InfoHub Logo

سىنىپ: 8
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تاماق قۇرامى، تاماقتانۋ ءتارتىبى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: تاماق قۇرامى مەن ماڭىزى، اقۋىز، ماي، كومىرسۋ، مينەرالدار، دارۋمەندەر تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: تاماق قۇرامى بالالاردىڭ اعزاسىن وسىرۋگە، دامىتۋعا اسەرى مەن ماڭىزى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، دامىتۋ.
تاربيەلىك: «اس – ادامنىڭ ارقاۋى» ەكەنىن، ادام تاماقتانۋ ءۇشىن تىرشىلىك ەتپەيتىنىن، تىرشىلىك ءۇشىن تاماقتانۋىن ءتۇسىندىرۋ، ادەتتى تۇسىنىكتى قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، توپتىق
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سەمانتيكالىق كەستە

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباققا قاتىسۋى مەن وقۋ قۇرالدارىنىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرىپ، وقۋشىلاردا ءتورت توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
«جەرگىلىكتى جەردەگى ۋلى وسىمدىكتەر، ۋلى ساڭىراۋقۇلاقتار، ۋلى جىلاندار جانە ۋلى جاندىكتەرمەن ۋلانۋ، العاشقى كومەك كورسەتۋ» تاقىرىبىن سۇراۋ.
ءى توپ: قازاقستاندا كەزدەسەتىن ۋلى ساڭىراۋقۇلاقتار تۇرلەرىن، ۋلانۋ بەلگىلەرى، العاشقى كومەك كورسەتۋ تۋرالى سۇراۋ.
ءىى توپ: ۋلى وسىمدىكتەردىڭ قازاقستاندا كەزدەسۋى، ۋلانۋ بەلگىلەرى، العاشقى كومەك كورسەتۋ تۋرالى سۇراۋ.
ءىىى توپ: قازاقستاندا ۋلى جىلانداردىڭ كەزدەسۋى، ۋلانۋ بەلگىلەرى، العاشقى كومەك كورسەتۋ جولدارىن سۇراۋ.
ءىۇ توپ: ۋلى جاندىكتەر تۇرلەرى، ولارمەن ۋلانۋ بەلگىلەرى، العاشقى كومەك كورسەتۋ تۋرالى سۇراۋ.
وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ:
قازاق حالقى «ءبىرىنشى بايلىق - دەنساۋلىق»دەيدى. ولاي بولسا «دەنساۋلىق»سوزىنە اسسوساسيا قۇرۋ.
- دەنىمىز ساۋ، قۇرىش بىلەكتى، الىپ جۇرەكتى، قايراتى، ءبىلىمدى دە، اقىلدى قازاق ازاماتى بولۋ ءۇشىن ادام دەنساۋلىعىنا نە كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟ (وقۋشىلاردىڭ ءوز وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ)

تابيعي كۇش ------------------- ءبىلىم ------------------- بەلسەندى ەڭبەك
● سپورت
● تازا اۋادا بولۋ
● دۇرىس تاماقتانۋ
● تازالىق
● زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋ

ءىىى. جاڭا ساباق:
- ادام تىرشىلىگى مەزگىل - مەزگىل اس ءىشىپ ونى قورىتىپ، دەنەسىنە سىڭىرۋىنە بايلانىستى. حالقىمىز «اس - ادامنىڭ ارقاۋى» - دەيدى. اس ادامنىڭ قۇرىلىس ماتەريالى، ەنەرگيا قورى. ادام دەنساۋلىعى دەنە قيمىلى، وي ەڭبەگى جانە تولىپ جاتقان باسقا ءىس - ارەكەتتەر استىڭ قۇرامىنا تىكەلەي بايلانىستى. ولاي بولسا ادام اعزاسىنا قاجەتتى ازىق - تۇلىكتەر قايدان الىنادى؟

- استىق داندەر -------------- سيىر
- باقشا داقىلدارى --------- تۇيە
- جەمىس - جيدەكتەر ------- جىلقى
------------------------------------ قوي
--------------------------------- تاۋىق
---------------------------------- قويان
-------------------------------- بالىق

نەگىزگى قۇرامى
ورگانيكالىق زاتتار. مينەرالدى زاتتار. سۋ. دارۋمەندەر

ورگانيكالىق زاتتار
- اقۋىز
- ماي
- كومىرسۋ

اقۋىز - ادام اعزاسىن قۇراستىرۋشى. ادام قالىپتى ءومىر ءسۇرىپ، دۇرىس جۇمىس اتقارۋ ءۇشىن قۇرامىندا ءبىر كۇندىك اقۋىز مولشەرى 100 - 120 گر. قاجەت.
اقۋىز مىنا تاعامداردا كەزدەسەدى
- ءسۇت تاعامدارىندا ---------- جۇمىرتقادا
- قارا بيداي نانىندا ------- بۇرشاق
- فاسول -------------------------- سويا
- اراحيس -------------------------- جاڭعاق
- ساڭىراۋقۇلاق ----------------- ەت
- بالىق

ماي - اعزاعا ەنەرگيالىق ماتەريال، ءار ءتۇرلى ۆيتاميندەرمەن بيولوگيالىق اكتيۆتى زاتتاردىڭ قورى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار ماي اعزادا قورعانىشتىق قىزمەت اتقارادى. سالقىن كەزدە ماي جىلۋ رەتتەگىش قىزمەت اتقارادى. كۇنىنە 80 - 100گر. ماي قاجەت.
كومىرسۋ – نەگىزگى جىلۋ قورى جانە قۋات بەرەدى. كومىرسۋلار اعزادا كوپ بولاتىن بولسا، مايعا اينالادى. ءبىر تاۋلىكتەگى ءبىر ادامعا قاجەتتى كومىرسۋدىڭ مولشەرى450 - 500گ. قۇرامىندا كومىرسۋلار بولاتىن تاعامداردى كوپ پايدالانۋ ادامنىڭ سەمىرۋىنە، قانت اۋرۋلارىنا اكەلىپ سوعاتىنىن ەستە ساقتاۋ قاجەت.

كومىرسۋ مىنا تاعامداردا كەزدەسەدى
- نان ------------------------- كارتوپ
- بيداي جارماسى -------- بانان
- قانت ------------------------ بال
- جەمىس - جيدەك --------- بوتقا
- كۇرىش --------------------- تارى
- وسىمدىك مايى ---------- جانۋار مايى

مينەرالدى زاتتار
ميكرو ەلەمەنتتەر ------------- ماكرو ەلەمەنتتەر
- ناتريي --------------------------- تەمىر
- كاليي ---------------------------- مىس
- حلور ----------------------------- يود
- فوسفور
- كالسيي
- ماگنيي
مينەرالدى زاتتار - دەنەدە كەنەۋلى زاتتار مەن سۋ ارقىلى تۇسەدى. جاسۋشانىڭ قوزۋ، تەجەلۋى ءۇشىن مينەرالدى زاتتار وتە قاجەت، سونىمەن قاتار ولار سۇيەك پەن ءتىستى بەكىندىرىپ، دەنەدەگى ۇلپالار مەن سۇيىقتىقتاردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ءبىر ادامعا تاۋلىك مولشەرى – 10گر. مينەرالدى زاتتار قاجەت.
سۋ - ادام دەنەسىنىڭ تىرشىلىگى ءۇشىن ەڭ قاجەتتى زات. ادام كۇنىنە شامامەن
2 - 2، 5ل. سۋ ىشەدى. ونىڭ 1 ءليترىن ىشەمىز، 1 ءليترى تاماقتىڭ قۇراممەن تۇسەدى، ال 200 - 300مل. اعزاعا زات الماسۋدىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى.
دارۋمەندەر - اعزانىڭ تىرشىلىك قابىلەتى ءۇشىن قاجەتتى زات، ول ادامنىڭ دەنە جانە وي ەڭبەگىن ارتتىرادى، ونىڭ ءوسۋى مەن دامۋىن، اۋرۋعا قارسى تۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

دارۋمەندەردىڭ تۇرلەرى
ا، ۆ1، ۆ2، ۆ3، ۆ4، ۆ6، ۆ12، ۆ13، ۆ15، ۆس، ۆت، س، د، ە، ع، ن، ك، ر، رر، N، V

دارۋمەندەر مىنا تاعامداردا كەزدەسەدى
- جەمىس - جيدەكتەر ---- ءسۇت
- كوكونىستەر ------------ نان
- وسىمدىك ---------- سارى ماي
- بالىق --------------- كۇرىش
- باۋىر ---------- جۇمىرتقا
- ەت

تاماقتانۋ ەرەجەسى
- 1. اسىقپاي تاماقتانۋ
- 2. استى دۇرىس شايناۋ
- 3. جەگىڭ كەلمەسە جەمە
- 4. تاماقتانۋ ءۇشىن جەۋ كەرەك

تاماقتانۋ مەزگىلى
- 1. تاڭەرتەڭگىلىك اس - 25%
- 2. تۇسكى اس – 40%
- 3. ساسكەلىك اس – 15%
- 4. كەشكى اس – 20%

تاماقتانۋدا نەنى شەكتەۋ كەرەك
- تاعامدىق تۇزدى
- قانتتى
- جانۋار مايىن

IV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ:
سەمانتيكالىق كارتا تولتىرۋ: قانداي تاماقتا كۇندەلىكتى راسيونعا قاجەتتى قورەكتىك زاتتار بارىن انىقتا.
تاماقتىڭ تۇرلەرى ------------ سۋ ------ كومىرسۋ ------- اقۋىز ------ ماي ------ دارۋمەن ------ مينەرالدى
ءسۇت جانە ءسۇت تاعامدارى ------+------------+-------------------+------------+---------------+-----------------+
نان، جارما، ۇن تاعامدارى
ەت، بالىق، تاۋىق، جۇمىرتقا
كوكونىستەر مەن جەمىستەر
وسىمدىك جانە مال مايى

تاعامعا بايلانىستى ۆالەولوگيالىق ديكتانت
تۇسكى استا سۇيىق تاعام... ءىشۋ قالىپتاسقان. ونىڭ... 250 - 500 گر...
قاپىرىق ىستىقتا اسحانالىق... نەمەسە ازداپ تۇز... سۋ، ەڭ جاقسىسى گازدى... ءىشۋ كەرەك.
ىلعالدى... ءونىمى - قيار.
كۇنباعىس وسىمدىگىنەن... الىنادى.
... ادام قانىنىڭ قۇرامىن تولىقتىرۋشى جەمىس.

كەرەكتى سوزدەر: قۇرامىندا سورپا، سۋ بولادى، ماي، كوپ كوكونىس، سالىنعان، سۋ، انار، مينەرالدى سۋ.
قورىتىندىلاۋ:
باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپتى وقۋ دارۋمەندەردىڭ تۇرلەرىن انىقتاۋ، كۇندەلىكتى ىشەتىن تاعامدا قورەكتى زاتتاردىڭ قانشالىقتى بارىن تالداپ داپتەرگە كەستە قۇراستىرۋ.