InfoHub Logo

تاقىرىبى: تەڭگە - تاۋەلسىز ەكونوميكانىڭ تەمىرقازىعى

ماقساتى: قازاقستاننىڭ ۇلتتىق اقشاسىنا كوشۋ تاريحى، ونىڭ ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ.
بىلىمدىلىك: اقشانىڭ پايدا بولۋ تاريحى، ءوز ۇلتتىق تەڭگەمىزدىڭ اينالىمعا كىرۋى، قالاي، كىمدەر جاساعانى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. باسقا ەل ۆاليۋتالارىمەن تانىستىرۋ. جاڭادان اينالىمعا ەنگەن ۇلتتىق ۆاليۋتا، ونى ەنگىزۋدىڭ قاجەتتىلىگى، بەزەندىرىلۋى تۋرالى كەڭىرەك تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ اقشا تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىنە ماقتانىش سەزىمدەرىن وياتۋ.
كورنەكىلىگى: تەڭگەلەر بەينەلەنگەن پلاكاتتار، «تاۋەلسىز قازاقستانعا – 20 جىل» كىتاپ كورمەسى، كورمەگە باسقا ەلدەر اقشالارى مەن مونەتالارى قويىلادى، سلايد شوۋ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءان ۇرانى» ايتىلادى

مىنە، بۇگىن تەڭگە كۇنىم – مەرەكەم،
قانداي دۇشپان «ولاي - بۇلاي» دەر ەكەن.
وسى تەڭگە ارقاسىندا كەلەشەك،
ەلگە كەلەر تويىمشىلىق، بەرەكەم.

جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!: ءبىزدىڭ وتانىمىز - ەگەمەندى، تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتى. 130 - دان اسا ۇلت وكىلدەرى تۇراتىن وسىناۋ قاسيەتتى مەكەندە، اسقاقتاعان ولكەدە، كەڭدىگى كەرەمەت دارحان دالادا، ەگىنى تەڭىزدەي تولقىعان، ءتورت تۇلىگى مىڭعىرعان، ءوندىرىسى وركەندەگەن مەكەندە ءومىر ءسۇرۋشى ءاربىر ادام ءوز وتانىن جانىنداي ءسۇيىپ، ونىڭ كوك بايراعىن كوككە كوتەرۋدى ماقتانىش تۇتادى. ولاي بولسا تاۋەلسىزدىگىمىزگە شاڭ جۇقتىرماي، ونى ەن قىمبات بۇيىمىمىزداي ساقتاپ، قۇرمەتتەپ كەلەر ۇرپاقتار قولىنا امانات ەتىپ تاپسىرۋعا ءتيىسپىز. «كوڭىل قويىپ تىڭدا، تەز ويلان، قالىپ قويما» - دەپ، جۇمباقپەن باستاماقشىمىن:
الەمنىڭ تىنىسى
بايلىقتىڭ بەلگىسى
ول نە؟ -... (اقشا، تەڭگە) ولاي بولسا مىڭ جاسا، تاۋەلسىز قازاق ەلى! - دەي كەلە «تەڭگە – تاۋەلسىز ەكونوميكانىڭ تەمىرقازىعى» اتتى تانىمدىق ساباعىمىزدى باستايمىز. ءار مەملەكەتتىڭ وزىنە ءتان بەلگىلەرى بولادى. بۇگىنگى ساباعىمىزدا سول باستى بەلگىلەردىڭ ءبىرى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى تەڭگە تۋرالى اڭگىمەلەيمىز.

ءاربىر ەلدىڭ تاريحىندا ۇلكەن شەجىرە، تاريح جاتىر. ال ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن حح عاسىردىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، سول تاۋەلسىزدىكتىڭ بەلگىلەرىنە يە بولدى. ءبىزدىڭ ۇلتتىق بەينەمىزدى، بولمىسىمىزدى، تاريحىمىزدى كورسەتەتىن رامىزدەرىمىز بار. ەلتاڭبا، ءانۇران مەن تۋىمىزبەن بىرگە تاعى ءبىر بەلگى — ۇلتتىق تەڭگەمىز بار. تەڭگە 1993جىلى 15 قاراشا كۇنى دۇنيەگە كەلدى.
تاريحقا شولۋ جاسايىق. (وقۋشىلاردىڭ ءسوزى تىڭدالادى.)
I - ءبولىم
«بۋىنداردى جينا» تاپسىرماسى.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءتىلىن دامىتۋ.
شارتى: وقۋشىلار توپتا بۋىنداردان ماقال - ماتەل قۇراستىرىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋى شارت.
(ماقالدى قۇراستىرۋ ارقىلى وقۋشىلار توپقا بولىنەدى.)
1. تەڭگە تيىننان وسەر،
جىلقى قۇلىننان وسەر.

2. اقشا كەتۋگە تىرىسادى،
ەسەپ ۇستاۋعا تىرىسادى.
1 - توپ
2 - توپ
II - ءبولىم «اقشا جانە پسيحولوگيا»
اقشانىڭ كۇشى مەن قاسيەتىن بىلدىرەتىن 7 ەرەجە
مال - باققانعا، اقشا – ادالدان تاپقانعا بىتەدى.
اقشا تۋرالى ارام وي دا - زيان.
الاعان قولىم – بەرەگەن. ۇستەمەلەپ بەرسەڭىز، ۇستەمەلەپ الاسىز.
قايىرىمدىلىقپەن اينالىسساڭىز، شىعىننىڭ قايتارىمى مول بولادى.
باسى ارتىق دۇنيەڭىزدى باسقالارعا بەرىڭىز. العىسىنىڭ كۇشى اقشا بولىپ قايتادى.
جاناشىرلىق جاساعاندى جاراتقان يەم جارىلقايدى. بىرەۋگە مىندەتتى تۇردە كومەكتەسەتىن بول.
ومىردەگى باستى پارىزىڭ – قايىرىم، ساداقا. ونى ۇمىتساڭ، ءوزىڭ دە ۇمىتىلاسىڭ.
2 - توپ اقشا تۋرالى ىرىمدار
1. «قاعاز كۋپيۋر مەن مەتالل تيىندار (اقشالار) وزدەرىن قادىرلەپ، قاستەرلەپ، ايالاعاندى جاقسى كورەدى. ادەمى دە ءساندى ءامياندا سالىنعان اقشا سول جەردەن شىققىسى كەلمەيدى.
2. «قولىڭىزعا اقشا تۇراقتاماسا، وزگەدەن ەمەس، اقشانى قادىرلەي الماعان وزىڭىزدەن كورىڭىز»
3. «قالتاڭىزدا اقشانى ۋماجداپ، جىرتىپ، مايىستىرىپ ۇستاماڭىز. وندا قارجىدان تاپشىلىق كورەسىز. جانە دە اقشا ءوزىن ۇنەمدەپ، ۇقىپتى تۇردە ۇقساتقاندى ۇناتاتىن كورىنەدى.
4. ال «اقشا جوق» دەپ جىلاي بەرەتىندەردىڭ تيىنى تەڭگەنى قۇراماي، قانشا اقشا تاپسا دا قۇمعا سىڭگەن سۋداي قۇري بەرەدى ەكەن. ياعني، جوق دەسەڭ، جوعالا بەرەدى.
III - ءبولىم
تەڭگەمنىڭ بەتتەرىندە دانىشپاندار،
حالقىنىڭ قامىن ويلاپ قامىققاندار.
ءال - فارابي، ءسۇيىنباي مەن قۇرمانعازى،
شوقان دا تەڭگەمىزگە باۋىر باسقان.- دەي كەلە وقۋشىلارىمىزدىڭ ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن
اقشالاردى قورعاۋ.

IV«ءار ەلدە — ءوز ۆاليۋتاسى»
قىرعىزستاندا -/سوم/ رەسەيدە -/رۋبل/ گەرمانيادا — /ماركا/
امەريكادا — / دوللار/ ۇلىبريتانيادا -/فۋنت/ ۋكراينادا — /گريۆنا/
/ ستەرلينگ/ /كاربوۆەنەس/
قىتايدا — / يۋان/ تاجىكستاندا — /مانات/ وزبەكستاندا — /سۋم/
تۇركيادا -/ ليرا / لاتۆيادا - / لات / كورەيادا — / يەنا /

V - ءبولىم وندا ويىنىمىزدىڭ «اقشا تۋرالى وي»
1 - توپ وي قوزعاۋ: اقشا قانداي قىزمەت اتقارادى؟
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بەينەلى سويلەي ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
شارتى: توپتا اقشانىڭ قىزمەتتەرىن ءبىر اق قاعاز بەتىنە سۋرەتتەرمەن سالۋى ءتيىس.
تاپسىرماسى: اقشا – قۇن ولشەمى، اينالىس قۇرالى، قازىنا، قور، تولەم قۇرالى.
2 - توپ
قازاقستان – قارقىنداپ دامىپ، بىرتىندەپ بايىپ كەلە جاتقان تاۋەلسىز ەل. ال بايۋ ءۇشىن ەرىنبەي ەڭبەكتەنۋ قاجەت. ءبىر ءسات وزدەرىڭدى كاسىپكەر، ياعني بيزنەسمەن دەپ ەلەستەتىڭدەر. ءوزىڭ ۇناتقان نە جاڭا ءبىر ءىستى اشىپ، اينالىسپاقشىسىڭ. ساعان نە كەرەك؟
(ەكى توپقا 5 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى جانە الدارىنا بەرىلگەن تاپسىرماسى ارقىلى پلاكات بەتىنە ءتۇسىرىپ قورعايدى.)

«باعالاۋ» «سەنگۆيچ»
كادىرباي پەريزاتتىڭ ورىنداۋىندا ءان «...............»
ءتۇنى نۇرلى، اق تاڭى،
جەرى گۇلدەي باقتاعى.
ەل ىرىسى – تايقازان،
ءتول تەڭگەمىز قاقپاعى.
VI - ءبولىم: «تەڭگە ادەبيەتتە».
بۇل ءبولىم 2 كەزەڭنەن تۇرادى. رەبۋس قۇراستىرىپ، تەڭگە تۋرالى ولەڭدەر وقيمىز.

بوكەنباي ارۋحاننىڭ «اباي اقپاراتىنان» تەڭگە تۋرالى جىر
ساباقتان كەيىنگى كوڭىل كۇيلەرى. «سمايليك»
ەندىگى كەزەكتى «تەڭگە – تاۋەلسىز ەكونوميكانىڭ تەمىرقازىعى» اتتى تانىمدىق ساباعىمىزدى قورىتىندىلاۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى كارچالوۆا باقىتجان اپايعا بەرەمىز.
- ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتامىز 1 كۇندە پايدا بولعان جوق. ونىڭ وزىندىك تاريحى بار ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. ول ەۆوليۋسيا تۇرىندە پايدا بولىپ، دامىپ كەلە جاتىر. ۆاليۋتا تاريحى دەربەستىكپەن تىعىز بايلانىستى. تاۋەلسىزدىك تە ءبىر كۇندە پايدا بولعان قۇبىلىس ەمەس. تاۋەلسىزدىك – ءبىزدىڭ ۇرپاققا بەرگەن ۇلكەن باقىت، حالقىمىزدىڭ ماڭگىلىك قۇندىلىعى. ءبىز بۇگىنگە دەيىنگى بارلىق جەتىستىكتەرىمىزگە تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك. تاۋەلسىزدىك – ءبىزدىڭ ەڭ باستى يگىلىگىمىز، باعا جەتپەس قۇندىلىعىمىز.
1991جىل كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن ءاربىر ەل تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ، ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قابىلدادى. قازاقستان ءوزىنىڭ ەلتاڭباسىن، تۋىن، ءانۇرانىن زاڭمەن بەكىتتى. ساياسي ەگەمەندىگىن العان ەل ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىككە دە يە بولۋى قاجەت. وسى ورايدا بارلىق مەملەكەت بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ءرۋبلدى ايماعىنان شىعىپ، ءوزىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن شىعاردى. تەڭگە – دەربەستىك تىرەگى، ەكونوميكالىق دەربەستىكتىڭ كەپىلى. تەڭگە ءوزىنىڭ تاريحي فۋنكسياسىن تولىعىمەن ورىنداپ شىقتى، ءالى دە ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن دالەلدەي بەرمەك.
قورىتىندى:
اللا بەرسىن بەرەكەسىن تەڭگەمنىڭ،
و، جاراتقان، قامىن ويلا پەندەڭنىڭ.
ەل باسشىسى نازاربايەۆ باستاعان،
تاۋەلسىزبىز، قازاق دەگەن ەلدەنبىز. (وقۋشىلار بىرگە حورمەن)