تارماقتالعان الگوريتمدەر
تاقىرىبى: «تارماقتالعان الگوريتمدەر»
ينفورماتيكا سىنىپ: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تارماقتالعان الگوريتمدەر
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك:
شارتتى وپەراتورلاردىڭ جازىلۋ تارتىبىمەن تانىستىرۋ، تارماقتالعان الگوريتمدەردى باعدارلامالاۋدى ۇيرەتۋ. ساباقتان العان تەوريالىق بىلىمدەرىن جۇيەلى تۇردە تاجىريبە جۇزىندە كورسەتە ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
باعدارلامالاۋ تىلىندە جۇمىس جاساي ءبىلۋ داعدىلارىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ءوز بىلىمدەرىن ساۋاتتى تۇردە جەتكىزە ءبىلۋدى، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى دامىتۋ.
تاربيەلىك:
وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، جۇمىس جاساۋ ماقساتىندا كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا، ءوزارا كومەكتەسۋگە، ءوزىن - ءوزى باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپتىق، جەكەلەي
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: كومپيۋتەر، پرەزەنتاسيا، ەلەكتروندىق وقۋلىق، كارتوچكالار، كەسپە قاعازدار
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، گەومەتريا، اعىلشىن ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ
ا) (لوتو ويىنى، تاپسىرمالار)
ءا) توپتاستىرۋ
ب) «ويلان - تاپ»
ۆ) «ىشىنە - سىرتىنا»
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ (ءسوزجۇمباق)
4. پراكتيكالىق جۇمىس (ەلەكتروندىق وقۋلىقپەن جۇمىس، تەست)
5. ساباقتى پىسىقتاۋ (تاپسىرمالار)
6. ءۇي تاپسىرماسى
7. وقۋشىلاردى باعالاۋ
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەلدەۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ا) «لوتو» ويىنى
1. الگوريتم دەگەنىمىز نە؟ (العاشقى بەرىلگەن مالىمەتتەردى پايدالانىپ، قاجەتتى ناتيجەگە قول جەتكىزۋدى جۇزەگە اسىراتىن ارەكەتتەردىڭ ورىندالۋ ەرەجەسى.)
2. الگوريتم تۇرلەرىن اتا (سىزىقتىق، تارماقتالعان، سيكلدىك)
3. الگوريتمدەردى ۇسىنۋ تاسىلدەرىن اتا (تابيعي تىلدە، گرافيكالىق تىلدە، الگوريتمدىك تىلدە، پروگراممالاۋ تىلىندە)
4. پاسكال تىلىندەگى پروگرامما نەشە بولىكتەن تۇرادى؟ (3 بولىكتەن تۇرادى. پروگراممانىڭ تاقىرىبى، سيپاتتاۋ ءبولىمى، وپەراتورلار ءبولىمى)
5. Var وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (اينىمالىلاردى سيپاتتاۋ)
6. Const وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (تۇراقتىلاردى سيپاتتاۋ)
7. Read وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (بەرىلگەندەردى ەنگىزۋ)
8. Write وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (ناتيجەنى شىعارۋ)
ءا) «توپتاستىرۋ»تاپسىرماسىندا وقۋشىلار ينتەراكتيۆتى تاقتاعا شىعىپ الگوريتم قاسيەتتەرىن جازىپ توپتاستىرادى
ب) «ويلان - تاپ» وقۋشىلار تاقتاداعى فوتوسۋرەتتە بەينەلەنگەن ادامدى تابۋ قاجەت.
ۆ) «ىشىنە - سىرتىنا». كەستەنىڭ ىشىنە پاسكال پروگراممالاۋ تىلىندە قولدانىلاتىن وپەراتورلاردى جازادى، ال سىرتىنا پروگراممالاۋ تىلىنە جاتپايتىن سوزدەردى جازادى.
Internet، Paint، Writeln، Readln، WordPad، Integer، Real، Microsoft، Program، Var، Excel، Const، Power Point، begin، end.
3. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا ساباقتى باستاماس بۇرىن مىنا ءسوزجۇمباقتى شەشەيىك
1. نەگىزگى پروگراممانىڭ باسى
2. شىعارۋ وپەراتورى
3. پروگرامما تاقىرىبى
4. ءبۇتىن ساننىڭ ءتيپى
5. الگوريتمنىڭ ورىندالۋ بارىسىندا ءمانى وزگەرمەيتىن شاما
6. سيمۆولدىق شاما
7. ەنگىزۋ وپەراتورى
8. باعدارلامانىڭ سوڭى
ورتاداعى ەرەكشە تور كوزدەگى سوزگە نازار اۋدارايىق. «Branched» ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا تارماقتالعان دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن. سونىمەن بۇگىنگى وتەتىن جاڭا تاقىرىبىمىز «تارماقتالعان الگوريتمدەر»
تارماقتالعان الگوريتمدەردىڭ پروگرامماسىن قۇرۋ ءۇشىن شارتتى وپەراتورلاردى پايدالانامىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز سىزىقتىق الگوريتمدەرگە باعدارلاما قۇرىپ كەلدىك. ياعني، بەرىلگەن ەسەپتە ەشقانداي شارتتار بولماعان. ال، بۇگىنگى ساباعىمىزدا بەرىلگەن ەسەپتە ءبىر نەمەسە بىرنەشە شارت كەزدەسەتىن جاعدايدى قاراستىرىپ، وعان پروگرامما قۇرامىز. ال بۇل الگوريتم ءتۇرى تارماقتالعان الگوريتم.
تارماقتالعان الگوريتمدەر – الگوريتمدە اريفمەتيكالىق تەڭسىزدىك پەن تەڭدىك تۇرىندە بەرىلگەن لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى. لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى، ەگەر ورىندالسا، وندا 1 – جولمەن، ال ەگەر ورىندالماسا، وندا 2 - ءشى جولمەن جۇزەگە اسادى دا، سوڭىندا ەكى تارماق بىرىگەدى. مۇنداي الگوريتمدەردى شارت تەكسەرۋ، ياعني تارماقتالۋ الگوريتمدەرى دەپ اتايمىز. بلوك سحەماسىندا شارت تەكسەرۋ بلوگى – رومب قولدانىلادى.
تارماقتالۋ وپەراتورى كورسەتىلگەن شارتقا تاۋەلدى قۇرامىنا كىرەتىن وپەراتورلاردىڭ ورىندالۋىن نەمەسە ورىندالماۋىن قامتاماسىز ەتەدى. تارماقتالعان الگوريتمدەردى باعدارلانعان كەزدە مىناداي قىزمەتشى سوزدەر قولدانىلادى: if - ەگەر، then – وندا، else - ايتپەسە.
وپەراتور پروگرامماداعى ءىس - ارەكەتتەردىڭ ورىندالۋ رەتتىلىگىن وزگەرتەتىن مۇمكىندىكتىڭ ەڭ كەڭ تاراعان ءتاسىلى بولىپ تابىلادى. تولىق وپەراتوردىڭ جازىلۋ ءتۇرى:
{ەگەر شارت وندا 1 وپەراتور ايتپەسە 2 وپەراتور ورىندالادى.}
IF THEN ELSE ؛
ەگەر شارتتىڭ ءمانى «اقيقات» بولسا، THEN سوزىنەن كەيىنگى وپەراتور، ال ءمان «جالعان» بولسا، ELSE سوزىنەن كەيىنگى وپەراتور ورىندالادى.
قىسقا وپەراتوردىڭ جازىلۋ ءتۇرى:
IF THEN ؛
شارت ورنەگىن جازۋ ءۇشىن مىناداي سالىستىرۋ بەلگىلەرىن پايدالانامىز:
ينفورماتيكا سىنىپ: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تارماقتالعان الگوريتمدەر
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك:
شارتتى وپەراتورلاردىڭ جازىلۋ تارتىبىمەن تانىستىرۋ، تارماقتالعان الگوريتمدەردى باعدارلامالاۋدى ۇيرەتۋ. ساباقتان العان تەوريالىق بىلىمدەرىن جۇيەلى تۇردە تاجىريبە جۇزىندە كورسەتە ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
باعدارلامالاۋ تىلىندە جۇمىس جاساي ءبىلۋ داعدىلارىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ءوز بىلىمدەرىن ساۋاتتى تۇردە جەتكىزە ءبىلۋدى، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى دامىتۋ.
تاربيەلىك:
وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، جۇمىس جاساۋ ماقساتىندا كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا، ءوزارا كومەكتەسۋگە، ءوزىن - ءوزى باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپتىق، جەكەلەي
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: كومپيۋتەر، پرەزەنتاسيا، ەلەكتروندىق وقۋلىق، كارتوچكالار، كەسپە قاعازدار
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، گەومەتريا، اعىلشىن ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ
ا) (لوتو ويىنى، تاپسىرمالار)
ءا) توپتاستىرۋ
ب) «ويلان - تاپ»
ۆ) «ىشىنە - سىرتىنا»
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ (ءسوزجۇمباق)
4. پراكتيكالىق جۇمىس (ەلەكتروندىق وقۋلىقپەن جۇمىس، تەست)
5. ساباقتى پىسىقتاۋ (تاپسىرمالار)
6. ءۇي تاپسىرماسى
7. وقۋشىلاردى باعالاۋ
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسىپ، تۇگەلدەۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ا) «لوتو» ويىنى
1. الگوريتم دەگەنىمىز نە؟ (العاشقى بەرىلگەن مالىمەتتەردى پايدالانىپ، قاجەتتى ناتيجەگە قول جەتكىزۋدى جۇزەگە اسىراتىن ارەكەتتەردىڭ ورىندالۋ ەرەجەسى.)
2. الگوريتم تۇرلەرىن اتا (سىزىقتىق، تارماقتالعان، سيكلدىك)
3. الگوريتمدەردى ۇسىنۋ تاسىلدەرىن اتا (تابيعي تىلدە، گرافيكالىق تىلدە، الگوريتمدىك تىلدە، پروگراممالاۋ تىلىندە)
4. پاسكال تىلىندەگى پروگرامما نەشە بولىكتەن تۇرادى؟ (3 بولىكتەن تۇرادى. پروگراممانىڭ تاقىرىبى، سيپاتتاۋ ءبولىمى، وپەراتورلار ءبولىمى)
5. Var وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (اينىمالىلاردى سيپاتتاۋ)
6. Const وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (تۇراقتىلاردى سيپاتتاۋ)
7. Read وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (بەرىلگەندەردى ەنگىزۋ)
8. Write وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟ (ناتيجەنى شىعارۋ)
ءا) «توپتاستىرۋ»تاپسىرماسىندا وقۋشىلار ينتەراكتيۆتى تاقتاعا شىعىپ الگوريتم قاسيەتتەرىن جازىپ توپتاستىرادى
ب) «ويلان - تاپ» وقۋشىلار تاقتاداعى فوتوسۋرەتتە بەينەلەنگەن ادامدى تابۋ قاجەت.
ۆ) «ىشىنە - سىرتىنا». كەستەنىڭ ىشىنە پاسكال پروگراممالاۋ تىلىندە قولدانىلاتىن وپەراتورلاردى جازادى، ال سىرتىنا پروگراممالاۋ تىلىنە جاتپايتىن سوزدەردى جازادى.
Internet، Paint، Writeln، Readln، WordPad، Integer، Real، Microsoft، Program، Var، Excel، Const، Power Point، begin، end.
3. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا ساباقتى باستاماس بۇرىن مىنا ءسوزجۇمباقتى شەشەيىك
1. نەگىزگى پروگراممانىڭ باسى
2. شىعارۋ وپەراتورى
3. پروگرامما تاقىرىبى
4. ءبۇتىن ساننىڭ ءتيپى
5. الگوريتمنىڭ ورىندالۋ بارىسىندا ءمانى وزگەرمەيتىن شاما
6. سيمۆولدىق شاما
7. ەنگىزۋ وپەراتورى
8. باعدارلامانىڭ سوڭى
ورتاداعى ەرەكشە تور كوزدەگى سوزگە نازار اۋدارايىق. «Branched» ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا تارماقتالعان دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن. سونىمەن بۇگىنگى وتەتىن جاڭا تاقىرىبىمىز «تارماقتالعان الگوريتمدەر»
تارماقتالعان الگوريتمدەردىڭ پروگرامماسىن قۇرۋ ءۇشىن شارتتى وپەراتورلاردى پايدالانامىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز سىزىقتىق الگوريتمدەرگە باعدارلاما قۇرىپ كەلدىك. ياعني، بەرىلگەن ەسەپتە ەشقانداي شارتتار بولماعان. ال، بۇگىنگى ساباعىمىزدا بەرىلگەن ەسەپتە ءبىر نەمەسە بىرنەشە شارت كەزدەسەتىن جاعدايدى قاراستىرىپ، وعان پروگرامما قۇرامىز. ال بۇل الگوريتم ءتۇرى تارماقتالعان الگوريتم.
تارماقتالعان الگوريتمدەر – الگوريتمدە اريفمەتيكالىق تەڭسىزدىك پەن تەڭدىك تۇرىندە بەرىلگەن لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى. لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى، ەگەر ورىندالسا، وندا 1 – جولمەن، ال ەگەر ورىندالماسا، وندا 2 - ءشى جولمەن جۇزەگە اسادى دا، سوڭىندا ەكى تارماق بىرىگەدى. مۇنداي الگوريتمدەردى شارت تەكسەرۋ، ياعني تارماقتالۋ الگوريتمدەرى دەپ اتايمىز. بلوك سحەماسىندا شارت تەكسەرۋ بلوگى – رومب قولدانىلادى.
تارماقتالۋ وپەراتورى كورسەتىلگەن شارتقا تاۋەلدى قۇرامىنا كىرەتىن وپەراتورلاردىڭ ورىندالۋىن نەمەسە ورىندالماۋىن قامتاماسىز ەتەدى. تارماقتالعان الگوريتمدەردى باعدارلانعان كەزدە مىناداي قىزمەتشى سوزدەر قولدانىلادى: if - ەگەر، then – وندا، else - ايتپەسە.
وپەراتور پروگرامماداعى ءىس - ارەكەتتەردىڭ ورىندالۋ رەتتىلىگىن وزگەرتەتىن مۇمكىندىكتىڭ ەڭ كەڭ تاراعان ءتاسىلى بولىپ تابىلادى. تولىق وپەراتوردىڭ جازىلۋ ءتۇرى:
{ەگەر شارت وندا 1 وپەراتور ايتپەسە 2 وپەراتور ورىندالادى.}
IF THEN ELSE ؛
ەگەر شارتتىڭ ءمانى «اقيقات» بولسا، THEN سوزىنەن كەيىنگى وپەراتور، ال ءمان «جالعان» بولسا، ELSE سوزىنەن كەيىنگى وپەراتور ورىندالادى.
قىسقا وپەراتوردىڭ جازىلۋ ءتۇرى:
IF THEN ؛
شارت ورنەگىن جازۋ ءۇشىن مىناداي سالىستىرۋ بەلگىلەرىن پايدالانامىز:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەلەكتر ءورىسى. ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى
