ءتىل مەرەيى، ەل مەرەيى
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «ءتىل مەرەيى، ەل مەرەيى»
ماقساتى: جاس ۇرپاقتى انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن تۇسىنە بىلۋگە شاقىرۋ. ولاردىڭ حالقىنا دەگەن، تىلىنە دەگەن ماحابباتىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: «انا ءتىلىن بىلمەيتىن ادام مادەنيەتتى ادام ساناتىنا قوسىلمايدى.» م. اۋەزوۆ.
ءى جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن ۇستازدار مەن قوناقتار. سىزدەرگە ارناپ «انا ءتىلىم – ارداعىم» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ءىى جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاقستان حالىقتارىن بىرىكتىرەتىن ءتىل» دەپ جاريالانعان. ءتىل مەرەكەسىنە وراي بۇگىنگى «انا ءتىلىم – ارداعىم» اتتى كەشىمىزگە قوش كەلىپسىزدەر.
ءتىل – ۇلتتىق بەلگى، حالىقتىق مۇرا، دۇنيەتانىم قۇرالى. حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە بايلانىستى.
ءتىل حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن كەلبەتى، بولمىسى. قازاق ءتىلى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەدەلدى ءتىل.
وتكىردىڭ ءجۇزى،
كەستەنىڭ ءبىزى،
ورنەگىن سەندەي سالا الماس،- دەپ ۇلى اباي اتامىز تاڭىرقاپ، تاعزىم ەتكەن وسى قاسيەتتى ءتىلىمىز.
1 وقۋشى:
كۇش كەمىدى، ايبىندى تۋ قۇلادى،
كەشە باتىر – بۇگىن قورقاق، بۇعادى.
ەرلىككە ۇمتىلعان ۇشقىر جانى كىسەندە،
قان سۋىنعان، جۇرەك سولعىن سوعادى.
قىران قۇستىڭ قوس قاناتى قىرقىلدى،
كۇندەي كۇشتى، كۇركىرەگەن ەل تىندى.
اسقار التاي – اليىن انا ەستە جوق،
باتىر، حاندار – اسقان جاندار ۇمتىلدى.
ەرلىك، ەلدك، بىرلىك، قايرات، ب ا ق، اردىڭ،
جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارىن نە باردىڭ.
التىن كۇننەن باعاسىز ءبىر بەلگى بوپ،
نۇرى جۇلدىز، بابام ءتىلى سەن قالدىڭ.
2 وقۋشى:
انا ءتىلى – ءبىزدىڭ تۋعان انامىز،
انامىزداي سىيلاپ، باعىپ قاعامىز.
انا ءتىلىن باعالاساق قالاي ءبىز،
ءوزىمىزدىڭ سونداي بولماق باعامىز.
انا ءتىلىن كىم ايالاي بىلمەسە،
اناسىنان بەزىنگەن ۇل دەپ قاراڭىز.
3 وقۋشى:
انا ءتىلى بار ءبىلىمنىڭ قاينارى،
اتالاردىڭ وسيەتى پايدالى.
الاقانى مەيىرىمدى انانىڭ،
ۇستازىڭنىڭ جاققىن ءجۇزى – جايدارى.
انا ءتىلىم – تايتامايتىن الىپپەم،
بولعانىم جوق ارىپتەرىن تانىپ مەن.
ءوز ءتىلىمدى جاقسى كورۋ ارقىلى،
دوستاسامىن باسقا بارلىق حالىقپەن.
ءى جۇرگىزۋشى: حالىق ءوزىنىڭ ءتىلىن ەڭ ارداقتىسى دەپ سانايدى، ونى ەرەكشە سۇيەدى. قىرعىز اقىنى سارنوعايوۆتىڭ ايتقانىنداي، «انا ءتىلىن سۇيمەگەن ادام، حالقىن ءسۇيىپ تە جارىتپايدى».
ءىى جۇرگىزۋشى:
قالقام،
مەن لەرمونتوۆ، پۋشكين دە ەمەسپىن،
ەسەنينمىن دەمەدىم ەشكىمگە مەن
قازاقتىڭ قارا ولەڭى قۇدىرەتىم،
وندا ءبىر سۇمدىق سىر بار ەستىلمەگەن.
جات جەردە جاتقانىمدا جازاتايىم،
قانىمەن جازدى مۇمكىن اعاتايىم.
قاسيەتىڭنەن قارا ولەڭ اينالايىن،
قازاقتىڭ ءدال وزىڭدەي قاراپايىم،- دەي وتىرىپ، الدارىڭىزدا
ءان: «انانىڭ ءۇنى» (حورمەن)
ءى جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءتىل تۋرالى العاشقى زاڭى 1989 جىلى 22 - قىركۇيەكتە قابىلداندى. بىزدىڭەلىمىزدە تۇراتىن بارلىق ۇلت وكىلدەرى قازاق ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋدە.
ءىى جۇرگىزۋشى: قازاق ءتىلى تۇركى تەكتەس تىلدەرگە جاتادى. سونىڭ ىشىندە قىپشاق توبىنداعى تىلگە جاتادى.
1. وقۋشى:
تۋعان تىلدە سىرى تەرەڭ جانىم بار،
تۋعان تىلدە مىڭ - مىڭ ىستىق قانىم بار.
تۋعان تىلدە ءانىم مەنەن ءسانىم بار،
تۋعان ءتىلىم – جۇرەك ءۇنىم نانىڭدار.
نانباساڭدار،
جۇرەگىمدى سۋىرىپ - اق الىڭدار.
1. وقۋشى:
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىمدا - اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىم
سول تىلىمنەن ۇيرەندىم نارسە اتتارىن،
سول تىلىممەن ادەپتى مەن جاتتادىم.
ەڭ ءبىرىنشى سول تىلىمنەن سىرتقا شىقتى،
سۇيگەنىم، جەك كورگەنىم، ۇناتقانىم.
1. وقۋشى:
قىمبات ماعان انان ءتىلىم، بال ءتىلىم،
قىمبات ماعان دانا ءتىلىم، ار ءتىلىم.
اق سۇتىمەن بىرگە سىڭگەن بويىما،
انا ءتىلى – ارداق تۇتار التىنىم.
انا ءتىلىن – جىرلاپ وتكەن تالايلار،
جىرلاپ وتكەن ىبىراي مەن ابايلار.
قاسيەتتى مەنىڭ انا تىلىمدە،
وشپەس ماڭگى الاۋلاعان اراي بار.
ءى جۇرگىزۋشى:
سايا بولىپ جانىڭا ەمەن، تەرەك،
جەتەرەندى جاتقانىڭ كولەڭكەلەپ.
وگەيسىنبەي ءوزى بوپ قالۋ ءۇشىن،
ونەر كەرەك ۇرپاققا، ولەڭ كەرەك، - دەي وتىرىپ، الدارىڭىزدا
بي: «ناۋرىز ءبيى»
1. وقۋشى:
سەن بولماساڭ، و تۋعان ءتىل، قۇنىم نە؟
مەن جەتپەيتىن مارجان جاتىر تۇبىندە.
اسپان، جۇلدىز، جەتىم اي دا تەلمىرىپ،
ءتىل قاتادى ماعان انا تىلىندە.
جىگىت بىردە كەدەيلەنەر، بايىر دا،
اق اتىمدى، قاناتىمدى قايىرما.
ايىرىلسام دا تالاي ءبىر،
و، تاعدىرىم، تەك تىلىمنەن ايىرما.
I جۇرگىزۋشى:
دومبىرام، جۇرەگىممەن ۇندەس ەدىڭ،
سەنىمەن سىرلاسىمداي تىلدەسەمىن.
بابامنان قالعان مۇرا سەن بولماساڭ،
ونەرىڭ نە ەكەنىن بىلمەس ەدىم، - «كەڭەس» كۇيى.
I جۇرگىزۋشى:
ونەرگە اركىمنىڭ - اق بار تالاسى،
سوندا دا سولاردىڭ بار تاڭداماسى،
ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس ءسوز جاقسىسىن،
قازاقتىڭ كەلىستىرەر قاي بالاسى – دەمەكشى الدارىڭىزدا ءۇندى ءبيى.
I جۇرگىزۋشى:
ءتىلىم مەنىڭ،
ءتىلىم ءۇشىن مىڭ ءولىپ، ءتىرىلدى ەلىم.
ادالىممەن، ارىممەن قاتار قويىپ،
ءتىلدى قورعاۋ پارىزىم بۇگىن مەنىڭ.
II جۇرگىزۋشى:
اكەڭ – قازاق، شەشەڭ – قازاق قاراعىم،
سەن دە ۇلىسىڭ مىناۋ دارحان دالانىڭ.
ءار حالىقتا ۇلتتىق نامىس دەگەن بار،
ونى بيىك، قاسيەت دەپ ساناعىن.
I - II جۇرگىزۋشى بىرگە.
وتان، انا، انا ءتىلىنىڭ – ءۇش انىق.
وسىلارسىز بولاشاقتا كۇنىڭ جوق.
ءان.
قورتىندى:
«ءتىل دەگەنىمىز – قاي حالىقتىڭ بولماسىن كەشەگى، بۇگىنگى عانا ەمەس، ەرتەڭگى دە تاعدىرى» اتتى قابىرعا گازەتتەرى، اقىن - جازۋشىلاردىڭ ءتىل تۋرالى ايتقان پىكىرلەرىن ءىلۋ.
قىزىلوردا وبلىسى، تورەتام كەنتى،
№80 مەكتەپ - گيمنازيا
سىنىپ جەتەكشىسى: ابدىمالىكوۆا ش.
ءتىل مەرەيى، ەل مەرەيى جۇكتەۋ
ماقساتى: جاس ۇرپاقتى انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن تۇسىنە بىلۋگە شاقىرۋ. ولاردىڭ حالقىنا دەگەن، تىلىنە دەگەن ماحابباتىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: «انا ءتىلىن بىلمەيتىن ادام مادەنيەتتى ادام ساناتىنا قوسىلمايدى.» م. اۋەزوۆ.
ءى جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن ۇستازدار مەن قوناقتار. سىزدەرگە ارناپ «انا ءتىلىم – ارداعىم» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ءىى جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاقستان حالىقتارىن بىرىكتىرەتىن ءتىل» دەپ جاريالانعان. ءتىل مەرەكەسىنە وراي بۇگىنگى «انا ءتىلىم – ارداعىم» اتتى كەشىمىزگە قوش كەلىپسىزدەر.
ءتىل – ۇلتتىق بەلگى، حالىقتىق مۇرا، دۇنيەتانىم قۇرالى. حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە بايلانىستى.
ءتىل حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن كەلبەتى، بولمىسى. قازاق ءتىلى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەدەلدى ءتىل.
وتكىردىڭ ءجۇزى،
كەستەنىڭ ءبىزى،
ورنەگىن سەندەي سالا الماس،- دەپ ۇلى اباي اتامىز تاڭىرقاپ، تاعزىم ەتكەن وسى قاسيەتتى ءتىلىمىز.
1 وقۋشى:
كۇش كەمىدى، ايبىندى تۋ قۇلادى،
كەشە باتىر – بۇگىن قورقاق، بۇعادى.
ەرلىككە ۇمتىلعان ۇشقىر جانى كىسەندە،
قان سۋىنعان، جۇرەك سولعىن سوعادى.
قىران قۇستىڭ قوس قاناتى قىرقىلدى،
كۇندەي كۇشتى، كۇركىرەگەن ەل تىندى.
اسقار التاي – اليىن انا ەستە جوق،
باتىر، حاندار – اسقان جاندار ۇمتىلدى.
ەرلىك، ەلدك، بىرلىك، قايرات، ب ا ق، اردىڭ،
جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارىن نە باردىڭ.
التىن كۇننەن باعاسىز ءبىر بەلگى بوپ،
نۇرى جۇلدىز، بابام ءتىلى سەن قالدىڭ.
2 وقۋشى:
انا ءتىلى – ءبىزدىڭ تۋعان انامىز،
انامىزداي سىيلاپ، باعىپ قاعامىز.
انا ءتىلىن باعالاساق قالاي ءبىز،
ءوزىمىزدىڭ سونداي بولماق باعامىز.
انا ءتىلىن كىم ايالاي بىلمەسە،
اناسىنان بەزىنگەن ۇل دەپ قاراڭىز.
3 وقۋشى:
انا ءتىلى بار ءبىلىمنىڭ قاينارى،
اتالاردىڭ وسيەتى پايدالى.
الاقانى مەيىرىمدى انانىڭ،
ۇستازىڭنىڭ جاققىن ءجۇزى – جايدارى.
انا ءتىلىم – تايتامايتىن الىپپەم،
بولعانىم جوق ارىپتەرىن تانىپ مەن.
ءوز ءتىلىمدى جاقسى كورۋ ارقىلى،
دوستاسامىن باسقا بارلىق حالىقپەن.
ءى جۇرگىزۋشى: حالىق ءوزىنىڭ ءتىلىن ەڭ ارداقتىسى دەپ سانايدى، ونى ەرەكشە سۇيەدى. قىرعىز اقىنى سارنوعايوۆتىڭ ايتقانىنداي، «انا ءتىلىن سۇيمەگەن ادام، حالقىن ءسۇيىپ تە جارىتپايدى».
ءىى جۇرگىزۋشى:
قالقام،
مەن لەرمونتوۆ، پۋشكين دە ەمەسپىن،
ەسەنينمىن دەمەدىم ەشكىمگە مەن
قازاقتىڭ قارا ولەڭى قۇدىرەتىم،
وندا ءبىر سۇمدىق سىر بار ەستىلمەگەن.
جات جەردە جاتقانىمدا جازاتايىم،
قانىمەن جازدى مۇمكىن اعاتايىم.
قاسيەتىڭنەن قارا ولەڭ اينالايىن،
قازاقتىڭ ءدال وزىڭدەي قاراپايىم،- دەي وتىرىپ، الدارىڭىزدا
ءان: «انانىڭ ءۇنى» (حورمەن)
ءى جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءتىل تۋرالى العاشقى زاڭى 1989 جىلى 22 - قىركۇيەكتە قابىلداندى. بىزدىڭەلىمىزدە تۇراتىن بارلىق ۇلت وكىلدەرى قازاق ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋدە.
ءىى جۇرگىزۋشى: قازاق ءتىلى تۇركى تەكتەس تىلدەرگە جاتادى. سونىڭ ىشىندە قىپشاق توبىنداعى تىلگە جاتادى.
1. وقۋشى:
تۋعان تىلدە سىرى تەرەڭ جانىم بار،
تۋعان تىلدە مىڭ - مىڭ ىستىق قانىم بار.
تۋعان تىلدە ءانىم مەنەن ءسانىم بار،
تۋعان ءتىلىم – جۇرەك ءۇنىم نانىڭدار.
نانباساڭدار،
جۇرەگىمدى سۋىرىپ - اق الىڭدار.
1. وقۋشى:
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىمدا - اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىم
سول تىلىمنەن ۇيرەندىم نارسە اتتارىن،
سول تىلىممەن ادەپتى مەن جاتتادىم.
ەڭ ءبىرىنشى سول تىلىمنەن سىرتقا شىقتى،
سۇيگەنىم، جەك كورگەنىم، ۇناتقانىم.
1. وقۋشى:
قىمبات ماعان انان ءتىلىم، بال ءتىلىم،
قىمبات ماعان دانا ءتىلىم، ار ءتىلىم.
اق سۇتىمەن بىرگە سىڭگەن بويىما،
انا ءتىلى – ارداق تۇتار التىنىم.
انا ءتىلىن – جىرلاپ وتكەن تالايلار،
جىرلاپ وتكەن ىبىراي مەن ابايلار.
قاسيەتتى مەنىڭ انا تىلىمدە،
وشپەس ماڭگى الاۋلاعان اراي بار.
ءى جۇرگىزۋشى:
سايا بولىپ جانىڭا ەمەن، تەرەك،
جەتەرەندى جاتقانىڭ كولەڭكەلەپ.
وگەيسىنبەي ءوزى بوپ قالۋ ءۇشىن،
ونەر كەرەك ۇرپاققا، ولەڭ كەرەك، - دەي وتىرىپ، الدارىڭىزدا
بي: «ناۋرىز ءبيى»
1. وقۋشى:
سەن بولماساڭ، و تۋعان ءتىل، قۇنىم نە؟
مەن جەتپەيتىن مارجان جاتىر تۇبىندە.
اسپان، جۇلدىز، جەتىم اي دا تەلمىرىپ،
ءتىل قاتادى ماعان انا تىلىندە.
جىگىت بىردە كەدەيلەنەر، بايىر دا،
اق اتىمدى، قاناتىمدى قايىرما.
ايىرىلسام دا تالاي ءبىر،
و، تاعدىرىم، تەك تىلىمنەن ايىرما.
I جۇرگىزۋشى:
دومبىرام، جۇرەگىممەن ۇندەس ەدىڭ،
سەنىمەن سىرلاسىمداي تىلدەسەمىن.
بابامنان قالعان مۇرا سەن بولماساڭ،
ونەرىڭ نە ەكەنىن بىلمەس ەدىم، - «كەڭەس» كۇيى.
I جۇرگىزۋشى:
ونەرگە اركىمنىڭ - اق بار تالاسى،
سوندا دا سولاردىڭ بار تاڭداماسى،
ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس ءسوز جاقسىسىن،
قازاقتىڭ كەلىستىرەر قاي بالاسى – دەمەكشى الدارىڭىزدا ءۇندى ءبيى.
I جۇرگىزۋشى:
ءتىلىم مەنىڭ،
ءتىلىم ءۇشىن مىڭ ءولىپ، ءتىرىلدى ەلىم.
ادالىممەن، ارىممەن قاتار قويىپ،
ءتىلدى قورعاۋ پارىزىم بۇگىن مەنىڭ.
II جۇرگىزۋشى:
اكەڭ – قازاق، شەشەڭ – قازاق قاراعىم،
سەن دە ۇلىسىڭ مىناۋ دارحان دالانىڭ.
ءار حالىقتا ۇلتتىق نامىس دەگەن بار،
ونى بيىك، قاسيەت دەپ ساناعىن.
I - II جۇرگىزۋشى بىرگە.
وتان، انا، انا ءتىلىنىڭ – ءۇش انىق.
وسىلارسىز بولاشاقتا كۇنىڭ جوق.
ءان.
قورتىندى:
«ءتىل دەگەنىمىز – قاي حالىقتىڭ بولماسىن كەشەگى، بۇگىنگى عانا ەمەس، ەرتەڭگى دە تاعدىرى» اتتى قابىرعا گازەتتەرى، اقىن - جازۋشىلاردىڭ ءتىل تۋرالى ايتقان پىكىرلەرىن ءىلۋ.
قىزىلوردا وبلىسى، تورەتام كەنتى،
№80 مەكتەپ - گيمنازيا
سىنىپ جەتەكشىسى: ابدىمالىكوۆا ش.
ءتىل مەرەيى، ەل مەرەيى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
وسىعان دەيىن، ءبىز مالىمەتتەردى پەرنەتاقتادان ەنگىزىپ، ولاردى ەكرانعا شىعاردىق، پروگرامما جۇمىسى كەزىندە ولار كومپيۋتەردىڭ وپەراتيۆتى جادىندا ساقتالاتىن دا، ەسەپتەۋلەر بىتكەننەن كەيىن بۇل مالىمەتتەر...
