تەرىنىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى جانە ماڭىزى
تەرىنىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى جانە ماڭىزى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تەرىنىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى مەن ماڭىزى تۋرالى ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويىن ارقىلى وي - ورىستەرىن، ويلاۋ شاپشاڭدىعىن دامىتۋ.
وقۋشىلاردىڭ بيولوگيالىق تانىمىن ويىندار ويناۋ ارقىلى لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ
تاربيەلىلىك: وقۋشىلار اراسىندا ۇيىمشىلدىقتى جانە سىيلاستىقتى وياتۋ.
تۇلعالىق ىزگىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ جانە ۇقىپتىلىققا، سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمە سۇحبات، جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرى، لوگيكالىق تاپسىرمالار، ىسكەرلىك ويىندار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ.
1 - توپ. «تەرىنىڭ قۇرىلىسى».
2 - توپ. «تەرىنىڭ قىزمەتى».
3 - توپ. «تەرىنىڭ ماڭىزى»
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى:
“ەر داۋلەتى - ەڭبەك”
1. سۇراقتى سۋرەتتە.
دەنساۋلىقتى نىعايتۋ، ساقتاۋ تۋرالى عىلىم.
2. جاسۋشانى زەرتتەيتىن عىلىم.
3. ادام بۇيرەگىنىڭ ماسساسى.
4. بۇيرەكتىڭ وتە ءقاۋىپتى اۋرۋى.
5. بۇيرەك قىزمەتىن زەرتتەيتىن دارىگەر
بۇيرەكتىڭ نەگىزگى قۇرىلىمدىق جانە قىزمەتتىك بىرلىگى.
جاۋاپتارى:
1. گيگيەنا
2. سيتولوگيا
3. 150 گ
4. نەفريت
ۋرولوگ
نەفرون
2. تەست سۇراقتارى.
1. ادام بۇيرەگىنىڭ ماسساسى؟
ا) 100 گ ۆ) 150 گ س) 350 گ
2. ۇرمەبۇرشاق ءپىشىندى جۇپ مۇشە؟
ا) وكپە ۆ) جۇرەك س) بۇيرەك
3. بۇيرەكتىڭ ويىس جاعىنداعى ىشكى كەڭەيگەن قۋىسى؟
ا) بۇيرەك استاۋى ۆ) بۇيرەك قاقپاسى س) نەفرون
4. بۇيرەك ۇلپاسى نەشە قاباتتان تۇرادى؟
ا) 3 ۆ) 2 س) 1
5. ءزار شىعارۋ مۇشەسىن كورسەت.
ا) جۇرەك ۆ) وكپە س) بۇيرەك
6. بۇيرەكتىڭ سىرتقى قوڭىرقاي ءتۇستى قاباتى؟
ا) مي زاتى ۆ) قىرتىستى زات س) بۇيرەك استاۋى
7. بۇيرەكتىڭ ىشكى بوزعىلت ءتۇستى قاباتى؟
ا) مي زاتى ۆ) قىرتىستى زات س) بۇيرەك استاۋى
8. بۇيرەك ءۇستى بەزدەرى................ جاتادى؟
ا) سىرتقى سەكرەسيا بەزدەرىنە
ۆ) ىشكى سەكرەسيا بەزدەرىنە س) ارالاس بەزدەرگە
جاۋاپتارى:
1. ۆ 5. س
2. س 6. ۆ
3. ا 7. ا
4. ۆ 8. ۆ
“بىلگەنگە مارجان”
ءىىى. جاڭا ساباق
تەرىنىڭ قىزمەتى، ماڭىزى
↓
جەڭىل، ەركىن قوزعالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛
تۇلعامىزدىڭ سىرتقى جابىنى؛
دەنەگە ءار ءتۇرلى ميكروبتار ەنۋدەن ساقتايدى؛
ىسىپ نەمەسە سۋىپ كەتۋدەن دەنە قىزۋىن ساقتايدى؛
سۋدىڭ مولشەرىن بەلگىلى كولەمدە ساقتايدى؛
ءتۇسى مەلانين پيگمەنتىنە بايلانىستى ءارتۇرلى بولادى.
تەرىنىڭ قۇرىلىسى
↓
سىرتقى (ەپيدەرميس) → ەپيتەليي ۇلپاسىنان تۇرادى.
ناعىز تەرى (دەرما) → دانەكەر ۇلپادان تۇرادى.
تەرى استىنداعى ماي كلەچاتكاسى → ماي ۇلپاسىنان تۇزىلەدى
سىرتقى قابات – ەپيدەرميس كوپقاباتتى ەپيتەليي ۇلپاسىنان ءتۇزىلدى. ونىڭ تەرەڭ قاباتىندا پيگمەنت بولادى، تەرىنىڭ ءتۇسى وسىعان بايلانىستى. ەپيدەرميستىڭ قالىڭدىعى بارلىق جەردە بىردەي بولمايدى. ول قىسىم كوپ تۇسەتىن جانە كوپ ۇيكەلەتىن جەرلەردە (الاقاندا، تاباندا ) قالىڭداۋ بولادى. ول ۇنەمى تۇلەپ، تەرەڭىرەك ورنالاسقان جاسۋشالاردىڭ ەسەبىنەن جاڭارىپ وتىرادى. ەپيدەرميس ءولى، مۇيىزدەنگەن جاسۋشالاردان تۇرادى. بالالاردىڭ تەرى ەپيدەرميسى وتە جۇقا بولادى.
ورتاڭعى قاباتى – دەرما نەمەسە ناعىز تەرى ورنالاسقان.
وندا جۇيكە تالشىقتارىنىڭ ۇشتارى مەن قان تامىرلارىنىڭ ءجيى تورى ورنالاسقان.
بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردە ناعىز تەرى قاباتى 16 جاسقا دەيىن وسەدى.
بۇندا كوپتەگەن رەسەپتورلار، ماي جانە تەر بەزدەرى، تۇك ءتۇبىرى ورنالاسادى
ماي كلەچاتكاسى – تەرىنىڭ ەڭ تەرەڭ قاباتى.
ول جۇمساق دانەكەر ۇلپاسىنان جانە جاسۋشالاردىڭ شوعىرىنان تۇرادى. ول
“توسەنىش” قىزمەتىن اتقارادى. قورەكتىك زاتتاردىڭ جانە ەنەرگيانىڭ “قويماسى” بولىپ ەسەپتەلەدى.
IV“باقىتتى ءسات” ويىنى
1. بوي سەرگىتۋ
2. سۋرەتپەن جۇمىس.
3. جۇمباقتاس
4. ءسىز بىلەسىز بە؟
5. ويلان، تاپ!
1. “بوي سەرگىتۋ”
1 – توپ. “تەرىنىڭ قۇرىلىسى”
1. تەرى نەشە قاباتتان تۇرادى؟ (..........)
2. قالىڭدىعى 4 مم - گە دەيىن بولاتىن تەرىنىڭ ۇستىڭگى قاباتى. (.......................)
3. تەر، ماي بەزدەرى، شاش ءتۇبىرى، تىرناق نەگىزى بار تەرىنىڭ قاباتى. (.......................)
ماي جاسۋشالارىمەن تولى بورپىلداق ءارى جۇمساق قابات. (................)
5. تەرىنىڭ تۋىندىسى. (......................)
2 - توپ. “تەرىنىڭ قىزمەتى”
تەرىنىڭ وكپەگە ۇقساس قىزمەتى. (........)
دەنەنى تىم سالقىنداۋدان جانە قىزۋدان ساقتاۋ قىزمەتى. (.........)
ورگانيزمدەگى سۋ الماسۋدى رەتتەۋ قىزمەتى. (...........)
تىتىركەنۋدى قابىلداۋ قىزمەتى. (.........)
حيميالىق زاتتاردىڭ زياندى اسەرىنەن قورعايتىن قىزمەتى.(.......)
3 - توپ. “تەرىنىڭ ماڭىزى”
1. تەرىنى باسقاشا قالاي ايتۋعا بولادى؟ (.............)
2. ىستىق، سۋىق، كۇيۋ، ءۇسۋ جاراقاتتارىن بىلدىرەدى. (...........)
3. قانداي پيگمەنتكە بايلانىستى تەرى ءارتۇرلى بولادى؟ (........)
4. تەرى مىقتى جانە.................
قوستاناي وبلىسى،
ارقالىق قالاسى، ارقالىق مەديسينا كوللەدجىنىڭ
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى: سىزدىقبايەۆا ايىمكۇل مۇراتقالي قىزى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تەرىنىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى مەن ماڭىزى تۋرالى ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويىن ارقىلى وي - ورىستەرىن، ويلاۋ شاپشاڭدىعىن دامىتۋ.
وقۋشىلاردىڭ بيولوگيالىق تانىمىن ويىندار ويناۋ ارقىلى لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ
تاربيەلىلىك: وقۋشىلار اراسىندا ۇيىمشىلدىقتى جانە سىيلاستىقتى وياتۋ.
تۇلعالىق ىزگىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ جانە ۇقىپتىلىققا، سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمە سۇحبات، جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرى، لوگيكالىق تاپسىرمالار، ىسكەرلىك ويىندار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ.
1 - توپ. «تەرىنىڭ قۇرىلىسى».
2 - توپ. «تەرىنىڭ قىزمەتى».
3 - توپ. «تەرىنىڭ ماڭىزى»
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى:
“ەر داۋلەتى - ەڭبەك”
1. سۇراقتى سۋرەتتە.
دەنساۋلىقتى نىعايتۋ، ساقتاۋ تۋرالى عىلىم.
2. جاسۋشانى زەرتتەيتىن عىلىم.
3. ادام بۇيرەگىنىڭ ماسساسى.
4. بۇيرەكتىڭ وتە ءقاۋىپتى اۋرۋى.
5. بۇيرەك قىزمەتىن زەرتتەيتىن دارىگەر
بۇيرەكتىڭ نەگىزگى قۇرىلىمدىق جانە قىزمەتتىك بىرلىگى.
جاۋاپتارى:
1. گيگيەنا
2. سيتولوگيا
3. 150 گ
4. نەفريت
ۋرولوگ
نەفرون
2. تەست سۇراقتارى.
1. ادام بۇيرەگىنىڭ ماسساسى؟
ا) 100 گ ۆ) 150 گ س) 350 گ
2. ۇرمەبۇرشاق ءپىشىندى جۇپ مۇشە؟
ا) وكپە ۆ) جۇرەك س) بۇيرەك
3. بۇيرەكتىڭ ويىس جاعىنداعى ىشكى كەڭەيگەن قۋىسى؟
ا) بۇيرەك استاۋى ۆ) بۇيرەك قاقپاسى س) نەفرون
4. بۇيرەك ۇلپاسى نەشە قاباتتان تۇرادى؟
ا) 3 ۆ) 2 س) 1
5. ءزار شىعارۋ مۇشەسىن كورسەت.
ا) جۇرەك ۆ) وكپە س) بۇيرەك
6. بۇيرەكتىڭ سىرتقى قوڭىرقاي ءتۇستى قاباتى؟
ا) مي زاتى ۆ) قىرتىستى زات س) بۇيرەك استاۋى
7. بۇيرەكتىڭ ىشكى بوزعىلت ءتۇستى قاباتى؟
ا) مي زاتى ۆ) قىرتىستى زات س) بۇيرەك استاۋى
8. بۇيرەك ءۇستى بەزدەرى................ جاتادى؟
ا) سىرتقى سەكرەسيا بەزدەرىنە
ۆ) ىشكى سەكرەسيا بەزدەرىنە س) ارالاس بەزدەرگە
جاۋاپتارى:
1. ۆ 5. س
2. س 6. ۆ
3. ا 7. ا
4. ۆ 8. ۆ
“بىلگەنگە مارجان”
ءىىى. جاڭا ساباق
تەرىنىڭ قىزمەتى، ماڭىزى
↓
جەڭىل، ەركىن قوزعالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛
تۇلعامىزدىڭ سىرتقى جابىنى؛
دەنەگە ءار ءتۇرلى ميكروبتار ەنۋدەن ساقتايدى؛
ىسىپ نەمەسە سۋىپ كەتۋدەن دەنە قىزۋىن ساقتايدى؛
سۋدىڭ مولشەرىن بەلگىلى كولەمدە ساقتايدى؛
ءتۇسى مەلانين پيگمەنتىنە بايلانىستى ءارتۇرلى بولادى.
تەرىنىڭ قۇرىلىسى
↓
سىرتقى (ەپيدەرميس) → ەپيتەليي ۇلپاسىنان تۇرادى.
ناعىز تەرى (دەرما) → دانەكەر ۇلپادان تۇرادى.
تەرى استىنداعى ماي كلەچاتكاسى → ماي ۇلپاسىنان تۇزىلەدى
سىرتقى قابات – ەپيدەرميس كوپقاباتتى ەپيتەليي ۇلپاسىنان ءتۇزىلدى. ونىڭ تەرەڭ قاباتىندا پيگمەنت بولادى، تەرىنىڭ ءتۇسى وسىعان بايلانىستى. ەپيدەرميستىڭ قالىڭدىعى بارلىق جەردە بىردەي بولمايدى. ول قىسىم كوپ تۇسەتىن جانە كوپ ۇيكەلەتىن جەرلەردە (الاقاندا، تاباندا ) قالىڭداۋ بولادى. ول ۇنەمى تۇلەپ، تەرەڭىرەك ورنالاسقان جاسۋشالاردىڭ ەسەبىنەن جاڭارىپ وتىرادى. ەپيدەرميس ءولى، مۇيىزدەنگەن جاسۋشالاردان تۇرادى. بالالاردىڭ تەرى ەپيدەرميسى وتە جۇقا بولادى.
ورتاڭعى قاباتى – دەرما نەمەسە ناعىز تەرى ورنالاسقان.
وندا جۇيكە تالشىقتارىنىڭ ۇشتارى مەن قان تامىرلارىنىڭ ءجيى تورى ورنالاسقان.
بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردە ناعىز تەرى قاباتى 16 جاسقا دەيىن وسەدى.
بۇندا كوپتەگەن رەسەپتورلار، ماي جانە تەر بەزدەرى، تۇك ءتۇبىرى ورنالاسادى
ماي كلەچاتكاسى – تەرىنىڭ ەڭ تەرەڭ قاباتى.
ول جۇمساق دانەكەر ۇلپاسىنان جانە جاسۋشالاردىڭ شوعىرىنان تۇرادى. ول
“توسەنىش” قىزمەتىن اتقارادى. قورەكتىك زاتتاردىڭ جانە ەنەرگيانىڭ “قويماسى” بولىپ ەسەپتەلەدى.
IV“باقىتتى ءسات” ويىنى
1. بوي سەرگىتۋ
2. سۋرەتپەن جۇمىس.
3. جۇمباقتاس
4. ءسىز بىلەسىز بە؟
5. ويلان، تاپ!
1. “بوي سەرگىتۋ”
1 – توپ. “تەرىنىڭ قۇرىلىسى”
1. تەرى نەشە قاباتتان تۇرادى؟ (..........)
2. قالىڭدىعى 4 مم - گە دەيىن بولاتىن تەرىنىڭ ۇستىڭگى قاباتى. (.......................)
3. تەر، ماي بەزدەرى، شاش ءتۇبىرى، تىرناق نەگىزى بار تەرىنىڭ قاباتى. (.......................)
ماي جاسۋشالارىمەن تولى بورپىلداق ءارى جۇمساق قابات. (................)
5. تەرىنىڭ تۋىندىسى. (......................)
2 - توپ. “تەرىنىڭ قىزمەتى”
تەرىنىڭ وكپەگە ۇقساس قىزمەتى. (........)
دەنەنى تىم سالقىنداۋدان جانە قىزۋدان ساقتاۋ قىزمەتى. (.........)
ورگانيزمدەگى سۋ الماسۋدى رەتتەۋ قىزمەتى. (...........)
تىتىركەنۋدى قابىلداۋ قىزمەتى. (.........)
حيميالىق زاتتاردىڭ زياندى اسەرىنەن قورعايتىن قىزمەتى.(.......)
3 - توپ. “تەرىنىڭ ماڭىزى”
1. تەرىنى باسقاشا قالاي ايتۋعا بولادى؟ (.............)
2. ىستىق، سۋىق، كۇيۋ، ءۇسۋ جاراقاتتارىن بىلدىرەدى. (...........)
3. قانداي پيگمەنتكە بايلانىستى تەرى ءارتۇرلى بولادى؟ (........)
4. تەرى مىقتى جانە.................
قوستاناي وبلىسى،
ارقالىق قالاسى، ارقالىق مەديسينا كوللەدجىنىڭ
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى: سىزدىقبايەۆا ايىمكۇل مۇراتقالي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 1867 - 1868 ج. ج قازاقستانداعى رەفورمالار
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باستاۋىش پەن بايانداۋىشتىڭ اراسىنا قويىلاتىن سىزىقشا
