InfoHub Logo

كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ، ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارىن ايقىندايتىن نەگىزگى قۇجات – كونستيتۋسيا. وندا مەملەكەتتىڭ بارلىق قۇرىلىمدارىنىڭ، جەكە ازاماتتاردىڭ، ۇلت پەن ۇلىستاردىڭ، الەۋمەتتىك توپتاردىڭ ماقساتتارى، مىندەتتەرى، قۇقىقتارى كورسەتىلەدى. قازاقستاننىڭ اتا زاڭى الەمدەگى ەڭ جاس كونستيتۋسيالاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. قازاقتان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى – مەملەكەتىمىزدىڭ ىرگەسىن نىعايتۋداعى قارىشتى قادامداردىڭ قالىپتاسۋى مەن جاڭا جۇيەنىڭ ورنىعۋىنا، ساياسات ساحناسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قانات جايۋى جولىنداعى بىردەن-بىر باستاۋشى زاڭ، سەرپىندى سەنىم، ادىلەت جولىن كورسەتەر ايشىقتى قۇجات. كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  كونستيتۋسياسى الەمدەگى جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەيتىن ەڭ ۇزدىك 50 كونستيتۋسيانىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى ەكەن.

1993 جىلعى العاش قابىلدانعان كونستيتۋسيانىڭ ءمانى مەن ماڭىزىنا كەلەر بولساق، نەگىزگى قۇجات پرەزيدەنتتىڭ كورسەتكەن ماقساتى بويىنشا ءتورت ماسەلەگە جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. ءبىرىنشى، مەملەكەتتىك بيلىكتى باسقارۋدىڭ بارلىق جۇيەسىن نىعايتۋ، ەكىنشى – ەكونوميكالىق رەفورمانى جۇرگىزە وتىرىپ، ەلدى سول كەزدەگى تەرەڭ داعدارىستان شىعارۋ، ءۇشىنشى – جاس مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتىن قالىپتاستىرۋ، ءتورتىنشى – ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ. بۇل ءتورت ماقساتتى شەشىپ بەرەتىن باپتار العاشقى كونستيتۋسيادا قامتىلمادى. ۋاقىت وتە كەلە، زامان اعىمىنا، سۇرانىسىا قاراي، العاشقى كونستيتۋسيامىزدىڭ كەيبىر تۇستارى نارىقتىق قوعامداعى وزگەرىستەرگە سايكەس بولماي شىقتى. سوندىقتان، ەكى جىل وتكەن سوڭ 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا قازىرگى نەگىزگى زاڭ – كونستيتۋسيا قابىلداندى. بۇل كونستيتۋسيامىزدىڭ باستى اۆتورى – تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆ. قازىرگى كونستيتۋسيانى تالقىلاۋ كەزىندە ەلىمىزدەگى بەدەلدى زاڭگەرلەردەن بولەك، فرانسيانىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنىڭ وكىلدەرى، وسى ەلدىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، رەسەي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ەڭ بەدەلدى زاڭگەرلەرى جوبالىق جۇمىستىڭ جوعارى تالقىلاۋ شارالارىنا اتسالىسقان بولاتىن. تاعى دا ءبىر ەسكەرەتىن جايت، تۇڭعىش رەت بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋعا سالىنعان دا، ەلدىڭ كوپتەگەن پىكىرى ەسكەرىلگەن نەگىگزى زاڭ دا وسى – 1995 جىلى قابىلدانعان كونستيتۋسيا. ءقازىر كەلتىرىپ جۇرگەن مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، قۇجاتتى تالقىلاۋعا 3 ملن. 345 مىڭ ادام قاتىسىپتى.

قازىرگى اتا زاڭىمىزدىڭ باستى ەرەكشەلىگىن ايتا كەتەتىن بولساق، ول تۋرالى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى الدان سمايىل ەلباسىمىزدىڭ ءتورت ۇستانىمىندا جاتقاندىعىن العا تارتادى. ول ءتورت ۇستانىم: ءبىرىنشى، قوعامدىق كەلىسىم جانە ساياسي تۇراقتىلىق، ەكىنشى، ەكونوميكالىق دامۋ، ءۇشىنشى، قازاقستاندىق پاتريوتيزم، ءتورتىنشى، ماڭىزدى ماسەلەرگە رەفەرەندۋم جاساۋ جانە پارلامەنتتە داۋىس بەرۋ ارقىلى شەشۋ.

كونستيتۋسيا مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحي دامۋىنىڭ نەگىزگى رەتىندە عانا تانىلىپ قويماي، ول بارلىق زاڭداردىڭ باستاۋى بولىپ تابىلادى.

جاڭا قابىلداڭعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دامۋىنا جول اشىپ، جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەت بۋىنىنىڭ بەكۋىنە سەبەپ بولدى. پرەزيدەنت لاۋازىمىنا ۇلكەن مىندەتتەر مەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەدى.

ءبىزدىڭ مىندەتىمىز قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ تىرەگىنە اينالعان كونستيتۋسيانى قاتاڭ ۇستانۋ. باستى تالاپ – اتا زاڭىمىز، كونستيتۋسيانى قۇرمەتتەپ قورعاۋ، ونىڭ ماڭىزدىلىعىن جوعالتپاي ساقتاۋ رەسپۋبليكامىزدىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ مىندەتى مەن پارىزى بولۋى ءتيىس. اتا زاڭىمىز جارقىن بولاشاققا اپاراتىن ايقىن جولىمىز، ارقا سۇيەر اسقار تاۋىمىز، ارداعىمىز، ايبارىمىز.

ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى
ەكونوميكا جانە قۇقىق فاكۋلتەتى
"قۇقىقتانۋ" ماماندىعىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى الدەكوۆا ايدا ابجانوۆنا
عىلىمي جەتەكشىسى: زاڭ پاندەرى كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، ز.ع.م  مۇرسالوۆا ءلاززات امانعالي قىزى

---