InfoHub Logo

"ب.نۇرلىبەكوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى"
7 "ءا" سىنىپ وقۋشىسى: امانتايەۆا بالنۋر ەرماحان قىزى
جەتەكشىسى: شيندالييەۆا بايان

 

تابيعات تىلسىم دۇنيە، ول ءبىدى وزىنە باۋراپ الادى. تابيعات وتە ادەمى ونىڭ كوركىنە كوز تويمايدى. ونىڭ ءمولدىر بۇلاعى، نۋ ورمانى، سارقىراپ اققان تاۋ سۋى اقىنىڭ شابىتىن وياتاتىن، سۋرەتشىنىڭ سۋرەتىنە جان ءبىتىرىتىن وسى ءبىزدى قورشاپ تۇراتىن تابيعات. ءبىزدىڭ تابيعاتىمىز ول جەر – انا، تۋعان جەر. تۋعان جەر قاسيەتتى كىندىك قانىڭ تامعان قاسيەتتى جەر. شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىڭنان–اق تۋعان جەردىڭ ءيسىن سەزە باستايسىن. تۋعان جەردى سان جىلداردان بەرى اتا-بابامىز بىلىكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن انتالاعان جاۋدان قورعاپ ۇرپاققا امانات ەتىپ قالدىرعان. تۋعان جەردىڭ تابيعاتىن قورعاۋ ءبىزدىڭ پارىزىمىز.

اسان قايعى بابامىزدى العاشقى قازاقتىڭ تۇنعىش ەكولىگى جانە تابيعات جاناشىرى دەۋگە بولادى. ول جەلماياعا ءمىنىپ الىپ «جەر ۇيىقتى ىزدەۋى، قازاق جەرىنىڭ كەڭ بايتاق جەرىن،وزەن-كولدەرىن ارالاپ ءجۇرىپ سىر بويىنداعى ءشولدى القاپتى كوزى شالىپ، اڭىزاق جەلىنە كەۋدەسىن ايقارا اشىپ  بىلاي دەگەن ەكەن.

شولگە كوشىپ كەلەسىڭ
قيىندىققا كونەسىڭ
وسىپ-ونەسىڭ
ارىقپەن سۋ اكەلىپ،
تەگىستەپ قىرات بەلەسىڭ
اعاش-بۇتا ەگەسىڭ
جەردىڭ ءتوسىن ەمەسىن
ەرىنبەسەڭ ەرتەن -اق
نەسىبەڭدى شوپتەن تەرەسىڭ دەگەن ەكەن.

تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنا نە جەتسىن شىركىن. تابيعات بۇل قورشاعان ورتا. تابيعاتتىڭ كەرەمەت قۇبلىستارىن عالىمدار كۇنى بۇگىنگە دەيىن زەرىكتەۋدە. قازىرگى كەزدە تابيعات قورلارى ازايىپ بارا جاتىر. ونىڭ نەگىزگى سەبەبى ادامداردىڭ تابيعاتقا نەمقۇرايلى قاراعاندىعىنان بولادى. سۋدىڭ دا سۇراۋى بار دەمەكشى ءار زاتتىڭ سۇراۋى بولادى. تابيعاتىمىز لاستانىپ بارا جاتىر مىسالى: كولىكتەردىڭ ءتۇتىنى، مۇناي زاۆوتتارىنىڭ قالدىقتارى، قوقىستار بۇنىڭ بارلىعى ەكالوگيانىڭ لاستانۋىنا الىپ كەلەدى. الايدا قازىرگى كەزدە «جاسىل ەكالوگيا» باعدارلاماسىن قولعا الۋدا. قازىرگى كەزدە قوقىستاردى قايتا وڭدەۋ زاۆوتتارى جۇمىس جاساپ جاتىر.                                

تابيعاتتىڭ ءوزى ادامزاتى ەڭبەك ەتۋگە يتەرمەلەگەن ياعني ادازات تابيعاتتان ۇيرەنگەن. قازىرگى كەزدە وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ تۇرلەرى جويىلۋدا. وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ قۇرىپ بارا جاتقان تۇرلەرىن "قىزىل كىتاپقا" ەنگىزەدى. تابيعاتتاعى اڭ–قۇستاردى قازىرگى كەزدە قورىقتارعا، قورعاۋ ورىندارىنا قامقورلىققا الىپ جاتىر. ءبىز ادامدار اڭداردى اۋلاپ تەرىسىن ساتىپ، ەتىن ازىق ەتىپ ءوز قاجەتتىلىگىمىزگە پايدالانىپ كەلەمىز. ال وسىمدىكتەردىڭ مال ازىقتىق وسىمدىكتەر جانە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ گۇلىن تامىرىن الىپ ءدارى–دارمەك جاساپ پايدالانىپ وسىمدىكتەرگە زيان كەلتىرۋدەمىز. وسىمدىكتەردىڭ تامىرىمەن قوپارعاننان سوڭ وسىمدىكتىڭ تىرشىلىگىن جويىلۋىنا الىپ كەلەدى. وسىمدىك تۇقىمى جويىلماۋ ءۇشىن جاس وركەندەرىن وتىرعىزىپ تابيعات تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋعا بولادى. وسىمدىك پەن جانۋارلاردىڭ جويىلعان ءتۇرىن نەمەن تولتىرامىز. تابيعات قورلارىنىڭ ازايىپ كەتپەۋىنە ءسىز بولىپ ءبىز بولىپ ات سالىسىپ تابيعاتتى قورعاپ قالۋىمىزعا بولادى. تابيعات كەلەشەك ۇرپاق جالعاسى ەگەر ءبىز تابيعاتتى قورعاۋعا الماساق تابيعيت قورلارىمىز ازايىپ جويىلىپ كەتەدى. تابيعاتتى ايالايىق، قاستەرلەپ كەلەشەك ۇرپاققا مۇرا ەتىپ قالدىرايىق.

---