InfoHub Logo

قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا ادامنىڭ ۇلكەن كولەمدەگى اقپاراتپەن جۇمىس ىستەي الۋ قابىلەتى ءبىرىنشى ورىنعا شىعىپ وتىر. بۇل، اسىرەسە، جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ماڭىزدى. بۇگىنگى كۇنى تاريح ساباعىن قۇجاتسىز، العاشقى دەرەك كوزىنسىز، بەلگىلى تاريحشىلاردىڭ ەڭبەكتەرىنسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ولاردى ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋ ءوزارا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى: ءبىلىم دەڭگەيىن تولىقتىرۋ، ونى تەرەڭدەتۋ جانە ناقتىلاۋ، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ءوز بەتىمەن قورىتىندى جاساي الۋ قابىلەتىن دامىتۋ. 
ورىس پەداگوگى ك.د.ۋشينسكيي ايتقانداي، قازىرگى زامان تالابىنا ساي، ءار ءمۇعالىم، ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، ەسكى ءبىرسارىندى ساباقتاردان گورى، جاڭا تالاپقا ساي يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى ءوز ساباقتارىندا كۇندەلىكتى پايدالانسا، ساباق تارتىمدى دا، ءماندى، قونىمدى، ءتيىمدى بولارى ءسوزسىز. بۇل جونىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 8-بابىندا «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەپ اتاپ كورسەتكەن. ەلباسى ءوزىنىڭ جولداۋىندا ايقانداي: «بولاشاقتا وركەنيەتتى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي ءبىلىم قاجەت. قازاقستاندى دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا جەتكىزەتىن، تەرەزەسىن تەڭ ەتەتىن – ءبىلىم». سوندىقتان، قازىرگى دامۋ كەزەڭى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەسىن قويىپ وتىر. 

قۇجات ءمۇعالىمنىڭ اڭگىمەسىن جاندى ءارى انىق ەتىپ، تاقىرىپتىڭ ءتۇيىنىن نەعۇرلىم شىنايى ەتىپ كورسەتە الادى. تاريحي دەرەكتىڭ ماڭىزدىلىعى ونىڭ تاريحي ماتەريالدى ناقتىلاۋعا كومەكتەسۋىندە، سول ءداۋىردىڭ رۋحىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋىندە جانە وقۋشىلاردى تاريحقا قىزىقتىرا الۋىندا جاتىر. دەرەك كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋ وقۋشىلاردىڭ تاريحي ساناسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن ءبىلىمىنىڭ جەتىلۋىنە اسەر ەتەدى. ولاردىڭ وزىندىك جۇمىس جاساۋ قابىلەتتەرى داميدى: قۇجاتتى وقۋ، تالداۋ، قۇجاتتىڭ بۇرىنعى جانە قازىرگى كەزەڭ ءۇشىن قۇندىلىعىن انىقتاۋ. وقۋشىلار تاريح عىلىمى ءۇشىن قۇجاتتاردىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەندىگىن ۇعىنادى، ول ارقىلى كەزىندە ءومىر سۇرگەن تۇلعالاردىڭ ءىزىن كورە الادى. سول سەبەپتى دە، قازىرگى كۇنى مەكتەپتە تاريحي ءبىلىم بەرۋدە وقۋشىلاردىڭ تاريحي دەرەك كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن دامىتۋ نەگىزگى ماسەلە بولىپ وتىر.
قازاقستاندىق تاريح عىلىمىنىڭ دامۋى، تاريحي زەرتتەۋلەردىڭ ساپاسى مەن تيىمدىلىگىنىڭ ارتۋى، ولاردىڭ قوعامدىق دامۋدىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي جانە مادەني-تاربيەلىك مازمۇنىنا ىقپالى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە دەرەكتەردىڭ زەرتتەلۋىمەن انىقتالاتىندىعى بەلگىلى. وسىعان وراي، مەكتەپ باعدارلاماسىنا سايكەس تاريح ساباعىندا تاقىرىپتارعا قاجەتتى دەرەك كوزدەرى قامتىلادى.
دەرەك كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋدىڭ ادىستەرى وقۋشىلاردىڭ جاسىنا، ءبىلىم قابىلەتىنە، زەرتتەلىپ وتىرعان تاقىرىپتىڭ كۇردەلىلىگىنە قاراي ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى.

1) دايەكتى-ماتىندىك زەرتتەۋ

تاريحي ماتەريالدى دايەكتى-ماتىندىك زەرتتەۋ ءادىسى بويىنشا ءمۇعالىم وقۋشىلاردى دەرەك كوزىن ىزدەۋ جانە مەڭگەرۋدە جوعارى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن نەگىزگى ەرەجەلەرمەن تانىستىرادى.

ءبىرىنشى ەرەجە – نەگىزگى يدەيا مەن وقيعانى انىقتاۋ، قۇجاتقا بايلانىستى سۇراقتاردى قۇراۋ جانە سولارعا جاۋاپ بەرۋ.

تاريحي ءبىلىمدى تەرەڭ مەڭگەرۋ جولىندا نەگە؟ نە ءۇشىن؟ قانداي ماقساتپەن؟ دەگەن سەكىلدى سۇراقتاردىڭ تۋۋى زاڭدى قۇبىلىس. سۇراق قويۋ ارقىلى جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا وقۋشى تەك ءماتىندى كوشىرىپ جازىپ قانا قويماي، سول ماتەريالدى تولىقتاي مەڭگەرە الادى.

ەكىنشى ەرەجە – دەرەك اۆتورىنىڭ ءوزى قويعان سۇراقتارمەن جۇمىس جاساۋ جانە وعان جاۋاپ بەرۋ.

بۇل ەرەجەنىڭ ىسكە اسۋىندا وقىتۋدىڭ ديالوگتىق فورماسى قولدانىلادى. دەرەك اۆتورلارى ءوز ماتىندەرىندە ريتوريكالىق سۇراقتان باستاپ ماسەلەلى سۇراقتارعا دەيىن قويادى. بۇل وقۋشىنى ويلانۋعا جانە تالقىلاۋعا، ياعني دايىن قورىتىندىنى الىپ قانا قويماي، دالەلدەۋگە، قارسى شىعۋعا، پىكىر تالاستىرۋعا ۇيرەتەدى. نەگىزىنەن، اۆتورلار سۇراق قويا وتىرىپ، وعان وزدەرى جاۋاپ تابۋعا تىرىسادى، وسىلاي وقۋشىمەن بىرگە شىندىققا جەتۋگە شاقىرادى. اۆتوردىڭ سۇراعى وقۋشىعا وقۋدى توقتاتىپ، ويلانۋعا، سۇراققا ءوز جاۋابىن بەرۋگە تىرىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى جاعدايدا وقۋشى اۆتورمەن بىرگە بولعان وقيعانى، ونداعى ماسەلەلەردى تۇسىنە الادى.

ءۇشىنشى ەرەجە – اۆتور اتاپ وتكەن فاكتىلەردى، وقيعالاردى، تۇلعالاردى تالداۋ.

العاشقى دەرەككوزدەرىنىڭ اۆتورلارى كوپ جاعدايدا وقيعانى سيپاتتاۋدا كوپ مالىمەتتەردى ايتپاي كەتەدى. مۇنىڭ سەبەبى، سول كەزەڭنىڭ تىكەلەي كۋاگەرى بولعاندىقتان ول مالىمەتتەر اۆتورعا ونسىز دا بەلگىلى. ال ول فاكتىلەر مەن ءبىزدىڭ ارامىزدى ونداعان نەمەسە جۇزدەگەن جىلدار ءبولىپ جاتىر. وقۋشى بۇل فاكتىلەردى ءار قىرىنان قاراستىرا الۋى كەرەك. فاكتىلەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىنىپ بولعاننان كەيىن، ولاردىڭ تۋىنداۋىنا قانداي سەبەپتەر اسەر ەتكەنىن انىقتاۋ قاجەت. وقۋشى اۆتور كورسەتكەن مالىمەتتىڭ ماعىناسى مەن تۋىنداۋ سەبەبىن انىقتاپ العاننان كەيىن، ونىڭ تاريحي پروسەسسكە قالاي اسەر ەتكەندىگىن تۇسىنۋگە ۇمتىلىس جاسايدى.

زەرتتەلىپ وتىرعان فاكتىلەردىڭ زاڭدىلىقتارىن تۇسىنگەننەن كەيىن، وقۋشى، بۇل فاكتىنىڭ سول كەزەڭ ءۇشىن جانە قازىرگى كەزەڭ ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن باعالاۋعا تىرىسادى. باعالاۋ بارىسىندا «ماڭىزى زور»، «ۇلكەن»،«بەلگىلى ورنى بار»، ت.ب. سەكىلدى قاراپايىم سوزدەرمەن ەمەس، ناقتى ءتۇيىندى ويلارىن كورسەتۋ قاجەت.

ءتورتىنشى ەرەجە – دەرەكتە كورسەتىلگەن وقيعالارداعى يدەيالاردى قازىرگى قوعامنىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋدە تاريحي تاجىريبە رەتىندە قولدانا الۋ.

ارينە، بۇل – وقۋشىلار ءۇشىن كۇردەلى تاپسىرما. الايدا، تەوريانى پراكتيكالىق تۇرعىدا قولدانۋ تاريحي دەرەكتەردى زەرتتەۋدىڭ تۇپكى ماقساتى بولىپ سانالادى. وقۋشىلار بۇل تاپسىرمامەن ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋىنا بولادى. تەك ولارعا دۇرىس باعىت-باعدار سىلتەپ وتىرۋ قاجەت.

وسىلايشا، دەرەكتىڭ يدەياسى مەن ماڭىزدىلىعىن شىنايى ورتامەن بايلانىستىرۋ اياقتالادى.

2) لوگيكالىق تاپسىرما ءادىسى.

وقۋشىنىڭ  جاسى جوعارىلاعان سايىن تاريحي دەرەكتى زەرتتەۋدە ساندىق تۇرعىدان عانا ەمەس، ساپالىق تۇرعىدان دا زەرتتەۋ وزەكتى بولا تۇسەدى. زەرتتەلۋگە ءتيىس دەرەك كوزدەرىنىڭ سانىن ءمۇعالىم قاداعالايدى (تاريح كۋرسىنىڭ ستاندارتى بويىنشا). دەرەكپەن جۇمىس جاساۋدا تەك وقۋ جانە كونسپەكت جاساۋ تاپسىرماسىن بەرىپ قانا شەكتەلۋگە بولمايدى، مۇنداي جاعدايدا وقۋشىلاردىڭ جۇمىس ناتيجەسى تەك فورمالدى سيپاتقا يە بولادى. وزىندىك جۇمىستا ەڭ باستىسى ىشكى تۇسىنىكتىڭ قالىپتاسۋى. وسى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن لوگيكالىق تاپسىرمالار قولدانىلادى. 

لوگيكالىق تاپسىرمالار بازادا بار ءبىلىمنىڭ نەگىزىندە جاڭا وي، يدەيالاردى قالىپتاستىرۋداعى اقىل-وي ارەكەتىن دامىتادى. لوگيكالىق تاپسىرمالاردى ءۇش بلوكتان تۇرادى دەپ قاراستىرۋعا بولادى.

ءبىرىنشى بلوك – دەرەكتىڭ پايدا بولعان ۋاقىتى، سەبەپتەرى، سونىمەن قوسا، ماتىندە كەزدەسەتىن تۇسىنىكسىز سوزدەردى انىقتاۋ. ءمۇعالىم وقۋشىلارعا باعىت بەرە وتىرا، نەگىزگى تەرميندەردى انىقتاۋ تاپسىرماسىن بەرەدى.

ەكىنشى بلوك – كەرەكتى ماتەريالدى تابۋعا، ونى تەرەڭ مەڭگەرۋگە باعىتتالعان سۇراقتاردان تۇرادى.

ءۇشىنشى بلوك – جيناقتاۋشى جانە پراكتيكالىق تاپسىرمالار. جيناقتاۋشى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىعا ءبىر تاقىرىپ نەگىزىندەگى ءتۇرلى ويلاردى ءبىر ورتاعا جيناقتاپ، جالپى يدەيانى، كونسەپسيانى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.

3) دەرەككوزدەردى كەزەڭ-كەزەڭمەن زەرتتەۋ ءادىسى.
دەرەككوزدەردى كەزەڭ-كەزەڭمەن زەرتتەۋ ءادىسى جۇمىستىڭ ءوزارا بايلانىستى ءۇش كەزەڭىن قامتيدى:

I. دايىندىق كەزەڭى؛ 
پ. دەرەككوزدەر مازمۇنىن مەڭگەرۋ؛ 
III. قورىتىندى مەن پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.   
ءى كەزەڭ – دايىندىق كەزەڭى. بۇل كەزەڭنىڭ نەگىزگى ماقساتى – وقۋشىلاردىڭ نەگىزگى مازمۇندى ءتيىمدى قابىلداۋىن قامتاماسىز ەتۋ. ەگەر بۇل جۇمىس كەزەڭىن ەلەمەسەڭىز نەمەسە "شەگىندىرەتىن" بولسا، وقۋشى دەرەك مازمۇنىن تۇسىنە المايدى. بۇل كەزەڭدە مىناداي مىندەتتەر شەشىلەدى:
1. دەرەك كوزىنىڭ نەگىزگى ماعىناسىن اشاتىن تەرمينولوگيانى ءتۇسىندىرۋ؛
2.  تۋىندىنىڭ جاسالۋ سەبەپتەرىن، ۋاقىتىن جانە تاريحي جاعدايلارىن انىقتاۋ.

وقۋشىلار ءۇشىن ەڭ باستىسى - شىعارمانىڭ جازىلعان جىلىن ءبىلۋ عانا ەمەس، نەلىكتەن بۇل دەرەك كوزى ءدال سول كەزەڭدە جازىلعانىن، سول ۋاقىت كەزەڭى قانداي تاريحي جاعدايلارمەن سيپاتتالعانىن، سول كەزەڭدە قانداي وقيعالار بولعانىن جانە ت. ب. ءبىلۋ.

وقۋشىلار جازىلعان كىتاپتار، زاڭ نەمەسە جارلىق شىعارۋ، مەموراندۋم نەمەسە دەكلاراسيا قابىلداۋ - بۇل تاريحشىنىڭ، يمپەراتوردىڭ، زاڭ شىعارۋشىنىڭ، پاتريارحتىڭ جانە ت.ب. قاراپايىم تىلەگىنىڭ ەمەس، سونىمەن قاتار بولىپ جاتقان ومىرلىك ۇدەرىستەر نەگىزىندە قوعام دامۋىنىڭ وبەكتيۆتى قاجەتتىلىگىنەن تۋىندايتىن سالدارى ەكەنىن ءتۇسىنۋى ءتيىس. بۇل جەردە مۇعالىمدەردىڭ باعىتتاۋشى سۇراقتارى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن.
3. ماتىنگە اۆتور ەنگىزگەن فاكتىلەر مەن وقيعالاردى تالداۋ؛ اۆتور كورسەتكەن تۇلعالاردىڭ ساپالىق سيپاتتامالارىن انىقتاۋ.

ءىى كەزەڭ - دەرەككوزدەر مازمۇنىن مەڭگەرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى دەرەككوزدى اڭگىمە، پوۆەست سياقتى وقيدى، ياعني ءبىر بەتتەن كەيىن ەكىنشى بەتتى وقيدى، دەمەك، ولار ءماتىن بويىنشا جۇيەلى تۇردە ەستە قالادى. ءبىراق ءماتىندى قاراپايىم وقۋ تاريحتى ءتۇسىنۋ ءۇشىن دە، پراكتيكامەن بايلانىستىرۋ ءۇشىن دە جارامسىز.  وقۋ بارىسىندا بەلگىلى ءبىر ءبىلىم جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن ءبىرقاتار ادىستەمەلىك وپەراسيالار جاساۋ قاجەت:

1. دەرەك بويىنشا نەگىزگى، ءتۇيىندى ماسەلەلەردى انىقتاۋ.   مۇندا ەكى جول بويىشا ارەكەت ەتۋگە بولادى: 

ا) ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ نازارىن الدىن الا باستى سۇراقتارعا اۋدارادى. وسىنىڭ ارقاسىندا وقۋشىلار ماقساتتى تۇردە جۇمىس ىستەيدى. نەگىزگى ماتەريال باستى نازاردان تۇسپەيدى، ەكىنشى دارەجەلى ماتەريالدى باستى ماتەريالمەن شاتاستىرۋ ورىن المايدى.
ب) وقۋشىلار دەرەك كوزىن وقي وتىرىپ، نەگىزگى يدەيالاردى ءوز بەتىنشە انىقتايدى، سودان كەيىن ولارعا قاتىستى ماتەريالداردى بولەدى. بۇل جول العاشقىدان الدەقايدا كۇردەلى.  ءبىراق ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى مەن دايىندىعىن انىقتاۋ ءۇشىن ءاردايىم وسىدان باستايدى.   تەك وسىدان كەيىن وقۋشىلاردىڭ ءارقايسىسىنا ولاردىڭ ءبىلىمى مەن داعدىلارىنا سايكەس كەلەتىن ءادىس ۇسىنىلادى. جۇمىستىڭ وسى ءتۇرىن ۇيىمداستىرۋدىڭ تۇپكى ماقساتى - بارلىق وقۋشىلارعا دەرەككوزدەردى زەرتتەۋدىڭ ەكىنشى جولىن پايدالانۋعا ۇيرەتۋ.

2. وقىلاتىن تاقىرىپتىڭ، كۋرستاردىڭ تاريحي اسپەكتىلەرىن ءبولۋ. دەرەك كوزدەرىنىڭ ءبارى بىردەي تولىق تاريحي سيپاتقا يە ەمەس، سونىمەن قاتار بارلىق تاريحي ماتەريال قاراستىرىلاتىن تاقىرىپقا نەمەسە كۋرستىڭ بولىمىنە سايكەس كەلمەيدى. سوندىقتان دەرەك كوزدەرىن زەرتتەۋ كەزىندە وسى تاقىرىپقا تىكەلەي قاتىستى ماتەريال قاراستىرىلادى. قالعاندارى تاريحي ماسەلەلەردى ءتۇسىنۋدى تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا قاراستىرىلادى نەمەسە مۇلدە قاراستىرىلمايدى.

3. تاريحتىڭ كەيىنگى كەزەڭدەرىندە دامۋ العان يدەيالار مەن جاعدايلاردى ءتۇسىندىرۋ.

جىلدارعا، عاسىرلارعا، مىڭجىلدىقتارعا جالعاسقان تاريحي تاجىريبە قازىرگى ۇرپاققا دەيىن جەتتى. سوندىقتان ءاربىر ۇرپاق "ۆەلوسيپەد ويلاپ شىعارۋ" ەمەس، كەزىندە باستاماشىلارمەن ويلاپ تاپقاندى، ازىرلەنگەندى، شىعارىلعاندى ارى قاراي جەتىلدىرۋ كەرەك.

4. كونسپەكت راسىمدەۋ (دەرەككوزدىڭ مازمۇنىن جازۋ). جازبالار، وقۋشىلاردىڭ ەكىنشى كەزەڭدەگى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە مىندەتتى بولىپ سانالادى، سەبەبى وقۋشىلار ءالى جەتىلمەگەن، قابىلەتى تومەن. مەكتەپ بەرۋگە تىرىساتىن ءار ءتۇرلى پاندەر بويىنشا ءبىلىمدى وقۋشىلار وڭاي مەڭگەرۋى مۇمكىن، ءبىراق ءبىلىمدى ەستە ساقتاۋ تەرەڭ جۇمىس جاساۋدى تالاپ ەتەدى.  سوندىقتان ماتەريالدى جاقسى ەستە ساقتاۋ ءۇشىن، ونى جۇيەلەۋ، وقۋ دەڭگەيىنە دەيىن وڭدەۋ جانە جازىلعان ءماتىندى قابىلداۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن دە جازبالار قاجەت.

III كەزەڭ - جالپىلاما جانە پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ. جالپىلاما جانە پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى قولدانۋدىڭ ورىندىلىعى مەن قاجەتتىلىگى ءبىرقاتار سەبەپتەرمەن تۇسىندىرىلەدى:

1. وقۋشىلار پراكتيكالىق تۇرعىدا ارەكەت ەتۋ ءۇشىن تەوريالىق ءبىلىمنىڭ نە بەرگەنىن ءجيى تۇسىنە المايدى.
2. وقۋشىلار تەوريانى، 50، 100، 200 جىل بۇرىن بولعان يدەيالاردى بۇگىنگى تاڭدا ورىن الىپ جاتقان جاعدايلارمەن بايلانىستىرۋعا قينالادى. 
3. وقۋشىلار كوبىنە بولعان نارسەنى عانا تالدايدى، ال بولۋى مۇمكىن جانە بولۋى كەرەك بولعان جاعدايلاردى تالداۋعا مۇمكىندىگى جەتپەيدى . 
پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋدا ءمۇعالىم وقۋشىلارعا حالىقتىڭ باي تاريحي تاجىريبەسىن پايدالانۋدى ۇيرەتەدى. كەزەڭ-كەزەڭمەن زەرتتەۋ ءادىسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە ادىستەمەلىك جۇمىسى باسقارۋشى سيپاتقا يە بولادى. بۇل رەتتە ولاردىڭ ەڭبەگىنىڭ تيىمدىلىگى ارتادى، ءبىلىمى تەرەڭدەي تۇسەدى، وقۋشىلار ولاردى جيناقتاپ، تاجىريبەدە قولدانۋدى ۇيرەنەدى.

تاريحي قۇجاتتارمەن جۇمىس جاساۋداعى نەگىزگى قابىلەتتەردى جۇيەلەندىرۋ. اقپاراتتارمەن جۇمىس ىستەۋگە وقىتۋدى ناقتى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن وقىتۋدىڭ ءار كەزەڭىندە قابىلەتتىلىك جۇيەسىن انىقتاۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن تاريحي ءبىلىم بەرۋدىڭ مىندەتتى مينيمۋمى مەن وقۋ باعدارلاماسىنىڭ تالاپتارىن ەسكەرۋ قاجەت.

ج.ب. كوشەربايەۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ 1-كۋرس ماگيسترانتى، تاريح فاكۋلتەتى

---