InfoHub Logo

ماقساتى: تانىمدىلىق: قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىن، سالت - داستۇرلەرى بويىنشا العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وي – ورىستەرىن، زەيىندەرىن، سوزدىك قورىن، لوگيكالىق، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ:
تاربيەلىك: العىر، تاپقىر، شاپشاڭ بولۋعا باۋلۋ.
ءتۇرى: ويىن
ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ
كورنەكىلىك: الاڭ، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ارىپتەر، قوراپشا. ت. ب.
ءوتىلۋ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ.
ويىنشىلاردى ورتاعا شاقىرۋ.

العاشقى ويىنشىلارعا ارنالعان سۇراق
تەڭگە الۋ. جەردە جاتقان تەڭگەنى اتپەن شاۋىپ كەلە جاتىپ ءىلىپ الۋ ۇلكەن ەپتىلىكتى، ات قۇلاعىندا وينايتىن شابوندوزدىق تاجىريبەنى تالاپ ەتەدى. تەڭگەنى جەردەن ءىلىپ العاندارعا بايگە بەرىلەدى. بۇرىندارى قازاق جىگىتتەرى اتپەن شاۋىپ كەلە جاتىپ قولىنداعى قىلىشىمەن جەردە جاتقان تەزەكتى تۇيرەپ الىپ كوككە لاقتىرىپ جىبەرىپ، ونى جالما - جان قىلىشىمەن ەكىگە ءبولىپ شاۋىپ تۇسىرەتىن.
ەكىنشى ويىنشىلارعا ارنالعان سۇراق

سوقىرتەكە. ويىنشىلار دوڭگەلەنە تۇرادى. ورتاعا ورامالمەن كوزى بايلانعان ادامدى – «سوقىرتەكەنى» شىعارادى. شەڭبەر بويىنشا تۇرعان ويىنعا قاتىسۋشىلار «سوقىرتەكەنى» تۇرتكىلەيدى. ول سول كەزدە تۇرتكەن ويىنشىنى ۇستاپ الىپ، اتىن ايتۋعا ءتيىس. «سوقىرتەكەنىڭ» تىنىش تۇرعان ويىنشىنى دا ۇستاپ الۋىنا بولادى. ۇستالىنىپ قالعان ويىنشى «سوقىرتەكەگە» اينالىپ، ويىن جالعاسا بەرەدى
ءۇشىنشى ويىنشىلارعا ارنالعان سۇراق

التىباقان. بۇل – جاستاردىڭ كەشكىلىك باس قوسىپ، ءان ايتىپ، دومبىرا تارتىپ، قىزدار، جىگىتتەر بولىپ ايتىسىپ، ءبىر - بىرىمەن ازىلدەسىپ كوڭىل كوتەرەتىن ويىن - ساۋىعى. ءقازىر دە ۇلكەن تويلاردا التىباقان قۇرىلادى. التىباقاندى قۇرۋ مىنانداي تاسىلمەن جۇزەگە اسىرىلادى: التى باقاندى سىرىقتىڭ ەكى باسىن ءۇش - ۇشتەن قوساقتايدى دا موسى ءتارىزدى ەتىپ بايلاپ تاستايدى. باقاننىڭ اشا تارماعى سىرىققا كيگىزىلىپ تۇرۋعا ءتيىستى. التى باقاندى قۇراستىرىپ بولعاننان سوڭ ونىڭ ەكى باسىنا 3 قاتار ارقان بايلانادى
فينالعا شىققان ويىنشىعا ارنالعان سۇراق

توقىمقاعار جاس ادام جولعا شىققاندا جاسالاتىن ءداستۇرلى باس قوسۋ. ارناۋلى مال سويىلىپ سىيلى مۇشەلەر سالىنىپ ەت اسىلىپ، كەڭ داستارحان جاسالادى، ويىن - ساۋىق، ولەڭ، جىر ايتىلادى. بۇل – ساپارعا شىققان جىگىتتىڭ توقىمى جەردە قالماسىن، ات - كولىگى امان كەلسىن دەگەن جاقسى تىلەك ءبىلدىرۋدىڭ بەلگىسى.
سۋپەر ويىنشىعا ارنالعان سۇراق:
«ۇمە» ياكي «اسار». قازاق اراسىندا ەرتەدەن كەلە جاتقان سالتتاردىڭ ءبىرى – «ۇمە» ياكي «اسار سالۋ» دەپ اتالادى. بۇل سالت بويىنشا، كوپشىلىك كۇش بىرىكتىرىپ، ءبىر – ءبىرىنىڭ جۇمىسىنا قولقابىس كورسەتەدى. قاۋىرت كۇش جۇمساۋدى تالاپ ەتەتىن جۇمىس كەزىندە، ياعني قوي توعىتۋ، قوي قىرقۋ، ءجۇن ساباپ، كيىز باسۋ، ءۇي كوتەرۋ، جىلقى كۇزەپ، تاي تاڭبالاۋ، بيە بايلاۋ، سوعىم سويۋ، ەگىن ورۋ، ءشوپ شابۋ جانە جيناۋ، ءۇي – جاي، توي جاساۋ، اس بەرۋ، ءولىم ۇزاتۋ جانە ت. ب. ىستەردە اۋىلداستار مەن رۋلاستار جابىلا جۇمىلىپ، بۇل ىستەردى ىستەپ كەلەدى. ءۇي قوجاسى وسى كومەككە كەلىپ، قولقابىس ىستەگەندەردى تاماقپەن سىيلايدى، اسار سالعاندا كوبىنەسە مال سويىلادى، ءبىراق قولقابىس ىستەۋشىلەر ىستەگەن جۇمىسىنا اقى المايدى. بۇل قاراپايىم مالشىلار اراسىندا ءوزارا كومەكتىڭ ءبىر ءتۇرى، ياعني ەرۋگە – قارۋ جولمەن الما – كەزەك بولىپ وتىرادى. بۇل «اسارعا» ات سالىسپاعان ادام ءوز باسىنا ءىس تۇسكەندە باسقالاردىڭ كومەگىنەن قۇر قالادى. «ۇمە» ياكي «اسار» قازاق اراسىندا ءوزارا كومەكتىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ داستۇردە ماڭگى قالادى

كورەرمەندەرگە سۇراق:
«ەرۋلىك». كوشپەلى قازاق حالقى كوشى – قوندى اسا كەلەلى ءىس سانادى، كوشۋ – قازاقتار ءۇشىن سالتانات ەسەپتەلدى. قازاق ساناسىندا كوشە الماي جۇرتتان قالۋدان ۇلكەن قورلىق جوق، قازاق قاۋىمى كوشكەن كۇنى – ەرۋدە كيمەيتىن جاقسى كيىمدەرىن كيەدى، كوشتەگى جۇك ارتقان تۇيەگە كىلەم-كىلشە، سىرماقتارىن وڭ بەتىن سىرتىنا قاراتىپ جاۋىپ سالتانات ەتەدى. ەرۋ وتىرعان اۋىلدار جانىنا كەلىپ قونعان اۋىلدى جابىلا قارسى الىپ، «قونىس جايلى بولسىن» ايتىپ، ولاردىڭ جۇگىن ءتۇسىرىسىپ، ءۇيىن تىگىسەدى جانە «ەرۋلىك» اپارادى. بۇل ەرۋلىككە داستارقان كوتەرىپ، شاي اپارۋ، سابالاپ قىمىز اپارۋ، ءتىپتى قوي سويىپ اپارۋ ىستەرى دە بولادى. بۇل كوشىپ، شارشاپ كەلگەن تۋىس-جۇراعاتتارىنا جاسالعان سىي – قۇرمەت جانە قامقورلىق ەدى. بۇل ىستەر اعايىن اراسىندا «ەرۋگە قارۋ» رەتىندە الما – كەزەك بولىپ وتىرادى. مۇنى قازاقتار «اعايىن بەرەكەسى» دەپ اتايدى
قورىتىندى. ويىنشىلار ماراپاتتالادى.