىڭ اۋدانىن تابۋ فورمۋلالارىمەن تانىستىرۋ.
مىندەتتەرى:
- زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن پراكتيكالىق جۇمىستار ورىنداتا وتىرىپ، ولاردىڭ ءسيليندردىڭ انىقتاماسى، ەلەمەنتتەرى، قيمالارى، جازباسى، بەتىنىڭ اۋدانىن تابۋ فورمۋلالارىن بىلۋگە زەيىنىن اۋدارۋ.
- جاتتىعۋلار مەن ەسەپتەر شىعارتۋ جۇمىستارىن ورىنداتا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، ەركىن سويلەۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، ويلارىن ايقىن، ناقتى جەتكىزە ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنۋگە، ىسكەرلىككە ۇيرەتۋ. ءبىر - ءبىرىن سىيلاپ، تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ جانە ماماندىققا باۋلۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى بايانداۋ
ساباق ءتۇرى: داستۇردەن تىس ساباق: كوزبەن كورۋ، ەستۋ، تالداۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار، كارتوچكالار
ادەبيەتتەر: ا. ۆ. پوگورەلوۆ 7 - 11، ل. س. اتاناسيان10 - 11، گۋسيەۆ، قاعازبايەۆ 11 سىنىپ گەومەتريا وقۋلىقتارى.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ: وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. سىنىپتى توپقى ءبولۋ. وقۋشىلارعا: سىزدەر شارشى، دوڭگەلەك، ءۇشبۇرىشتاردان تۇراتىن بارلىعى ون فيگۋرانى پايدالانىپ ادام بەينەسىن سالىڭدار.
• شارشى - باسقارۋشىلىق قابىلەتى جوعارى. الدىنا قويعان ماقساتقا جەتەتىن ادام
• ءۇشبۇرىش - ەڭبكقور، ءتوزىمدى، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزەتىن جاندار.
• دوڭگەلەك - وتە مەيىرىمدى، باسقاعا قايعىسىن دا، قۋانىشىن دا بولۋگە دايار تۇراتىن جاندار.
ءىى. وتكەندى قايتالاۋ
كىرىسپە باقىلاۋ: «نە بىلەمىز؟»
مىندەتى: وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن، تەرميندەردى، نەگىزگى تۇسىنىكتەردى تەكسەرۋ، قايتالاۋ.
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم. موتيۆاسيالىق وزەكتى ءبولىم:« نە بىلگىم كەلەدى؟»
مىندەتى: پروبلەمانى قويا ءبىلۋ جانە ونى شەشۋ. 1. اينالۋ دەنەلەرى، 2. سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى، 3. جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى جانە كولەمى، 4. جازىقتىقتارمەن قيماسى
ستو تەحنولوگياسىنىڭ جكسو ستراتەگياسى بويىنشا، ءار توپتىڭ الدىندا 1، 2، 3، 4 سيفرلارى جاتادى. سونىڭ ىشىنەن اربىرەۋى قالاعان ساندى الادى. بىرلىكتەر ءبىر توپ بولىپ اينالۋ دەنەلەرىن،
ەكىلىكتەر سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى، ۇشتىكتەر ءسيليندردىڭ جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى جانە كولەمى، تورتتىكتەر ءسيليندردىڭ جازىقتىقتارمەن قيماسى تاقىرىپتارىن زەرتتەپ قاراستىرادى.
ءى توپ - اينالۋ دەنەلەرى
ءىى توپ - سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى
ءىىى توپ - جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى
ءىV توپ - جازىقتىقتارمەن قيماسى
ودان كەيىن ولار ءوز وتباسىلارىنا قايتا ورالىپ، ءبىر - بىرىنە سيليندر جايلى العان مالىمەتتەرىمەن ءبولىسىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن ورتاعا سالادى.
پراكتيكادا بىزگە فيگۋرالاردى جازىقتىقتا بۇرۋعا قاراعاندا، فيگۋرالاردى كەڭىستىكتە وستەن اينالدىرا بۇرۋ ءجيى كەزدەسەدى. ءبىز كۇندەلىكتى ومىردە دەنەلەردىڭ ءوز وسىنەن اينالۋىن باقىلاپ تا،
كۋا بولىپ تا ءجۇرمىز. مىسالى، جەر كۇندى اينالا قوزعالا وتىرىپ، ءوز وسىنەن دە اينالادى. كۇننىڭ دە ءوز اينالۋ ءوسى بار جانە ول ءوز وسىنەن اينالادى. ديىرمەن ەبەلەكتەرىنىڭ (قالاقتارىنىڭ) قوزعالىسى فيگۋرانىڭ ءوز وسىنەن اينالۋىنا مىسال بولا الادى. سونىمەن قاتار ەسىكتى اشقاندا - بۇل ەسىكتىڭ(تىكبۇرىشتى پاراللەلەپيپەدتىڭ ءوز وسىنەن اينالۋى(توپسالار ورنالاسقان ءتۇزۋ - ونىڭ اينالۋ ءوسى. وسىنداي مىسالداردى تەحنيكادان دا كەلتىرۋگە بولادى: سامولەتتىڭ ەبەلەكتەرى، تۋربينالاردىڭ اينالۋ ۆالدارى، ستانوكتاردىڭ اينالۋ تەتىكتەرى جانە ت. ب.
اينالۋ وسىتەرى بار، ياعني ءقايسىبىر وستەن بەلگىلى ءبىر بۇرىشقا اينالدىرعاندا وزىنە - ءوزى كوشەتىن فيگۋرالاردا كەزدەسەدى. مىسالى شاحمات فيگۋراسىنىڭ، ۆازانىڭ اينالۋ وستەرى بار.
اينالۋ وستەرى، اسىرەسە دوڭگەلەك فيگۋرالاردا – cفەرادا، شاردا، سيليندردە، كونۋستا بولادى. سوندىقتان ولاردى كەيدە اينالۋ دەنەلەرى دەپ تە اتايدى.
سيليندر دەپ ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن، پاراللەل كوشىرگەندە ءدال بەتتەسەتىن ەكى دوڭگەلەكتەن جانە وسى دوڭگەلەكتەردىڭ سايكەس نۇكتەلەرىن قوساتىن بارلىق كەسىندىلەردەن قۇرالاتىن دەنەنى اتايدى. دوڭگەلەكتەردى ءسيليندردىڭ تاباندارى دەپ، ال دوڭگەلەكتەر شەڭبەرلەرلەرىنىڭ سايكەس نۇكتەلەرىن قوساتىن كەسىندىلەردى ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى دەپ اتايدى. پاراللەل كوشىرۋ دەگەنىمىز قوزعالىس بولعاندىقتان، ءسيليندردىڭ تاباندارى تەڭ بولادى. ءسيليندردىڭ تاباندارى پاراللەل جازىقتىقتاردا جاتادى. ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى پاراللەل جانە تەڭ بولادى.
ءسيليندردىڭ بەتى تاباندارىنان جانە ءبۇيىر بەتىنەن قۇرالادى. ال ءبۇيىر بەتى جاساۋشىلاردان تۇرادى.
ەگەر ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى تابان جازىقتىقتارىنا پەرپەنديكۋليار بولسا، وندا ونى تىك سيليندر دەپ اتايدى.
تىك ءسيليندردى كورنەكى تۇردە تىك ءتورتبۇرىشتى ءبىر قابىرعاسىنان وس رەتىندە الىپ، اينالدىرعاندا جاسالاتىن دەنە دەپ قاراستىرۋعا بولادى.
ماقساتى: وقۋشىلارعا اينالۋ دەنەلەرى، سيليندر تۋرالى ءبىلىم بەرۋ. ولارعا ءسيليندردىڭ انىقتاماسى، ەلەمەنتتەرى، قيمالارى، جازباسى تۇسىنىگىن بەرىپ، بەتىنىڭ اۋدانىن تابۋ فورمۋلالارىمەن تانىستىرۋ.
مىندەتتەرى:
- زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن پراكتيكالىق جۇمىستار ورىنداتا وتىرىپ، ولاردىڭ ءسيليندردىڭ انىقتاماسى، ەلەمەنتتەرى، قيمالارى، جازباسى، بەتىنىڭ اۋدانىن تابۋ فورمۋلالارىن بىلۋگە زەيىنىن اۋدارۋ.
- جاتتىعۋلار مەن ەسەپتەر شىعارتۋ جۇمىستارىن ورىنداتا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، ەركىن سويلەۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، ويلارىن ايقىن، ناقتى جەتكىزە ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنۋگە، ىسكەرلىككە ۇيرەتۋ. ءبىر - ءبىرىن سىيلاپ، تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ جانە ماماندىققا باۋلۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى بايانداۋ
ساباق ءتۇرى: داستۇردەن تىس ساباق: كوزبەن كورۋ، ەستۋ، تالداۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار، كارتوچكالار
ادەبيەتتەر: ا. ۆ. پوگورەلوۆ 7 - 11، ل. س. اتاناسيان10 - 11، گۋسيەۆ، قاعازبايەۆ 11 سىنىپ گەومەتريا وقۋلىقتارى.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ: وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. سىنىپتى توپقى ءبولۋ. وقۋشىلارعا: سىزدەر شارشى، دوڭگەلەك، ءۇشبۇرىشتاردان تۇراتىن بارلىعى ون فيگۋرانى پايدالانىپ ادام بەينەسىن سالىڭدار.
• شارشى - باسقارۋشىلىق قابىلەتى جوعارى. الدىنا قويعان ماقساتقا جەتەتىن ادام
• ءۇشبۇرىش - ەڭبكقور، ءتوزىمدى، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزەتىن جاندار.
• دوڭگەلەك - وتە مەيىرىمدى، باسقاعا قايعىسىن دا، قۋانىشىن دا بولۋگە دايار تۇراتىن جاندار.
ءىى. وتكەندى قايتالاۋ
كىرىسپە باقىلاۋ: «نە بىلەمىز؟»
مىندەتى: وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن، تەرميندەردى، نەگىزگى تۇسىنىكتەردى تەكسەرۋ، قايتالاۋ.
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم. موتيۆاسيالىق وزەكتى ءبولىم:« نە بىلگىم كەلەدى؟»
مىندەتى: پروبلەمانى قويا ءبىلۋ جانە ونى شەشۋ. 1. اينالۋ دەنەلەرى، 2. سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى، 3. جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى جانە كولەمى، 4. جازىقتىقتارمەن قيماسى
ستو تەحنولوگياسىنىڭ جكسو ستراتەگياسى بويىنشا، ءار توپتىڭ الدىندا 1، 2، 3، 4 سيفرلارى جاتادى. سونىڭ ىشىنەن اربىرەۋى قالاعان ساندى الادى. بىرلىكتەر ءبىر توپ بولىپ اينالۋ دەنەلەرىن،
ەكىلىكتەر سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى، ۇشتىكتەر ءسيليندردىڭ جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى جانە كولەمى، تورتتىكتەر ءسيليندردىڭ جازىقتىقتارمەن قيماسى تاقىرىپتارىن زەرتتەپ قاراستىرادى.
ءى توپ - اينالۋ دەنەلەرى
ءىى توپ - سيليندر، ونىڭ ەلەمەنتتەرى
ءىىى توپ - جازباسى مەن بەتىنىڭ اۋدانى
ءىV توپ - جازىقتىقتارمەن قيماسى
ودان كەيىن ولار ءوز وتباسىلارىنا قايتا ورالىپ، ءبىر - بىرىنە سيليندر جايلى العان مالىمەتتەرىمەن ءبولىسىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن ورتاعا سالادى.
پراكتيكادا بىزگە فيگۋرالاردى جازىقتىقتا بۇرۋعا قاراعاندا، فيگۋرالاردى كەڭىستىكتە وستەن اينالدىرا بۇرۋ ءجيى كەزدەسەدى. ءبىز كۇندەلىكتى ومىردە دەنەلەردىڭ ءوز وسىنەن اينالۋىن باقىلاپ تا،
كۋا بولىپ تا ءجۇرمىز. مىسالى، جەر كۇندى اينالا قوزعالا وتىرىپ، ءوز وسىنەن دە اينالادى. كۇننىڭ دە ءوز اينالۋ ءوسى بار جانە ول ءوز وسىنەن اينالادى. ديىرمەن ەبەلەكتەرىنىڭ (قالاقتارىنىڭ) قوزعالىسى فيگۋرانىڭ ءوز وسىنەن اينالۋىنا مىسال بولا الادى. سونىمەن قاتار ەسىكتى اشقاندا - بۇل ەسىكتىڭ(تىكبۇرىشتى پاراللەلەپيپەدتىڭ ءوز وسىنەن اينالۋى(توپسالار ورنالاسقان ءتۇزۋ - ونىڭ اينالۋ ءوسى. وسىنداي مىسالداردى تەحنيكادان دا كەلتىرۋگە بولادى: سامولەتتىڭ ەبەلەكتەرى، تۋربينالاردىڭ اينالۋ ۆالدارى، ستانوكتاردىڭ اينالۋ تەتىكتەرى جانە ت. ب.
اينالۋ وسىتەرى بار، ياعني ءقايسىبىر وستەن بەلگىلى ءبىر بۇرىشقا اينالدىرعاندا وزىنە - ءوزى كوشەتىن فيگۋرالاردا كەزدەسەدى. مىسالى شاحمات فيگۋراسىنىڭ، ۆازانىڭ اينالۋ وستەرى بار.
اينالۋ وستەرى، اسىرەسە دوڭگەلەك فيگۋرالاردا – cفەرادا، شاردا، سيليندردە، كونۋستا بولادى. سوندىقتان ولاردى كەيدە اينالۋ دەنەلەرى دەپ تە اتايدى.
سيليندر دەپ ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن، پاراللەل كوشىرگەندە ءدال بەتتەسەتىن ەكى دوڭگەلەكتەن جانە وسى دوڭگەلەكتەردىڭ سايكەس نۇكتەلەرىن قوساتىن بارلىق كەسىندىلەردەن قۇرالاتىن دەنەنى اتايدى. دوڭگەلەكتەردى ءسيليندردىڭ تاباندارى دەپ، ال دوڭگەلەكتەر شەڭبەرلەرلەرىنىڭ سايكەس نۇكتەلەرىن قوساتىن كەسىندىلەردى ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى دەپ اتايدى. پاراللەل كوشىرۋ دەگەنىمىز قوزعالىس بولعاندىقتان، ءسيليندردىڭ تاباندارى تەڭ بولادى. ءسيليندردىڭ تاباندارى پاراللەل جازىقتىقتاردا جاتادى. ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى پاراللەل جانە تەڭ بولادى.
ءسيليندردىڭ بەتى تاباندارىنان جانە ءبۇيىر بەتىنەن قۇرالادى. ال ءبۇيىر بەتى جاساۋشىلاردان تۇرادى.
ەگەر ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى تابان جازىقتىقتارىنا پەرپەنديكۋليار بولسا، وندا ونى تىك سيليندر دەپ اتايدى.
تىك ءسيليندردى كورنەكى تۇردە تىك ءتورتبۇرىشتى ءبىر قابىرعاسىنان وس رەتىندە الىپ، اينالدىرعاندا جاسالاتىن دەنە دەپ قاراستىرۋعا بولادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
توپتاماداعى ساباق ءتىزىمى:1. عاجايىپ ماتەماتيكا 6 كلاسس2. ءتورتبۇرىشتار (گەومەتريا)3. كۆادرات تەڭسىزدىكتەر (الگەبرا 8 سىنىپ)
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇركيا مەملەكەتىنىڭ قۇرىلىسى. تابيعات جاعدايى جانە رەسۋرسى. حالقى.
