تاڭقۋراي تۇرلەرىن ءوسىرىپ، ءونىم الۋ جولدارى
تاڭقۋراي جارتىلاي بۇتالى كوپجىلدىق وسىمدىك بولىپ ەسەپتەلەدى. جابايى تۇردە ازعانا بولسا دا كەلەڭ-كەلى جەرلەردە جاقسى وسەدى.
سورتتاردى ىرىكتەپ الۋ. ءاربىر اۋداپ ءۇشىن ستاندارتتى سورتتى ءوسىرۋ قاجەت. وسىرۋگە لايىقتى اسا ماڭىزدى سورتتار تومەندە كەلتىرىلەدى. قىزىلوردا، شىمكەنت جانە جامبىل وبلىستارى ءۇشىن — مالبورو، ۋسانكا، نوۆوست كۋزمينا، قۋتبەرت.
الماتى جانە تالدىقورعان وبلىستارى ءۇشىن مالبورو، نوۆوست كۋزمينا، ۋسانكا، ورلەانسكايا كراساۆيسا، فەنيكس، كۋتبەرگ، سولتۇستىك-شىعىس، سولتۇستىك، ورتالىق جانە باتىس قازاقستان وبلىستارى ءۇشىن — مالبورو، نوۆوست كۋزمينا، ۋسانكا، ۆيسلۋحا، كريمزون ماممۋت، گراچيەۆكا № 1 جانە № 2.
اسا ماڭىزدى سورتتارعا قىسقاشا سيپاتتاما
مالبورو. تاڭكۋرايدىڭ وتە كوپ تاراعان سورتتارىنىڭ ءبىرى. بۇتاسى تىك وسەدى، تۇقىرتا بايلاۋدى كەرەك ەتپەيدى، مول ءونىم بەرەدى. جيدەگىنىڭ ءدانى ءىرى، ءتۇسى قىزىل، تىعىز بولىپ كەلەدى، تاسىمالعا مەيلىنشە قولايلى. ءدامى ءتۇششىلاۋ بولادى. جيدەگى وڭدەۋگە جانە جاس كۇيىندە پايدالانۋعا جارامدى كەلەدى.
ۋسانكا. تاڭقۋرايدىڭ وتە كوپ تاراعان جانە جۇرتقا جاقسى ءمالىم بولعان سورتىنىڭ ءبىرى. قىسقا ءتوزىمدى، ونىمدىلىگىمەن كوزگە تۇسەدى. جيدەگىنىڭ ءتۇسى القىزىل، شىرىندى، ءىرى، ءدامدى كەلەدى، دەسەرتتىك جانە تەحنيكالىق سورت دەپ ەسەپتەلەدى.
ۆيسلۋحا. سىبىردە كوپ تاراعان. سۋىققا مەيلىنشە ءتوزىمدى، مول ءونىمدى كەلەدى. بۇتاسى بيىك بولىپ جاقسى وسەدى، بۇعان حلوروزم تۇسپەيدى. جيدەگى ورتاشا، القىزىل ءتۇستى كەلەدى، ءدامى ءتاتتى بولادى. جاس كۇيىندە پايدالانۋعا بولادى، سونىمەن قاتار وڭدەۋگە دە جارامدى.
فەنيكس. الماتى وبلىسىندا وسىرىلەتىن سۋىققا ءتوزىمدى سورت. بۇتاسى ورتاشا، جەمىس سالاتىن بۇتاقشالارى قىزىل قوڭىر، تەگىس، ءۇستىن بالاۋىز جاپقان. قىلتاناقتارى وتە سيرەك، بۇتاقشانىڭ ورتا شەنىنە دەيىن عاپا شىققان جىڭىشكە.
جيدەكتەرىنىڭ ءتۇسى قىزىل قوڭىر، دومالاق، سۇيەكتەرى ورتاشا، جۇمساعى بەرىك. جۇمساعىنىڭ ءدامى جاقسى، وندا 3،0% كانت، 1،20% قىشقىل، 20،1 مگ% ءۆيتامينى بار. جيدەگىنىڭ ورتاشا سالماعى 2،0 گ. جيدەگى جاس كۇيىندە جەۋگە دە، وڭدەۋگە دە جارامدى.
نوۆوست كۋزمينا. سوڭعى كەزدەگى ەڭ كوپ تاراعان، ءونىمدى مول بەرەتىندىگى، سۋىققا توزىمدىلىگى جانە جيدەگىنىڭ جاقسى ساپاسى ءۇشىن قاتتى باعالانادى.
بۇتاسى بيىك تۇرادى. بۇتاقشالارىنىڭ تومەنگى جاعىنداعى قىلتاناقتارى وتە ءجيى، جوعارىلاعان سايىن ۇساقتالىپ، وتە سيرەپ كەتەدى. جەمىستى بۇتاقشالاردىڭ ورتا جەرىندەگى ۇزىن گۇل سيدامىنا سالادى.
جيدەكتەرى قىزىل، كوك، ءىرى، ۇزىنشا كەلگەن ويماق ءتارىزدى، وتە ءدامدى، ءتاتتى، نازىك، حوش ءيىستى. قۇرامىندا 7،3% قانت، 1،80% كىشقىل، 27،65 مگ% س ءۆيتامينى بار. جيدەكتەرىنىڭ ورتاشا سالماعى 2 گ، جەمىسى دەسەرتكە جانە قايتا وڭدەۋگە جاقسى.
نوۆوكيتايەۆسكايا — سورتتىڭ شىققان جەرى ۋكراينانىڭ جەمىس عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى قيتايەۆسكايا نوۆوست كۋزمينامەن بۋدانداستىرۋ ارقىلى الىنعان، ەرتە پىسەتىن سورت. قازاقستاندا 1972 جىلدان بەرى اۋدانداستىرىلعان. قوبىنە الماتى وبلىسىندا ەگىلەدى. ءونىمى ورتادان جوعارى. اۋرۋعا ءتوزىمدى.
تاڭقۋراي ەگىلەتىن ۋچاسكەنى بەلگىلەۋ جانە ونى ازىرلەۋ
تاڭقۋراي ەگىلەتىن جەردى بەلگىلەگەن ۋاقىتتا ونىڭ وسۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى ەسكە الۋ قاجەت. تاڭقۋراي ەگۋ ءۇشىن ەڭ جاقسى ۋچاسكە جەلدەن، اڭىزاقتان تاسا، ىلعالمەن قامتاماسىز ەتىلگەن، قۇنارلى توپىراقتى جەر الىنادى. تاڭقۋرايعا ەگىلگەن جاس باۋعا جاقسى جاعداي جاسالادى. مۇنداي ۋچاسكەنىڭ اينالاسىنا مىندەتتى تۇردە قورعان اعاشتارى وتىرعىزىلۋعا ءتيىس. وڭتۇستىك جاقتاعى كۇرعاق بەتكەيلەر، اشىق ۋچاسكە تاڭقۋراي ەگۋ ءۇشىن جارامسىز بولادى، ويتكەنى، مۇنداي ۋچاسكەنىڭ قارىن قىستا جەل ۇشىرىگى كەتەدى، سونداي-اق ويپا جەرلەرگە دە تاڭقۋراي ەگۋگە بولمايدى. ونىڭ سەبەبى مۇنداي جەردە سۋ ىركىلىپ قالۋى مۇمكىن.
تاڭقۋراي ەگىلەتىن ۋچاسكەنىڭ جەر استى سۋى ءبىر مەتردەن جاقىن بولماۋى كەرەك. سۋارىلمايتىن ۋچاسكەلەرگە ساي ساعالارى، بەتكەيلەردىڭ تومەنگى بولىگى تاڭقۋراي ەعۋ ءۇشىن قولايلى كەلەدى. تاڭقۋراي ەگۋ ءۇشىن توپىراقتا كوپتەگەن ورگانيكالىق زاتتار بولۋى قاجەت. سوندىقتان تاڭقۋرايدى ەككەننەن كەيىن، ودان مول ءونىم الۋ ءۇشىن ۋچاسكەنى جاساۋ الدىنداعى جەردى نەگىزىنەن وڭدەۋ جۇمىسى كەزىندە، ءار گەكتارعا 5-10 توننا كوڭ ەنگىزىلەدى. بۇعان باسقا دا ورگانيكالىق تىڭايتقىشتاردى پايدالانۋعا بولادى.
تاڭقۋراي ەگىلەتىن جەر كۇزدە كۇرەكپەن اۋدارىلادى (جىرتىلادى). تاڭقۋرايدىڭ ەڭ جاقسى العى داقىلى وتامالى كوپجىلدىق ءشوپ بولىپ ەسەپتەلەدى.
جاڭا ۋچاسكەدە تاڭقۋرايدى ەگۋ جانە ونى كۇتۋ. ەرتە كوكتەم — تاڭقۋراي وتىرعىزۋ ءۇشىن ەڭ قولايلى مەرزىم بولادى. مۇنداي جاعدايدا تاڭقۋراي وتىرعىزۋدى كەشىكتىرۋگە بولمايدى، ويتكەنى تاڭقۋراي بۇرشىگى وتە ەرتە شىعادى، سول سەبەپتى تاڭقۋرايدى كەش وتىرعىزۋ كوپتەگەن جاعدايدا ناتيجە بەرمەيدى. تاڭقۋرايدى ەرتە كۇزدە وتىرعىزۋعا دا بولادى. مۇنداي جاعدايدا وسىمدىكتىڭ ءوسۋى اياقتالعان كەزدە، جاپىراقتار تۇسە باستاعان ۋاقىتىندا، قىسقى سۋىقتىڭ تۇسۋىنەن 10-15 كۇن بۇرىن وتىرعىزۋ قاجەت.
تاڭقۋرايدى وتىرعىزۋ الدىندا ۋچاسكە كۆارتالدارعا بولىنەدى، ءاربىر كۆارتالدىڭ كولەمى ەكى قاتاردان بولادى. تاڭقۋرايدى وتىرعىزعاندا ونىڭ ارالىقتارى مىناداي بولادى: بۇتالارى تىك وسەتىن سورت ءۇشىن (مالبورو ءتيپى) — 1،5 مەتر جانە بۇتالارى جايىلا وسەتىن سورت ءۇشىن (ۋسانكا جانە باسقالار) — 2 مەتر، وسىمدىكتىڭ بىر-بىرىنەن اراسى 0،75 مەتر. تاڭقۋرايدى ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرىندا سۋارىلمايتىن جەردە وسىرگەندە قاتارارالىقتارىنىڭ ارالىعى 0،5 مەترگە كەمىتىلەدى.
ەكپە شىبىقتار 40X40 سانتيمەتر شۇڭقىرعا وتىرعىزىلادى. جەمىس اعاشتارىن وتىرعىزۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن ەرەجەلەر مۇقيات ورىندالۋعا ءتيىس، مۇنداعى ءبىر ايىرماشىلىعى تاڭقۋراي پيتومنيك وسىرەتىن ۋچاسكەدەگىدەن 1-2 سانتيمەتر تەرەڭ وتىرعىزىلادى. مۇنىڭ سەبەبى تاڭقۋراي وسكەندە تامىر جۇيەلەرىن جاقسى جەتىلدىرۋ ءۇشىن قاجەت بولادى. وتىرعىزىلعان تاڭقۋراي شىبىقتارى وسە باستاعاننان كەيىن توپىراق بەتىنەن 15-20 سانتيمەتر بيىكتىكتە كەسىلەدى.
تاڭقۋرايدى وتىرعىزعاننان كەيىن ىلە-شالا سۋارىلادى، مۇنان كەيىن وسىمدىكتىڭ توڭىرەگىندەگى توپىراققا كوڭ ۇگىندىسى سەبىلەدى (قالىڭدىعى 5-8 سانتيمەتر). وتىرعىزىلعان تاڭقۋرايدى ونان ءارى كۇتۋ جۇمىسى ءاربىر 15-20 كۇن سايىن سۋارۋ، توپىراقتى قوپسىتۋ جانە ارامشوپتەردى وتاۋ بولىپ تابىلادى. كۇزدە جاس بۇتاقتاردى قىسقى سۋىقتان ساقتاۋ ءۇشىن جەرگە قاراي قيسايتادى.
ەكىنشى جىلى ەرتە كوكتەم شىعىسىمەن يىلگەن بۇتاقتار قايتادان بۇرىنعى قالپىنا كەلتىرىلىپ جازىلادى. مۇنان سوڭ قۇلاعان بۇتاقتار (شىبىقتار) قايتا وتىرعىزىلادى، قاتارارالىقتارى قوپسىتىلىپ جانە قاتارارالىقتارىنا كوپتەگەن وڭدەۋ جۇرگىزىلەدى. مۇنداي جاعدايدا وتكەن جىلعى توگىلگەن كوڭ ۋگىندىسى توپىراققا ارالاستىرىلىپ سىڭىرىلەدى. تاڭقۋراي شىبىعى ءتۇبىنىڭ اينالاسىنداعى توپىراق جاڭادان ءوسىپ كەلە جاتقان شىبىقتارعا زيان كەلتىرىپ الماۋ ءۇشىن 4-5 سانتيمەتر تەرەڭدىككە دەيىن مايدا ەتىلىپ وڭدەلىنەدى. بۇدان بىلايعى توپىراقتى جانە وسىمدىكتى كۇتىپ-باپتاۋ جۇمىسى العاشقى جىلعى تارتىپپەن جۇرگىزىلە بەرەدى. كۇتۋ جۇمىسىنداعى ەڭ باستى مىندەت — توپىراقتى قاجەتتى مولشەردە ىلعال ساقتاۋ، ءارامشوپتى وتاۋ.
تاڭقۋرايدى وتىرعىزعان العاشقى ەكى جىلدا مۇمكىندىگىنە قاراي كاتارارالىقتارىن كارتوپ باسقا كوكونىستەردى وسىرۋگە پايدالانعان ءجون. مۇنداي جاعدايدا وتامالى داقىل ەگىلەتىن قاتارارالىقتارىنا ورگانيكالىق تىڭايتقىشتار نەمەسە مينەرال تىڭايتقىش ەنگىزۋ قاجەت. قاتارارالىقتارىنا وتىرعىزىلعان وتامالى داقىلدار تاڭقۋراي جەمىس بەرمەي تۇرعان كەزدە جەكە شارۋاشىلىققا تابىس كىرگىزەدى، سونىمەن قاتار جاس تاڭقۋرايدىڭ وسۋىنە قولايلى جاعداي جاسايدى. تاڭقۋراي ءوسىرۋدىڭ ەكىنشى جىلىندا دا بۇتا ءتۇبىنىڭ توڭىرەگىندەگى توپىراققا كوڭ، ۇگىندى شاشۋ اسا پايدالى شارا بولىپ تابىلادى. وندىرىستىك ماڭىزى بار تاڭقۋراي وتىرعىزعاننان كەيىن ءۇش جىلدان سوڭ بارىپ جەمىس بەرە باستايدى.
تاڭقۋراي جيدەگىن جيناۋ
جيدەكتىڭ ءپىسۋ مەرزىمىنە قاراي، تاڭقۋراي ءونىمى بىرنەشە رەت جينالادى، ويتكەنى تاڭقۋرايدىڭ جيدەگى بىرنەشە ۋاقىتقا ءبولىنىپ پىسەدى، ءسويتىپ جيدەك جيناۋ بىرنەشە ايعا سوزىلادى. تاڭقۋرايدىڭ جيدەگى وتە نازىك كەلەدى. جيدەكتى جەمىس پىشاعىمەن قيىپ الادى، ويتكەنى ونىڭ ءوزى تۇرعان كۇيىندە بەرىك كەلەدى.
بۇل اسىرەسە جيدەكتى تاسىعان كەزدە وتە قاجەت. جيدەكتى جينالعان جەردە تۇتىنۋعا نەمەسە دەرەۋ وڭدەۋگە تۋرا كەلسە جيدەكتى تاسۋعا جەمىس پىشاعىنسىز-اق جيناۋعا بولادى. جيدەك جيناعان كەزدە سىيىمدىلىعى 2-2،5 كيلوگرامدىق ىدىس قولدانىلادى، ءبىراق مۇنداي ىدىستاردىڭ سىيىمدىلىعى 4 كيلوگرامنان اسپاۋى كەرەك. جيدەكتى ءبىر ىدىستان ەكىنشى ىدىسقا قوپارىپ سالۋعا بولمايدى. جيدەك جينالىپ الىنعاننان كەيىن كۇن كوزىنە قالدىرماستان دەرەۋ پوگرەبكە (پودۆالعا) اپارىپ قويۋ كەرەك. جيدەكتىن ساپاسىنىڭ ناشارلاپ كەتپەۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن جينالعان ءونىم سول كۇنى ىسكە اسىرىلۋعا ءتيىس.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
You Might Also Like
-
ءجۇزىمنىڭ قازىرگى قولدانىلىپ جۇرگەن، اۋدانداستىرىلعان سورتتارى ۇسىنىلادى.
