تابيعي قۇبىلىستار
باتىس قازاقستان وبلىسى، بوكەي ورداسى اۋدانى
سايقىن اۋىلى، م - س. باباجانوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
تلەپوۆا نازگۇل باقتىگەرەي قىزى
جاراتىلىستانۋ 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §21. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تابيعي قۇبىلىستاردىڭ ماڭىزىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كوپتەگەن قۇبىلىستاردى مىسالعا الا وتىرىپ، ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: پانگە قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، ويلاۋ قابىلەتىن، ءار ءتۇرلى ءبىلىم كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋدى ءارى قاراي دامىتۋ؛
تاربيەلىك: ءوزى تۇرعان جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا، تازالىعىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ. تابيعاتقا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراپ، ونداعى تابيعي قۇبىلىستاردى باعالاۋعا، اڭعارۋعا، ايالاۋعا باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۇلەستىرمەلەر، دىبىستىق جازبالار، سلايد، زەرتحانالىق قۇرال−جابدىقتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اشىق ساباق
ساباقتا قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەر: توپتىق، جۇپتىق جۇمىستار، سۇراق – جاۋاپ.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) سالەمدەسۋ
2) كەزەكشى مالىمەتى
3) وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
سىنىپتى سۋرەتتەر سۋىرتۋ ارقىلى 4 توپقا بولەمىن:
ءى توپ−جارىق قۇبىلىسى
ءىى توپ−جىلۋ قۇبىلىسى
ءىىى توپ−دىبىستىق قۇبىلىستار
ءىۇ توپ−ەلەكترلىك جانە ماگنيتتىك قۇبىلىستار
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:§21. فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستار.
1. فيزيكالىق قۇبىلىس دەگەنىمىز نە؟
2. قانداي مىسالدار كەلتىرە الاسىڭدار؟
3. حيميالىق قۇبىلىس دەگەن نە؟
4. مىسال كەلتىرىڭدەر.
ءىىى. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا كىم وسى قۇبىلىستارعا بايلانىستى شاعىن ەسسە جازىپ كەلدى (وقۋشىلارعا وقىتىلادى).
ءىV. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ: §21. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى
(وقۋشىلارعا توپ تاقىرىپتارىنا ساي ءماتىندى وقۋعا ۋاقىت بەرەمىن)
سلايد كورسەتە وتىرىپ، دىبىستىق جازبالاردى پايدالانىپ، جاڭا ساباق تۋرالى تۇسىنىك بەرەمىن.
1. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس – جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرا جانە اۋا قىسىمىنىڭ وزگەرۋى.
2. دىبىستىق - اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى.
3. ەلەكترو - ماگنيتتىك – تەلەديداردى كورۋ، شاينەكتى توققا قويۋ.
4. حيميالىق قۇبىلىس – مۇناي، گاز، كومىر.
5. بيولوگيالىق قۇبىلىس – ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى.
6. جىلۋ ءبولۋ – كۇننىڭ جىلۋ ءبولۋى، جىلۋدى وتكىزەتىن زاتتار.
7. جارىق – كۇن ساۋلەسى، ەلەكتر لامپالار، شام نەمەسە الاۋ.
وقۋشىلار ءبىزدى قورشاعان ورتادا تابيعي سان الۋان وزگەرىستەر بولىپ جاتادى. تابيعاتتاعى بارلىق بولاتىن پروسەستەردى ءبىز قۇبىلىس دەپ اتايمىز. تابيعي قۇبىلىستار − فيزيكالىق، بيولوگيالىق، مەتەرولوگيالىق، جىلۋ، جارىق جانە تاعى باسقا بولىپ بولىنەدى. كۇندەلىكتى ومىردە كوپتەگەن ۇدايى فيزيكالىق قۇبىلىستاردىڭ بولىپ جاتقاندىعىن بايقايمىز جانە سەزىنەمىز. ادامدار جىلۋ ءبولىنۋ، جارىق شىعارۋ، ەلەكترلىك جانە ماگنيتتىك قۇبىلىستارمەن قاتار ءومىر سۇرۋدە. كۇننىڭ جانە جۇلدىزداردىڭ ساۋلە شاشۋى – جىلۋ ءبولۋ قۇبىلىسىنا جاتادى. كەيبىر جانۋارلاردىڭ تۇندە جارىق شىعارۋى - جارىق شىعارۋ قۇبىلىسىنا مىسال بولا الادى.
دىبىستىق قۇبىلىستارعا – قۇستاردىڭ سايراۋى، جاپىراقتىڭ سىلدىرى، اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى جانە ت. ب جاتادى. دىبىسسىز ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى. ويلاپ كورىڭدەرشى دىبىسسىز كينوفيلمدەر، قۇستاردىڭ ءان سالماۋى، ادامنىڭ ءبىر - بىرىمەن سويلەسپەۋى جانە ت. ب.
ەلەكتر توگى بولماسا تەلەديداردى كورە، شاينەكتى قىزدىرا الماس ەدىك، بۇل پروسەستى ەلەكترو - ماگنيتتىك قۇبىلىس دەيمىز.
مۇناي، تابيعي گاز، كومىر جانە وزدەرىڭ قولدانىپ جۇرگەن بور – حيميالىق قۇبىلىستىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى. ولار ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتقا تۇرلەنۋىنەن بولادى. ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى – بيولوگيالىق قۇبىلىستارعا جاتادى.
جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرانىڭ جانە اۋا قىسىمىنىڭ وزگەرۋى – مەتەورولوگيالىق قۇبىلىستارعا جاتادى.
تابيعاتتاعى بارلىق قۇبىلىستار ءبىر - بىرىمەن بايلانىسقا تۇسەدى. نوسەر جاڭبىردان كەيىن قايتادان كۇن شىعىپ، كەمپىرقوساقتى كورۋگە بولادى. كۇندىز بەلسەندى تىرشىلىك ەتەتىن جانۋارلار تۇندە ۇيقىعا كەتسە، ونىڭ ورنىنا تۇندە ءومىر سۇرەتىن جانۋارلار تىرشىلىگىن جالعاستىرادى. پايدالانعاننان كەيىنگى گازدار، شاڭ - توزاڭدار جاڭبىر تامشىلارىمەن ارالاسىپ بۇلتقا اينالادى دا – قىشقىل جاڭبىرلار پايدا بولادى. بۇلار حيميالىق – مەتەورولوگيالىق قۇبىلىستاردىڭ اسەرىنەن پايدا بولادى.
جۇپتىق جۇمىس. ءار توپقا ەكى پاراق تاراتىلادى، ونىڭ بىرىندە «پايداسى»، ەكىنشىسىندە «زيانى» دەگەن جازۋ بار. توپتىڭ ىشىنەن جۇپتاسا وتىرىپ، ءوز تاقىرىپتارىنا ساي پايداسى مەن زيانىن ايتادى.
توپتىق جۇمىس. ءتورت توپقا 4 ورتالىق تاپسىرمالارى بەرىلەدى.
ءى توپ−«وقۋ ورنى ورتالىعى»− جارىق تۋرالى ناقتى تۇسىنىك بەرەدى؛
ءىى توپ−«زەرتحانالىق ورتالىق»− جىلۋعا قاتىستى تاجىريبە جاسايدى؛
ءىىى توپ−«ماتەماتيكالىق ورتالىق»− دىبىستىق قۇبىلىسقا قاتىستى ساندىق مالىمەتتەر تۋرالى ايتادى؛
ءىۇ توپ−«عالىمدار ورتالىعى»− عالىمدار تۋرالى مالىمەت بەرەدى.
سەرگىتۋ ءساتى.
جاڭبىر جاۋدى – تىرس، تىرس (ەكى اياقپەن كەزەك−كەزەك جەردى تەبەدى)
بوران سوقتى – گۋ، گۋ (دەنەسىمەن ەكى جاققا تەڭسەلەدى)
جەل تۇردى - ىلي، ىلي (ەكى قولىن ەكى جاققا سەرمەيدى) نايزاعاي وينايدى – تارس، تۇرس (قولدارىن شاپالاقتايدى)
تاپسىرمالار ورىنداۋ.
گرافيكالىق ديكتانت
سۇراقتىڭ جاۋاپتارى «جوق»، «ءيا» بەلگىلەرىمەن بەلگىلەنەدى.
1) تابيعاتتاعى بارلىق بولاتىن پروسەستەردى قۇبىلىس دەپ اتايمىز.− ءيا
2) جاڭبىردىڭ جاۋعانى، قاردىڭ ەرۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى − بيولوگيالىق قۇبىلىس.− جوق
3) قۇستاردىڭ سايراۋى، ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن سويلەسۋى −دىبىستىق قۇبىلىسقا جاتادى.− ءيا
4) ەلەكتر توگى بولماسا، تەلەديداردى كورە الماس ەدىك، بۇل − جارىق شىعارۋ قۇبىلىسى. − جوق
5) ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى − بيولوگيالىق قۇبىلىسقا جاتادى. − ءيا
«سايكەستەندىرۋ تەستى»
ءمانى
ا) قۇستاردىڭ سايراۋى، جاپىراقتىڭ سىلدىرى، اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى. 1. حيميالىق
ءا) ول بولماسا تەلەديداردى كورە، شاينەكتى قىزدىرا الماس ەدىك، بۇل پروسەسس. 2. بيولوگيالىق
ب) مۇناي، تابيعي گاز، كومىر جانە وزدەرىڭ قولدانىپ جۇرگەن بوردىڭ پايدا بولۋى. 3. ەلەكترو - ماگنيتتى
ۆ) ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى. 4. دىبىستىق
جاۋاپ: ا)4، ءا)3، ب)1، ۆ)2
«گەوگرافيالىق سۇراقتار»
1. جاساندى جارىق كوزى (كەروسين شامى)
2. جارىقتىڭ تابيعي كوزى (كۇن)
3. قانداي قۇبىلىستىڭ اسەرىنەن ءبىز تەلەديدار، راديو تىڭدايمىز (ەلەكترلىك)
4. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس (جەلدىڭ جىلجۋى)
5. ساۋلە شىعارۋ قۇبىلىسى (جارىق)
6. قورشاعان ورتا نەنىڭ اسەرىنەن وزگەرىپ وتىرادى ( قۇبىلىستىڭ)
7. جىلۋدى جاقسى وتكىزگىش (مەتالل)
8. گازدار قىزعان كەزدە (ۇلعايادى)
ءۇ. ساباقتى بەكىتۋ.
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل) −مەتەورولوگيالىق
ارىستان ارقىرادى،
ورمان جارقىرادى. (نايزاعاي) −ەلەكترلىك
سىرىلداتادى شاينەگىن،
ۇناتپاسا دا جۇرت، مەيلى.
تەرەزەمىزدىڭ اينەگىن
جۋادى،
ءبىراق سۇرتپەيدى. (جاڭبىر) −مەتەورولوگيالىق
اق ساندىعىم اشىلدى،
ىشىنەن جىبەك شاشىلدى. (كۇن)− جارىق
وزگەرتسەڭىز ءبىر كۇيدى،
قىزىل سىناپ جىلجيدى. (تەرمومەتر)−جىلۋ
ءۇى. رەفلەكسيا.
تاقتاداعى سۋرەتتەردىڭ استىنا ستيكەر جاپسىرۋ ارقىلى وقۋشىلار وزدەرىن باعالايدى:
كۇن - «وتە جاقسى ءبىلدىم»
بۇلت -«جاقسى ءبىلدىم»
نايزاعاي - «ورتاشا ءبىلدىم»
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. §22. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى.
وقۋ، كونسپەكتىلەۋ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىىى. باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سايقىن اۋىلى، م - س. باباجانوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
تلەپوۆا نازگۇل باقتىگەرەي قىزى
جاراتىلىستانۋ 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §21. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تابيعي قۇبىلىستاردىڭ ماڭىزىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كوپتەگەن قۇبىلىستاردى مىسالعا الا وتىرىپ، ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: پانگە قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، ويلاۋ قابىلەتىن، ءار ءتۇرلى ءبىلىم كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋدى ءارى قاراي دامىتۋ؛
تاربيەلىك: ءوزى تۇرعان جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا، تازالىعىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ. تابيعاتقا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراپ، ونداعى تابيعي قۇبىلىستاردى باعالاۋعا، اڭعارۋعا، ايالاۋعا باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۇلەستىرمەلەر، دىبىستىق جازبالار، سلايد، زەرتحانالىق قۇرال−جابدىقتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اشىق ساباق
ساباقتا قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەر: توپتىق، جۇپتىق جۇمىستار، سۇراق – جاۋاپ.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) سالەمدەسۋ
2) كەزەكشى مالىمەتى
3) وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
سىنىپتى سۋرەتتەر سۋىرتۋ ارقىلى 4 توپقا بولەمىن:
ءى توپ−جارىق قۇبىلىسى
ءىى توپ−جىلۋ قۇبىلىسى
ءىىى توپ−دىبىستىق قۇبىلىستار
ءىۇ توپ−ەلەكترلىك جانە ماگنيتتىك قۇبىلىستار
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:§21. فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستار.
1. فيزيكالىق قۇبىلىس دەگەنىمىز نە؟
2. قانداي مىسالدار كەلتىرە الاسىڭدار؟
3. حيميالىق قۇبىلىس دەگەن نە؟
4. مىسال كەلتىرىڭدەر.
ءىىى. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا كىم وسى قۇبىلىستارعا بايلانىستى شاعىن ەسسە جازىپ كەلدى (وقۋشىلارعا وقىتىلادى).
ءىV. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ: §21. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى
(وقۋشىلارعا توپ تاقىرىپتارىنا ساي ءماتىندى وقۋعا ۋاقىت بەرەمىن)
سلايد كورسەتە وتىرىپ، دىبىستىق جازبالاردى پايدالانىپ، جاڭا ساباق تۋرالى تۇسىنىك بەرەمىن.
1. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس – جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرا جانە اۋا قىسىمىنىڭ وزگەرۋى.
2. دىبىستىق - اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى.
3. ەلەكترو - ماگنيتتىك – تەلەديداردى كورۋ، شاينەكتى توققا قويۋ.
4. حيميالىق قۇبىلىس – مۇناي، گاز، كومىر.
5. بيولوگيالىق قۇبىلىس – ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى.
6. جىلۋ ءبولۋ – كۇننىڭ جىلۋ ءبولۋى، جىلۋدى وتكىزەتىن زاتتار.
7. جارىق – كۇن ساۋلەسى، ەلەكتر لامپالار، شام نەمەسە الاۋ.
وقۋشىلار ءبىزدى قورشاعان ورتادا تابيعي سان الۋان وزگەرىستەر بولىپ جاتادى. تابيعاتتاعى بارلىق بولاتىن پروسەستەردى ءبىز قۇبىلىس دەپ اتايمىز. تابيعي قۇبىلىستار − فيزيكالىق، بيولوگيالىق، مەتەرولوگيالىق، جىلۋ، جارىق جانە تاعى باسقا بولىپ بولىنەدى. كۇندەلىكتى ومىردە كوپتەگەن ۇدايى فيزيكالىق قۇبىلىستاردىڭ بولىپ جاتقاندىعىن بايقايمىز جانە سەزىنەمىز. ادامدار جىلۋ ءبولىنۋ، جارىق شىعارۋ، ەلەكترلىك جانە ماگنيتتىك قۇبىلىستارمەن قاتار ءومىر سۇرۋدە. كۇننىڭ جانە جۇلدىزداردىڭ ساۋلە شاشۋى – جىلۋ ءبولۋ قۇبىلىسىنا جاتادى. كەيبىر جانۋارلاردىڭ تۇندە جارىق شىعارۋى - جارىق شىعارۋ قۇبىلىسىنا مىسال بولا الادى.
دىبىستىق قۇبىلىستارعا – قۇستاردىڭ سايراۋى، جاپىراقتىڭ سىلدىرى، اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى جانە ت. ب جاتادى. دىبىسسىز ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى. ويلاپ كورىڭدەرشى دىبىسسىز كينوفيلمدەر، قۇستاردىڭ ءان سالماۋى، ادامنىڭ ءبىر - بىرىمەن سويلەسپەۋى جانە ت. ب.
ەلەكتر توگى بولماسا تەلەديداردى كورە، شاينەكتى قىزدىرا الماس ەدىك، بۇل پروسەستى ەلەكترو - ماگنيتتىك قۇبىلىس دەيمىز.
مۇناي، تابيعي گاز، كومىر جانە وزدەرىڭ قولدانىپ جۇرگەن بور – حيميالىق قۇبىلىستىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى. ولار ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتقا تۇرلەنۋىنەن بولادى. ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى – بيولوگيالىق قۇبىلىستارعا جاتادى.
جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى، جەلدىڭ باعىتى، جىلدامدىعى، تەمپەراتۋرانىڭ جانە اۋا قىسىمىنىڭ وزگەرۋى – مەتەورولوگيالىق قۇبىلىستارعا جاتادى.
تابيعاتتاعى بارلىق قۇبىلىستار ءبىر - بىرىمەن بايلانىسقا تۇسەدى. نوسەر جاڭبىردان كەيىن قايتادان كۇن شىعىپ، كەمپىرقوساقتى كورۋگە بولادى. كۇندىز بەلسەندى تىرشىلىك ەتەتىن جانۋارلار تۇندە ۇيقىعا كەتسە، ونىڭ ورنىنا تۇندە ءومىر سۇرەتىن جانۋارلار تىرشىلىگىن جالعاستىرادى. پايدالانعاننان كەيىنگى گازدار، شاڭ - توزاڭدار جاڭبىر تامشىلارىمەن ارالاسىپ بۇلتقا اينالادى دا – قىشقىل جاڭبىرلار پايدا بولادى. بۇلار حيميالىق – مەتەورولوگيالىق قۇبىلىستاردىڭ اسەرىنەن پايدا بولادى.
جۇپتىق جۇمىس. ءار توپقا ەكى پاراق تاراتىلادى، ونىڭ بىرىندە «پايداسى»، ەكىنشىسىندە «زيانى» دەگەن جازۋ بار. توپتىڭ ىشىنەن جۇپتاسا وتىرىپ، ءوز تاقىرىپتارىنا ساي پايداسى مەن زيانىن ايتادى.
توپتىق جۇمىس. ءتورت توپقا 4 ورتالىق تاپسىرمالارى بەرىلەدى.
ءى توپ−«وقۋ ورنى ورتالىعى»− جارىق تۋرالى ناقتى تۇسىنىك بەرەدى؛
ءىى توپ−«زەرتحانالىق ورتالىق»− جىلۋعا قاتىستى تاجىريبە جاسايدى؛
ءىىى توپ−«ماتەماتيكالىق ورتالىق»− دىبىستىق قۇبىلىسقا قاتىستى ساندىق مالىمەتتەر تۋرالى ايتادى؛
ءىۇ توپ−«عالىمدار ورتالىعى»− عالىمدار تۋرالى مالىمەت بەرەدى.
سەرگىتۋ ءساتى.
جاڭبىر جاۋدى – تىرس، تىرس (ەكى اياقپەن كەزەك−كەزەك جەردى تەبەدى)
بوران سوقتى – گۋ، گۋ (دەنەسىمەن ەكى جاققا تەڭسەلەدى)
جەل تۇردى - ىلي، ىلي (ەكى قولىن ەكى جاققا سەرمەيدى) نايزاعاي وينايدى – تارس، تۇرس (قولدارىن شاپالاقتايدى)
تاپسىرمالار ورىنداۋ.
گرافيكالىق ديكتانت
سۇراقتىڭ جاۋاپتارى «جوق»، «ءيا» بەلگىلەرىمەن بەلگىلەنەدى.
1) تابيعاتتاعى بارلىق بولاتىن پروسەستەردى قۇبىلىس دەپ اتايمىز.− ءيا
2) جاڭبىردىڭ جاۋعانى، قاردىڭ ەرۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى − بيولوگيالىق قۇبىلىس.− جوق
3) قۇستاردىڭ سايراۋى، ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن سويلەسۋى −دىبىستىق قۇبىلىسقا جاتادى.− ءيا
4) ەلەكتر توگى بولماسا، تەلەديداردى كورە الماس ەدىك، بۇل − جارىق شىعارۋ قۇبىلىسى. − جوق
5) ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى − بيولوگيالىق قۇبىلىسقا جاتادى. − ءيا
«سايكەستەندىرۋ تەستى»
ءمانى
ا) قۇستاردىڭ سايراۋى، جاپىراقتىڭ سىلدىرى، اڭداردىڭ ىرىلداۋى، كۇننىڭ كۇركىرەۋى. 1. حيميالىق
ءا) ول بولماسا تەلەديداردى كورە، شاينەكتى قىزدىرا الماس ەدىك، بۇل پروسەسس. 2. بيولوگيالىق
ب) مۇناي، تابيعي گاز، كومىر جانە وزدەرىڭ قولدانىپ جۇرگەن بوردىڭ پايدا بولۋى. 3. ەلەكترو - ماگنيتتى
ۆ) ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى، كوبەيۋى جانە تارالۋى. 4. دىبىستىق
جاۋاپ: ا)4، ءا)3، ب)1، ۆ)2
«گەوگرافيالىق سۇراقتار»
1. جاساندى جارىق كوزى (كەروسين شامى)
2. جارىقتىڭ تابيعي كوزى (كۇن)
3. قانداي قۇبىلىستىڭ اسەرىنەن ءبىز تەلەديدار، راديو تىڭدايمىز (ەلەكترلىك)
4. مەتەورولوگيالىق قۇبىلىس (جەلدىڭ جىلجۋى)
5. ساۋلە شىعارۋ قۇبىلىسى (جارىق)
6. قورشاعان ورتا نەنىڭ اسەرىنەن وزگەرىپ وتىرادى ( قۇبىلىستىڭ)
7. جىلۋدى جاقسى وتكىزگىش (مەتالل)
8. گازدار قىزعان كەزدە (ۇلعايادى)
ءۇ. ساباقتى بەكىتۋ.
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل) −مەتەورولوگيالىق
ارىستان ارقىرادى،
ورمان جارقىرادى. (نايزاعاي) −ەلەكترلىك
سىرىلداتادى شاينەگىن،
ۇناتپاسا دا جۇرت، مەيلى.
تەرەزەمىزدىڭ اينەگىن
جۋادى،
ءبىراق سۇرتپەيدى. (جاڭبىر) −مەتەورولوگيالىق
اق ساندىعىم اشىلدى،
ىشىنەن جىبەك شاشىلدى. (كۇن)− جارىق
وزگەرتسەڭىز ءبىر كۇيدى،
قىزىل سىناپ جىلجيدى. (تەرمومەتر)−جىلۋ
ءۇى. رەفلەكسيا.
تاقتاداعى سۋرەتتەردىڭ استىنا ستيكەر جاپسىرۋ ارقىلى وقۋشىلار وزدەرىن باعالايدى:
كۇن - «وتە جاقسى ءبىلدىم»
بۇلت -«جاقسى ءبىلدىم»
نايزاعاي - «ورتاشا ءبىلدىم»
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. §22. تابيعي قۇبىلىستاردىڭ كوپ تۇرلىلىگى.
وقۋ، كونسپەكتىلەۋ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىىى. باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىپ: سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى. ەسەپتىك جانە رەتتىك سان ەسىمدەر
