اققۇس تۋرالى اڭىز. ورازبەك بودىقوۆ
تاقىرىبى: «اققۇس تۋرالى اڭىز». و. بودىقوۆ.
ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى اڭىزبەن تانىستىرۋ. ش. قالداياقوۆتىڭ ءومىر بايانىمەن تانىستىرۋ. قوسىمشا ماعلۇماتتار بەرۋ.
2) اۋىزشا جانە جازباشا تىلدەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3) ۇقىپتىلىققا، جيناقىلىققا جانە ساۋاتتى ءارى كوركەم جازۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا. ش. قالداياقوۆتىڭ سۋرەتى. تەست سۇراقتارى. ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءقازىر بىزدە انا ءتىلى ساباعى. ساباققا كوپ قوناقتار كەلدى، ءبىلىمىمىزدى كورسەتەيىك. وقۋ قۇرالدارىڭدى دايىنداپ، ورنىمىزعا دۇرىس وتىرايىق.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- بالالار، ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ ءۇشىن مىنا تاقتاعا نازار اۋدارىڭدار. مۇندا تەست سۇراقتارى جازىلعان، سەندەر الدارىڭدا جاتقان قاعازعا ءوز اتتارىڭدى جازىپ، تەستى ورىنداڭدار. (جيناپ الۋ، قورىتىندىسىن كەلەسى ساباقتا ايتۋ).
3. مۋزىكا وينايدى. – بالالار، سەندەر وسى ءاندى بۇرىن ەستىدىڭدەر مە؟ وسى ءاننىڭ اۆتورىن ءبىلۋ ءۇشىن مىنا تاقتاعا قارايىق، ءسوزجۇمباقتى شەشەيىك. ءولۇشىن مىنا ماقالدارداعى جوعالعان سوزدەردى ورنىنا قويۋىمىز كەرەك. (ءسوزجۇمباقتى ورىنداۋ). كوك جولاقشانىڭ ىشىندەگى ءسوزدى وقىڭدارشى. ءشامشى. ول كىم ءوزى؟ (وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ)
- يا، بالالار، ءشامشى قالداياقوۆ – ءانشى، كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى. ش. قالداياقوۆ شىمكەنت وبلىسى، وتىرار اۋدانىندا 1930 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ش. قالداياقوۆتىڭ اندەرى تەك ءبىزدىڭ قازاقستاندا عانا ەمەس بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تانىس. ءان سۇيەر قاۋىم ءشامشىنىڭ اندەرىن ۇيىپ تىڭداپ، جاتتاپ شىرقاپ جۇرەدى. ءشامشىنىڭ 300 - گە جۋىق اندەرى بار. ءشامشى اعا قالىڭ جۇرتقا ماحاباتتى جىرلاعان كومپوزيتور رەتىندە تانىمال. اندەرى قۇلاققا جاعىمدى، جۇرەكتە جىلى قابىلدانادى. ەلگە، جەرگە، وتانعا، اتا - اناعا، دوسقا، جارعا دەگەن ماحاببات - ءشامشى اعامىزدىڭ اندەرىنىڭ باستى تاقىرىبى. باتىس ونەرىندەگى ءۆالستى قازاق توپىراعىنا، قازاق تابيعاتىنا جاقىنداتىپ، قازاق ونەرىنىڭ ءتول ونەرىنە اينالدىرعان ءشامشى اعامىزدى قازاق حالقى اسا قۇرمەتتەپ «قازاق ءۆالسىنىڭ كورولى» دەپ اتاپ، ماقتان ەتەتىن. ش. قالداياقوۆ 1992 جىلى 29 اقپاندا 62 جاسىندا اۋىر ناۋقاستان كوز جۇمعان. قازاق ونەرى ورنى تولماس قازاعا دۋشار بولدى. ءشامشى اعامىز ءوزى ومىردەن وتسە دە، ونىڭ اندەرى بارلىق قازاقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى. ال سەندەردىڭ قازىرگى ۋاقىتتا جاتقا بىلەتىن، ءسۇيىپ ورىندايتىن ءشامشى اتالارىڭنىڭ ءبىر تۋىندىسى ول «مەنىڭ قازاقستانىم». ءبىر كەزدە ول ءجاي ءان بولعان، حالىق ونى بارلىق جەردە ءسۇيىپ ورىندايتىن. 1986 جىلى الماتى قالاسىندا جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە جاستار كوتەرىلىسكە شىققاندا وسى ءاندى ۇرانداي شىرقاعان. 2005 جىلدان باستاپ «مەنىڭ قازاقستانىم» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى بولىپ بەكىتىلدى. پرەزيدەنتىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ وسى ءاننىڭ سوزدەرىنە ءبىراز وزگەرتۋلەر ەنگىزدى. ەندى ءقازىر ءانۇراندى تەك سالتاناتتى جيىنداردا عانا ورىنداۋ كەرەك.
4. جاڭا تاقىرىپ. – ال ءقازىر بالالار، ءبىز ورازبەك بودىقوۆتىڭ «اققۇس تۋرالى اڭىز» اتتى شىعارماسىمەن تانىسامىز. و. بودىقوۆ - جازۋشى، دراماتۋرگ، زەرتتەۋشى. ش. قالداياقوۆتىڭ جان دوسى بولعان، ش. قالداياقوۆ تۋرالى كوپتەگەن شىعارمالار جازعان، بىرنەشە كىتاپ شىعارعان.
5. ءماتىندى وقۋ. (ءمۇعالىم)
وسى جەردە اققۇستىڭ ءانىن ەستىرتۋ.
6. سوزدىك جۇمىسى. (داپتەرگە جازۋ).
7. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
- ماتىندە كىمدەر تۋرالى ايتىلعان؟
- ءشامشى اققۇس تۋرالى اڭىزدى كىمنەن ەستىگەن ەكەن؟
- جۇرت مول جينالعاننان كەيىن اققۇس اسپانعا كوتەرىلىپ نە جايىندا ءان سالاتىن؟
- قاراقۇس تۋرالى نە ايتاسىڭدار؟ ول قانداي ءوزى؟
- وسى ءماتىندى باسقا تاعى قالاي اتاۋعا بولادى؟
8. سەرگىتۋ ءساتى.
رەنجىدىم – تۋح دەدىم.
شارشادىم – ۋح دەدىم.
قورىقتىم – اي دەدىم.
قايعىردىم – ەي دەدىم.
تاڭعالدىم – وي دەدىم.
قۋاندىم – حا - حا - حا دەدىم.
9. ءماتىندى تىزبەكتەپ وقىتۋ.
- اققۇس ماحاببات جايلى ءان سالعان كەزدە تابيعات قانداي كۇيدە بولدى؟ ماتىننەن تاۋىپ وقۋ.
- ال ەندى اققۇستىڭ اقتىق شاعى تاقاعاندا، ولەر الدىندا سالعان ءانىن ەستىگەندە تابيعات قانداي كۇيگە ۇشىرادى؟ تاۋىپ وقۋ.
- بار، ۇش! سەن ازاتسىڭ! – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
10. سۋرەتپەن جۇمىس.
- جاقسى بالالار. ش. قالداياقوۆتى اققۇستىڭ قاناتىنا بەينەلەگەنى، شامشىدەي ادام جوق، ول قايتالانباس، دارا تۇلعا. وسى اققۇستاي ءشامشى قازاقستاندا تالاي جۇلدىزدى اشىپ، بۇلبۇلشا سايراتقان.
11. سۋرەت سالۋ. «اققۇستىڭ قۋانىشتى ءانى» اتتى تاقىرىپقا سۋرەت سالۋ. (مۋزىكا ويناپ تۇرادى).
12. سۋرەتتەرى بويىنشا قورىتىندى جاساۋ.
13. قورىتىندى. باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: وسى اڭگىمەنى مازمۇنداۋ.
اققۇس تۋرالى اڭىز. ورازبەك بودىقوۆ. سلايدتى جۇكتەۋ
ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى اڭىزبەن تانىستىرۋ. ش. قالداياقوۆتىڭ ءومىر بايانىمەن تانىستىرۋ. قوسىمشا ماعلۇماتتار بەرۋ.
2) اۋىزشا جانە جازباشا تىلدەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3) ۇقىپتىلىققا، جيناقىلىققا جانە ساۋاتتى ءارى كوركەم جازۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا. ش. قالداياقوۆتىڭ سۋرەتى. تەست سۇراقتارى. ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءقازىر بىزدە انا ءتىلى ساباعى. ساباققا كوپ قوناقتار كەلدى، ءبىلىمىمىزدى كورسەتەيىك. وقۋ قۇرالدارىڭدى دايىنداپ، ورنىمىزعا دۇرىس وتىرايىق.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- بالالار، ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ ءۇشىن مىنا تاقتاعا نازار اۋدارىڭدار. مۇندا تەست سۇراقتارى جازىلعان، سەندەر الدارىڭدا جاتقان قاعازعا ءوز اتتارىڭدى جازىپ، تەستى ورىنداڭدار. (جيناپ الۋ، قورىتىندىسىن كەلەسى ساباقتا ايتۋ).
3. مۋزىكا وينايدى. – بالالار، سەندەر وسى ءاندى بۇرىن ەستىدىڭدەر مە؟ وسى ءاننىڭ اۆتورىن ءبىلۋ ءۇشىن مىنا تاقتاعا قارايىق، ءسوزجۇمباقتى شەشەيىك. ءولۇشىن مىنا ماقالدارداعى جوعالعان سوزدەردى ورنىنا قويۋىمىز كەرەك. (ءسوزجۇمباقتى ورىنداۋ). كوك جولاقشانىڭ ىشىندەگى ءسوزدى وقىڭدارشى. ءشامشى. ول كىم ءوزى؟ (وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ)
- يا، بالالار، ءشامشى قالداياقوۆ – ءانشى، كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى. ش. قالداياقوۆ شىمكەنت وبلىسى، وتىرار اۋدانىندا 1930 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ش. قالداياقوۆتىڭ اندەرى تەك ءبىزدىڭ قازاقستاندا عانا ەمەس بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تانىس. ءان سۇيەر قاۋىم ءشامشىنىڭ اندەرىن ۇيىپ تىڭداپ، جاتتاپ شىرقاپ جۇرەدى. ءشامشىنىڭ 300 - گە جۋىق اندەرى بار. ءشامشى اعا قالىڭ جۇرتقا ماحاباتتى جىرلاعان كومپوزيتور رەتىندە تانىمال. اندەرى قۇلاققا جاعىمدى، جۇرەكتە جىلى قابىلدانادى. ەلگە، جەرگە، وتانعا، اتا - اناعا، دوسقا، جارعا دەگەن ماحاببات - ءشامشى اعامىزدىڭ اندەرىنىڭ باستى تاقىرىبى. باتىس ونەرىندەگى ءۆالستى قازاق توپىراعىنا، قازاق تابيعاتىنا جاقىنداتىپ، قازاق ونەرىنىڭ ءتول ونەرىنە اينالدىرعان ءشامشى اعامىزدى قازاق حالقى اسا قۇرمەتتەپ «قازاق ءۆالسىنىڭ كورولى» دەپ اتاپ، ماقتان ەتەتىن. ش. قالداياقوۆ 1992 جىلى 29 اقپاندا 62 جاسىندا اۋىر ناۋقاستان كوز جۇمعان. قازاق ونەرى ورنى تولماس قازاعا دۋشار بولدى. ءشامشى اعامىز ءوزى ومىردەن وتسە دە، ونىڭ اندەرى بارلىق قازاقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى. ال سەندەردىڭ قازىرگى ۋاقىتتا جاتقا بىلەتىن، ءسۇيىپ ورىندايتىن ءشامشى اتالارىڭنىڭ ءبىر تۋىندىسى ول «مەنىڭ قازاقستانىم». ءبىر كەزدە ول ءجاي ءان بولعان، حالىق ونى بارلىق جەردە ءسۇيىپ ورىندايتىن. 1986 جىلى الماتى قالاسىندا جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە جاستار كوتەرىلىسكە شىققاندا وسى ءاندى ۇرانداي شىرقاعان. 2005 جىلدان باستاپ «مەنىڭ قازاقستانىم» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى بولىپ بەكىتىلدى. پرەزيدەنتىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ وسى ءاننىڭ سوزدەرىنە ءبىراز وزگەرتۋلەر ەنگىزدى. ەندى ءقازىر ءانۇراندى تەك سالتاناتتى جيىنداردا عانا ورىنداۋ كەرەك.
4. جاڭا تاقىرىپ. – ال ءقازىر بالالار، ءبىز ورازبەك بودىقوۆتىڭ «اققۇس تۋرالى اڭىز» اتتى شىعارماسىمەن تانىسامىز. و. بودىقوۆ - جازۋشى، دراماتۋرگ، زەرتتەۋشى. ش. قالداياقوۆتىڭ جان دوسى بولعان، ش. قالداياقوۆ تۋرالى كوپتەگەن شىعارمالار جازعان، بىرنەشە كىتاپ شىعارعان.
5. ءماتىندى وقۋ. (ءمۇعالىم)
وسى جەردە اققۇستىڭ ءانىن ەستىرتۋ.
6. سوزدىك جۇمىسى. (داپتەرگە جازۋ).
7. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
- ماتىندە كىمدەر تۋرالى ايتىلعان؟
- ءشامشى اققۇس تۋرالى اڭىزدى كىمنەن ەستىگەن ەكەن؟
- جۇرت مول جينالعاننان كەيىن اققۇس اسپانعا كوتەرىلىپ نە جايىندا ءان سالاتىن؟
- قاراقۇس تۋرالى نە ايتاسىڭدار؟ ول قانداي ءوزى؟
- وسى ءماتىندى باسقا تاعى قالاي اتاۋعا بولادى؟
8. سەرگىتۋ ءساتى.
رەنجىدىم – تۋح دەدىم.
شارشادىم – ۋح دەدىم.
قورىقتىم – اي دەدىم.
قايعىردىم – ەي دەدىم.
تاڭعالدىم – وي دەدىم.
قۋاندىم – حا - حا - حا دەدىم.
9. ءماتىندى تىزبەكتەپ وقىتۋ.
- اققۇس ماحاببات جايلى ءان سالعان كەزدە تابيعات قانداي كۇيدە بولدى؟ ماتىننەن تاۋىپ وقۋ.
- ال ەندى اققۇستىڭ اقتىق شاعى تاقاعاندا، ولەر الدىندا سالعان ءانىن ەستىگەندە تابيعات قانداي كۇيگە ۇشىرادى؟ تاۋىپ وقۋ.
- بار، ۇش! سەن ازاتسىڭ! – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
10. سۋرەتپەن جۇمىس.
- جاقسى بالالار. ش. قالداياقوۆتى اققۇستىڭ قاناتىنا بەينەلەگەنى، شامشىدەي ادام جوق، ول قايتالانباس، دارا تۇلعا. وسى اققۇستاي ءشامشى قازاقستاندا تالاي جۇلدىزدى اشىپ، بۇلبۇلشا سايراتقان.
11. سۋرەت سالۋ. «اققۇستىڭ قۋانىشتى ءانى» اتتى تاقىرىپقا سۋرەت سالۋ. (مۋزىكا ويناپ تۇرادى).
12. سۋرەتتەرى بويىنشا قورىتىندى جاساۋ.
13. قورىتىندى. باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: وسى اڭگىمەنى مازمۇنداۋ.
اققۇس تۋرالى اڭىز. ورازبەك بودىقوۆ. سلايدتى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: توپىراقتانۋ تۋرالى ۇعىم. توپىراق وڭدەۋ. تىڭايتقىشتار. (تەوريا)
-
الەمدەگى ەڭ كەشىرىمدى، ەڭ مەيىرىمدى جان – انا. انا ماحابباتىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. انانىڭ مەيىرىمى جان – جاعىنا ءوز شۋاعىن توگەدى. وسى شۋاقپەن جىلىنىپ، اسىل انانىڭ قۇشاعىندا مەيىرىم الى...
