ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى»
ساباقتىڭ ماقساتى: تاۋەلسىز ەلىمىزدە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ۇلت وكىلدەرى اراسىنداعى دوستىق پەن بىرلىكتى نىعايتۋ بارىسىندا مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پانورامالىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد، ۇلەستىرمەلى قاعازدار، رەبۋس.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
قۇرمەتتى تىڭداۋشىلار، بىزدە قانداي مەرەكە بولىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر مە؟
ءيا، قازاق ءتىلى وتە باي، ءارى كوركەم تىلدەردىڭ ءبىرى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىق پارىزى. قازىرگى قازاق ءتىلى - دامىعان ءتىل. ماعجان جۇمابايەۆ - «ءتىل - ادام جانىنىڭ ءتىلماشى، ءتىلى كەم بولسا، ادامنىڭ قور بولعانى» دەگەن ەكەن. ءتىل – تاريح تەرەڭىنە بويلاتىپ، ونەر بۇلاعىنا سۋسىنداتاتىن رۋحاني الەمىمىزدىڭ سارقىلماس بۇلاعى. ءتىل – ءاربىر ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ماقتانىشى. ءتىل - تاۋەلسىزدىك تىرەگى.
سونىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى»
ساباعىمىز 5 كەزەڭنەن تۇرادى:
1 - كەزەڭ. «كىم جىلدام» ماقساتى: ارىپتەردى قۇراستىرىپ، ماقالدى تابىڭىز.
2 - كەزەڭ. «سەن بىلەسىڭ بە؟» ماقساتى: تىڭداۋشىلار قويىلعان سۇراقتارعا 1 مينۋت ىشىندە تەز جاۋاپ بەرۋى ءتيىس
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتىك ءتىل - قاي ءتىل؟
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى قاي قالا؟
4. ناۋرىزدا قانداي ءداستۇرلى تاعام ازىرلەيدى؟
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى قاي كۇنى تويلانادى؟
6. ۇلتتىق ۆاليۋتا قالاي اتالادى؟
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى كىم؟
8. كونستيتۋسيا كۇنى قاي كۇنى تويلانادى؟
9. اباي كىم؟
10. ناۋرىز مەرەكەسى قاي كۇنى تويلانادى؟
سەرگىتۋ ءساتى «كەسەك قار» ويىنى
3 - كەزەڭ. «ءبارىن بىلگىم كەلەدى» ماقساتى: ءماتىندى وقىپ، استى سىزىلعان سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابىڭىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى 1997 ج. 11 شiلدەدەگى № 151 - I قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى 2008. 21. 11.
4 - باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi - قازاق تiلi.
مەملەكەتتiك تiل - مەملەكەتتiڭ بۇكiل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتiك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت iسiن جۇرگiزۋ جانە iسقاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi.
قازاقستان حالقىن توپتاستىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربiر ازاماتىنىڭ پارىزى.
ۇكiمەت، وزگە دە مەملەكەتتiك، جەرگiلiكتi وكiلدi جانە اتقارۋشى ورگاندار: قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiلدi بارىنشا دامىتۋعا، ونىڭ حالىقارالىق بەدەلiن نىعايتۋعا؛
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارشا ازاماتتارىنىڭ مەملەكەتتiك تiلدi ەركiن جانە تەگiن مەڭگەرۋiنە قاجەتتi بارلىق ۇيىمداستىرۋشىلىق، ماتەريالدىق - تەحنيكالىق جاعدايلاردى جاساۋعا؛
قازاق دياسپوراسىنا انا تiلiن ساقتاۋى جانە دامىتۋى ءۇشiن كومەك كورسەتۋگە
مiندەتتi.
قازاق ءتىل تۋرالى بىرنەشە دەرەكتەر.
«قاناعاتتاندىرىلماعاندىقتارىڭىزدان» دەگەن سوزىندە نەشە ءارىپ بار؟
ەڭ قىسقا وزىندىك ماعىناعا يە بولاتىن ءسوز.
1. قازاق تىلىندەگى ەڭ ۇزاق ءسوز — 33 ءارپى بار «قاناعاتتاندىرىلماعاندىقتارىڭىزدان» ءسوزى، ال ەڭ قىسقا وزىندىك ماعىناعا يە ءسوز — «ۋ».
2. بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلى – 16 197 000 سويلەۋشىسى بار ءتىل. قازاق ءتىلى بۇل جاعىنان الەمدەگى ءىرى 40 ءتىلدىڭ قاتارىنا ەنەدى. قازاق ءتىلى سويلەۋشىسى كوپ ەڭ ءىرى بەس ءتىلدىڭ قاتارىنا كىرىپ وتىر.
قاي مەملەكەت قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قابىلدادى؟
3. قازاق ءتىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى – قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قابىلداعان بىردەن - ءبىر مەملەكەت. الەمدە 95 ءتىل مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلادى. ال 56 مەملەكەت اعىلشىن ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە تانىعان، ال فرانسۋز ءتىلى – 30.
«ڭ» ارپىنەن باستالاتىن قانداي ءسوز بىلەسىزدەر؟
4. «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن جالعىز، ءبىراق ادەبي نورماعا ازىرشە ەنبەگەن ءسوز — «ءڭوڭ» («مۇزتاۋ»، «ايسبەرگ» سوزدەرىنىڭ ءسينونيمى). رەسمي قولدانىسقا تۇسكەن جازبا — ەسىمى كوپشىلىككە ايان ساتيريك وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «ءڭوڭ» ولەڭى. قازاق تىلىندە «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن ءسوز جوق دەپ ايتىلىپ كەلەدى. دەسە دە قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، ساتيرا جانرىنىڭ اتاسى سانالاتىن وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «ڭ» ءارپىنە ارناعان «ءڭوڭ» اتتى ولەڭى بارىن بىلەسىزدەر. ول وسى ولەڭى ارقىلى «ايسبەرگتى» قازاقشا «ءڭوڭ» دەپ اتاۋدى ناقتى دەرەكتەرمەن دالەلدەپ بەردى.
4 - كەزەڭ. «قىزىقتى ۇيقاستار» ماقساتى: ءار تىڭداۋشى جىلدامدىقپەن سوزدەردىڭ ۇيقاسىن تاۋىپ ايتادى.
1. جيزن - ءومىر، ۋگول - كومىر.
2. چيسلو - سان، كروۆ - قان
3. كولىبەل - بەسىك، دۆەر - ەسىك.
4. شاگ - قادام، چەلوۆەك - ادام.
5. تاموجنيا - كەدەن، پول - ەدەن.
6. دەلو - ءىس، زۋب - ءتىس.
7. ۆوزمي - ال، مەد - بال.
8. نارود - حالىق، رىبا - بالىق
9. جدي - كۇت، مولوكو - ءسۇت
10. گورود - قالا، رەبەنوك - بالا.
5 - كەزەڭ. «ويلان تاپ!» ماقساتى: رەبۋستى شەشىڭىز.
ءتىل جوق جەردە، ۇلت جوق.
ءتىل – اقىلدىڭ ولشەمى.
قورىتىندى:
انا ءتىلى – ءار حالىقتىڭ ءتول بەلگىسى. سوندىقتان دا انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەي بىلەيىك!
بۇگىنگى«ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى» اتتى اشىق ساباعىمىز وسىمەن اياقتالدى. بۇل ساباقتا وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي كوپتەگەن ءتىل تۋرالى ماقال - ماتەلدەر، تاپسىرمالار، ورىندالدى. سىزدەرگە بۇگىنگى اشىق ساباققا قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن.
اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانى تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى گ. شاكاريموۆا
ساباقتىڭ ماقساتى: تاۋەلسىز ەلىمىزدە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ۇلت وكىلدەرى اراسىنداعى دوستىق پەن بىرلىكتى نىعايتۋ بارىسىندا مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پانورامالىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد، ۇلەستىرمەلى قاعازدار، رەبۋس.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
قۇرمەتتى تىڭداۋشىلار، بىزدە قانداي مەرەكە بولىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر مە؟
ءيا، قازاق ءتىلى وتە باي، ءارى كوركەم تىلدەردىڭ ءبىرى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىق پارىزى. قازىرگى قازاق ءتىلى - دامىعان ءتىل. ماعجان جۇمابايەۆ - «ءتىل - ادام جانىنىڭ ءتىلماشى، ءتىلى كەم بولسا، ادامنىڭ قور بولعانى» دەگەن ەكەن. ءتىل – تاريح تەرەڭىنە بويلاتىپ، ونەر بۇلاعىنا سۋسىنداتاتىن رۋحاني الەمىمىزدىڭ سارقىلماس بۇلاعى. ءتىل – ءاربىر ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ماقتانىشى. ءتىل - تاۋەلسىزدىك تىرەگى.
سونىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى»
ساباعىمىز 5 كەزەڭنەن تۇرادى:
1 - كەزەڭ. «كىم جىلدام» ماقساتى: ارىپتەردى قۇراستىرىپ، ماقالدى تابىڭىز.
2 - كەزەڭ. «سەن بىلەسىڭ بە؟» ماقساتى: تىڭداۋشىلار قويىلعان سۇراقتارعا 1 مينۋت ىشىندە تەز جاۋاپ بەرۋى ءتيىس
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتىك ءتىل - قاي ءتىل؟
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى قاي قالا؟
4. ناۋرىزدا قانداي ءداستۇرلى تاعام ازىرلەيدى؟
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى قاي كۇنى تويلانادى؟
6. ۇلتتىق ۆاليۋتا قالاي اتالادى؟
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى كىم؟
8. كونستيتۋسيا كۇنى قاي كۇنى تويلانادى؟
9. اباي كىم؟
10. ناۋرىز مەرەكەسى قاي كۇنى تويلانادى؟
سەرگىتۋ ءساتى «كەسەك قار» ويىنى
3 - كەزەڭ. «ءبارىن بىلگىم كەلەدى» ماقساتى: ءماتىندى وقىپ، استى سىزىلعان سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابىڭىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى 1997 ج. 11 شiلدەدەگى № 151 - I قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى 2008. 21. 11.
4 - باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi - قازاق تiلi.
مەملەكەتتiك تiل - مەملەكەتتiڭ بۇكiل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتiك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت iسiن جۇرگiزۋ جانە iسقاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi.
قازاقستان حالقىن توپتاستىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربiر ازاماتىنىڭ پارىزى.
ۇكiمەت، وزگە دە مەملەكەتتiك، جەرگiلiكتi وكiلدi جانە اتقارۋشى ورگاندار: قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiلدi بارىنشا دامىتۋعا، ونىڭ حالىقارالىق بەدەلiن نىعايتۋعا؛
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارشا ازاماتتارىنىڭ مەملەكەتتiك تiلدi ەركiن جانە تەگiن مەڭگەرۋiنە قاجەتتi بارلىق ۇيىمداستىرۋشىلىق، ماتەريالدىق - تەحنيكالىق جاعدايلاردى جاساۋعا؛
قازاق دياسپوراسىنا انا تiلiن ساقتاۋى جانە دامىتۋى ءۇشiن كومەك كورسەتۋگە
مiندەتتi.
قازاق ءتىل تۋرالى بىرنەشە دەرەكتەر.
«قاناعاتتاندىرىلماعاندىقتارىڭىزدان» دەگەن سوزىندە نەشە ءارىپ بار؟
ەڭ قىسقا وزىندىك ماعىناعا يە بولاتىن ءسوز.
1. قازاق تىلىندەگى ەڭ ۇزاق ءسوز — 33 ءارپى بار «قاناعاتتاندىرىلماعاندىقتارىڭىزدان» ءسوزى، ال ەڭ قىسقا وزىندىك ماعىناعا يە ءسوز — «ۋ».
2. بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلى – 16 197 000 سويلەۋشىسى بار ءتىل. قازاق ءتىلى بۇل جاعىنان الەمدەگى ءىرى 40 ءتىلدىڭ قاتارىنا ەنەدى. قازاق ءتىلى سويلەۋشىسى كوپ ەڭ ءىرى بەس ءتىلدىڭ قاتارىنا كىرىپ وتىر.
قاي مەملەكەت قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قابىلدادى؟
3. قازاق ءتىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى – قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قابىلداعان بىردەن - ءبىر مەملەكەت. الەمدە 95 ءتىل مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلادى. ال 56 مەملەكەت اعىلشىن ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە تانىعان، ال فرانسۋز ءتىلى – 30.
«ڭ» ارپىنەن باستالاتىن قانداي ءسوز بىلەسىزدەر؟
4. «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن جالعىز، ءبىراق ادەبي نورماعا ازىرشە ەنبەگەن ءسوز — «ءڭوڭ» («مۇزتاۋ»، «ايسبەرگ» سوزدەرىنىڭ ءسينونيمى). رەسمي قولدانىسقا تۇسكەن جازبا — ەسىمى كوپشىلىككە ايان ساتيريك وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «ءڭوڭ» ولەڭى. قازاق تىلىندە «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن ءسوز جوق دەپ ايتىلىپ كەلەدى. دەسە دە قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، ساتيرا جانرىنىڭ اتاسى سانالاتىن وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «ڭ» ءارپىنە ارناعان «ءڭوڭ» اتتى ولەڭى بارىن بىلەسىزدەر. ول وسى ولەڭى ارقىلى «ايسبەرگتى» قازاقشا «ءڭوڭ» دەپ اتاۋدى ناقتى دەرەكتەرمەن دالەلدەپ بەردى.
4 - كەزەڭ. «قىزىقتى ۇيقاستار» ماقساتى: ءار تىڭداۋشى جىلدامدىقپەن سوزدەردىڭ ۇيقاسىن تاۋىپ ايتادى.
1. جيزن - ءومىر، ۋگول - كومىر.
2. چيسلو - سان، كروۆ - قان
3. كولىبەل - بەسىك، دۆەر - ەسىك.
4. شاگ - قادام، چەلوۆەك - ادام.
5. تاموجنيا - كەدەن، پول - ەدەن.
6. دەلو - ءىس، زۋب - ءتىس.
7. ۆوزمي - ال، مەد - بال.
8. نارود - حالىق، رىبا - بالىق
9. جدي - كۇت، مولوكو - ءسۇت
10. گورود - قالا، رەبەنوك - بالا.
5 - كەزەڭ. «ويلان تاپ!» ماقساتى: رەبۋستى شەشىڭىز.
ءتىل جوق جەردە، ۇلت جوق.
ءتىل – اقىلدىڭ ولشەمى.
قورىتىندى:
انا ءتىلى – ءار حالىقتىڭ ءتول بەلگىسى. سوندىقتان دا انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەي بىلەيىك!
بۇگىنگى«ءتىلىم مەنىڭ - تىرلىگىمنىڭ جالعاسى» اتتى اشىق ساباعىمىز وسىمەن اياقتالدى. بۇل ساباقتا وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي كوپتەگەن ءتىل تۋرالى ماقال - ماتەلدەر، تاپسىرمالار، ورىندالدى. سىزدەرگە بۇگىنگى اشىق ساباققا قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن.
اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانى تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى گ. شاكاريموۆا
You Might Also Like
