قايناۋ. مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى
قايناۋ. مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا قايناۋ پروسەسىن ءتۇسىندىرىپ، مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىرمەن ۇشتاستىرا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ جانەدە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىمەن وقىتۋعا بەيىمدەۋ
كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى ەكران، ۆيدەوپروەكتور
ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: فليپچارتتار، ەلەكتروندىق وقۋلىق، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباق ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن ىستىق ورىندىققا وتىرعىزۋ تۋرالى سۇراۋ
ءىىى. جاڭا ساباق مازمۇنى
IV. بەكىتۋ.
V. ءۇي تاپسىرماسى
ىستىق ورىندىق سۇراقتارى:
• زاتتىڭ نەشە اگرەگاتتىق كۇيلەرى بار؟
• قاي زات وسى ءۇش كۇيدە دە بولا الادى؟
• زات نە سەبەپتى قاتتى، سۇيىق، گاز كۇيىندە بولادى؟
• سۇيىقتىڭ بۋعا اينالۋ پروسەسى قالاي اتالادى؟
• سۇيىقتىڭ بەتىندە جۇرەتىن بۋلانۋ قالاي اتالادى؟
• بۋلانۋدىڭ قارقىندىلىعى نەگە بايلانىستى؟
• سۇيىق بۋلانعاندا ەنەرگيا جۇتىلا ما بولىنە مە؟
• بۋدىڭ سۇيىققا اينالۋ پروسەسى قالاي اتالادى؟
جاڭا ساباق مازمۇنى
• سۇيىقتىڭ تەك ۇستىڭگى بەتىنەن عانا ەمەس سونىمەن بىرگە ونىڭ ىشىندە دە بۋ كوپىرشىكتەرىنىڭ پايدا بولۋىمەن جۇرەتىن قارقىندى بۋلانۋ قايناۋ دەپ اتالادى.
ءبىز كەز - كەلگەن جەر بەتىندەگى دەنەلەرگە اتموسفەرالىق قىسىم ارەكەت ەتەتىنىن بىلەمىز. ەندى وسى سۋ كوپىرشىكتەرى قانداي جاعدايدا وسى اتموسفەرالىق قىسىمدى جەڭىپ سىرقا شىعادى؟ قايناۋ كەزىندە كوپىرشىكتەر ىشىندەگى قانىققان بۋدىڭ قىسىمى اتموسفەرالىق قىسىمنان تومەن بولماۋ كەرەك.
• قايناۋ سۇيىقتىڭ قانىققان بۋىنىڭ قىسىمى اتموسفەرالىق قىسىمعا تەڭ نەمەسە ودان ءسال جوعارى بولاتىن تەمپەراتۋرادا جۇرەدى؛
• قايناۋ كەزىندە سۇيىقتىڭ تەمپەراتۋراسى وزگەرمەيدى. سۇيىق قاينايتىن تەمپەراتۋرانى قايناۋ تەمپەراتۋراسى دەپ اتايدى.
قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا ءارتۇرلى زاتتىڭ قايناۋ تەمپەراتۋرالارىنىڭ ماندەرى انىقتالعان.
كەيبىر زاتتاردىڭ قايناۋ تەمپەراتۋراسى، وس
(قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا 105 پا)
سۋتەك - 253 سۋ 100 سىناپ 357
وتتەك - 183 ءسۇت 100 قورعاسىن 1740
ەفير 35 سپيرت 78 مىس 2567
الايدا سۇيىققا تۇسەتىن سىرتقى قىسىم اتموسفەرالىق قىسىمعا تەڭ بولماۋى دا مۇمكىن. اتموسفەرالىق قىسىم قالىپتى قىسىمنان تومەن بولسا وندا سۋ تومەنگى تەمپەراتۋرادا قايناي بەرەدى. بيىكتىگى 5 - 6 مىڭ مەتر ەلبرۋس شىڭىندا سۋ شامامەن 800س - تا قاينايدى. سۇيىقتىڭ ۇستىندەگى قىسىمدى جاساندى تۇردە تومەندەتسەك، وندا كەز كەلگەن تەمپەراتۋرادا ءتىپتى قاتۋ تەمپەراتۋراسىندا قاينايدى. 32 گپا 25 وس سۋ بولمە تەمپەراتۋراسىندا قاينايدى. ال سىرتقى قىسىم 6 گپا بولعاندا، سۋ 00س - تا قاينايدى. سۋدىڭ تومەنگى قىسىمدا قايناۋىن قانت ونەركاسىبىندە قولدانادى. قانت ەرىتىندىسى بار بولعانى بىرنەشە ونداعان گرادۋستا بۇرقىلداپ قاينايدى. قانت سيروپىنىڭ كۇيىپ كەتۋ ءقاۋپى بولمايدى جانە ارتىق سۋ تەزىرەك ءبولىنىپ شىعادى. كەرىسىنشە سۋدىڭ بەتىنە اسا جوعارى قىسىم تۇسىرە وتىرىپ، سۋدىڭ تەمپەراتۋراسىن 1000س تان جوعارى تەمپەراتۋرادا قايناتۋعا بولادى. اۆتوكلاۆ قۇرىلعىسىندا تەم - را 200 0 س - قا دەيىن قىزادى.
قايناۋ پروسەسى ۇزبەي ءجۇرۋ ءۇشىن وعان ۇنەمى سىرتتان ەنەرگيا بەرۋ كەرەك. قايناعان سۇيىقتىڭ تەمپەراتۋراسى وزگەرىسسىز قالادى. بىردەي ماسساداعى ءتۇرلى سۇيىقتاردى قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا بۋعا اينالدىرۋ ءۇشىن ءارتۇرلى جىلۋ قاجەت بولادى. زاتتاردىڭ بۋلانۋ قابىلەتتىلىگىن سيپاتتايتىن شاما مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى (r) دەپ اتالادى.
مەنشىكتى بۋلانۋ دەگەنىمىز - سۇيىقتىڭ بىرلىك ماسساسىن قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا بۋعا اينالدىرۋعا قاجەتتى جىلۋدى ايتادى.
Q = rm (دج كگ)- ولشەم بىرلىگى
قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا ءارتۇرلى سۇيىق ءۇشىن مەنشىكتى بۋلانۋ ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. (7 – كەستە )
IV. بەكىتۋ سۇراقتارى.
1. قايناۋدىڭ الدىندا سۇيىقتا قانداي قۇبىلىستار پايدا بولادى؟
2. سۇيىقتىڭ قايناۋىنىڭ، ونىڭ بۋلانۋىنان ايىرماشىلىعى نەدە؟
3. سۇيىقتىڭ قايناۋى قاي كەزدە باستالادى؟
4. سىرتقى قىسىمعا سۇيىقتىڭ قايناۋ تەمپەراتۋراسى قالاي تاۋەلدى بولادى؟
5. بىردەي تەمپەراتۋراداعى سۋ جانە بۋ مولەكۋلالارىنىڭ ىشكى ەنەرگيالارى بىردەي مە؟
6. سىناپتىڭ مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى 0، 3*106 دج/كگ - عا تەڭ دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
ەسەپ شىعارۋ ۇلگىسىن ءتۇسىندىرۋ.
تاقتادا ىلىنگەن دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن جۇمىس
- №1 كونۆەرت
0 0س تەمپەراتۋرادا ماسساسى 10 گ سۋدى قايناعانعا دەيىن ىسىتىپ، ودان ءارى ونى بۋعا اينالدىرۋ ءۇشىن قانداي جىلۋ مولشەرى جۇمسالادى؟
اقمولا وبلىسى، سەلينوگراد اۋدانى،
كراسنوياركا اۋىلى، №25 ورتا مەكتەبىنىڭ
فيزيكا جانە ينفورماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى
حاراحاز اينۇر
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا قايناۋ پروسەسىن ءتۇسىندىرىپ، مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىرمەن ۇشتاستىرا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ جانەدە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىمەن وقىتۋعا بەيىمدەۋ
كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى ەكران، ۆيدەوپروەكتور
ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: فليپچارتتار، ەلەكتروندىق وقۋلىق، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباق ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن ىستىق ورىندىققا وتىرعىزۋ تۋرالى سۇراۋ
ءىىى. جاڭا ساباق مازمۇنى
IV. بەكىتۋ.
V. ءۇي تاپسىرماسى
ىستىق ورىندىق سۇراقتارى:
• زاتتىڭ نەشە اگرەگاتتىق كۇيلەرى بار؟
• قاي زات وسى ءۇش كۇيدە دە بولا الادى؟
• زات نە سەبەپتى قاتتى، سۇيىق، گاز كۇيىندە بولادى؟
• سۇيىقتىڭ بۋعا اينالۋ پروسەسى قالاي اتالادى؟
• سۇيىقتىڭ بەتىندە جۇرەتىن بۋلانۋ قالاي اتالادى؟
• بۋلانۋدىڭ قارقىندىلىعى نەگە بايلانىستى؟
• سۇيىق بۋلانعاندا ەنەرگيا جۇتىلا ما بولىنە مە؟
• بۋدىڭ سۇيىققا اينالۋ پروسەسى قالاي اتالادى؟
جاڭا ساباق مازمۇنى
• سۇيىقتىڭ تەك ۇستىڭگى بەتىنەن عانا ەمەس سونىمەن بىرگە ونىڭ ىشىندە دە بۋ كوپىرشىكتەرىنىڭ پايدا بولۋىمەن جۇرەتىن قارقىندى بۋلانۋ قايناۋ دەپ اتالادى.
ءبىز كەز - كەلگەن جەر بەتىندەگى دەنەلەرگە اتموسفەرالىق قىسىم ارەكەت ەتەتىنىن بىلەمىز. ەندى وسى سۋ كوپىرشىكتەرى قانداي جاعدايدا وسى اتموسفەرالىق قىسىمدى جەڭىپ سىرقا شىعادى؟ قايناۋ كەزىندە كوپىرشىكتەر ىشىندەگى قانىققان بۋدىڭ قىسىمى اتموسفەرالىق قىسىمنان تومەن بولماۋ كەرەك.
• قايناۋ سۇيىقتىڭ قانىققان بۋىنىڭ قىسىمى اتموسفەرالىق قىسىمعا تەڭ نەمەسە ودان ءسال جوعارى بولاتىن تەمپەراتۋرادا جۇرەدى؛
• قايناۋ كەزىندە سۇيىقتىڭ تەمپەراتۋراسى وزگەرمەيدى. سۇيىق قاينايتىن تەمپەراتۋرانى قايناۋ تەمپەراتۋراسى دەپ اتايدى.
قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا ءارتۇرلى زاتتىڭ قايناۋ تەمپەراتۋرالارىنىڭ ماندەرى انىقتالعان.
كەيبىر زاتتاردىڭ قايناۋ تەمپەراتۋراسى، وس
(قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا 105 پا)
سۋتەك - 253 سۋ 100 سىناپ 357
وتتەك - 183 ءسۇت 100 قورعاسىن 1740
ەفير 35 سپيرت 78 مىس 2567
الايدا سۇيىققا تۇسەتىن سىرتقى قىسىم اتموسفەرالىق قىسىمعا تەڭ بولماۋى دا مۇمكىن. اتموسفەرالىق قىسىم قالىپتى قىسىمنان تومەن بولسا وندا سۋ تومەنگى تەمپەراتۋرادا قايناي بەرەدى. بيىكتىگى 5 - 6 مىڭ مەتر ەلبرۋس شىڭىندا سۋ شامامەن 800س - تا قاينايدى. سۇيىقتىڭ ۇستىندەگى قىسىمدى جاساندى تۇردە تومەندەتسەك، وندا كەز كەلگەن تەمپەراتۋرادا ءتىپتى قاتۋ تەمپەراتۋراسىندا قاينايدى. 32 گپا 25 وس سۋ بولمە تەمپەراتۋراسىندا قاينايدى. ال سىرتقى قىسىم 6 گپا بولعاندا، سۋ 00س - تا قاينايدى. سۋدىڭ تومەنگى قىسىمدا قايناۋىن قانت ونەركاسىبىندە قولدانادى. قانت ەرىتىندىسى بار بولعانى بىرنەشە ونداعان گرادۋستا بۇرقىلداپ قاينايدى. قانت سيروپىنىڭ كۇيىپ كەتۋ ءقاۋپى بولمايدى جانە ارتىق سۋ تەزىرەك ءبولىنىپ شىعادى. كەرىسىنشە سۋدىڭ بەتىنە اسا جوعارى قىسىم تۇسىرە وتىرىپ، سۋدىڭ تەمپەراتۋراسىن 1000س تان جوعارى تەمپەراتۋرادا قايناتۋعا بولادى. اۆتوكلاۆ قۇرىلعىسىندا تەم - را 200 0 س - قا دەيىن قىزادى.
قايناۋ پروسەسى ۇزبەي ءجۇرۋ ءۇشىن وعان ۇنەمى سىرتتان ەنەرگيا بەرۋ كەرەك. قايناعان سۇيىقتىڭ تەمپەراتۋراسى وزگەرىسسىز قالادى. بىردەي ماسساداعى ءتۇرلى سۇيىقتاردى قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا بۋعا اينالدىرۋ ءۇشىن ءارتۇرلى جىلۋ قاجەت بولادى. زاتتاردىڭ بۋلانۋ قابىلەتتىلىگىن سيپاتتايتىن شاما مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى (r) دەپ اتالادى.
مەنشىكتى بۋلانۋ دەگەنىمىز - سۇيىقتىڭ بىرلىك ماسساسىن قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا بۋعا اينالدىرۋعا قاجەتتى جىلۋدى ايتادى.
Q = rm (دج كگ)- ولشەم بىرلىگى
قالىپتى اتموسفەرالىق قىسىمدا قايناۋ تەمپەراتۋراسىندا ءارتۇرلى سۇيىق ءۇشىن مەنشىكتى بۋلانۋ ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. (7 – كەستە )
IV. بەكىتۋ سۇراقتارى.
1. قايناۋدىڭ الدىندا سۇيىقتا قانداي قۇبىلىستار پايدا بولادى؟
2. سۇيىقتىڭ قايناۋىنىڭ، ونىڭ بۋلانۋىنان ايىرماشىلىعى نەدە؟
3. سۇيىقتىڭ قايناۋى قاي كەزدە باستالادى؟
4. سىرتقى قىسىمعا سۇيىقتىڭ قايناۋ تەمپەراتۋراسى قالاي تاۋەلدى بولادى؟
5. بىردەي تەمپەراتۋراداعى سۋ جانە بۋ مولەكۋلالارىنىڭ ىشكى ەنەرگيالارى بىردەي مە؟
6. سىناپتىڭ مەنشىكتى بۋلانۋ جىلۋى 0، 3*106 دج/كگ - عا تەڭ دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
ەسەپ شىعارۋ ۇلگىسىن ءتۇسىندىرۋ.
تاقتادا ىلىنگەن دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن جۇمىس
- №1 كونۆەرت
0 0س تەمپەراتۋرادا ماسساسى 10 گ سۋدى قايناعانعا دەيىن ىسىتىپ، ودان ءارى ونى بۋعا اينالدىرۋ ءۇشىن قانداي جىلۋ مولشەرى جۇمسالادى؟
اقمولا وبلىسى، سەلينوگراد اۋدانى،
كراسنوياركا اۋىلى، №25 ورتا مەكتەبىنىڭ
فيزيكا جانە ينفورماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى
حاراحاز اينۇر
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردى ءوز انا ءتىلىنىڭ ءقادىر – قاسيەتىن ءبىلىپ، ءوز انا ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن سەزىنىپ، ءسوز قۇدىرەتىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ۇعۋعا ۇيرەتۋ.
