تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى.
ساباقتىڭ ماقساتى: حالىقتىڭ عاسىرلار بويى ىرىكتەپ، جيناقتاپ العان وزىق تاجىريبەسىن، دۇنيەتانىمىن، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭدىرۋ، سوعان ساي مىنەز - قۇلقىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقتاعا ۇلاعاتتى سوزدەر جازعان پاراقشالار ىلىنەدى: «ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە»، «بالاڭدى ءوز تاربيەڭمەن تاربيەلەمە، ءوز ۇلتىڭنىڭ تاربيەسىمەن تاربيەلە»، «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى الادى»، سۋرەتتەر، تىرەك سىزبالار، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىم: تەكتىلىگى تەرەڭگە تامىرلانعان قازاق حالقى بالا تاربيەسىنە باسا نازار اۋدارعان. ۇلتىمىز قاشان دا بالاسىنىڭ رۋحاني جاعىنان باي بولۋىنا كوڭىل بولگەن. ءسابي دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ، ونىڭ ويلى، دەنە ءبىتىمىنىڭ دۇرىس قالىپتاسۋىنا، اقىل - ويىنىڭ جەتىلۋىنە نازار اۋدارعان. كىشكەنتايىنان بالا بويىنا ادالدىق، ادىلدىك، مەيىرىمدىلىك، ادامگەرشىلىك سياقتى بار ىزگى قاسيەتتەردى سىڭىرۋدە.
حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ ماڭىزى زور. ۇنەمى ادەپتىلىك تاربيەسىن بەرۋ ارقىلى بالانى جاقسىدان ۇيرەنۋگە، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋدى دا كىشكەنتاي كەزىنەن باستاعان دۇرىس.
بىردە ءمادينالىق ءبىر كىسى باقشاسىندا ءوسىپ تۇرعان قۇرماسىنا تاس لاقتىرعان بالانى سۇيرەپ وتىرىپ پايعامبارىمىزعا اكەلەدى. بالا جاس تا بولسا يسلام ءدىنىن قابىلداعان رافيع يبن امر ەدى. كەلگەن كىسى قاتتى كەيىگەن سىڭايدا. قاباعى قاتۋلى. پايعامبارىمىز بولسا سول سابىرلى كۇيىن ساقتادى. «بالاپانىم، قۇرما اعاشىنا نەگە تاس لاقتىردىڭ؟»، - دەپ سۇرادى. بالا: «قارنىم قاتتى اشتى. قۇرما جەگىم كەلدى»، - دەگەننەن ارتىق ءسوز ايتپادى. مۇحاممەد(س. ا. ۋ.) بالاعا: «جەرگە تۇسكەنىن جەسەڭ جە، ءبىراق ەندىگارى قۇرمالارعا تاس لاقتىرما، جاراي ما؟»، - دەدى. سوسىن بالانىڭ باسىنان سيپاپ، وعان بىلاي دەپ دۇعا جاسادى: «ۋا، اللا تاعالام! بۇل بالانىڭ قارنىن تويدىرا گور!».
ال، وقۋشىلار، ەندى وسى وقيعاعا تالداۋ جاساپ كورەيىكشى! بۇدان قانداي ءتالىم - تاربيە نەگىزدەرىن ۇعۋعا بولادى؟ نە سەبەپتەن پايعامبارىمىز كىنالى بالاعا ۇرىسپادى؟ كانە، كىم ايتادى؟
1 – وقۋشى. بۇل جەردە پايعامبارىمىزدىڭ ۇرىسپاۋىنىڭ سەبەبى – بالاعا ۇرىسقاننان گورى وعان جاقسى كورەتىنىڭدى ءبىلدىردىڭ ماڭىزدىلىعىندا.
تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزى – مەيىرىم مەن سۇيىسپەنشىلىكتە. اسىرەسە، كىشكەنە بالالار ءۇشىن مەيىرىم مەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ورنى ەرەكشە. ولار تەك سۇيىسپەنشىلىك، ماحابباتپەن عانا ءوسىپ - جەتىلەدى دەپ ايتسام ارتىق بولماس.
ەندەشە، سۇيىسپەنشىلىك – بالا تاربيەسىندەگى نەگىزگى قاعيدا.
2 - وقۋشى. ەڭ الدىمەن، بالانىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسۋ كەرەك. سويلەگەن بالا ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىن اشىپ بەرەدى. ول قانداي قاتەلىك جاساسا دا، اۋەلى تىڭداۋ كەرەك. مۇمكىن، ول بالالىقپەن جاساعان شىعار. ونىڭ ىشكى جان دۇنيەسىمەن سىرلاسپاي جاتىپ، وعان ۇرىسىپ، جازالاۋ دۇرىس ەمەس.
3 - وقۋشى. بالانى شەكتەن تىس كوپ تىيا بەرمەۋ كەرەك. ول بالاعا بارلىق جاعىنان ۇلكەن زيانىن تيگىزەدى. كەيىن بالانىڭ ىنجىق بولىپ وسۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن.
4 - وقۋشى. اتا - انا قاشان دا بالاسىنىڭ تىلەۋىن تىلەۋ كەرەك. وعان ءارقاشاندا سۇيەۋ بولىپ، ءوز كومەگىن تيگىزۋ قاجەت.
ءمۇعالىم: راحمەت، بالالار! ەندى مىنا ۇلاعاتتى سوزدەرگە نازار اۋدارىڭىزدار. كەيبىرىنىڭ اۆتورىن تاۋىپ، كەيبىرىن جالعاستىراسىزدار.
«ادامنىڭ جاقسى بولۋى تەگىندە ەمەس، تاربيەسىندە، اقىلىندا، ونەر، بىلىمىندە. ادامعا ءۇش الۋان ادامنان مىنەز جۇعادى: اتا - انادان، ۇستازىنان، قۇربىسىنان. اسىرەسە، ولاردىڭ قايسىسىن جاقسى كورسە، سودان كوپ جۇعادى.» (اباي)
«تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم -...» (ادامزاتتىڭ قاس جاۋى)
«اشۋ – دۇشپان، اقىل -......» (دوس، اقىلىڭا اقىل قوس)
«قىزدى... تىي» (قىرىق ۇيدەن)
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: تاربيە تۋرالى بايانداما جازۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: حالىقتىڭ عاسىرلار بويى ىرىكتەپ، جيناقتاپ العان وزىق تاجىريبەسىن، دۇنيەتانىمىن، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭدىرۋ، سوعان ساي مىنەز - قۇلقىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقتاعا ۇلاعاتتى سوزدەر جازعان پاراقشالار ىلىنەدى: «ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە»، «بالاڭدى ءوز تاربيەڭمەن تاربيەلەمە، ءوز ۇلتىڭنىڭ تاربيەسىمەن تاربيەلە»، «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى الادى»، سۋرەتتەر، تىرەك سىزبالار، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىم: تەكتىلىگى تەرەڭگە تامىرلانعان قازاق حالقى بالا تاربيەسىنە باسا نازار اۋدارعان. ۇلتىمىز قاشان دا بالاسىنىڭ رۋحاني جاعىنان باي بولۋىنا كوڭىل بولگەن. ءسابي دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ، ونىڭ ويلى، دەنە ءبىتىمىنىڭ دۇرىس قالىپتاسۋىنا، اقىل - ويىنىڭ جەتىلۋىنە نازار اۋدارعان. كىشكەنتايىنان بالا بويىنا ادالدىق، ادىلدىك، مەيىرىمدىلىك، ادامگەرشىلىك سياقتى بار ىزگى قاسيەتتەردى سىڭىرۋدە.
حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ ماڭىزى زور. ۇنەمى ادەپتىلىك تاربيەسىن بەرۋ ارقىلى بالانى جاقسىدان ۇيرەنۋگە، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋدى دا كىشكەنتاي كەزىنەن باستاعان دۇرىس.
بىردە ءمادينالىق ءبىر كىسى باقشاسىندا ءوسىپ تۇرعان قۇرماسىنا تاس لاقتىرعان بالانى سۇيرەپ وتىرىپ پايعامبارىمىزعا اكەلەدى. بالا جاس تا بولسا يسلام ءدىنىن قابىلداعان رافيع يبن امر ەدى. كەلگەن كىسى قاتتى كەيىگەن سىڭايدا. قاباعى قاتۋلى. پايعامبارىمىز بولسا سول سابىرلى كۇيىن ساقتادى. «بالاپانىم، قۇرما اعاشىنا نەگە تاس لاقتىردىڭ؟»، - دەپ سۇرادى. بالا: «قارنىم قاتتى اشتى. قۇرما جەگىم كەلدى»، - دەگەننەن ارتىق ءسوز ايتپادى. مۇحاممەد(س. ا. ۋ.) بالاعا: «جەرگە تۇسكەنىن جەسەڭ جە، ءبىراق ەندىگارى قۇرمالارعا تاس لاقتىرما، جاراي ما؟»، - دەدى. سوسىن بالانىڭ باسىنان سيپاپ، وعان بىلاي دەپ دۇعا جاسادى: «ۋا، اللا تاعالام! بۇل بالانىڭ قارنىن تويدىرا گور!».
ال، وقۋشىلار، ەندى وسى وقيعاعا تالداۋ جاساپ كورەيىكشى! بۇدان قانداي ءتالىم - تاربيە نەگىزدەرىن ۇعۋعا بولادى؟ نە سەبەپتەن پايعامبارىمىز كىنالى بالاعا ۇرىسپادى؟ كانە، كىم ايتادى؟
1 – وقۋشى. بۇل جەردە پايعامبارىمىزدىڭ ۇرىسپاۋىنىڭ سەبەبى – بالاعا ۇرىسقاننان گورى وعان جاقسى كورەتىنىڭدى ءبىلدىردىڭ ماڭىزدىلىعىندا.
تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزى – مەيىرىم مەن سۇيىسپەنشىلىكتە. اسىرەسە، كىشكەنە بالالار ءۇشىن مەيىرىم مەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ورنى ەرەكشە. ولار تەك سۇيىسپەنشىلىك، ماحابباتپەن عانا ءوسىپ - جەتىلەدى دەپ ايتسام ارتىق بولماس.
ەندەشە، سۇيىسپەنشىلىك – بالا تاربيەسىندەگى نەگىزگى قاعيدا.
2 - وقۋشى. ەڭ الدىمەن، بالانىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسۋ كەرەك. سويلەگەن بالا ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىن اشىپ بەرەدى. ول قانداي قاتەلىك جاساسا دا، اۋەلى تىڭداۋ كەرەك. مۇمكىن، ول بالالىقپەن جاساعان شىعار. ونىڭ ىشكى جان دۇنيەسىمەن سىرلاسپاي جاتىپ، وعان ۇرىسىپ، جازالاۋ دۇرىس ەمەس.
3 - وقۋشى. بالانى شەكتەن تىس كوپ تىيا بەرمەۋ كەرەك. ول بالاعا بارلىق جاعىنان ۇلكەن زيانىن تيگىزەدى. كەيىن بالانىڭ ىنجىق بولىپ وسۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن.
4 - وقۋشى. اتا - انا قاشان دا بالاسىنىڭ تىلەۋىن تىلەۋ كەرەك. وعان ءارقاشاندا سۇيەۋ بولىپ، ءوز كومەگىن تيگىزۋ قاجەت.
ءمۇعالىم: راحمەت، بالالار! ەندى مىنا ۇلاعاتتى سوزدەرگە نازار اۋدارىڭىزدار. كەيبىرىنىڭ اۆتورىن تاۋىپ، كەيبىرىن جالعاستىراسىزدار.
«ادامنىڭ جاقسى بولۋى تەگىندە ەمەس، تاربيەسىندە، اقىلىندا، ونەر، بىلىمىندە. ادامعا ءۇش الۋان ادامنان مىنەز جۇعادى: اتا - انادان، ۇستازىنان، قۇربىسىنان. اسىرەسە، ولاردىڭ قايسىسىن جاقسى كورسە، سودان كوپ جۇعادى.» (اباي)
«تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم -...» (ادامزاتتىڭ قاس جاۋى)
«اشۋ – دۇشپان، اقىل -......» (دوس، اقىلىڭا اقىل قوس)
«قىزدى... تىي» (قىرىق ۇيدەن)
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: تاربيە تۋرالى بايانداما جازۋ
You Might Also Like
-
تاربيەشىلەرگە ارنالعان ىسكەرلىك ويىن«ءوز ماماندىعىڭدى تاني بىلەسىڭ بە؟"
