ءتىلىم – مەنىڭ تىرەگىم، سوعىپ تۇرعان جۇرەگىم
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردى ءوز انا ءتىلىنىڭ ءقادىر – قاسيەتىن ءبىلىپ، ءوز انا ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن سەزىنىپ، ءسوز قۇدىرەتىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ۇعۋعا ۇيرەتۋ.
2. ءتىل اۋەزدىلىگىن، كوركەمدىگىن، بايلىعىن، شەشەندىگىن كورسەتەتىن ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشى دۇنيەتانىمىن، وي ءورىسىن دامىتۋ.
3. ءتىل تازالىعىن ساقتاۋ، مادەنيەتتى سويلەۋ، شەشەندىك ونەردى وقۋشى بويىنا سىڭىرە وتىرا، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىگىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋگە، اتسالىسۋعا شاقىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: پورترەتتەر، ناقىل سوزدەر، سۋرەتتەر، ۆيدەوروليك ت. ب
گۇلجازيرا: ارمىسىزدار، ءوز ءتىلىن ورلەتتىرگەن...
ءۇمىت: بارمىسىزدار، وزگە ءتىلدى قۇرمەتتەگەن...
داۋرەن: ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
گۇلجازيرا: ءۇمىت، سەن وزىڭە باعا بەرە الاسىڭ با؟
ءۇمىت: سوندا قالاي؟
گۇلجازيرا: ماسەلەن، ەكەۋىمىز دە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىمىز. «سەن جانباساڭ لاپىلداپ، مەن جانباسام لاپىلداپ، اسپان قايدان اشىلماق؟» دەمەكشى، ءوز ءتىلىن سۇيەتىن، ءتىلدى كەۋدەمدەگى «جانىم» دەپ بىلەتىن شاكىرت تاربيەلەپ جاتىرمىز با؟
ءۇمىت: مىنا ءبىر ساۋالىڭ مەنى دە ويلاندىرىپ تاستادى. بۇل سۇراعىڭنىڭ جاۋابىڭ شاكىرتىمىز داۋرەننەن سۇرايىق. داۋرەن، سەن نە دەيسىڭ؟
داۋرەن: وي، ۇستازدار - اۋ! ءتىلدىڭ جايىن سىزدەر ويلاماعاندا، كىمدەر ويلايدى؟ «ءوز ءتىلىمىز وگەيلەتپەيدى»،«ءاربىر باسقان ءىزىڭ تۋعان ەلىڭنىڭ پايداسىنا شەشىلسىن» دەگەن سياقتى ۇلاعاتتى سوزدەردى سىزدەردەن عانا ۇيرەندىك قوي. «بولار ەلدىڭ بالاسى ءبىرىن - ءبىرى - باتىرىم دەر» دەمەكشى، ءسوزدى دالەلدەۋ ءۇشىن سىزدەردىڭ كۇدىكتەرىڭىزدى سەيىلتۋ ماقساتىندا ورتاعا ءتىلدى «تىنىسىم» دەپ بىلەتىن گيمنازيانىڭ جالىنداعان وقۋشىلارىن شاقىرعىم كەلىپ وتىر. قارسى الىڭىزدار، الدارىڭىزدا 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءتىل جايىنداعى تولعانىستارى.
( مانەرلەپ وقۋ )
گۇلجازيرا: ەرلىك، ەلدىك، بىرلىك، قايرات، ب ا ق، اردىڭ
جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارىن نە باردىڭ...
التىن كۇننەن باعاسىز ءبىر بەلگى بوپ،
نۇرلى جۇلدىز، بابام ءتىلى، سەن قالدىڭ.
ءۇمىت: جاسا ماڭگى، انا ءتىلىم - جان ءتىلىم
جاسا ماڭگى، دانا ءتىلىم – جارقىنىم.
كوكىرەگىمنەن كوتەرەيىن ار تۋىن،
ماڭگىلىككە نۇرلاندىرسىن، جارقىنىم.
داۋرەن: تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى.
وسسە ءتىلىم – مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن.
انا ءتىلى ءبىزدىڭ – تۋعان ءتىلىمىز،
انامىزداي سىيلاپ باعىپ جۇرەمىز. ورتادا قازاقشا بي.
( «قازاق ءبيى» 9 - سىنىپتار )
داۋرەن: ( ورتادا ارى - بەرى ويلانىپ جۇرەدى ) «ءتىس شەشپەگەندى، ءتىل شەشەدى» بۇل ماقالدىڭ ماعىناسى قانداي بولدى ەكەن؟ ءتىستىڭ تارتىپ بوساتا الماعانىن ءتىل قالاي اجىراتادى؟ وسى قازاقتار دا قىزىق، ويعا قونىمدى ماقال - ماتەل ايتسا قايتەدى؟ ادامنىڭ باسىن قاتىرىپ...
گۇلجازيرا: داۋرەن نەگە ويلانىپ كەتكەنسىڭ؟
داۋرەن: «بىتەر ءىستىڭ باسىنا، جاقسى كەلەر قاسىنا» دەمەكشى، جاقسى كەلدىڭىز. شەشىمىن تابا الماي تۇرعان ءبىر ماڭىزدى شارۋامنىڭ بوپ تۇرعانى...
گۇلجازيرا: «ۇلكەنگە – قۇرمەت، كىشىگە – ىزەت» دەگەن بار. قاي ۋاقىتتا دا ساعان قول ۇشىن سوزۋعا دايىنمىن. بۇيىمتايىڭدى ايتا بەر.
داۋرەن: قازاق ءتىلى ساباعىنان ءۇمىت اپكەي «ءتىس شەشپەگەندى، ءتىل شەشەدى» دەگەن ماقالدىڭ ماعىناسىن اشىپ كەلىڭدەر دەپ ەدى. سوعان قينالىپ تۇرعانىم.
گۇلجازيرا: جانىم - اۋ، وعان نەسىنە قينالاسىڭ؟ سەن سياقتى العىر شاكىرتكە جول سىلتەۋ مىنا ءبىزدىڭ پارىزىمىز ەمەس پە؟ ولاي بولسا، سۇراعىڭنىڭ جاۋابىن تىڭداپ ال. ءتىل – قارۋ، كوڭىلدى جۇباتادى، جارقىن كوڭىلگە قاياۋ سالادى. ءتىلسىز قوعامنىڭ دامۋى مۇمكىن ەمەس. ادام ناعىز تۇلعا بولىپ قالىپتاسامىن دەسە، ءوز ءتىلىن شۇبارلاتپاۋى ءتيىس، انا ءتىلىنىڭ بايلىعىن ارتتىرۋ كەرەك.
داۋرەن: وي، گۇلجازيرا اپكەي، ءسىزدىڭ الدىڭىزدا ءبىلىمىمنىڭ ساياز ەكەنىن دالەلدەگەنىمە ۇيالىپ تۇرعانىم. «دوس جىلاتىپ ايتادى، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى». ماقال – ماتەل جونىندە دوستارىمنان كومەك سۇراعانىم دۇرىس بولار. ولاي بولسا، مەنىڭ دوستارىم - 6 - سىنىپ وقۋشىلارىن ساحنا تورىنە شاقىرايىق.
( ماقال - ماتەلدەر)
( «ايتۋعا وڭاي» باعدارلاماسى )
گۇلجازيرا: انامنىڭ ءتىلى – ايبىنىم مەنىڭ،
انامنىڭ ءتىلى – اي، كۇنىم مەنىڭ.
سۇيەمىن بايتاق ەلىمدى تۋعان،
سۇيەمىن بايتاق ءومىردى دۋمان.
ءۇمىت: اعا، اتا، ءىنىم دەپ،
قارىنداسىم، گۇلىم دەپ،
سويلەگەندە كۇنىم دەپ،
انا ءتىلى قانىڭ بۇل
جان بىتىرەر تاسقا دا.
قۇيىپ بەرەر ءنارىڭ بۇل،
ۇلكەنگە دە، جاسقا دا.
داۋرەن: وسىرگەن وي، ءبىلىمدى،
سۇيەمىن تۋعان ءتىلىمدى.
ماقسات ەتەم ءار ءسوزدىڭ
ءمانىن تەرەڭ ءبىلۋدى. ءتىلدىڭ ءمانىن ءارى قاراي تەرەڭ بىلگىم كەلەدى. كەلەدى دەي وتىرىپ، مەيرامبەك قاراقاتتىڭ ورىنداۋىندا «تۋعان ولكەم» ءانىن تارتۋ ەتەمىز.
( ءان )
( كورىنىس)
( «جاسا، جاسا قازاق ءتىلى انىمەن قاتىسقاندار ورتاعا شىعادى )
گۇلجازيرا: انا ءتىلىم - دانا ءتىلىم، ب ا ق ءتىلىم،
جەل وتىندە قالىپ قويعان اق گۇلىم.
تۇعىر قىلىپ تۋعان ەلدىڭ تورىندە،
اسقاقتاتام انا ءتىلدىڭ اق تۋىن.
ءۇمىت: ەلباسى ايتقان «انا ءتىلى» قۇندى ۇعىم،
تولە، ايتەكە، قازىبەك ەلدىڭ بىرلىگىن
قاسيەت تۇتىپ قاستەرلەگەن حالقىنىڭ،
بيىگىڭنەن باسەڭدەمەي تۇر بۇگىن.
داۋرەن: جاساي بەر، جاسا، ءوز ءتىلىم
ۇزاق بولسىن عۇمىرىڭ - دەي وتىرىپ، بۇگىنگى اشىلۋ سالتاناتىن اياقتايمىز. ون كۇن
2. ءتىل اۋەزدىلىگىن، كوركەمدىگىن، بايلىعىن، شەشەندىگىن كورسەتەتىن ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشى دۇنيەتانىمىن، وي ءورىسىن دامىتۋ.
3. ءتىل تازالىعىن ساقتاۋ، مادەنيەتتى سويلەۋ، شەشەندىك ونەردى وقۋشى بويىنا سىڭىرە وتىرا، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىگىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋگە، اتسالىسۋعا شاقىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: پورترەتتەر، ناقىل سوزدەر، سۋرەتتەر، ۆيدەوروليك ت. ب
گۇلجازيرا: ارمىسىزدار، ءوز ءتىلىن ورلەتتىرگەن...
ءۇمىت: بارمىسىزدار، وزگە ءتىلدى قۇرمەتتەگەن...
داۋرەن: ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
گۇلجازيرا: ءۇمىت، سەن وزىڭە باعا بەرە الاسىڭ با؟
ءۇمىت: سوندا قالاي؟
گۇلجازيرا: ماسەلەن، ەكەۋىمىز دە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىمىز. «سەن جانباساڭ لاپىلداپ، مەن جانباسام لاپىلداپ، اسپان قايدان اشىلماق؟» دەمەكشى، ءوز ءتىلىن سۇيەتىن، ءتىلدى كەۋدەمدەگى «جانىم» دەپ بىلەتىن شاكىرت تاربيەلەپ جاتىرمىز با؟
ءۇمىت: مىنا ءبىر ساۋالىڭ مەنى دە ويلاندىرىپ تاستادى. بۇل سۇراعىڭنىڭ جاۋابىڭ شاكىرتىمىز داۋرەننەن سۇرايىق. داۋرەن، سەن نە دەيسىڭ؟
داۋرەن: وي، ۇستازدار - اۋ! ءتىلدىڭ جايىن سىزدەر ويلاماعاندا، كىمدەر ويلايدى؟ «ءوز ءتىلىمىز وگەيلەتپەيدى»،«ءاربىر باسقان ءىزىڭ تۋعان ەلىڭنىڭ پايداسىنا شەشىلسىن» دەگەن سياقتى ۇلاعاتتى سوزدەردى سىزدەردەن عانا ۇيرەندىك قوي. «بولار ەلدىڭ بالاسى ءبىرىن - ءبىرى - باتىرىم دەر» دەمەكشى، ءسوزدى دالەلدەۋ ءۇشىن سىزدەردىڭ كۇدىكتەرىڭىزدى سەيىلتۋ ماقساتىندا ورتاعا ءتىلدى «تىنىسىم» دەپ بىلەتىن گيمنازيانىڭ جالىنداعان وقۋشىلارىن شاقىرعىم كەلىپ وتىر. قارسى الىڭىزدار، الدارىڭىزدا 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءتىل جايىنداعى تولعانىستارى.
( مانەرلەپ وقۋ )
گۇلجازيرا: ەرلىك، ەلدىك، بىرلىك، قايرات، ب ا ق، اردىڭ
جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارىن نە باردىڭ...
التىن كۇننەن باعاسىز ءبىر بەلگى بوپ،
نۇرلى جۇلدىز، بابام ءتىلى، سەن قالدىڭ.
ءۇمىت: جاسا ماڭگى، انا ءتىلىم - جان ءتىلىم
جاسا ماڭگى، دانا ءتىلىم – جارقىنىم.
كوكىرەگىمنەن كوتەرەيىن ار تۋىن،
ماڭگىلىككە نۇرلاندىرسىن، جارقىنىم.
داۋرەن: تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى.
وسسە ءتىلىم – مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن.
انا ءتىلى ءبىزدىڭ – تۋعان ءتىلىمىز،
انامىزداي سىيلاپ باعىپ جۇرەمىز. ورتادا قازاقشا بي.
( «قازاق ءبيى» 9 - سىنىپتار )
داۋرەن: ( ورتادا ارى - بەرى ويلانىپ جۇرەدى ) «ءتىس شەشپەگەندى، ءتىل شەشەدى» بۇل ماقالدىڭ ماعىناسى قانداي بولدى ەكەن؟ ءتىستىڭ تارتىپ بوساتا الماعانىن ءتىل قالاي اجىراتادى؟ وسى قازاقتار دا قىزىق، ويعا قونىمدى ماقال - ماتەل ايتسا قايتەدى؟ ادامنىڭ باسىن قاتىرىپ...
گۇلجازيرا: داۋرەن نەگە ويلانىپ كەتكەنسىڭ؟
داۋرەن: «بىتەر ءىستىڭ باسىنا، جاقسى كەلەر قاسىنا» دەمەكشى، جاقسى كەلدىڭىز. شەشىمىن تابا الماي تۇرعان ءبىر ماڭىزدى شارۋامنىڭ بوپ تۇرعانى...
گۇلجازيرا: «ۇلكەنگە – قۇرمەت، كىشىگە – ىزەت» دەگەن بار. قاي ۋاقىتتا دا ساعان قول ۇشىن سوزۋعا دايىنمىن. بۇيىمتايىڭدى ايتا بەر.
داۋرەن: قازاق ءتىلى ساباعىنان ءۇمىت اپكەي «ءتىس شەشپەگەندى، ءتىل شەشەدى» دەگەن ماقالدىڭ ماعىناسىن اشىپ كەلىڭدەر دەپ ەدى. سوعان قينالىپ تۇرعانىم.
گۇلجازيرا: جانىم - اۋ، وعان نەسىنە قينالاسىڭ؟ سەن سياقتى العىر شاكىرتكە جول سىلتەۋ مىنا ءبىزدىڭ پارىزىمىز ەمەس پە؟ ولاي بولسا، سۇراعىڭنىڭ جاۋابىن تىڭداپ ال. ءتىل – قارۋ، كوڭىلدى جۇباتادى، جارقىن كوڭىلگە قاياۋ سالادى. ءتىلسىز قوعامنىڭ دامۋى مۇمكىن ەمەس. ادام ناعىز تۇلعا بولىپ قالىپتاسامىن دەسە، ءوز ءتىلىن شۇبارلاتپاۋى ءتيىس، انا ءتىلىنىڭ بايلىعىن ارتتىرۋ كەرەك.
داۋرەن: وي، گۇلجازيرا اپكەي، ءسىزدىڭ الدىڭىزدا ءبىلىمىمنىڭ ساياز ەكەنىن دالەلدەگەنىمە ۇيالىپ تۇرعانىم. «دوس جىلاتىپ ايتادى، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى». ماقال – ماتەل جونىندە دوستارىمنان كومەك سۇراعانىم دۇرىس بولار. ولاي بولسا، مەنىڭ دوستارىم - 6 - سىنىپ وقۋشىلارىن ساحنا تورىنە شاقىرايىق.
( ماقال - ماتەلدەر)
( «ايتۋعا وڭاي» باعدارلاماسى )
گۇلجازيرا: انامنىڭ ءتىلى – ايبىنىم مەنىڭ،
انامنىڭ ءتىلى – اي، كۇنىم مەنىڭ.
سۇيەمىن بايتاق ەلىمدى تۋعان،
سۇيەمىن بايتاق ءومىردى دۋمان.
ءۇمىت: اعا، اتا، ءىنىم دەپ،
قارىنداسىم، گۇلىم دەپ،
سويلەگەندە كۇنىم دەپ،
انا ءتىلى قانىڭ بۇل
جان بىتىرەر تاسقا دا.
قۇيىپ بەرەر ءنارىڭ بۇل،
ۇلكەنگە دە، جاسقا دا.
داۋرەن: وسىرگەن وي، ءبىلىمدى،
سۇيەمىن تۋعان ءتىلىمدى.
ماقسات ەتەم ءار ءسوزدىڭ
ءمانىن تەرەڭ ءبىلۋدى. ءتىلدىڭ ءمانىن ءارى قاراي تەرەڭ بىلگىم كەلەدى. كەلەدى دەي وتىرىپ، مەيرامبەك قاراقاتتىڭ ورىنداۋىندا «تۋعان ولكەم» ءانىن تارتۋ ەتەمىز.
( ءان )
( كورىنىس)
( «جاسا، جاسا قازاق ءتىلى انىمەن قاتىسقاندار ورتاعا شىعادى )
گۇلجازيرا: انا ءتىلىم - دانا ءتىلىم، ب ا ق ءتىلىم،
جەل وتىندە قالىپ قويعان اق گۇلىم.
تۇعىر قىلىپ تۋعان ەلدىڭ تورىندە،
اسقاقتاتام انا ءتىلدىڭ اق تۋىن.
ءۇمىت: ەلباسى ايتقان «انا ءتىلى» قۇندى ۇعىم،
تولە، ايتەكە، قازىبەك ەلدىڭ بىرلىگىن
قاسيەت تۇتىپ قاستەرلەگەن حالقىنىڭ،
بيىگىڭنەن باسەڭدەمەي تۇر بۇگىن.
داۋرەن: جاساي بەر، جاسا، ءوز ءتىلىم
ۇزاق بولسىن عۇمىرىڭ - دەي وتىرىپ، بۇگىنگى اشىلۋ سالتاناتىن اياقتايمىز. ون كۇن
You Might Also Like
