تاپقىر دوستار (بىلگىرلەر سايىسى)
تاقىرىبى: «تاپقىر دوستار» (بىلگىرلەر سايىسى)
بىلىمدىلىك ماقساتى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، وزىندىك پىكىرلەرىن قالىپتاستىرۋ، وزىندىك ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى بالالاردىڭ بايقاعىشتىق، تاپقىرلىق، ءسوز استارىن ءتۇسىنۋ، ءوز ويلارىن اۋىزشا دا، جازباشا دا جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تىلدىك قورلارىن بايىتۋ؛
تاربيەلىك ماقساتى: بەرىلگەن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردى مەيىرىمدىلىككە، باۋىرمالدىققا، دوستىققا تاربيەلەۋ. ەلجاندىلىق پەن ۇلتجاندىلىق سەزىمدەرىن تەرەڭدەتۋ.
ءتۇرى: بىلىمدىلەر سايىسى.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، كەسپە ارىپتەر، سىزبالار
ءوتۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. بۇگىنگى ساباقتىڭ ءتۇرىن، ماقساتىن ايتۋ، وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ
2. وتىلەتىن جۇمىستىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ.
« تاپقىر دوستار» سايىسى تومەندەگىدەي جوسپاردان تۇرادى:
1. تانىستىرۋ
2 « ءسوز تاپقانعا …»
3 «ويلان تاپ»
4 «سەن بىلەسىڭ بە؟»
5. «كىم جىلدام؟»
6. «سىڭارىن تاپ»
7. «ارىپتەردى قوسىپ وقى»
8. «قولقا سالۋ»
قازاق ءتىلى - ومىرىڭدە، ولەڭدە،
قازاق ءتىلى – تامىر جايعان تەرەڭگە.
قازاق ءتىلى بولاشاققا جەتەلەپ،
ۇرپاقتاردى تانىتادى الەمگە، - دەگەندەي، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، تۋىن جەلبىرەتەر جاس ۇرپاق وركەن جايىپ ءوسىپ كەلەدى. سەندەردەي ۇرپاق باردا ءبىزدىڭ ءتىلىمىز كوركەيىپ، وركەندەي بەرمەك. ولاي بولسا، بۇگىن تۋعان ءتىلىمىزدىڭ قىر – سىرىن تانىتۋعا ارنالعان ەرەكشە ءبىر ساباقتىڭ رەتى كەلىپ وتىر ەكەن، سوعان كەزەك بەرەيىك.
ءى. تانىستىرۋ
(ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
ءى توپ: «جىگەر» توبى
ءىى توپ: «دوستىق» توبى
ءىى. «ءسوز تاپقانعا…»
(ەكى توپتان ءۇش وقۋشىدان شىعادى. ءار وقۋشىعا ارىپتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى.
سول ارىپتەر بويىنشا بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
«ب»
- سەن بۇگىن نە جەدىڭ؟
- قىزدار اسكەرگە بارا ما؟
- مەكتەپ ەرەجەسىن بىلەسىڭ بە؟
- دوسىڭنىڭ اتى كىم؟
- قانداي جانۋارلاردى بىلەسىڭ؟
- جازدا قايدا بولدىڭ؟
«ا»
- قىستا بالالار نە ىستەيدى؟
- ۇيىڭدە نەشە جان بار؟
- قانداي كىتاپ وقىدىڭ؟
- ۇلتتىق تاعام اتى؟
- اتا – اناڭنىڭ ەسىمدەرى كىم؟
- قانداي ءاندى جاقسى كورەسىڭ؟
«ت»
- قانداي تاماقتى جاقسى كورەسىڭ؟
- جازدا بالالار نە ىستەيدى؟
- قاي قالادا بولدىڭ؟
- وعان نەمەن باردىڭ؟
- سەنى كىم قارسى الدى؟
- قانداي كينونى ۇناتاسىڭ؟
«ج»
- ماتەماتيكا ساباعى ساعان ۇناي ما؟
- ۇلدار كويلەك كيە مە؟
- اتىڭ كىم؟
- فاميلياڭ كىم؟
- قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟
- كىم بولعىڭ كەلەدى؟
«س»
- قايدان كەلدىڭ؟
- نەمەن كەلدىڭ؟
- جاسىڭ نەشەدە؟
- نەنى ۇناتاسىڭ؟
- قانداي ۇلتتىق كيىم ءتۇرىن بىلەسىڭ؟
- نەشەگە دەيىن ساناي الاسىڭ؟
«م»
- قايدا باراسىڭ؟
- نەمەن باراسىڭ؟
- جازدا نە كيەسىڭ؟
- اسكەرگە كىمدى المايدى؟
- قانداي اقىن – جازۋشىلاردى بىلەسىڭ؟
ءىىى. «ويلان، تاپ!»
(ەكى توپقا بىردەي «تانىستىرۋ» دەگەن ءسوز بەرىلەدى. سول سوزدەن ءبىر مينۋت ىشىندە ماعىنالى بىرنەشە سوزدەر تابۋ كەرەك.)
ءىV. «سەن بىلەسىڭ بە؟»
(سەگىز ۇياشىق بەرىلەدى. ەكى توپ كەزەكتەسىپ اشا وتىرىپ جاسىرىنعان سۇراقتاردى شەشەدى)
1 «سورقۇدىقتىڭ باسىنا،
سورعا بولا قوندى اكەم...»
ءۇزىندى قايدان الىنعان؟
2. ابايدىڭ «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭىن جاتقا ايت.
3. اسان قايعى كىم؟
4. بۇقار جىراۋ قويعان بىردەن ونعا دەيىنگى سانداردىڭ ماعىناسىن قازىبەك بي قالاي شەشتى؟
5. مالايسارىنىڭ سىرىمعا بەرگەن باتاسى.
6. الپامىس باتىردىڭ زىنداننان شىعۋىنا سەبەپ بولعان جاعداي.
7. س. تورايعىروۆتىڭ «شاكىرت ويى» ولەڭىن جاتقا ايت.
8. گيپەربولا (اسىرەلەۋ) دەگەنىمىز نە؟
V. «كىم جىلدام؟»
(ەكى توپقا ورتاق سۇراقتار قويىلادى. بىلەتىن توپ جىلدامدىق تانىتىپ، جاۋاپ بەرۋى كەرەك.)
1. باتىر ءسوزىنىڭ ءسينونيمى.
2. اقش، المۋ، بۇۇ قانداي سوزدەر؟
3. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
4. قازاق باتىرلارىنا سەرىك بولعان قانداي تۇلپارلاردى بىلەسىڭدەر؟
5. تاۋلى ءسوزى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
6. ەكىنشى سىڭارى «تاۋ» بولىپ كەلەتىن قانداي قالانىڭ، تاۋلاردىڭ اتتارىن بىلەسىڭدەر؟
7. قازاق تىلىندە نەشە سويلەم مۇشەسى بار؟
8. ماقالدىڭ جالعاسىن ايت. ايلالى باتىر...
9. ەرتەگىلەردىڭ قانداي – قانداي تۇرلەرى بار، اتتارىن اتا.
10. ومونيمدەر دەگەنىمىز نە؟
11. قوس سوزدەر، ولاردىڭ تۇرلەرى.
12. قازاق تاريحىنداعى قانداي شەشەندەردى بىلەسىڭدەر؟
Vءى. «سىڭارىن تاپ»
سىزبادا بەرىلگەن سوزدەردىڭ سىڭارلارىنا سترەلكامەن اپارۋ ارقىلى بىرىككەن سوزدەردى تابىڭدار. قاي ءسوز قاي ءسوزدىڭ سىڭارى؟ بىرىككەن سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
الا، جالمان، يت، اق، ادىر، بالىق جانە ەكىنشى سىڭارى – اسپان، كوز، ساقال، مۇرىن، بوتا، ات
Vءىى. «ارىپتەردى قوسىپ وقى»
تومەندەگى داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى رەتىنە قاراي قوسىپ وقىساڭدار، جۇمباق شىعادى. ول قانداي جۇمباق؟ شەشۋى نە؟
داۋىسسىز دىبىستار:
س، ن، م، ى، ق، ن، ش،
ب، ل، م، ي، م، ز،
ت، ن، م، ن، ك، ز،
ل، م، ي، م، ز،
داۋىستى دىبىستار:
ا، ى، ى، ا، ا
ءى، ە، ءى،
ءۇ، ءى، ە، ءو
ءى، ە، ءى.
Vءىىى. « قولقا سالۋ»
جەڭىلگەن توپ قارسىلاستارىنىڭ قولقا سالۋى بويىنشا ءبىر ونەر كورسەتەدى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى.
- مىنە، وقۋشىلار! «انا ءسۇتى بويىڭدى وسىرەدى، انا ءتىلى ويىڭدى وسىرەدى»،- دەيدى. ءتىل ويدى جەتكىزۋدىڭ قۇرالى. ءتىل دامۋ ءۇشىن الدىمەن وي دامۋ كەرەك. ءتىل دامۋ بەسىكتەن باستالاتىنى ءسوزسىز. ءتىل ومىرگە ارالاسىپ، زامانعا ءتىرى كۇيىندە قىزمەت ەتۋى ءۇشىن ءتىلدىڭ وشپەيتىن ءومىرى بولۋى كەرەك. ءتىلدىڭ ۇرانى - ءومىر، قورعانى – قوعام. ەندەشە، مەملەكەتتىك ءتىلىمىز قۇدىرەتتى، قاسيەتتى بولسىن. وسى سايىسىمىزدى تولە ءبيدىڭ مىنا ءبىر تولعاۋ سوزىمەن اياقتاساق دەيمىن.
- ۋا، حالايىق!
كوسىلە شابار جەرىڭ بار!
تۋ كوتەرەر ەلىڭ بار،
قول باستايتىن ەرىڭ بار.
اتادان قالعان سارا جولىڭ بار،
قازىنالى انا ءتىلىڭ بار،
ءسوز ءقادىرىن بىلىڭدەر!
بىلىمدىلىك ماقساتى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، وزىندىك پىكىرلەرىن قالىپتاستىرۋ، وزىندىك ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى بالالاردىڭ بايقاعىشتىق، تاپقىرلىق، ءسوز استارىن ءتۇسىنۋ، ءوز ويلارىن اۋىزشا دا، جازباشا دا جەتكىزە ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تىلدىك قورلارىن بايىتۋ؛
تاربيەلىك ماقساتى: بەرىلگەن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردى مەيىرىمدىلىككە، باۋىرمالدىققا، دوستىققا تاربيەلەۋ. ەلجاندىلىق پەن ۇلتجاندىلىق سەزىمدەرىن تەرەڭدەتۋ.
ءتۇرى: بىلىمدىلەر سايىسى.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، كەسپە ارىپتەر، سىزبالار
ءوتۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. بۇگىنگى ساباقتىڭ ءتۇرىن، ماقساتىن ايتۋ، وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ
2. وتىلەتىن جۇمىستىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ.
« تاپقىر دوستار» سايىسى تومەندەگىدەي جوسپاردان تۇرادى:
1. تانىستىرۋ
2 « ءسوز تاپقانعا …»
3 «ويلان تاپ»
4 «سەن بىلەسىڭ بە؟»
5. «كىم جىلدام؟»
6. «سىڭارىن تاپ»
7. «ارىپتەردى قوسىپ وقى»
8. «قولقا سالۋ»
قازاق ءتىلى - ومىرىڭدە، ولەڭدە،
قازاق ءتىلى – تامىر جايعان تەرەڭگە.
قازاق ءتىلى بولاشاققا جەتەلەپ،
ۇرپاقتاردى تانىتادى الەمگە، - دەگەندەي، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، تۋىن جەلبىرەتەر جاس ۇرپاق وركەن جايىپ ءوسىپ كەلەدى. سەندەردەي ۇرپاق باردا ءبىزدىڭ ءتىلىمىز كوركەيىپ، وركەندەي بەرمەك. ولاي بولسا، بۇگىن تۋعان ءتىلىمىزدىڭ قىر – سىرىن تانىتۋعا ارنالعان ەرەكشە ءبىر ساباقتىڭ رەتى كەلىپ وتىر ەكەن، سوعان كەزەك بەرەيىك.
ءى. تانىستىرۋ
(ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
ءى توپ: «جىگەر» توبى
ءىى توپ: «دوستىق» توبى
ءىى. «ءسوز تاپقانعا…»
(ەكى توپتان ءۇش وقۋشىدان شىعادى. ءار وقۋشىعا ارىپتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى.
سول ارىپتەر بويىنشا بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
«ب»
- سەن بۇگىن نە جەدىڭ؟
- قىزدار اسكەرگە بارا ما؟
- مەكتەپ ەرەجەسىن بىلەسىڭ بە؟
- دوسىڭنىڭ اتى كىم؟
- قانداي جانۋارلاردى بىلەسىڭ؟
- جازدا قايدا بولدىڭ؟
«ا»
- قىستا بالالار نە ىستەيدى؟
- ۇيىڭدە نەشە جان بار؟
- قانداي كىتاپ وقىدىڭ؟
- ۇلتتىق تاعام اتى؟
- اتا – اناڭنىڭ ەسىمدەرى كىم؟
- قانداي ءاندى جاقسى كورەسىڭ؟
«ت»
- قانداي تاماقتى جاقسى كورەسىڭ؟
- جازدا بالالار نە ىستەيدى؟
- قاي قالادا بولدىڭ؟
- وعان نەمەن باردىڭ؟
- سەنى كىم قارسى الدى؟
- قانداي كينونى ۇناتاسىڭ؟
«ج»
- ماتەماتيكا ساباعى ساعان ۇناي ما؟
- ۇلدار كويلەك كيە مە؟
- اتىڭ كىم؟
- فاميلياڭ كىم؟
- قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟
- كىم بولعىڭ كەلەدى؟
«س»
- قايدان كەلدىڭ؟
- نەمەن كەلدىڭ؟
- جاسىڭ نەشەدە؟
- نەنى ۇناتاسىڭ؟
- قانداي ۇلتتىق كيىم ءتۇرىن بىلەسىڭ؟
- نەشەگە دەيىن ساناي الاسىڭ؟
«م»
- قايدا باراسىڭ؟
- نەمەن باراسىڭ؟
- جازدا نە كيەسىڭ؟
- اسكەرگە كىمدى المايدى؟
- قانداي اقىن – جازۋشىلاردى بىلەسىڭ؟
ءىىى. «ويلان، تاپ!»
(ەكى توپقا بىردەي «تانىستىرۋ» دەگەن ءسوز بەرىلەدى. سول سوزدەن ءبىر مينۋت ىشىندە ماعىنالى بىرنەشە سوزدەر تابۋ كەرەك.)
ءىV. «سەن بىلەسىڭ بە؟»
(سەگىز ۇياشىق بەرىلەدى. ەكى توپ كەزەكتەسىپ اشا وتىرىپ جاسىرىنعان سۇراقتاردى شەشەدى)
1 «سورقۇدىقتىڭ باسىنا،
سورعا بولا قوندى اكەم...»
ءۇزىندى قايدان الىنعان؟
2. ابايدىڭ «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭىن جاتقا ايت.
3. اسان قايعى كىم؟
4. بۇقار جىراۋ قويعان بىردەن ونعا دەيىنگى سانداردىڭ ماعىناسىن قازىبەك بي قالاي شەشتى؟
5. مالايسارىنىڭ سىرىمعا بەرگەن باتاسى.
6. الپامىس باتىردىڭ زىنداننان شىعۋىنا سەبەپ بولعان جاعداي.
7. س. تورايعىروۆتىڭ «شاكىرت ويى» ولەڭىن جاتقا ايت.
8. گيپەربولا (اسىرەلەۋ) دەگەنىمىز نە؟
V. «كىم جىلدام؟»
(ەكى توپقا ورتاق سۇراقتار قويىلادى. بىلەتىن توپ جىلدامدىق تانىتىپ، جاۋاپ بەرۋى كەرەك.)
1. باتىر ءسوزىنىڭ ءسينونيمى.
2. اقش، المۋ، بۇۇ قانداي سوزدەر؟
3. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
4. قازاق باتىرلارىنا سەرىك بولعان قانداي تۇلپارلاردى بىلەسىڭدەر؟
5. تاۋلى ءسوزى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
6. ەكىنشى سىڭارى «تاۋ» بولىپ كەلەتىن قانداي قالانىڭ، تاۋلاردىڭ اتتارىن بىلەسىڭدەر؟
7. قازاق تىلىندە نەشە سويلەم مۇشەسى بار؟
8. ماقالدىڭ جالعاسىن ايت. ايلالى باتىر...
9. ەرتەگىلەردىڭ قانداي – قانداي تۇرلەرى بار، اتتارىن اتا.
10. ومونيمدەر دەگەنىمىز نە؟
11. قوس سوزدەر، ولاردىڭ تۇرلەرى.
12. قازاق تاريحىنداعى قانداي شەشەندەردى بىلەسىڭدەر؟
Vءى. «سىڭارىن تاپ»
سىزبادا بەرىلگەن سوزدەردىڭ سىڭارلارىنا سترەلكامەن اپارۋ ارقىلى بىرىككەن سوزدەردى تابىڭدار. قاي ءسوز قاي ءسوزدىڭ سىڭارى؟ بىرىككەن سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
الا، جالمان، يت، اق، ادىر، بالىق جانە ەكىنشى سىڭارى – اسپان، كوز، ساقال، مۇرىن، بوتا، ات
Vءىى. «ارىپتەردى قوسىپ وقى»
تومەندەگى داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى رەتىنە قاراي قوسىپ وقىساڭدار، جۇمباق شىعادى. ول قانداي جۇمباق؟ شەشۋى نە؟
داۋىسسىز دىبىستار:
س، ن، م، ى، ق، ن، ش،
ب، ل، م، ي، م، ز،
ت، ن، م، ن، ك، ز،
ل، م، ي، م، ز،
داۋىستى دىبىستار:
ا، ى، ى، ا، ا
ءى، ە، ءى،
ءۇ، ءى، ە، ءو
ءى، ە، ءى.
Vءىىى. « قولقا سالۋ»
جەڭىلگەن توپ قارسىلاستارىنىڭ قولقا سالۋى بويىنشا ءبىر ونەر كورسەتەدى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى.
- مىنە، وقۋشىلار! «انا ءسۇتى بويىڭدى وسىرەدى، انا ءتىلى ويىڭدى وسىرەدى»،- دەيدى. ءتىل ويدى جەتكىزۋدىڭ قۇرالى. ءتىل دامۋ ءۇشىن الدىمەن وي دامۋ كەرەك. ءتىل دامۋ بەسىكتەن باستالاتىنى ءسوزسىز. ءتىل ومىرگە ارالاسىپ، زامانعا ءتىرى كۇيىندە قىزمەت ەتۋى ءۇشىن ءتىلدىڭ وشپەيتىن ءومىرى بولۋى كەرەك. ءتىلدىڭ ۇرانى - ءومىر، قورعانى – قوعام. ەندەشە، مەملەكەتتىك ءتىلىمىز قۇدىرەتتى، قاسيەتتى بولسىن. وسى سايىسىمىزدى تولە ءبيدىڭ مىنا ءبىر تولعاۋ سوزىمەن اياقتاساق دەيمىن.
- ۋا، حالايىق!
كوسىلە شابار جەرىڭ بار!
تۋ كوتەرەر ەلىڭ بار،
قول باستايتىن ەرىڭ بار.
اتادان قالعان سارا جولىڭ بار،
قازىنالى انا ءتىلىڭ بار،
ءسوز ءقادىرىن بىلىڭدەر!
You Might Also Like
-
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ارقىلى وقۋشىلارعا مۋزىكالىق تاربيە بەرۋ
