توپىراقتانۋ تۋرالى ۇعىم. توپىراق وڭدەۋ. تىڭايتقىشتار. (تەوريا)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: توپىراقتانۋ تۋرالى ۇعىم. توپىراق وڭدەۋ. تىڭايتقىشتار. (تەوريا)
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى قازاقستان اۋماعىنداعى توپىراق تۇرلەرىنىڭ قاسيەتتەرى مەن توپىراقتىڭ نەگىزگى تۇرلەرىنە انىقتاما بەرۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىلىگى: توپىراقتى قورعاۋ جۇمىستارىمەن ادامداردىڭ شارۋاشىلىق قىزمەتىن توپىراقتىڭ قۇنارسىزدانۋى، ودان ساقتاۋ جولدارى مەن وڭدەۋ شارالارى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءوي ورىستەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىك: قاز فيز. اتلاس كارتاسى. وقۋلىق. كەسكىن كارتا كارانداش
ءپان ارالىق بايلانىس: بيولوگيا، تاريح
ساباقتىڭ بارىسى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
I. ۇيىمداستىرۋ:
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 35 قازاقستان توپىراعى.
III. ءۇي تاپ. قورىتىندىلاۋ:
1) توپىراق دەگەنىمىز نە؟ (توپىراق دەگەنىمىز – سۋ، اۋا، جىلۋ، وسىمدىك جانە ءتىرى اعزالاردىڭ اسەرىنەن، تاۋ جىنىستاردىڭ ۇگىلۋ ناتيجەسىندە جەر قىرتىسىنىڭ بەتكى قاباتىندا پايدا بولعان ەرەكشە تابيعي قۇرىلىم.
2) توپىراق قۇراۋشى فاكتورلاردى اتاڭدار؟ (سۋ، اۋا، جىلۋ، وسىمدىك، ءتىرى اعزالار اسەرى، تاۋ جىنىستارىڭىڭ ۇگىلۋى)
3) توپىراقتىڭ مەحانيكالىق قۇرامىنا نەلەر جاتادى؟ ( توپىراقتىڭ مەحانيكالىق قۇرامىنا توپىراقتىڭ ءىرىلى جانە كىشىلى مينەرال بولشەكتەرىنىڭ جيىنتىعى جاتادى.)
4) توپىراقتىڭ قارا شىرىگى قالاي پايدا بولادى؟ (جانۋارلار دۇنيەسى وزدەرىنىڭ تىرشىلىك ارەكەتىنىڭ ناتيجەسىندە توپىراقتى بايىتادى دا ءشىرىندى مولشەرىن كوبەيتە تۇسەدى)
5) قۇرىلىمدى توپىراق قانداي توپىراق؟ (ءشىرىندى مەن كالسييگە باي جانە قۇرىلىمى كەسەك توپىراقتاردى قۇرىلىمدى توپىراق)
6) قۇرىلىمى جوق توپىراق قانداي توپىراق؟ ( قۇرىلىمىندا تۇيىرشىكتەرى ۇساق توپىراقتى قۇرىلىمى جوق توپىراق دەيدى)
جاڭا ساباق جوسپارى:
1. توپىراقتىڭ تۇرلەرىمەن تانىسۋ
2. توپىراقتىڭ پايدا بولۋ جاعدايى.
3. توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن جانە توپىراقتى قورعاۋ شارالارى تانىساتىن بولامىز.
IY. جاڭا ساباق
ەلىمىزدىڭ توپىراق جامىلعىسى كۇردەلى جانە ءار ءتۇرلى. جالپى توپىراق تابيعات زونالارى بويىنشا تارالادى جانە ايقىن بايقالادى. نەگىزىنەن 3 توپىراق زونالارىنا بولىنەدى.
1 - قارا توپىراقتى زونا (52⁰ س. ە. سولتۇستىگىندە)
2 - قارا قوڭىر توپىراقتى زونا (52⁰ – 48⁰س. ە. ارالىعىندا)
3 - قوڭىر سۇر قوڭىر توپىراقتى زونا (52 ⁰– 48⁰ س. ە. ارالىعىندا)
1) قارا توپىراقتى زونا – ەلىمىزدىڭ سول – گىندە تارالعان. بۇل زوناعا سول – ك قاز - ن وبلىسىن تۇگەلىمەن، قوستاناي وبل، اقمولا، پاۆلودار، اقتوبە، ورال وبلىستارىنىڭ سول – ك بولىگىن قامتيدى. قارا توپىراقتى زونا رەسپۋبليكا اۋماعىنىڭ 25، 5 ملن گەكتار جەرىن (9، 5% – ىن) الىپ جاتىر. بۇل توپىراق زونا 3 زونا ارالىعىنا بولىنەدى: 1 – سىلتىسىزدەنگەن قارا توپىراق – ورماندا دالا تابيعات زوناسىنىڭ وڭتۇستىگىندە ازعانا بولىگىن الىپ جاتىر. 2 – كادىمگى قارا توپىراق جانە وڭتۇستىكتەگى قۋاڭ دالانىڭ قارا توپىراعى – دالا زوناسىنا ءتان. قۇنارلىعى جاعىنا كەلسەك 2 زونانىڭ دا گۋمۋسى (قارا ءشىرىندىسى) مول 6 - 8% ال وڭتۇستىگىندە قارا توپىراقتىڭ ءشىرىندىسى ازداۋ 4 - 6%. قارا توپىراقتى زونا ىلعالمەن قامتاماسىز ەتىلگەن جازىق دالادا تاراعان. بۇل توپىراقتى زونا رەسپۋبليكانىڭ نەگىزگى استىق وندىرەتىن القابى سانالادى.
توپىراقتانۋ تۋرالى ۇعىم. توپىراق وڭدەۋ. تىڭايتقىشتار. (تەوريا). جۇكتەۋ
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى قازاقستان اۋماعىنداعى توپىراق تۇرلەرىنىڭ قاسيەتتەرى مەن توپىراقتىڭ نەگىزگى تۇرلەرىنە انىقتاما بەرۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىلىگى: توپىراقتى قورعاۋ جۇمىستارىمەن ادامداردىڭ شارۋاشىلىق قىزمەتىن توپىراقتىڭ قۇنارسىزدانۋى، ودان ساقتاۋ جولدارى مەن وڭدەۋ شارالارى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءوي ورىستەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىك: قاز فيز. اتلاس كارتاسى. وقۋلىق. كەسكىن كارتا كارانداش
ءپان ارالىق بايلانىس: بيولوگيا، تاريح
ساباقتىڭ بارىسى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
I. ۇيىمداستىرۋ:
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 35 قازاقستان توپىراعى.
III. ءۇي تاپ. قورىتىندىلاۋ:
1) توپىراق دەگەنىمىز نە؟ (توپىراق دەگەنىمىز – سۋ، اۋا، جىلۋ، وسىمدىك جانە ءتىرى اعزالاردىڭ اسەرىنەن، تاۋ جىنىستاردىڭ ۇگىلۋ ناتيجەسىندە جەر قىرتىسىنىڭ بەتكى قاباتىندا پايدا بولعان ەرەكشە تابيعي قۇرىلىم.
2) توپىراق قۇراۋشى فاكتورلاردى اتاڭدار؟ (سۋ، اۋا، جىلۋ، وسىمدىك، ءتىرى اعزالار اسەرى، تاۋ جىنىستارىڭىڭ ۇگىلۋى)
3) توپىراقتىڭ مەحانيكالىق قۇرامىنا نەلەر جاتادى؟ ( توپىراقتىڭ مەحانيكالىق قۇرامىنا توپىراقتىڭ ءىرىلى جانە كىشىلى مينەرال بولشەكتەرىنىڭ جيىنتىعى جاتادى.)
4) توپىراقتىڭ قارا شىرىگى قالاي پايدا بولادى؟ (جانۋارلار دۇنيەسى وزدەرىنىڭ تىرشىلىك ارەكەتىنىڭ ناتيجەسىندە توپىراقتى بايىتادى دا ءشىرىندى مولشەرىن كوبەيتە تۇسەدى)
5) قۇرىلىمدى توپىراق قانداي توپىراق؟ (ءشىرىندى مەن كالسييگە باي جانە قۇرىلىمى كەسەك توپىراقتاردى قۇرىلىمدى توپىراق)
6) قۇرىلىمى جوق توپىراق قانداي توپىراق؟ ( قۇرىلىمىندا تۇيىرشىكتەرى ۇساق توپىراقتى قۇرىلىمى جوق توپىراق دەيدى)
جاڭا ساباق جوسپارى:
1. توپىراقتىڭ تۇرلەرىمەن تانىسۋ
2. توپىراقتىڭ پايدا بولۋ جاعدايى.
3. توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن جانە توپىراقتى قورعاۋ شارالارى تانىساتىن بولامىز.
IY. جاڭا ساباق
ەلىمىزدىڭ توپىراق جامىلعىسى كۇردەلى جانە ءار ءتۇرلى. جالپى توپىراق تابيعات زونالارى بويىنشا تارالادى جانە ايقىن بايقالادى. نەگىزىنەن 3 توپىراق زونالارىنا بولىنەدى.
1 - قارا توپىراقتى زونا (52⁰ س. ە. سولتۇستىگىندە)
2 - قارا قوڭىر توپىراقتى زونا (52⁰ – 48⁰س. ە. ارالىعىندا)
3 - قوڭىر سۇر قوڭىر توپىراقتى زونا (52 ⁰– 48⁰ س. ە. ارالىعىندا)
1) قارا توپىراقتى زونا – ەلىمىزدىڭ سول – گىندە تارالعان. بۇل زوناعا سول – ك قاز - ن وبلىسىن تۇگەلىمەن، قوستاناي وبل، اقمولا، پاۆلودار، اقتوبە، ورال وبلىستارىنىڭ سول – ك بولىگىن قامتيدى. قارا توپىراقتى زونا رەسپۋبليكا اۋماعىنىڭ 25، 5 ملن گەكتار جەرىن (9، 5% – ىن) الىپ جاتىر. بۇل توپىراق زونا 3 زونا ارالىعىنا بولىنەدى: 1 – سىلتىسىزدەنگەن قارا توپىراق – ورماندا دالا تابيعات زوناسىنىڭ وڭتۇستىگىندە ازعانا بولىگىن الىپ جاتىر. 2 – كادىمگى قارا توپىراق جانە وڭتۇستىكتەگى قۋاڭ دالانىڭ قارا توپىراعى – دالا زوناسىنا ءتان. قۇنارلىعى جاعىنا كەلسەك 2 زونانىڭ دا گۋمۋسى (قارا ءشىرىندىسى) مول 6 - 8% ال وڭتۇستىگىندە قارا توپىراقتىڭ ءشىرىندىسى ازداۋ 4 - 6%. قارا توپىراقتى زونا ىلعالمەن قامتاماسىز ەتىلگەن جازىق دالادا تاراعان. بۇل توپىراقتى زونا رەسپۋبليكانىڭ نەگىزگى استىق وندىرەتىن القابى سانالادى.
توپىراقتانۋ تۋرالى ۇعىم. توپىراق وڭدەۋ. تىڭايتقىشتار. (تەوريا). جۇكتەۋ
You Might Also Like
