InfoHub Logo

جەر جەر بوپ جارالعالى جاعىمپازدىق تا ادام ا تا — حاۋا انا ۇرپاعىنىڭ، ياعني ونىڭ ىشكى ەسەبىنىڭ جاسىرىن قۇرالى رەتىندە عۇمىر كەشىپ كەلدى. وتكەن عاسىردا ستالينگە كوزسىز تابىنۋ، حرۋششيەۆ توڭىرەگىندە شەتسىز-شەكسىز قولپاشتاۋلار قوعام مىنەزىن ەلەۋلى وزگەرىسكە ۇشىراتتى. ال برەجنيەۆ داۋىرىندە جاعىمپازدىق ۇجىمدىق سيپاتتىڭ جاڭا بەلەسىنە كوتەرىلدى. ماسەلەن، كييەۆتە ۋكراينا كسر-ىنە «حالىقتار دوستىعى» وردەنىن تاپسىرۋ سالتاناتىندا ل.ي.برەجنيەۆتىڭ سويلەگەن سوزىنە 35 رەت قول شاپالاقتالعان ەكەن. 1974-جىلى 15-ناۋرىزدا كوكپ ورتالىق كوميتەتى باس حاتشىسىنىڭ قازاقستانعا كەلىپ تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋدىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان ماجىلىستە ءسوز سويلەيتىنى بەلگىلى بولدى. سول تۇستاعى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا حاتشىسى س.يماشيەۆ وسى ماسەلەنى جولعا قويۋعا يكەمدى قىزمەتكەرلەردى جيناپ، قايتكەن كۇندە دە باس حاتشىعا دەگەن ەل «قۇرمەتىن» ۋكراينادان ەڭ كەمى ەكى ەسە اسىرا ورىنداۋ تۋرالى تاپسىرما بەرەدى. ناتيجەسىندە قازاقستاندىقتار برەجنيەۆتىڭ سوزىنە 73 رەت، ياعني، ءار سويلەم سايىن، كەي جەرىندە ءتىپتى جارتى سويلەم سايىن دۋ قول شاپالاقتاۋ ۇيىمداستىرادى. ەگەر گيننەستىڭ كىتابىندا جاسىمپازدىق جايلى ءبولىم بولعاندا، ءسوز جوق، وسى وقيعا الەمدىك دەڭگەيدەگى جاڭا رەكورد رەتىندە تىركەلەر ەدى. بەشپەنتىنىڭ يىق تۇسىنان تومەنگى قالتاسىنا دەيىنگى ارالىقتى تۇگەل التىن جۇلدىزدار مەن وردەندەر كومكەرگەن، جاعىمپازدىقتىڭ ۋىتىنا شەكسىز ماس بولعان بالا كوڭىل برەجنيەۆتىڭ «كازاحستان مەنيا ليۋبيت» دەپ كەمسەڭدەپ، كوزىنە جاس العانىن سول جيىنعا قاتىسقاندار ءالى ۇمىتا قويعان جوق.

2005-جىلى رەسپۋبليكامىزدا وتكەن بۇكىلحالىقتىق ناۋقان كەزىندە قىزىلدى-جاسىلدى كيىنگەن، قولىنا جالاۋ ۇستاعان، قاجەت كەزىندە الاقانى قىزارعانشا قول سوعاتىن، داۋسى قارلىققانشا ۇراندايتىن، ارنايى تاپسىرمانى ىنتا-شىنتاسىمەن كوزسىز ورىنداۋعا بەيىم سان مىڭداعان ستۋدەنت جاستاردى تەلەديداردان كورگەنىمدە، كوڭىلىمدى مۇڭ تۋمانى شار- پىدى. بيلىكتەگىلەر رۋحانياتقا تامىر جىبەرە الماي قالعان جاس قاۋىم ارقىلى ۇجىمدىق جاعىمپازدانۋدىڭ بۇرىن-سوڭدى كەزىكپەگەن مۇلدە جاڭا قىرلارىن ىسكە قوستى.

«ىسكەر كوزبەن قاراعانعا مۇنىڭ ءوزى دۇرىس تا،
سيركتەردە قارت مايمىلدار تارتىلمايدى جۇمىسقا.
ال جاس مايمىل باعىنىمپاز، تاربيەگە تەز كونەر،
ۇيرەتىپ aپ باسقارا بەر ىممەن ياكي سوزبەنەن،
«اۋنا!» — دەسەڭ، اۋنايدى ولار، «تۇر!» — دەپ بۇيىر، تۇرادى!
باعىنعىشتىڭ بولماۋ كەرەك ءوز پىكىرى، قۇلاعى،
ءوز پىكىرى جوقتىڭ عانا بيلىككە جوق سۇراعى...»

جاستار اراسىندا نارىق عاسىرىنىڭ رۋحسىزدىعى كۇننەن-كۇنگە كەڭ قانات جايىپ بارا جاتقانىن ءقاۋىپتى قۇبىلىس رەتىندە مويىنداماساق كەلەشەكتە ۇلكەن ۇتىلىسقا تۇسەرىمىز حاق.

I
جاعىمپازدىق — بۇل زاماندا باستى ونەر،
شىندىق وعان بولا الماي ءجۇر تاس كەمەر.
قازىرگى ب ا ق قايسار رۋحتى ەردى ەمەس،
ارىن ساتقان جاعىمپازدى ەسكەرەر.
ءداۋىردىڭ دە داڭقى سولار ءتوس كەرەر،
ونى ويلاساڭ جانارىڭا جاس كەلەر.
كەۋدەسىندە جالعاندىقتىڭ مۇزى بار،
قاجەت كەزدە مۇز ۇستىندە قىزىنار،
باسشى الدىندا جاس كەلىندەي سىزىلار،
كىلەڭ تابان جالاعىشتار - تج-لار.
ولاردى ەرتەڭ ادالدىقتىڭ تۇزى ۇرار.
تج-لارعا ەگەر بوگەت قويماساق،
ۇلتىمىزدىڭ اۋا رايى بۇزىلار.
ەي، قارت تج، قامقورسىنىپ تاسىما،
قاراساڭشى ساقالىڭا، شاشىڭا،
ەل سەنىمىن اقتاعانىڭ وسى ما؟
اتانعانشا جالعاندىقپەن اشىنا،
بەدەلىڭدى نامىسىڭمەن اسىرا
كۇلكى بولدىڭ قاسىڭ تۇگىل دوسىڭا.
بيلىكتىڭ لاس كون ەتىگىن تىلىڭمەن
جالايتىنداي نە كۇن تۋدى باسىڭا؟
وڭ مەن سولىم سانسىز تج، كۇلەم بە،
تج-لارىن كوتەرگەن داڭق-كىلەمگە
الدە، قارعىس ءتيدى مە ەكەن بۇل ەلگە؟
تەك كۇنى ءۇشىن جالباڭ قاعىپ يىلگەن
ءپاس كەۋدەگە اسقاق رۋح تۇنەر مە؟
سامال قاجەت ىندەت بۇلتىن تۇرەرگە.
جاعىمپازىن تاۋ ساناعان،
شىنشىل ۇلىن جاۋ ساناعان ۇلتتىڭ،
مۇمكىندىگى از مازمۇندى ءومىر سۇرەرگە...
...................................................................
مىنەزسىز ۇلت اينالمايدى ۇلى ەلگە.

ءىى
— جان شىندىعىن جوعالتىپ اپ سورلاعاندار قانشاما،
ءسويتىپ، ءوزىن-وزى اياماي قورلاعاندار قانشاما؟
جاعىمپازدىق ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ تاعدىرىن كۇرت وزگەرتتى،
وتىرىككە قانشا سەنسەڭ، قاسىرەتىڭ دە سونشاما.
قايدا اپارىپ سوعار ەكەن بۇل ىندەتتىڭ اقىرى؟ —
دەپ مۇڭايدى بىردە ماعان قارت تۇرىكمەن اقىنى.
ءيا، شىندىعىن جوعالتقاندار اينالاندا ءجۇر قاپتاپ،
مانسابى ءۇشىن، نە كۇنى ءۇشىن وڭعا، سولعا سىرعاقتاپ.
قاسقىر مىنەز زامانىنان تۇلكى بولىپ جەڭىلگەن،
توقساندى اسقان جاعىمپاز قارت قوشتاسقاندا ومىرمەن
قانشاما ادام ماقتاۋ ايتتى:
«ىزگى جان بۇل نە دەگەن،
وزگەلەردەي قيقار، اساۋ مىنەزى جوق تەبەگەن.
اتقا قونعان مىقتىلاردى جىلى سوزبەن جەبەگەن،
تىرلىگىندە ءبىر پەندەگە «وكشەڭ قيسىق» دەمەگەن...»
— بىرەۋلەردىڭ ناق وسىلاي شاتاسارىن ءبىلىپ ەم، —
دەدى شىندىق ەكىنشى ءبىر قايسار اقىن ۇنىمەن. —
جالعاندىققا ءور مىنەزىن شەكارا عىپ كىمدە-كىم
قويا الماسا — ۇتىلعانى، ۇقپاۋى باس مىندەتىن.
جۇرتتى قالاي توقتاتپاقپىز ادىلەتسىز باعادان؟
قازىرگى ەڭ ءقادىرلى قارت — ءوز پىكىرى جوق ادام.
ەشكىمنىڭ دە كوڭىلىن جىقپاي، باس يزەۋمەن ەسەيگەن،
ەلدى ازدىرىپ بىتكەن جوق پا وسى «جالپاق شەشەيلەر؟»
اق پەن قارا شايقاسىندا زورلىق جەڭسە ارلىنى،
ادىلەتسىز — ءۇنسىز بۇعىپ قالعانداردىڭ بارلىعى.
جاعىمپازدىق — جۇقپالى اۋرۋ، قان مەن ويعا تارالعان،
بۇل بەيداۋا قاسىرەتتەن ۇلتتى قورعاۋ — زور ارمان...

---